De arte dicendi libri tres servata methodo, & magna ex parte verbis quoque Cypriani Soarii ..

121쪽

OUid est orationis periodus λα R. orationis periodus , ut I Cornificio describitur l. 4. c. I9. est Continuata quaedam verborum Dequentia cum sensus absolutione . A Tullio autem de Claris or. c. 44. modo orationis comprehensio , modo Continuatio , modo circumscriptio, modo circuitus, modo ambitus appellatur .QRot sunt partes periodi R. Duae sunt, membrum scilicet, quod Graeci Colon & incitum, quod Comma appellant. Quid est membrum R. Μembrum longiuscula periodi Pars est, quM alendo, vel negando. sen

122쪽

sententiam aliquam continet, non

tamen semper sensum perficit. Ita illud Μ. Tullii pro Cluentio c. 38 Si nobis recte factorum tectis in omni vita conscientia fuerit, membrum est cui si alterum illud addas , sine Musio metu, ac summa cum boviestate videmus, periodum ericies , sensum. que absolves.

Quid est incisum λ

R. Incisum est brevior pars mem-bi, ut in illa Paradoxi 4. Magnitu dine consilii, tolerantia rerum humanarum , contemptione fortunae, virtutibus omnibus , quatuor incisa sunt. Adde, Sapientis animus circumseptiss, jam membrum essicies: cui si illud quoque adjunXeris , Pinci, is expu- gnari non potest, periodum habebis numeris omnibus ablislutam.'Quis sermo periodus dicitur p. R Qui, quod dicit, circuiriseriaptionibus certa lege fluentibus , ac sibi invicem respondentibus ita estert. ut verborum structura suis quasi membris artificiose distincta , concinnitatem emcias , quae audientis animum cum voluptate detineat.

123쪽

xo8 DE OR ATIONI Quis membratim dicit λ ii pluribus membris utitur

solutis ac liberis , ut Cicero pro Murena c. . 9. Multo plus babet di- auitatis rei militaris , quam Juris ci-wilis gloria . Vullas tu de nocte, ut consultoribus tuis. apte respondeas ; lia Ie ut eo , quo intendit, cum exercitu mature perveniat; te gallorum, illum buccinarum cantus exsuscitat , t l. actionem instituis , ille aciem instruit, tu denique caves, ne tui consul tores , ilis ne urbes aut cactra capiantur .

Quis loquitur incisim p

. Qui orationem crebris comma- tibus intercidit. Cicero de orat ec.. 8. Quid porro tam regium , tam Iiberale , . tamque munificum , quam

opem ferre supplicibus , excitare jacentes Q dare fatalem, liberare periculis , retinere homines in civitate ρQuae sunt vitia periodi ρB. Haec Praecipue: primum, si periodus non satis si numerosa, neque composite fluat; secundum , si ut numero si rria. , inasia verba,

124쪽

PERIODO' Ioy 'ac otiosa identidem congeraS; tertium si saepius eodem moeo circumferas orationem sententiam ilia'

dem pedibus faepe concludaS.I Quas virtutes habere debet periodus

R. Interdum concitatae.debent es- se pexiodi , interdum remissae , modo currentes tanquam in orbe inclusae , modo quasi neglectae, & ab artis su-spicione remotae, , ut commode Pota sint vel iracundiae , Vel misericordiae, . vel dolori, vel admirationi, vel aliis animi , motibus inservire . Id autem siet si vitia memorata vitentur, si suus insit verbis simplicibus nitor , , vis compositis , propriis elegantia, , translatis verecundia , immutatis horridis , antiquis, modus, locus , ,

reverentia.

Quid affert orationi periodus λR. Ut possit oratio audientium animis suaviter illabi, eosque modo' degnire, modo verborum quasi orbe

convolvere a

125쪽

oo DE ORATIONIs R. In contexenda periodo duo spectanda sunt, numerus scilicet, &lificatio.

Quid ' est numerus periodi

R. Numerus periodi ex Λristotelel. 3. Rh. c. I 7. Rhythmus quidam est , non exquisitus ille quidem , nec metricus , qualis in poemate , sed ita moderatus ac latens, ut sine artis ostentatione sententiam jucundo fine concludat,

In quo consistit hit Rhythmus

R. In apta quadam & callida veI- horum collocatione , ut neque a s per eorum Concursus sit, neque hiulcus, sed quodammodo coagmentatu S a laevis; unde fiat, ut periodus neque claudicet, nec fluctuet, sed conlianter incedat , & aequabiliter fluat, gratumque auribus quasi concentumessiciat. Qua ratione numerus conciliatur Periodo λR. Primo si , ut modo diximus, verborum series ac striti'ura ita cohaereat , ut nihil habeat, quod aures offen-

126쪽

PARco Do I is offendat. Deinde si ratio pedum habeatur , quibus inehoanda , sed praecipue quibus finieuda sit periodus . Terminatur autem venuste periodus longioribus verbis, ut in secunda Philippica c. I. Te miror, Antoni, quorum facta imitere, eorum exitus non perhorrescere . Cavendum tamen , ut antς docuimus, ne semper iisdem pedibus claudatur, quod vitium Monotoniati Graeci vocant.

