Opera. By P. Virgilius Maro. Edited by N. Heinsius

401쪽

T NE ID os . LIB. XII. i in eces volvit miltos, aut aginina currini erit, aut raptas fugientibus ingerit hastas. 33 odiis apud gelidi cuna fiumina concitus Hebriti uineus Alavors clipeo increpat, atque furentisina movens inmittit equo illi aequore aperto me notos Zephyrum volant.gemn ultima pulsu ica pedum circumque atrae formidinis orari a sta insidiaeque dei comitatu aguntur. si quos alacer media inter proelia Turnus ita antis sudore quatit, miserabile ca 1is is ibas insultans spargit rapida ungula rores aJuineos, mixtaque cruor calcatur ena. 3 olaque neci Sthenelumque dedit, Thamirimque ariolumque congressus lunes illum eminus: minus

limbo

arasid Glaucum atq; Laden, quos Imbrasus ipse tirierat LUia, patibusque ornaverat armis

inconferre manum, vel equo praevertere Ventos

alia media Eumedes in proelia fertur, i qui proles bello praeclara Dolonis aine avom referens, animo manibusque pa-

quondam castra ut Danaum speculator adiret, a Pelida pretium sibi poscere curru : 3 SOTydides alio pro talibus assecit pretiori nec equis adspirat Achillis. c procul ut campo tarnus grospeXit aperto

lavi aculo longum per inane secutus ; equos bi jugis, docurru desilit, atque s smini ijadseque supervenit,t, pede codo

mo , dextra mucronem extorquet,in alto mentem tinguit jugulo atque haec insuper addit: iuros, , quam bello Trojane petisti,ariam metire acens : haec praemia, qui me 36o ausi tentare, ferunt sic moenia condunt. comitem Asbuten conjecta cuspide mittit: rcaque, SJbarimq; Daretaq;,Thersilochumque, iii

402쪽

Qtia venti incubuere fugam dant nubila caelo Sic Turno, quacumque iam secat, agmina cedunt Conversaeque ruunt aciem seri impetus ipsum, Et cristam adverso curru quatit aura volantem. 37o Non tulit instantem Phegeus, animis' frementem:

Objecit sese ad currum, spumantia frenis

Ora citatorum dextra detorsit equorum.

Dum trahitur, pendetque jugis, hunc atautectum Lancea consequitur, rumpitque infixa bilicem Loricam, luminum degustat vulnere corpus. Ine tamen clipeo objecto conversus in hostem

Ibat,i auxilium ducto mucrone petebat

Cum rota praecipitem, procursu concitus axis

Inpulit, e fit itque soles Turnusque secutus

Imam inter galeam summi thoracis Moras, Abstulit ense caput truncumque reliquit*renae. Atque ea dum campis victor dat funera Turnus, Interea Nncaninestheusa fidus Achates, Ascaniusque comes castris statuere cruentum, sAlternos longa nitentem cuspide gressus. Saevit, infracta luctaturiirundine telum

Eripere, auXilioque viam, quae proxima poscit: Ense secent lato vulnus, telique latebram Rescindant penitus, seseque in bella remittant sJalii lue aderat Phoebo ante alios dilectus Iapix Iasides lacri quondam cui captus amore Ipse suas artis sua munera laetus Apodo 'Augurium citharamque dabat celerisque sagittas. Ille ut depositi proferret fata parentis, 39Scire potestates herbarum usumque medendi

Maluit, de tuas agitare inglorius artis. Stabat acerba fremens, ingentem nixus in hastam S. neaS, magno juvenum maerentis Ivli Concursu, lacrimis inmobilis ille retorto o1 ovium in morem senior saccinctus amictu,

403쪽

AENEIDos arn XII ita manu medica Phoebique potentibus herbis quicquam trepidat, nequicquam spicula dextra relicitat, prensatque tenaci forcipe ferrirna. Illa viam Fortuna regit nihil auctor Apollo os venit: laevus campis magis ac magis horror scit, propiusque malum est jam pulvere caeli re vident subeunt equites,in spicula castris

asa cadunt mediis it tristis ad aethera clamorantum juvenum, d duro sub arte cadentum Venus, indigno nati concussa dolore, tam num genetrix Cretaea carpit ab Ida Deribus caulem foliis & flore comantem pure, non illa feris incognita capris mina, cum tergo volucres haesere sagittae. Is ac Venus, obscuro faciem circumdata nimbo,2 ulit hoc fusum labris splendentibus amnem dicit, occulte medicans ripargitque salubrisaabrosia succos,in odoriferam panaceam. s it ea vulnus lympha longaevus Iapyx 42. Lorans subitoque omnis de corpore fuῖit ippe dolor somnis stetit imo 2lnere sanguis. οὐ que secuta manum, nullo cogente sagittaidit, atque novae rediere in pristina vires. a citi properate viro quid statis' Iapi Q inclamat, primusque animos accendit in hostem. an haec humanis opibus, non arte magistra veniunt neque te, Nirea, me dextera servat: iijor agit deus, atque opera ad majora remittit. a avidus pugna suras incluserat auro 63o ac atq; hinc, oditq; moras, hastamque coruscat. Istquam habilis lateri clipeus loricaque tergo est,

