Posthuma Stephani Roderici Castrensis Lusitani varietas a Francisco eius filio in lucem edita

51쪽

Practantis. D. Andrea Checaccis Xenodochij S.Claris, s Sodaliti pieratis Archi iro dignissimo.

I Vcundissimum mihi coligit munusculum litterae abs te, Quid

agiatur cognoscere' Conqueror tamen de te apud te, quod de amasiane verbum quidem scribas. Haec debuerat esse praeeipua scriptio putabam te uxoratum, jukhra factum iam proloparentem nam isthaec est segnities Θ Aues cathedramalcendere, a doctrinae tuae fluuios effundere. Deus faxit, ut hec Lyceo nostro felicitas contingat. Merito logicae terga das. puerilis est exercitatio. quam serium tuum ingenium contemnat. Vtilior eris medica artis initiatis quibus iter monstrabis,quos lubritati hominum consulant. Ego pro mea virili contendam. v nostra hςc stas te Apollineo facultatis prosesses fiat aurea. aequas intus serti is diuitias in commune bonum promas. Interim perge me tui amantem redamare, tale.

Non est Propheta sine honore, nisi in Patria sua. Maith. D er Marc. 6.

N Licet ob singularem nina sortitudinem, omnis regio sit, patria omnis tamen regio, non uti patrio sediti peri-grino, hoc est admirabili viro, accurrit. Quid Austria natat solum e illa etiam peregrinum non suum hoc ingenium aris bitrabitur Suum est, portentum itidit, sed , G summum decus, portentum iterarum artem quippe , ab Hippocratis oraculo longam appellatam , perinde ac si breuis foret, breui vita, immo breui vitae parte , non deuorauit, ut alij, sed

Iuli talo,inqus plura ab insignibus

comiascripta erant

52쪽

quod naturae vim excedit solbillans penitus exhausit Artemne unam Θ immo scientias plures . omitto disciplura huma niores, quibus tanquam flosculis, delectatur,ornatur Philosophiam, Theologiam inquio, duas mentis faces,quas, non sub modio, sed dictis, scriptis, tactis,in moribus, accensas praefert His mercibus hominusia animios licitatur, non quorum bc verum aut sanguine, aut literis, aut utroq; praestantium. Atq; adeo

iam tanti viri amicitiam affectares, ambitio est. Ita 1 Iane si me parem agnosterem Iaffectarem, ambirem . dum haereo, tuquς tua est humanitas, imparem non dedignaris.emisti animum, emptionis schedulam.

Lectis L habita Pissis coram Smni se Magno

Etruria Duce Ferdinando u

emadmodum Princeps, moderator himinum resila quorum Sol exoriens recreat uniuersum, sic tuus aduentus celsitudo magna' hanc nostram univorsitatem. Ego qui noctua sum, non Aquila tanti splendoris vim sustinere nec ueo, sed ad humilia diuertor, in medica scholaia, quasi humi serpcns, praecepta aliqua salubria tibi offero, quae

tamen tua prudentia ut suspicor, piaeoccupauit. Nec mirum: vera prudentia ratio ab Stoicis decantata est ne quid mis. Vera sanitatis norma ab Hippocrate Lepid. seel. 6. teX. q. cietata est omnia mediocria. Inter omnia tamen Iasor, o cisus primo loco reccillantur Habor, hoc est exercitium; cibus, esculcnta,& poculenta. Exircitium duplex est, alterum animi, alterum vero corporis. Exercitium animi cum Hippocrate appello, qui eodem epid. sect. s. tex. i 1 inquit Animae do mbulatio, cogitatio homLnisses. Animus inter duo Atrema, summam incuriam, summamq; curam tanquam iter Scytbm, halybdim suctuat. Curatum descctus, praeterquamquQd inglorius est , morbosus

