장음표시 사용
1쪽
O L O MI IE, Apud Conradum Butgenium,
2쪽
igne Lector, visumfuit hanc Orationem adiungere, quia aliquot per primum Liae in brum capitibusillustrandisfacit: nam quaeisbie de ordines ratione ludiorum furisprudenti rictim, ea bis diffusius explicata.
3쪽
Os explicationem Inmtutionum Iuris Ciuilis anno proximo a nobis peractam, manc Coricis usi manat interpretationem ostici mihi ratio iniungit pati quidem temporis spatio implendam quamuis Co-Heis amplitudo immensum excedit angustias Insti tutionum. Etenim nomaiestate tantum Codex Constitutiones imperatorum complexu , sed magnitudine quoque&mole magnam obtinet partem in Corpore luris inquid partem di .co totius instar Iurisprudentiae C-xcst, omnes illius partes simus que perlustrans . ita non sacrae res non profanae, non publica non priuatae, non Civile non militares a tractatu eius separantur. Ex surgit animus , quoties propositi magnitudinem operis intueor iuuat exclamare illum Poetae inci yti vetulum: Tollimus ingentes animos, o maxima paruo
Magnum molimur opus,&quidem tempore exiguo interpretati hoc anno Codicem iuris: anno quidem non solido quantum cnim decolariae auferunt quantulum est quod lectiones occupant Quid igitur opus viribus insuperabile arte aggrediemur. Videmus ingentes moles nec virium impetu mobiles machinarum in renio facile impelli imo videmus totum torrarum orbem in breui tabella reprament .m: Europam, Asilam, Africam , dc illos recens detectos
natura recessus, cum maribus sitis insulisque&populis hoc imita a bor
4쪽
DIODORI TUI DENIbor exemplum totius imaginem iurii prudentiae tanquam In tabula geographica in hisce commentari j exhibebo, sub unum quasi conspectum proferam ne alioqui diffusa rerum amplitudo obstet discentibus, diuersitate sua aciem intentionis abrumpat. Sed tam utile opus ex abrupto ordiri neque debui qui aptu. rium iam consuetudo annorum hanc mihi quasi .gem imposuit,
ut conciliarem auditoribus doctrinam hanc Iuris, antequam in funderem sed neque volui tam utilem institutionem committere animis non pra paratis ne inutiliter forte tradercita minus dispoistis aptatisque ad recipiendum . Etenim si consulo artic tunim cum erga eos qui tanti putant tam diligenter nos audire, non videor mihi recte docuisse, nisi auditores mei multum didicerunta prorsus, tanquam docentis gloria a discentium fructu pendeat itaque ante consultoris, quam octoris officio fungar: quam existimem optimam dirigendi hec studia rationem candide vobis disseram, non quidem ambitiosa in ornatum Oratione, sed familiari extemporali sermone. Neque enim diu nobis hac de re inquirendum est: r ostris experimcntis imo erroribus vel ambagibus primorum studiorum L. ire postlim quae consultissima ad litris prudentiam via ducat. Ex illimate vos e portu iam soluere, sed ante a gubernatore aliquo, nauigatione eadem perfuncto inportumque delato, commoneri de ratione dirigendae nauigationis de si opul qui os Vitetis, desideribus ad quae cursum dcstinetis designis tempestatum,' laeque alia conditio nauigationis recipit ide nego nucpra stabo quae in hoc studiorum cursu sec standa quae declinanda, monebo se inc extemporari j sermonis cursus evagetur, hos constituo limites. Primo de fine iurisprudentia dicam; in quem scopum vobis studia haec sint dirigenda . Deinde quem animum in suis candidatis Astrae exigat , quibus moribus concilietur cui pectori se commiliat. Proximum erit, quibus studiis praecul tus esse debeat, qui Astreae capax sit Vltimum, quae commodis sma methodus sit percipiendae doctrinae Iuris. Haec pronis animis recipietis, antelligetis prosecto quid multorum profectui in his studiis remoram obi jciat quomodo promptum esse possit, plenis velis, facilique, inoffenso cursu, is luris prudentiae portuna deferri. Sacra res est consilium audite