. anium fusiis circum conplectitur armis maque per galeam delibans oscula fatur :ice, puer, virtutem ex me verumque laborem ' artunam ex aliis nunc te mea dextera bellodsensum dabit,i magna inter praemia ducet. facito, mox cum matura adoleverit aetas,

404쪽

3 o VIRGILII

Et pater neas dc avunculus excitet Hector Haet ubi dicta dedit, portis sese extulit ingens, Telu inmane manu quatiens : imul agmine denso

Antheusque Mnestheusque ruunt omnisque relictis

Turba fluit castris tum caeco pulvere campus Miscetur, pulsuque pedum tremit excita tellus. ψ sVidit ab adverso venientis aggere TurnuS, Videre Ausonii, gelidusque per ima cucurrit Ossa tremor prima ante omnis Juturna Latinos Audiit, agnovitque sonum, destremefacta refugit. Ille volat,campoque atrum rapit agmen aperto. 4s Qualis ubi ad terias abrupto sidere nimbus It mare per medium : miseris, heu, praescia longe Horrescunt corda agricolisci dabit ille ruinas Arboribus, stragemque satis ruet omnia late: Ante volant, sonitumque ferunt ad litora venti. que

Talis in adversos ductor Rhoeteius hostis Agmen agit densi cuneis se quisque coactis Adglomerant ferit ense gravem Thymbraeus Osirim Archetia nestheus,Epulonem obtruncat Achates,

Ufentemque Gyas cadit ipse Tolumnius augur Primus in adversos telum qui torserat hostis. Tonitur in caelum clamor, versique vicisiim Pulverulenta fuga Rutuli dant terga per agros. Ipse neque adversos dignatur sternere morti Nec pede congressos a quo, nec tela ferentis 46s Insequituri solum densa in caligine Turnum Vestigat lustrans, solum in certamina poscit. Hoc concussa metu mentem Juturna virago Aurigam Turni media inter lora eliscum Excutit,i longe absum temone relinquit. 7 .

Ipsa subit, manibusque undantis flectit habenas,

Cuncta gerens, vocem ibi corpus: arma, Metisci. Nigra velut magnas domini cum divitis aedes Fervolat,in pennis alta atria lustrat hirundo,

Pabula parva legens nidisque loquacibus escas; 7

405쪽

gna senat si nolis Dedios ut tria per hostis

itur equis rapidoque volans obit omnia curru uaq; hic germanum jamq; hic ostentat ovantem ae conferre manum patittar volat avia lono iud minus nem tortos legit obvius orbis ligatque virum S disjecta per agmina longa vocat quotis oculos conjecit In hostem

i pedumque fugam cursu tentavit equorum ersos toti e currus Iuturna retorsit. ' sit:u, quid agata vario nequicquam fluctuat aestu versaeque vocant animum in contraria carae. aic Messapus, uti laeva duo forte gerebat lata levis cursu praefixa hastilia ferro . arum unum certo contorquens dirigit ictu. io ibstitit neas, desse collegit in arma, plite subsidens apicem tamen incita summum ista tulit, summasque excusiit vertice cristas. am vero adsurgunt irae, inlidiisque subactus,

versos ubi sensit equos currumque referri s

ita Iovem laesi testatus foederis aras, tandem invadit medios, di Marte secundorribilis, saevam nullo discrimine caedem .stita Lirarumque omnis effundit habenas.

ais mihi nunc tot acerba deus, qui carmine caedes versas, obitumque ducum , quos aequore toto inue vicem nunc Turnus agit, nunc Troius heros, pedi ac tanton' placuit concurrere motu, ppiter, a terna gentis in pace futuras ne as Rutulum Sucronem, ea prima ruentis os gna loco statuit Teucros haud multa moratus, ipit in latus, , qua fata celerrima, crudum

ansadigit costas: crates pectoris ensem. inus equo dejectu Amycum , fratrem l Dioremngressus pedes : hunc venientem cuspide longa anc mucrone feries curruque ab sic a duoruni is pendit capita, dc rorantia languine portat. . Talon,Tanaimque neci, Itemque Cethegum, a Tiis