etiam

53쪽

la ci

POSTHUM A VARIETAS s

miam est, dicente Galeno de causi morb. c. s. securitatem animi morbos humidos procreare. Nimius vero curarum aritus Corpus extenuat, vigilias inducit, sebres excitat,&catarrhos. Qui medium tenuerit iter, sacris esseniijs similis euadet: sacras essentias vocari, ait Plut in quaestioni b. Platonicis, quibus extrema inter se mutuo per rationem sunt temperata. Merito cr. go primum Scholae Salernitanae documentum est,Curas usi Corporis item exercitium mediocre esto. Illud, qui serit, cum Oblectamento coniugat. ita fieri commendat Gai in libro

quem inscripsit de ludo patue pile.Jfulti ait ille pra olliati iajorbos euaserunt: multi etiam prae minore aegrotarunt. Paruae pila ludus sanus est,& delectabilis, quem Pracastorius in Syphili,

de commendat, inquiens, in etiam excrcere domi quo te quos possis, Paruam mane pilam versa mihi, et efflere versa. Mane, & vespere, sed semper procul a cibo Proderit etiania malleoli Deo globulum item lignum per aerem iactare. Inter reliquas tamen exercitationes praecipua, Principe digna iam ab antiquo venatio habetur, non quidem in palustribus locis aucupatio, sed in campestribus Leporum, Cervoru Aprorumq; inscctatio laudatur Caueat tamen unus qui' ne eum dclictatio seducat, d ad excessum deducat. Motium seruet, nec omnino ad fatigationem accedat, tempus etiam opportunum quaerat. Initio Solem,&Principem inter se comparaui, nunc herius procedens inqui debere solem famulum, d anteambulonem Principis es e, Exurgat Sol, Maerem adhuc nebulis scatentem verrat, egrediatur postea Princeps valetudine, robore, alacritate potens,campos lustret,& illustret, ut solaris incorruptibilitatis fiat aemulus. Accedo ad cibum, in quo moderationem vix seruare potestis, cui plura edulia in eadς inmensa offeruntur. Dupliciter, cet varietas ciborum Plim propter appetentiae lubiicitatem:

quippe varib condimentis, varijsq; obsonijs irritatus venter, ad

54쪽

STEPH. RODER CASTR.

anedicorum admonitiones surdaster fit: idcirco difficile est, ut dici

dolet, ventri verbascere. Hanc noXam corrigit recta consuetudo Unde Seneca epist. Da . magna en pars, quit, libertati menter bene moratus olim illa alitas, sanitas comites erant . Postquam autem infanda gulae lues, cxquisitae coquorum alte S, Peregrinae vinorum differentiae irrepserunt nouae morborum facies, noua monstra mortale genus de uastarunt.

Altera noxaec varietate ciborum refertur ab Hi p. in libello de flatibus, quem prae manibus habemus. Diuersi cibi Cait LIe seditionem mouent alij enim citius, alij tardius concoquuntur. Ex hac seditione quid in corpore nisi malum. Occurrit huic malo, dapes assumendi ordo, qui adeo potens est, ut varietatem c damnabili laudabilem reddat ordinem praescribit Avicenna, ut subsequens cibus corrigat malitiam praecedentis . E. g. post pisces nuces quia iuglandes calidae, iccae humiditatem frigiditatemq; pistium emendant. Potionis quantitas sit pro cibi assumpti quantitate, quantitas utraq; moderata . Multi ad potandi delicias vasa accipiunt ex limpida crystallo industrie fabricata, collo oblongo, angusto quo liquor sensim destillans longiusculam cificiat potationem: laudant aliqui hunc sum, alij vituperat Q ii vituperant rationem asserunt huiusmodi. Dum b bitur, acri vas ingreditur ad replendum vacuum. aer liquor permixtus eum cssicit fatule, tum,qui in corpus ingestus flatus gignit,quorum cstes sunt cre brae a potu eructationes. Qui 'ero laudant fatentur quid c minc negare possent si veIrent aerem, dum bibitur in vas subintrare, nihilominus considerant vasis osculum ori bibentis omnino appositum. Cum Egitur in vas aer debeat ingredi, unde nam egi edietur, nisi cxc orpore, cuius os ori vasis contiguum est ' Itaq, dum liquore valla hauritur, similite hauritur acr, ac subinde flatus e corpore, quare tantum abest, ut ista potatio fatu gencrct, quin potius

eos extrahit.