5쪽
aeum beneuolentiavestris candidissime amantinameq; consulentem studi j S. Quod ut omnium proposito, ita nostra propositione , primum cst de fine uri prudentiae, id ci altius repetendum ommune differendum, de statu habituque ciuS;quam sic vel elonginquo nouisse utile in multa crit. In tanta varietate artium , scientiarumque , quae partim ad vitae regimcn partim ad ornatum , partim denique ad ministerium destinantur, tres antcccllcre ceteri meruerunt, Theologia, Medicina, Iuris rudentiam hae dignatione &ΛΙ , hodie certe, pracipuae sunt: hae publicae sunt , relique inuasi priuataeci hae ad regendam pertinent vitam, reliquae administrae sunt. Nam cum tribus rebus humana vita censeatur, Animo, Corpore , Exter
An inuini spectatis regit Theologia medicina corpus; De. nique iuris prudentia bona externa quibusdam quidcm ossi
ci singularum distinguere visum est sed hi certe iniqua circa luari prudentiam distributiones, in angustum fines cius contraxe runt quos ego non ad fortuita tantum bona, sedin animos quoque' corpora ciuium pertincrc existimo atque ita in omniartium disciplinarumque turba cminere luris prudentiam, Ut reginam ibi tramque reliquarum, sub cuius tutela in Odcramine consistant uniuerse . Etenim cum Ius distributum sit in publicum priuatum riumque omnium consensu Ius Publicum adtutelam publici status spectet is supremi iura imperi temperet, ac rcgendae reipublicae normam contineat: non potest a lum Dprudentia regimen animi corpor idque separari , non magis quam ut solis externis bonis Respublica censeatur. Itaque, Ut primuSC dicis Titulus vobis ostendct, ctiam ipsa Religio sub iurisprudentiae tutela est: quicquid de controuersi js acrorum Pontifices definiunt origine quidem tenus ad Theologiam pertinet, excuius iique principi j struitur scd auctoritatis adspcctu, quae vim legis definitioni tribuit, ad Pontificium vel diuinum Ius cfcrrur. Prςcepta nimirum Iuris, vel suprema potius decreta sunt Honestevtuere,aiserum non Ledere, uum cuique tribuere se huc Onines resertitur leges,hse in omnibus suis constitutionibus iurisprudelia spectat.
6쪽
Quid veris a iud est Uoneste vivere, quam ad rectae rationis nor
mam, animum formare,&Vitana instituere,&actiones modera
rUHoc vero Iurisprudentia quoque exigit quae licitum ab illicito distinguit, que rectefacta premi j inuitat, mala facinora suppliciis
coercet. Cum vero leges eo quoque tendunt, ut nemo Ddatum quomodo patrimoni j tantum honorisque, non etiam corporum tute
Iam tegimini suo vindicant illud non negauerim ut Theologi cura animum, medici industria eorpus, ita externa potissimum spe. ctare Iureconsultum: sed ne tunc quidem ab animi virtutis cura remotum id nempe agit, ex Iustiti praescripto disponantur haec externa quibus vita instruitur sed quomodo externa illa corpori seruiunt, ita Iustitia utique animi praecipuu negotium agit. Itaque sortuita illa rubi jcereditioni Iurisprudentiae non possumus, quin
ea iiiijs ipsis animos hominum&corpora gubernet fraudes, insidia as,&faecundam malorum auaritiam vel arcens vel coercens . Ne miretur quisquam tantam iurisprudelia in externis his disponen dis occupationem, Vt haec curarum summa quibusdam videatur.
Nam ipis inspicite homines, quibus regendis Ius comparatum est; omnium& singulorum curas & Vota expendite quid aeque illos occupatos tenet quam illa, ut sic dicam, fortunae Omcina paucis a. nimus colitur plerisque diuitiς potiores sunt: Ociues, ciues, quaerenda pecuniaprimum Virtus post nummos imbipsam vitam animumq; pecuniae postponi,nemo dubitabit qui imposturas,circumscriptiones, periuria,discordias,caedes,bella mortaliam ad causas suas originesque exegerit Nimirum
Aurisacrafames, quid non mortalia cogispectora .
