De morbis glandularum salivalium : dissertatio inauguralis pathologica ...

11쪽

0u0d chemicam c0nditionem salivae humanae attinet, praestantissima exStant a Berzelio fl), Gmeliri 2) et mischerlich 3). Saliva oris tenax est mixtio salivae cum muc0. Quam Si in vase alto et angusto colligis, Sensim Sejungitur in suidum superius clarum, haud coloratum, in inserius insuper maSSam albam, non pellucidam, continens. Salivam si aqua diluis et concutis, mucus landum omnino petit.

Multum autem differt saliva quoad indolem acidam vel alcatinam. Missehorlich in s stula salivali invenit salivam inter edendum et bibendum et jam p0St primum morSum alculinam, praeter hoc tempus acidam.

II. DE M0RBIS GLANDULARUM SALIVALIUM, IN GENERE.

A. Diagno Si S. Morbi glandularum salivalium partim statu et conditi0ne glandularum ipsarum, partim quantitate et qualitate salivae dignoscuntur. Si una tantum glandula Vel pars ejus morbo assecta est et non amplius secernit, Saliva a conditione normali non recedit. Praeterea Secundum naturam morbi praesentis doloris vehementia variat et symptomata localia et univer Salia pluS minuSVe expreSSa Sunt. Si pars morbo

12쪽

assecta adhuc secernit, saliva partim normalis partim degenerata apparet. Gradus morbi minus dolore quam laesa iunctione et ubi Status morb0Sus cum Vitio consorinationis conjunctus est, illiues Symplomati bus physicis plus ininusve evolutis dign0Scitur.

Morbi parenchymatis glandularum salivaliuin a morbis involucri illarum dolore Vehementiore, Secretione salivae turbata et, si manu tentas, conditione propria sacile dignoscuntur. Si ductus salivales morbo laborant, directio doloris et tumoris ac sensus ille tensionis et doloris, quem saepissime in ductibus excretoriis obturatis observamus, diagn0sin praebeat. 0uando Simul degenerationes adsunt, respiciendum CSt, utrum ad eas reserendae sint, quae, uti hydatides et Scirrhus, mulio magis in parenchymate quam in ductibus excretoriis inveniuntur.

Morbus excretionis salivae a morbo glandularum salivalium ipsa natura dissert eo, quod ille solummodo cognitionem excreti0nis turbatae, hic qu0que cognitionem status, qui Subsit, ad conStituendam diagnosin requirat. Tum morbus excretioni' salivae non solum in parenchymate, sed in sanguine et in ductibus salivalibus causam habere potest fl).

13쪽

B. De influxu incongruue Salivae Secretionis in corpUS.

Saliva ad digestionem magni reseri, quo sit, ut cibi, non bene manducati et saliva parum mixti, di scites sint digestu. Jactura salivae, uti accidere Solet in sputatoribus cl) et tabaci bibulis 2) permulta et varia incommoda gignit ex laesa digestione. Prae

omnibus abolitio appetitus vel anorexia inducitur, atr0phia c0rporis, emaciatio ex desectu nutrimenti Satis elaborati oritur. Pondus grave in ventriculo percipitur, alVuS Segnior est, obstructio et insarcius viscerum abdominalium ingruunt, corpus totum emaciatur et consumitur. Bursorius de Vanisold hominem tali modo emaciatum sanabat eo, quod illum juberet non amplius salivam exspuere. Saepe e0, quod saliva exspuitur, fames per aliquot tempus depellitur, quo lactum est, ut Americani, qui in magna alimentorum penuria Versabantur, tabacum magni aestimare discerent. 0uin apud nos prima fames Saepe

depellitur sugendo sumo labaci 3J.

14쪽

Irritamenta adaucta. Dignoscuntur excretione uberi0re Salivae, quae tamen n0n depravata est; Simul irritamentum adest aut in ductibus salivalibus aut in sanguine aut in nervis aut in animo ipso. Solummodo Si irritamentum Vehemens est, Sensus d0l0ris accedit. Praecipua irritamenta, quae vim exercent in glandulas salivales sunt: Sia-lagoga et inter haec mercurius et tabacum fl), tum

animi pathemata, ira, liguritio et libido.