Si cro quaerant isti, cur potu tot fiunt ructus respon-

55쪽

pOSTHITI A VARIETAS. et

dent. Ascendit sursum aer, ut ab ore bibentis ad os vasis trans-

Potatione flatus remanet elatus sursum, ibiq; detinetur, & ob n ram in ructus conuertitur. Haec sunt fundamenta utriusq; opinionis: quae autem verior sit, insequente lectione explicabitur.

Lecti II habita ad Seren si mirincipem

D. Laurentium Medicem.

C Plendor tuus Serenisi.Princeps animum meum perculit, potius animo meo affulsit, benignitatis tuae aura, me iam diu in angulo hoc delitescentem ad luminis auras reuocauit. raesens occasio mihi reuocat in memoriam Antiochum Regem qui venandi studio rure commoratus, apud inopem agricolam intra parietes fumo obsitos pernoctauit, coenulamq; ex rusticanis dapibus, facili apparatu hilaris accepit. Hilarenire in hoc tugurio ne dicam, an Gymnasio ' accipio, ubi si non fumus oculos, saltem tristis inorborum, medicamentorumQ; nomenclatura aures off)ndet. Vbi nec cibum autum, nec potum eperies liberalem, sed mensam iriisere, hoc est, medi zra Celsitudo tua vultum, atq; animum a medicina avertat, consta

celsitate esse necessarium Summa necessitas ne adueniat, facit

cmas, coia servatrix prs sentia circunspiciens. Pr servatrix prori r quidem est, ct digna, quς magni fiat quemadinodu enim prudentior .est nauis futurς tempestati prouidere, quam

praesenti recte versari, sic sapientius egerit medicii dii m

bis pr cauet futuris, quam cum praesentibus medetur. Est praeseruatio omnibus quidena utilis, ac necessaria, verum praec pue

56쪽

iis, qui peregre prosecturi sunt, quod unica ratione demonstres

H ppocrates a. aph. i. mutationes , inquit, te Vorum Ρ' riunt morbos, temporum, hoc est, acris Medici enim cn pora considerant iuxta aecis temperiem, si i itur aeris mutati Cnc magos morbos pariunt, quicunq; ad xegiones insolitas profecturus est, ob aeris mutationem, morbis sit obnoxius, prς ipue ille, qui in se morbosum habet apparatum, cuius sanitas lubrI aest, qui facile, qualibet aegrotandi occasione, aegrotat, Qua propter, qui mutat cierem,sibi consulat oportet, praeuia eu'cuvii0ne morbosum destruat apparatum. Neq; obstat Hippocrates, qui . apb 36.37. Sq aph. eos, qui bene se habent corpore, dissiculterieri medicationes scriptum reliquit: quod fieri Galcnus ait, quia in corpore sano medicamentum non inueniens familiarem humorem,quem trahat, ad carnes conuertitur, as' colliquat Sentcntia haec iis quidem optime conuenit, qui sanitate in habitu perfruuntur,hoc est corporis salubritatem sortiti sunt, quae dilhculte deperditur. At qu bus sanitas est disposito,ncmpe, qui ita sani sunt, ut facile possint in aegritudinem incidere, hi tantum habent pra- in humoris, quantia morbo queat Signcrc: tanturursus,quantus etiam possit trahi a medicamento, Sanitatem autem istam, quae facile labitur habent ij, qui parum se Medjcis praeceptis 6- mittunt, inter quo Magnate repono, qui uti de diuitibus conqueritur abn i . meth. cap. I. lautius vivunt, parciuisi evacuanturo felicitatem Principum haec infelicitas comitatur quod Medicum ut plurimum adulatorem habciat, quem alcii '7. meth cap. s. repreheridit, nam delicijs Domini subscribit, &voluptatem, non gnitatem pro meta agendorum habet. Ad conservatricem me consero, quam nonnulli inutilibus rationibus persuasi inutilem esse censent. Prima eorum ratio

rusticis hominibus desumpta, qui sani vivunt, nec Medicum adeunt. His ita responsum velim, Rusticus quidem sanus vivit non quia medicum non adit; sed medicum non adit, quia sanu vivit. Propter egestatem non pol si satiari cibis propter ne cessitatem

