De Socratis sententia, "virtutem esse scientiam" commentatio

5쪽

INSTITUENDARUM.

6쪽

PROFESSOR PUBLICUS OR ARIUS.

7쪽

l. X quo Socrates, at eclis rerum naturalium perscrutationibus, omne philosophandi studium ad 0rrigendos componendosque mores transtulit' et ita, ut ait Cicero philosophiam devocavi e coelo et in urbibus collocavit et in domos etiam introduxit et coegit de vita et moribus rebusque bonis et malis quaerere doctrina de moribus bene instituendis mox ut pars philosophiae considerari et tractari coepta est. Inter quaestiones autem morales primael de multum tractata ea erat, quae perline ad virlulis naturam ac notionem definiendam. 2 Socrates igitur, quid hac de re sentiret, ita exprimere solitus est, ut diceret, Virtutem nihil aliud esse quam scientiam quandam. Atque hoc quidem illius suisse placitum et philosophiae ejus quasi qu0ddam fundamentum omnes, qui ejus doctrinam vel literis consignabant vel

ore circumferentes alius propagabant, uno re consentiunt, non lem, quo Sensu sit accipi

endum. Licet enim observare, omnes qui ex S0cralis schola prodiere discipulos alios aliter, ut quisque ingeni pollebat, hujus dicti mentem sensumque intellexisse, ita ut aliter Cyrenenses, aliter Cynici, aliter Megarici, aliter tandem Platon, inter Socratis discipulos longe maximus, hac de re sentirent et disputarent'). uum aulem, ut diximus, placitum illud principium quoddam philosophiae Socraticae recte dici possit, operae pretium erit, quam fieri p0les brevissime ostendere, quo sensu Socrates, id quod dixit, intelligi voluerit, quo sensu ab aliis, imprimis ab Aristotele, acceptum uerit, quae tandem sententia christiana dici illi optime respondere videatur.3. Quotquot de Socratis vila et doctrina scripserunt, in hoc consentiunt, solitum eum fuisse dicere illud fore, quod legimus apud Platonem ): ἐπιστῆρι i τις ἡ ἀρετii. Si vero, ut

' Arist. de pari animal. I. 1. p. 42 Augustin. de civ. Dei VIII. 3. ruseul. Disput. V. 4. Cf. Michelis, die hilosophie Platon u. . . I. 100 .

8쪽

protinus conjicit ille, scientia quaedam virtus est, potest eliam doctrinia percipi et institutions atque studio augeri et perfici quum praelo scientiam nihil homo doceatur Τ). t porro:

si virtutes omnes sunt Scientia, una tantum est virtus, quae est Scientia ), et iterum: si virtus est scientia quaedam, quod illi opponilur peccatum non est nisi ignorantia unde consequens est, ut nemo nisi ignoranter et per inscitiam occet' . 4. Platon, quem optime praeceptoris sui mentem perspexisse nemo sacile negat, iam nobis ostendit, qua Socrates ad doctrinam adeo paradoxam pervenerit. Cui si credendum est, Socrates la sere ratiocinatus esse videtur Virtus est bonum aliquod quum autem nullum sit bonum seu, quod hic idem esse vult, utile seorsum a scientia, omnesque animao impetus atque omnes declinationes ducente prudentia ad beatitudinem tendant, imprudentia vero ad contrarium, sequitur, ut si virtus est aliquid eorum, quae consistunt in animo necessarioque utilis est, prudentiam eam esse oporteat 'q). Haec aulem ratiocinatio, ni omnia me saliunt, non lam Socratis quam Platonis osso videtur, qui quod ille semel atque iterum pro certo veroque affirmaverat et vila magis quam rationibus allatis probaverat, via ac ratione firmare ac fulcire menteque comprehendere nisus St. 5. Sed jamjam libo inquirere, quid tandem Socrates cogitarit alia amrmans. Numquid opinalus St, Virlules esse actus mere intellectuales, exclusa omni Voluntatis operatione ZTale quid illum cogitasse et eloculum esse, plus quam incredibile videtur. Ut paucis comprehendam, quae sentio, Socrates mente intuitus est scientiam quandam tam altam, tam vivam, tam plenam vi ac vigore, ut contineret recte velle simul et recte agere et utrumque sponto ac necessitate quadam ex se gignerol. Talem enim animi talum exsistere debere, in quo voluntas rectae scientiae plane subjecta plenaque esset cognoscendi et volendi agendique unilio atque harmonia ), non vero illa repugnantia, quae est in praesenti homini Statu.