Irritabilitas adaucta. Glandulae salivales tensi0nis sensum praebent et nonnunquam etiam d0l0riS, Sed neque rubent neque tument. Interna oris Superficies Sicca est. Si irritabilitas nun tam valde aucta est et simul congestio accedit, eXcretio Salivae uberior, Saliva ipsa tenuis est. Si morbus Vero gravius a religit et magis ad inflammationem inclinat, excretio minuitur et tandem Supprimitur.

1) Allamen persuasum milii non habeo, fumum labaci sugendo tantas oriri noxias quantas Siebo Id l. c. pag. 14M prο-iulii, qui ut biIem in bibulos omnem effundat, in sine capitis de

labaci bibulis: HVae' inquit, , illis hominibus, quos olium maliam et vita sine musis hane artem turpissimam docuit. Mala Vita Pst, quae tota sumosa est.' At causam hujus irae ipse in introduction0 narrat: prima sumi Suclione nausea, Vomitu, diarrboea et capitis doloribus correptum huic consuetudini sese valedixisse.

15쪽

Saliva Saepe acrimoniam praecipuam praebet ade que venenata fieri poteSt in animi pathematis gravioribus, ira vehemente, uti accidere Solet apud animalia in hydrophobia. Saliva tali modo degenerata atque Venenata tam pr0pri0 quam alieno corpori noxia est. Gaubitas de gallo narrat, qui se ipsum morsu Venenabat. Rust Ι casus c illegit, in quibus homines, summa ira et cupiditate incensi, Se ipsos vel alios mordebant et rabie corripiebantur. Verisimillimum est, talibus observationibus ortam esse opinionem, nunc quidem salSam rejectam, aquam to sanam e saliva hominum cruciatu consect0rum parari 2).Ιrritabilitas diminuta. 0uemadmodum varii sunt hujus assectionis gradus, ita et Symplomata Variant. 0uando congestio simul adest, excretio SaliVae Iarga existit, saliva ipsa vel tenuis vel viscida est, excretio autem lenta. diminuta et suppressa eSSe poteSt. Dolor non senti-

tur; aegr0ius magis queritur de quodam sensu Digoris et gravitatis, Si malum gravius amigit et sensibilitas valde diminuta eSt.

16쪽

valis glandissiae observationibus et experimentis satis demonstrata sit I), spasmus illorum ductuum non amplius Sola est medico tam fictio.

Saepissime observamus excretionem repentinam salivae, cui fortasse hic Status subest. Rosinus Lentulus 2 narrat de medico amico, qui quum per I0ngum tempus animo attento Iocutus esSet, SaliVam quasi e Siphone emicabat. Guttae salivae continuo in albissimam calcem concre-Scebant; cujus assectionis morbosae haud dubio

causa fuit ista salivae degeneratio. Functio glandularum salivalium Subito caSu quodam SuppreSSa Semper poSSimum eSt Sympt0ma. In labri suppuratoria variolarum SaliVatio, quae adeSSe Solet, repente supprimitur et evanescit et brevi mors Subsequitur. Paraly Si S. Eam vere existere jam nunc dubitare non licet, quum Spasmus ductuum salivalium constet. Saliva tenuis, larga per Iongum tempuS eXcernitur. Partes, quae glandulam salivalem circumdant, praeter naturam laxae et saccidae sunt. Hic morbus comitatur glossoplegiam Veram, m0rbos cerebri organicos et antegreSSum continuum arsenici usum. Etenim hoc metallum salivati0nem, non quidem dolentem, tamen

17쪽

per menseS durantem, eauSat l . Casum, in quo S livatio simul cum gl0SSoplegia apparebat, guStuS autem non deerat, a P. Frank 2) observavit.