57쪽

cessitatem impiger est ad labores habet studium sanitatis: Glatiari cibis. impigrum esse ad laborcs. Itaq; vivit sine in

temnunt, donec prorsus cadunt.

seruatio sit per similia, ut curatio per contraria: non est ergo

cicente Galen. a. de sanit tuend. cap. 7. sanum corpus sibi omnia inuenire proprio naturae impetu, praecipue si quod ad animum pertinet, recte fuerit educatum. Respondeo G lanum corpus, quoad animi bene educatum desiderare, v medicis praeceptisi Obediens praestet. Deinde ratio ista, quae totum negotium naturae committit, tam euertit partem curati icem, quam conservatricem quippo bruta cum ima sunt similia quaerunt, a quibus conseruentur;cum autem aegrotant,contraria a quibus curentur. Adeo se natura eis liberalior in hac parte praebuit, ut nos non pudeat magnam remediorum partem a brutis animalibus didicisse. Soluitur a tem difficultas, quonia n ars herficit,& absoluit ea, quae a natura sunt inchoata. Potest quidem aliquis suapte natura, libi reme-clum inuenire;tempus, occasionem, ni n uram non potest, sed lao ab arte postulat, e g. bre arde ite correptus, iubinde siti inexhausta aestuans appetit frigidipotuna, quae, ut Galen pluribus in locis testatur, febrilis caloris renedi ulla est, nihilominus nil debitis conditionibus hoc potu utatur, id quod erat auxilium conuertitur in perniciem, propterea Galen. 9. meth. cap. q. friagidae exhibendae in febribus leges praescribit. Tertia ratio, sic habet. Vel damna quae ii bis occurrunt,4 nos alterant possunt euitari, vel nonoo sunt: si possunt, perpetua fruemur sanitate, ad mortem claudetur aditus si non possunt, frustra artem quςrimus Facilis est huius dilemmatis solutio.Sulit

quidem aliqua damna ineuitabilia v. duo illa, de quibus G1l. i.

58쪽

de tuend. valet. cap. a. videlicet continua exsiccatio, lacontinua resolutio a calore innato, quibus senescimus, morimur haec duo, quamuis prorsus euitari nequeant, tamen medicis praeceptis cohibentur ita ut adolescens, qui obediens sit, non vald properet ad cnectutem,&interitum:senex iam factus,aetatis incommoda, qua multa, satis molesta sunt, facilius toleret. l Alia sunt, quae euitari possunt, ut aeris intemperies, cibi, &potus, Venerisq; intemperantia, passsiones animi,& similia, quae res non naturales appellant medici Circa hoc satagens medicus, facit, ut ab illis, vel nihil, vel saltem, quam minimum laed mur. Plura in hanc rem congerere possem, veruntamen ingratus ero, si Celsitudini tuae pro tanta in me collata gratia fasti diuin rependam.

Lectis In paradoxa Coram Serem se Magno Etruria Duci Ferdinando L

P Aradoxus est tuus iste aduentus Sereni L. Celsitudo, par

doxo quoq; excipiendus sit autem huiusmodi. Ad Principem spectat temperamenta hominum cognoscere, ad medicum mores. Cum Principem loquor, politicum agere videor cum

mores, ethicum; cum temperamenta, medicum. Haec omnia in

concordia reducit inscriptio libri, quem scripsit Galenus Quod

animi mores corporis temperamentum sequantur. Dum anima corporeis ergastulis retinetur, ita se gerunt ad inuicem, ut anima corpori ancilletur, corpus animae Indignatur homo, atq; animo concitatur hinc ardor mnitum congerit in corpore succumbitiosum ecce corpus obediens animae. Rursus utitur quispiam cibis bilem gignentibus redditur eius animus in ira effret natus .ecce anima corpori obsequium praestans. Ceterum dicuntur animaripores, non quod sint oliua animo nam ut ait Arist.