406쪽

3 et F. VIRGILI ii Tris uno congressu, & maestum mittit Oniten, Nomen Echionium, matrisque genus Peridiae, sisHic fratres Lycia missosa Apodinis agris, λ Et juvenem exosam nequicquam bella en ten . Arcadaci piscosae cui circum flumina Lernae Ars merat, pauperque domus me nota potenturii Munera conductaque pater te dure serebat sa Ac velut inmissi diversiis partibus ignes, Argiatem in silvam, virgulta sonantia lauro Aut ubi decursu rapido de montibus altis Dant sonitu spumosi amnes, in aequora currunt Quisque suum populatus iter non segnius ambo

neas Turnusque Iuunt per proeliaci nunc, nunc Fluctuat ira intus Drumpuntur nescia vinci Pectora iunc totis in vulnera viribus itur. Mutranum hic, atavosi avorum antiqua sonante

Nomina, per regesque actum genus omne Latinos Praecipitem scopulo, atque ingentis turbine saxi Excutit, effunditque solo hunc lora Juga subte Provolvere rotae crebro super ungula pulsu

Incita nec domini memoriam proculcat equorum. γ'

Ille ruenti Hyllo animisque inmane frementi s

Occurrit, telumque aurata ad tempora torquet Olli per galeam fixo stetit hasta cerebro.s Dextera nec tua te, Graium fortissime re u , Eripuit Turno nec Glexere Cupencum, nea veniente, sui dedit obvia ferro ι Pectoraci nec misero clipei mora profuit aereti. rc quoque Laurentes viderunt, ole, campi oppetere, date terram consternere tergo. λ Occidis, Argivae quem non potuere phalanges Sternere, nec Priami regnoru eversor Achilles. Hic tibi mortis erant metri domus alta sub Ida λ Lyrnessi domus alta solo Laurente sepulcrum. Totae adeo conversae acies, omnesque Latini, O nata es Dardanidae inestheus, acerque Serest

i Et est aptis equum domitor, fortis Asylas, se Tuscorumque Phalanx Euandrique Arcadis alae

407쪽

AENEIDOD LIB. XII. 3 3 se quisque viri limina nit tintur opum vi.

ec mora, nec requiesci vasto certamine tendunt. ic mentem n neae genetri pulcherrima misit,

et ut ad muros urbique adverteret agmen uessius, iubita turbaret clade Latinos. ut vestigans diversa per agmina Turnum,uc atque huc acies circumtulit aspicit urbini munem tanti belli atque inpune quietam. ntinuo pugna accendit majoris imago : sso uanesthea Sergestumque vocat fortemque Serestum actores,tumulumque capit quo cetera Teucruti oneuIIit legi, nec scuta aut picula densi eponunt celso medius stans aggere fatur :ῆ qua meis esto dictis mora Iuppiter hac stat. 6s Qeu quis ob inceptum subitum mihi segnior ito. Irbem hodie causiam belli, regna ipsa Latini,

Ni frenum accipere,i victi parere fatentur, Eruam,in aequa solo fumantia culmina ponam..cilicet exlpectem, libeat dum proelia Turno 247 o. ostra pati rursusque velit concurrere victusa doc caput, o cives, haec belli summa nefandi. erte faces propere foedusque reposcite flammis.

Jixerat: atque animis pariter certantibus omnes L Jant cuneum Mensaque ad muros mole ferunt M.

calae inproviso subitusque apparuit ignis.

is currunt alii ad portas, primosque trucidant: errum alii torquent, obumbrant aethera telis. pse inter primos dextram sub moenia tendit neas, magnaque incusat voce Latinum Ira Testaturque deos iterum se ad proelia cogi: si jam Italos hostis, haec altera foedera rumpi. Exoritur trepidos inter dit ordia civisci Urbem alii reserare jubent,in pandere portas Dardanidis .ipsumque trahunt in moenia regem. Arma ferunt alit,in pergunt defendere muros. Tnc Iusta ut cum latebro ibin pumice pastor restigavit apes, nimoque inplevit amaro; Issa intus trepidae reium per cerea castra

408쪽

Intus saxa sonant vacuas it firmus ad auras. inccidit haec fessis etiam fortuna Latinis Quae totam luctu concussit fanditus urbem. Regiana ut tectis venientem prospicit hostem, Incesti muros, ignis ad tecta volare Nusqua acies contra Rutulas, nulla agmina Turni Infelix pugnae juvenem in certamine credith Exstinctum subito mentem turbata dolore, Se austam clamat crimenque caputque malorum Multaque per maestum demens e stata furorem, Purpureos moritura manu discindit amictus, nodum informis leti trabe nectit ab alta. Uam cladem misera postquam accepere Latinae,e Filia prima manu favos Lavinia crinis, os Et roseas laniata genaso tum cetera circum Turba farit resonant latae plangoribus aedes. Hinc totam infelix volgatur fama per urbem Demittunt mentis it scissa veste Latinus, Conjugis attonitus latis urbisque ruina, Ιαι Canitiem inmundo perfusam pulvere turpans :