Labores mortalium&pericula, studia negotia, sollicitudines&vota, virtutes pene dixeram&Vitia, quid aliud fere quam aurum&opes speca ant petuntque unde magnam vitae partem Iurisprude tia regit, quamuis sola fortunae bona disponeret quantum enim Iurisprudentiae imperium est, quod caecae temeritatem fortunae regitὶ enimuero cum duplicem urit prudentia Iumtiam sormet di- Iributoriam es commerciariam Vbi plena maiestate in Republicaviget magna ex parte licentiam fortunae recidit Etenim si ordinum
discrimina seruauitur, si distulatea assignantur dignis, pro naturae genio
7쪽
pramia rependuntur: utique temeraria licentia fortune refrena. tur: hoc quidem in publicamna distributione rerum sed idem quoque in priuatis rebus lupit prudentia et licit suum cuiquestribue- do&tuendo, fraudem omnem&vim compescendo. Qua cum ita
sinat, latere iam no potest illud quod iniuriipra i extrem' quaerimus, quo omnia tanquam in scopum lcum aliturii Dii iam rumdepublica selus. hoc igitur fine studia haec dirigenda ioc voto cole mda sunt ut quod Iustinianus huic scicialia praemium proponit apticliadatis Reipublicae administrandae Iustitiae ciues conciliando ad commune bonum ciuitatis dirigendo. De iustitia vulgo dictum est quod alienum bonum sit o foras pectet, aspeculatrix, inquit Ci-ro, Vtilitatis aliena idem de Iurisprudentia conscia dum cst essenim, inquit Vlpianus noster,ressanctissima Iurtis sprentI.t: necfretionummario aseimanda magnificentius aestimare iurisprudenriam non potuit politicam siue ciuile apientiam appcllat, quia ciuitatcs regit
conseruat remonctissmiaim appellat quia Iustitiam qua nihil sanctius est format, illustrat, luctui incrit ancrisimam: quia Astraeaam colit, magnam illam Deam huic consecrata est, sanctissma qlroque: qui ascra resci tum prouerbio dicitur, consili autem copia penes Iureconsultum est, Sacruitis sapientia sonte manat luris prudentiam igitur quia sacracst, pretio nummario simandam Vlpianus nebat neque igitur lucrum&ingentes diuitiae Iurisprudentiae finis sunt, sed AEquitas' publica utilitas neque auaritiae scd iustitiae Voto colenda est. Haec cum ita sint, in obscuro quoinae iam esse non potest, quam in lem in initiatis sibi Astr.esa amet, quos a candidatis suismorra Iurisprud cntia exigat Etenim se existimo,a Viriurmae numero non magis excludi Iuri friaratriam posse,quam a prudentia separari. quam Virtutem&quidem Moralem esse, adeoque Virtutum principem reliquarum, inter omnes constat itaque si Virtus iurisprudentia
est, cum viiijs nulla illi societas esse potest ut non ingeni tantum splendore aliquo, sed bonae mentis luce ad haec studia opus sit. Quae Fabius de Oiatore suo in hanc sententiam scribit, huc aptare mihi liceat nam in Oratoris munus iurisprudentia tandem successit Vertactu promam,pulcerrima,& magnisiuentissima, nisi quod sent
8쪽
tiarum splendore,&copia obscurantur promam expendam, sed ut sententiarum precium aestimem. Neque enim, inquit, tantum id dico, eum qu torator virum bonum esse vortere: sed ne futurum quidem oratorem, nisi vιrum bonum . nam neque intestigentiam concesseris , , qui propositά honestorum ac turpiumma, peiorem equimabor: neque frudentiam qui in grauissimas frequenter legum semper vero mata conscientiastarnas semeti s improuiso rerum exitu induuntur. O pulchre &sic colligamus intellectum dileactumque rerum vel a natura non receperunt, vel consuetudinis certe corruptela deleverunt , qui deteriora melioribus anteponunt: nusquam alitem manifestiore discrimine haec comparatio consistit. quam circa honesta&turpia; quasi dicas, circa lucem tenebras, diem& noctem sine intellectu autem dilectuque tali rerum, nemo aequunt ab in quo licitum ab illicito distinguetcid est, nemo iureconsultus fuerit. Sed neque sine prudentia, su&obseruatione vel sua vel aliorum expolita. Iurisprudentia consistit tali autem sapientia carent, qui sibi nonuapiunt; poenisse subjjcientes legum siue Civilium, siue illius internae ex qua PrIma est haec visio, quod e Iudice nemo nocens absoluitur&recte proinde legum' conscientiae poenta Fabius conitingit aequat neque enim cum Poeta Euasisse putat, quos diri consciafacti ens habet attonitos, sesurdo erbere eaedit, timoris, suspici otiis, dinadentiae: adde pudorem,poenitentiam, taediumque sui,& mille inquietudines sed fortius etiam Fabius concludit quodsi neminem malum esse, nisi uisum eundem,non modo aptem. tibus dicitur, sed vulgo quoque semper ea creditum certe non φιλα- qua uisus ora or pergit accumulare argumenta. Adde, quod ne sudio quidem operispulcerrimi vacare mens,nisi omnibus viiij libera ps te Primum quod in eodem pectore nusium est honestorum turpiumque confortium es cogitare optima simul es deterrima, non magis est nil animi quam iussem hominis bonum esse ae malum Acute colligit, ocvere iurisprudentia in contemplatione aequi&boni versatur, inlustitiae defixa imaginem in contrarium vero vitia, quasi tempestate quadam, imo quasi Sirenum quodam cantu cogitationis cursum
9쪽
ws erat earentibus curis oportet ua demum enim libera a tota,nusta distringente atque alio dueente aus spectabit,dsolum ad quod accingitur. Quemadinodum cnim cum exacte aliquid perspicere conamur, oculos defigimus&contendimus; si vero illos pcr supera, ac infera circumagimus nihil unum acute intueri possumus rata animus invarias curas dissipatus nihil vel in uestigare diligenter, vel periti lirare subtiliter, vel denique comprehedero tenaciter poteir. sed Fabium audiamus distisdentem hoc argumentum. Puod scorporum, inquit, nimis cura se ostιcitior rei amitiaris diligentia,es ena-ῶ voluptas, datissectacutis dies multum studiν auferunt Chuic emis rei erit tempus quodcum,ue alteridaturo quidputamus facturas cupidιstatem, auartilam,rnuιdιam 8 quarum Impotentissima cog rationes se os etiam ipsio se in per ouιetem vis perrurbant nihil est enim Iam occupat m, tam multiforme tot ac tam varijs affectihus concisum atque iace. ratum quam mala mens Breuiter, argumenti Vi Shzec est Occupatio.