59쪽

Arist. Dicere animum tristari, aut irasci perinde es, ac Isicamus eandem Iare, aut texere. Communia igitur sunt opera 'timae ' corpori dictitatur tamen motus animae, sumpto nomine a page praestantior . Vult Princeps m6tes suorum cognoscere nuda attendet ad illos ' Minime nasti aula fallax et sonatos gerit homines. Videbitis iracundu . ni rae titia do mini mellitis utentem verbis,in placido risu fictoris signa occultantem' Melancholicum apud Principem laetitiam praeferen te m. iid faciet Princeps, ne possit decipia Respiciet ad 4,ni quae indicant temperamentum, inde ad mores deueniet u in

peli pu somnes in lata 'dici si alantia, ne

dissimulantur. Crine ruber malefludit apud Martiinem, magnam praemi si bonus eis. Nigro capillamento prciditu , censoreum gerens supercilium ti hic nigri eu, hunc tu, mihi crede, caue tormelancholicum esse dixeris, subinde Saturno lanetae pessimo obnoxium mnicunque atridus est, raros habens crines, 'crassis corporis habitu, pituitosis est, ac frigidus. Et quamuis Galenus dicat pituitam nihil facere ad mores in t liuidi ad mores positivos, quales sunt, qui secum strenuas gerunt sunctiones: at ad priuatiuos certe habent, ut est ignauia inertia , missitas pusillanimitas. Qui faciei florido glore exornatur ocu los habet emissilios,&extuberantes oris partes hunc sano v neu sta esse censenduinest sanguineos vero stolidos vocat Gale. nus, quales Hippocratis fili fuisse perhibentur. Magna est silua signorum, quae temperam emum docent, in quibus dei satum es evortet Principem. ι M. i e Exa parte medicus resi' sere debet astri vi, catus multoties ad curandum 6min in sti iii in sanitate non nouit, qui potest temperamen expis ari, cum aegritudotauerit facie mi Perit color ficiei, fiunt oculi caui caligantes ueproducrtur nasus, demittuntur aures,aresciti ons. In hac fio norum mutatio' astantes interrogabit, qui fuerint hontinis animores. Si enim ad actiones erat,elox, biliosus suisse eensetur

sin tardus pituitosua solitudinis amans, mesanehulicus, si

60쪽

et STEPH. RODER CASTR.

tabundus, sanguineus. Atq; ita videtur expeditum paradoxum,&ratio reddita, cur Princeps temperamenta, medicus mores de beat speculari. Hoc tamen ita est ad cognoscendos priuatorum hominum affectus,non Principum quippe nec simulare norunt, nec eorum valetudo occulta est, sed in propatulo. Gratulentur ergo nobis exterae regiones Principem habemus, qui tanquam

ad lydium lapidem probatus, tam indicijs laudatissimi temper menti, quam morum valde insignium optimi Principis idea iure potest appellari.

Lectio IV extem manea cum ad Gymnasium accederet alis Illustris D. Angelus

ieciardinus.

De potu frigida.

TAnti hospitis aduentu festus mihi hic dies esto: idcirco a

quotidianis recedam lectionibus, in ad Apollinis accedam viridarium, ut aliquid utile simul,& iucundum colitigam ., quod delicatissimo nostri valde Illustris conuiuae gustui arrideat. Sed quid iucundius potione frigida praecipue initio aestatis De hac libet agere in praesentia. Non me latet tam calidam, quam frigidam in usu suisse apud antiquos.Hoc multis Athenaei constat testimoniis, constat carminibus Martialis, ut cum ait, indo reatus ades gelidae , calidaeq; mim Q. Calidam appello non eam, quae frigida non est, sed quae ad ignem est prorsus calefacta, quod Martialis item expreuit, inquiens, Caldam, sis aquam, sed non , frigida venit Alget adhuc nudo clausa culina foco Quorsum calidam in conuiuij habuerint,n0n omnes norunt. Sunt qui existimant eam gulae proceres praestphabuisse ut vomerent:quippe cibos priore vomitu reiectabant,ut denuo alijs