Conge Sti 0. Congestio aut conjuncta est cum irritabilitate adaucta aut cum irritabilitate diminuta. Illam vocant activam, hanc passivam. Dignoscitur in utroque casu excretione Salivae uberiore, quae vulgo ptyalismus nominatur. Omnia quae congestionem ad glandulas salivales adducere possunt, illum quoque proV0cant. Causa aut in glandulis ipSis eortimque ductibus excretoriis inesse potest aut in aliiS organiS, quae c0nsensum cum illis habent. 0uum causae illae in mombis tractatis jamjam sint memoratae aut postea de iis adhuc erit sermo, restat ut pauca de causis salivationis in aliis organis Sitis asseram. Frequentissimus piyalismus in assectionibus primarum viarum earumque Sequelis est. Sic in appetitu urgente et p0st jejunum longum saliva in ore largiter conssuit. Si quis emeticum sumserit, aquosi humoris in

ore conssuxus certissimum instantis Vomitus signum est. Ita et in sordibus sursum turgescentibus, in febribus vermin0sis et in Variolis saliVationes enormes saepe diuque protractas observamus. In iis, qui

18쪽

culi, aut Scirrho pancreatis 2), Salivatio augetur. Ex S0lis spasmis abdominis provenire videntur taedi0sae illae quandoque Salix copiosae Salivationes hypoch0ndriacorum et hystericorum, de quibus jam Hippocrates dixit, eos Vel esse Vel seri sputatores. Ptyalismus periodicus observabatur in conSenSuglandularum salivalium cum genitalibus. In puellis primum menstruantibus salivatio oriebatur per triginta ad quadraginta dies perdurans et variis temporibus sine noxa sanitatis rediens 3 . Sic et salivatio periodica post conceptionem ad partum usque durabat ).

Iismum epidemicum commem0rat, qui anno I 694 in inultis Germaniae locis grassabatur. Primo ineunte vere una cum Variolis S) conssuentibus incidere coepit. Non solum homines sed et seles et canes corripiebantur.

Saepe per piyalismum etiam crisis morbi seri pot-

19쪽

est; apparet ille tum sub sinem morbi leni gradu sine magna iriuui jactura et sperare licet bonam resolutionem per vias salivales ei, uti J. P. Frank I)observavit, per plures hebdomades perdurare p0teSt, quum Simul Sympt0mata Iovi0ra sunt. Inflammati0.C0rripere p0test et glandulam ipsam et telam cellulosam, qua illa circumdatur. Quando glandula ipsa insanam ala est, d0l0res VehementioreS adsunt, tumor tamen non tam late se diffundit. Brevius iussammatio resolvitur, facilius apparent Symplomata febrilia magisque observatur Secretio SaliVae turbata. Duando autem tela circumjacens inflammatione occu-plitur, intumescentia mi 0r adeSh I0nge Iaieque sese exiendens ; dol0r n0n iam VehemenS percipitur, minus glandulae sun cito turbata est et inflammati0nis exitus vulgaris est Suppurati0.

M0rbus ille, quem Angli m/mps, Franc0galli

ore lioris, Itali Orochioni, Germani Baverniserael et

nant, plerumque inflammatio glandulae par0tidis aut telae ejus cellulosae habetur. Parotidem ipsam in eo assectam censent michmann 2), Reit 3 et sedem

20쪽

autem illius m0rbi in tela cellulosa ponunt Morga-

Duand0 decursum hujus m0rbi infra accuratius; de- Scribendum c0mparti Veris eum Sympi0mntibuS, quae Supra pr0tulimus path0gn0m0nicis, lacile intelliges, plerumque telum cellulosam glandulae parotidis esse assectam. Nippocrates 5J m0rbum jam descripsit.., Multis, inquit, aurium tumores Subnascebantur, qui in alteram partem vergebant, plerisque etiam in utramque iisque febri vacuis nec decumbentibus. Omnibus absque noXa extincti sunt, neque cuiquam velut ii, qui alias sui ortus habent causas, Suppurationem secerunt. Horum nutem ea fuit natura, ut m0lles et Iaxi' essent, magni, dissuSi aut Sparsi, Sine inflammatione et d0l0re , omnibusque sensim et Sine ulla significatione evanescebant. Fiebant ista qui dem ad0lescentibus, juvenibus, uelate forentibus atque h0rum plurimis, qui in palaestra et gymnasiis exercebantur 3 mulieribus Vero paucis contingebant. Multis tusses aridae et inanes, quibus tussi nihil educebatur, nec ita multo p0St Voces raucescebant. Qui