Quaestioni huic perdifficili luconi aliquam asserunt, quae legimus in dial0g0, qui inscribitur vlhydemus. Ibi enim, maxim scientiae utilitate ad bene beateque vivendum

Protag p. 247, 1 sq. Euthyd. p. 400 4 sq.

7 Platon Men0u p. 362 363 oi δἐν ἄλλο διδάσκεται ἄνθρωπος ν ἐπιστῆμ/ην. ' Cf. r0tag. dial. ubi longe lateque ostenditur, temperantiam, sortitudinem, justitiana, anctitatem

partes esse unius virtutis, videlicet scientiae. Plat0n rotag. p. 241, 12: υδ τ ηττω iναι aurati λλο τι τον ἐστιν η ἀμαθία, νδε

9쪽

salis cognita, quaestio oritur, utrum omnem cientiam n unam quandam parare necesse sileum, qui vir esse bonus ealusque velit, tum quae illa scientia sit '). os longam disqui-silionem 'ox qua illud elucet, nullam ullius rei scientiam sive nummulariam, sive medicinam sive quamcunque aliam utilem esse, si sacere tantum doceat, uti autem non doceat, adeo ulsi qua scientia immortales nos efficiat, uti vero immortalitate non doceat, inutilis sit prorsus, tandem Socrates subjungit: Hac igitur scientia opus est, in qua operis et effectio et usus conveniane Et quasi nondum recte ita dixerit et verba quaerens ad rem obscuram significandam magis idonea, modo hoc modo illo exemplo allato, postrem ejusmodi scientiam, inquit, esse regiam artem βασιλικὴ τεχνη), quae et sapientes et bonos homines ossiciat '). Ac ne hanc quidem eam esse scientiam, quam disputando invenire studet, ex iis, quae deinceps sequuntur, apparet. Immo p0lius non obscure innuit Socrates, scientiam illam his in terris omnino non inveniri. Et revera summam hanc scientiam, quani convenire dicit cum virtute, soli Deo tribuebat ' ). Hunc enim cogitabat esse Scientem per eminentiam, enssapientissimum, qua proprietate omnia c0mprehendantur, quae de Deo possint praedicari, imprimis summa ejus virtus i. e. sanctitas. Sciendi volendique actus in illo conventro atquo inter se congruere nec ab invicem separari posse arbitrabatur. uotiescunque igitur Urmabat, sapientem . . vere scientem Solum Deum esse, illud Simul subintelligebat, hunc esse

et vere bonum . . Sanctum.

6. uare quum Socrates recte cognovisset, talem scientiam his in terris non inveniri minimeque propriam esse homini, harmoniamque illam cognoscendi agendique in ipso revera desiderari, aliquando vel ipso saletur, quod latuerat de virtutis natura, quamvis in sensu absoluto et de Deo praediculum verum sit, non plane pertinere ad homines duod elucet ex dialogo, cui inscriptio est Menon. Ibi enim Socrates postquam ostendit, virtutem scientiam esse ac proinde sub doctrina cadere, lamen postremo mente, qua ad summam sapientiam defixus fuerat, ad os humanas conversa, tristi quodam animo confitetur, virlutem nihilo secius doceri non posse, quod non sit, qui eam doceat idque ideo, quod inveniri nequeat qui profundae illius scientiae, quae complectatur simul virtutem, Si particeps, praeceptoraulem non possit esse, qui non ipse doctrina instructus sit. Quare disquisitionem ierminans si, inquit, nos in omni hac disputatione recte perscrutati sumus, virtus neque doctrina neque natura nobis aderit, verum divina sorte absque mente in eum, qui illam sortilus fuerit, influet, nisi sorte quis ex civilibus talis exsistat, ut alium quoquo civilem efficere possit. 3λ Platon tithyd. p. 415, 10 q.

τό τε ποιεῖν καὶ τὼ ἐπισχωσθαι χρῆσθαι et O mi , ο αν ποιῆ.

διωριζεν, άλλὰ τόν με τὰ ut τε καὶ ἀγαθὰ γινωσκοντα καὶ χρῆσθαι υτοῖς, τόν ὁ τὰ αἰσχρὰ εἰδοτα καὶ επιλαβεῖσθαι, - νύν τε καὶ ob φρονα κρινεν.' Ρlato Phaedrus p. 104, 2O τὼ με σοφὼ καλεῖ ἔμοιγε μίνα iva δοκεῖ κa θευ μονω πρέπειν.