Quid est amplificatio λ

B. Amplificatio, quam hoc Ioco tradimus, ab Ilocrate dicitur ars, qua ex angustis & comprehensis ampla fiunt & explicata, ab aliis dilatatio appellatur. Fit autem cum aliquid pluribus verbis eXponitur , quod paucioribus quidem comprehendi potest, non tamen pari elerigantia & venustate . Qua ratione fit, haec amplificatio pR. Quod periodo debet amplificax , vel continetur uno Verbo, ut sudeo , vel duabus vocibus , ut viαtus amanda , Vel tribus, ut Deus mirtutem remunerat, vel denique

pluribus . Id ubi animadverteris ,

127쪽

ira DE ORATIONIS . partes singulas amplificabis vel per synaonyma , ver per den niti'nes , Vel per effecta, aliosve locos Rhetoricos, maXime vero Ur adjuncta .

Quaenam sunt hac adjuncta λR. Adjuncta ex Topicis Μ. T.

Ciceronis sunt ea, quae cum re frint Coniuncta, eamque circumstant . Haec autem sunt septem, quae versiculota continentur . Quis , quid, ubi,

auxiliis , , quomodo , . quando is Explica mihi verba singula ci R. uuit significat personam, cujus

adjuncta sunt vel a natura, vel a fortuna . A natura sunt animi, &corporis bona, animi quidem ingenium , memoria , scientiae , Virtutes morales, & hujusce generis alia , . 'Corporis autem bona valetudo , vi- res, dignitas in viris, venustas iri .

foeminis alia hujusmodi. A fortuna nobilitas , propinqui , amici, druitiae, honores, & alia . Mala autem, vel a sortuna, vel a natura iis

contraria, quae recensuimus .

Quid reni notat factam , vel faciendam , opus utile , Vel inutile , honestum, Vol turpe , aequum'. vel iniquum . et bi

128쪽

ΡERIODO I IIbii designat locum sacrum vel profanum publicum, vel privatum; in urbe, vel in agro, domi, vel so

Ouibus auxiliis complectitur causas adjuvantes, superos , fortunam, instrumenta animata, ut servos, &amicos, inanimata ut gladios, & id genus alia. Cur exprimit causam finalem, vel efficientem : ut cur factum sit aliquid , & qua habita ratione; nu . Iucri, an honestatis ; qua spe , quo me tu , quo dolore , qua laetitia . suomodo rei gestae varios modos explicat; & plurimum huic loco seriavit figura Hypotyposis, cum caedes at squa, cum triumphus, aut Pompa, i aut alia hujusmodi describuntur . Quando signat tempus rei factae, vel faciendae , v. g. num belli sit an Pacis; hiemis, an aestatis; diei, an Doctis . Quaenam particulae conteXendae pe- Tiodo aptissimae sunt λR. Concinnandae periodo aptissimae sunt illae particulae , quae partes ejuS sibi invicem respondentes colligant: .

129쪽

bus respondent tamen , attamen certe . Item quemadmodum , ut, s, quibus reddantur sis, Da : illae quoque non solam, non modo, , cum , Πι=n , aliaeque permultae . Exempli loco sit prima Cicero

nis de ossiciis periodus, Quamquam re , Marce fili , bc. Quotuplex est periodus λ

R. Periodus multiplex est pro Varietate membrorum, quibus constat. Λliae enim periodi continentur uno membro , aliae duobus , aliae tribus, aliae quatuor, aliae pluribus. Da exemplum periodi unius membri . Cicero pro Marcello c. I. Tantam enim mansuetudinem, tam inuis sitatam , inauditamque clementiam, tantum in summa rerum omnium po- tectate modum, tam denique ineredibilem sapientiam, ac pene divinam tacitus praeterire nullo modo possum. Da exemplum periodi duorum

membrorum .

R. Cicero pro eodem C. q. Haec

tua justitia , ac lenitas animi forescet

130쪽

Ρ ERI ODO III stet quotidie magis: ita ut quantum operibus tuis diuturnitas detrahet , tantum asserat laudibus.

Da exemplum periodi trium mem

brorum .

R. Cicero in eadem oratione C. 6. Gaude isto tuo tam excellenti bono , is fruere cum fortuna, ἐν gloria , tum etiam natura, is moribus ruis: eκ quo quidem maximus est

fructus , jucundit que sapienti. Ua exemplum periodi quatuor

membrorum.

R. Cicero pro C. Rabirio, C. I. Et si, suirites , non ect meae consuetudinis initio dicendi rationem reddere , qua da causa quemquam defendam , sa propterea quod cum omnibus civibus in eorum periculis femper fatis ustam mihi eausam necessiatudinis esse duxi ; tamen tu hac defensione capitis , famae, fortunarum omnium I Ubirii proponenda ratio videt' esse ossicii mei; t. propterea quod quae tu is a mihi causa ad hune defendendum esse visa est, eadem vobii ad absolvendum debet vi-