Multaque se incusat, qui non acceperit arate Dardanium Enean generumque adsciverit ultro. οInterea extremo bellator in aequore Turnus

P. antis sequitur paucos, jam segnior atque

Iam minus atque minus iuccessu laetus equorum. Attulit hunc illi caecis terroribus aura C mixtum clamorem, arrectasque inpulit auris a Confusae sonus urbis J illaetabile murmur. Hei mihi quid tanto turbantur moenia lucta 624 Quisve ruit tantus diversa clamor ab urbe Sic ait, adductisque amens subsistit habenis. Atque huic, in faciem soror ut conversa Metisci Aurigae, currumque Jc equose lora regebat, Talibus occurrit dictis Hac, Turne, sequamur 62 Sia Trojugenas, qua prima viam victoria pandit:

Sunt alii, qui tecta manu defendere possint.

409쪽

RN 1 Dos LIB. XII. gruit ne as Italis,ac proelia miscet: nos saeva manu mittamus funera Teucris. ec numero inferior, pugna nec honore recedes. urnus ad haec soror dudum agnovi, cum prima per artem

edera turbasti, teque haec in bella dedisti nunc nequicquam fallis dea sed quis Olympo

emissam tantos voluit te ferre labores' 63s I in fratris miseri letum ut crudele videres

.am quid ago aut quae jam gondet Fortuno

lutem idi oculos ante ipse meos me voce vocantem,lturanum, quo non superat mihi carior alter,

ppetere ingentem , atque ingenti vel nere victum. cidit infelix, ne nostram dedecus Ufensuspiceret Teucri potiuntur corporei armis. X scindi ne domos id rebus defuit unum erpetiari dextra nec Drancis dicta refellam 3nga dabo dc Turnum fugientem haec terra videbit' 6 s sq; adeone mori miserum est' vos o mihi Manes

ste bonici quoniam superis aversa voluntaS. l. ianc' a ad vos anima atque istius inscia culpae Iescendam , magnorum haud umquam indignus

avorum.

ix ea fatus erat medios volat ecce per hostis dra SVectus equo spumante Saces, adversa sagittalis auctus ora, ruitque inplorans nomine Turnum ruriae, in te suprema aluc miserere tuorum. ulminat Eneas armis, summasque minatur Dejecturam arcis Italitio, excidioque daturum: 6ssimque faces ad tecta volant in te ora Latini te oculos referunt mussat rex ipse Latinus , Quo generos vocet, aut quae se te ad foedera flectat. I praeterea Regina, tui fidissima, dextra

Occidit ipsa sua, lucemque exterrita fugit. 66o, soli pro portis Messapus Macer Atinas sustentam aciem circum hos utrimque phalanges s Sta

410쪽

Stant densae, Mictisque seges mucronibus horret Ferrea ta currum deserto in gramine versas. Obstupuit varia confusus imagine rerum 66s rurnus, Mobtutu tacito stetit aestuat ingens Me, Uno in corde pudor, mixtoque ius ni Iuctu, Et Furiis agitatus amor, dc conscia virtus. Ut primum discussae umbrae, aux reddita menti.

S, Ardetius oculorum orbis ad moenia torsit 67c

Turbidus, eque rotis magnam respexit ad urbem. Ecce autem flammis tester tabulata volatriis Ad caelum undabat vortex, turrimque tenebat. Turrim, conpactis trabibus quam eduxerat ipse, Subdideratque rotas, pontisque instraverat altos. Jam jam fata, soror, superant .absiste morali: Quo deus, e quo dura vocat Fortuna, sequamur. Stat conserie manum neae stat, quicquid acerbi est, . Morte pati nec me indecorem, germana, videbis Amplius hunczoro, sine me furere ante furorena Dixit, curru saltum dedit ocius arvis e Perque hostis, per tela ruit moestamque sororem Deserit, ac rapido cursu media agmina rumpit. Ac veluti montis saxum de vertice praeceps Cum ruit avolsum vento, seu turbidus imber sProluit, aut annis fotait sublabsa vetustas, Fertur in abruptum magno mons inprobus actu, Exsultatque soli silvas, armenta, virosque Involvens secum disjecta per agmina Turnus Sic urbis ruit ad inuros ibi plurima fuso 6 Sanguine terra madet, striduntque hastilibus auraeli: Significatque manu, dc magno simul incipit ore : et Parcit jam Rutuli; dc vos tela inhibete, Latini: Quaecumque est Fortuna, mea est me verius unum: Pro vobis foedas luere, dc decernςIustuu Disces uere omnes medii, spatiumque dedere. At pater uera, audito nomine Turni, Deserit de muros, dc summas deserit arcis traecipitatque moras omnis opera omnia rumpit q