ne etiam innoxiae impediunt studium ergo multo magis vitia, quia ca occupatissimos homines tenent; in quidem interno quodam animi labore aestuantium nimirum cogitationuintumulo tuo eosque adeo in durissimam seruitutem sibi redigunt id probat,in addit Nemes eum insidiatur θe, euris abore, diffringitur, se iam cum sceleris eo offuerit, ollicitudine, paenitentιa, starnarum omnium exsectatione torquetur Gratic hae sane occupationes quas viiijs esto, ne miremur tanquam ea residisin soluti in securit.uem. animi sint ipsum illud iners otium occupatissimum est,&vt Ennius ait:
Oti qui nescit ti, ρω negoti, haber
ctuam cum est negotium in negoιιο. Xam ωι quod agat institutum est, num negotiolu agit sude ibi, mentem atque animum delectitsuum. Otιoso in orio animus nescit quιd velit. Vagus nimirum vacuusque animus incursui vitiorum patet noctantum amor, Vt Venuste quidam ait, otiosa mentis oecupari es, sed reliquarum fere omnium agmen cupiditatum. Sed concludit Fabius inuis inier hae litteris aut Et bona arti locus'
non hercle magis, qua rugibin in erra sentibis ac rubis occupatά. pul- cra simi
10쪽
cra similitii do & diuinis quoque litteris v stirpata spinae, radices, bc siluestria virgulta terrae sinum & genitales vires occupant, ne fouere receptum sciaten pol sit dicia urgentem forte herbam me ducari pol sit opprimunt enecantqie Pariter vitiorum cura melioris doctrinae emcruem coalescere animo & crescere non patiuntur. Age, inquit, non ad praferendo sudiorum labores necessaria frugεhias' uid ergo ex tibissine ac luxuria leti certe ut studi j apii sitamus, necessuist, Visu mens sana in corpore sano: Hoc vero temperantia praestat nam ut Horatius ait:
Hesternis viiijs ammum quoque praegrauat ipsum: setque afligit humi Hurna particitam aura. Denique Fabius non ratipue aeui ad cupid talem litterarum amor laudιs num C tur malis esse Ludem euraeputamus minime nam t credictum a Tacito est contemptu fama contemm iures ita Vicissim contemtus virtutis ad contemptum gloria: rcciundat . Fgo Vero dixero num ad studium praecipue incitat desiderium pri positi finis num igitur malis curae esse putamus illum' em Iuri prudentiae diximus finem, Iustitiam publicum lie bonum Sic igitur habetote bonum Medicum fortasse esse posse, ni non idem vix bonus sit in plus corporis, qua in animi sanitati tribuat Musi lini quoque eae posse qui voluptatem cum damno virtutis sectetur dialectico etiam ad artis perfeci onem non obstare si turpius putat argumento capi, quam vera fraude decipere nec Grammaticum cum artis siue damno, magis soloecismum quam probrum timere. Rhetorem quoq; persectum cste posse qui orationis cultui cultum mentis postponat non ideo minus Arithmeticum quem spe quod aurum computare malit, quam virtutem aestimares deniqae Geometram, salua artis laude posse praeterra coelum negligere Verum lusriorudenIIam iacia iam plenam contingere sine prudentisin virtute. in illa enim δε quibus praeterea artibus curae Virtus cst, erunt maxime puto, quod generalius Seneca profatur . Non potest alius, esse Ingendo, alius ammo color. Si isti sanus est, si compositus,grauis emperans, ingenium quoque siccum ae sobrauis est: isto vitiato,hoc quoque Iti ur Hon vide si animus langueo trah membra Opigre mouer se δειρ