장음표시 사용
201쪽
causa habet uel qualitatem uel quantitatem humorum grauantiis. Aduertendum,qtiod hic tumor non est malignus aliquo modo,nec peccans qualitate; ideo tantum quantitate stimulat partem. Notandum,quod non in omni parte generatur cedema, & ratio est, quia
non semper reperitur substantia illa laxa; quod colligitur ex Gal. q.de praesagatione ex puis cap q. ubi habet, quod niti pars sit laxa, materia illa tenuis non potest per partem diffundi.Secuda causa eL ciens est frigiditas & debilitas partiti, quod ex praeallegato loco a Gal. colligitur.ubi quaercbat, cur est quod non generabatur cede
a hepate quemadmodum aliae species tumorum. unde pedes sunt, partcs quodammodo destinatae ad oedemata; quia illae partes sunt ualdae la xae . idem dicit de scroto, in quo,quoniam membranae sunt la ; ideo saepe generatur hernia. & quod dicitur de sub stantia partis, idem dicitur de temperiebus, quae cum sent sirioidae, facile admittunt l, ,humorem. Tertia causa efficienS est,ut,quando magni morbi iri im sunt causa oedematis, quemadmodum est hydrops, &alij similes affectus interni, in quibus quandoque transmittitur materia ad intimas partes. Addatis, quod quies lonin quandoque,imo siepe causat Cedema: quod saepissime in praxi uidebitis, ut quando aliquis uulneratur, maneatque injecto per multos dies : ex illo octo fluunt multi humores: qui cum non possint concoqui, in tumorem elevantur. Addatis etiam, quod Laepe ex cau se externa elsciunt hi tumores, ut a dolore,& a calore alterante partem: ex ictu vesparum saepe contingunt Cedemata mixta,non auxein inflammatio. Hae sunt causae essicientes: Materiales causae a recentioribus ponitur humor pituitosus & naturalis: nam eo modo distinguunt pituitam, ut distinguebat sanguinem & bilem. Gal.
uero non enumerat tot species pituitae,nam in primo de dist. kb cap.6,enumerans species pituitae, dicebat. pituita alia naturalis &renuis, alia vitrea. uitream diuidit in dulcem, acidam ,&salsam Gal. Iq. meth. q.& secundo ad Glauc, dicit quod quandoque cenaa fit a tenui; quandoque ex flatuosa pituita: tamen idem in lib.de
tumorip aeter naturam connumerando uerum Cedema, facit nactione de quibus am pituitae si ciebus: & cu Galeno stadum est,quia naturalis pituita semper dicitur vitrea, & talis est tanquam oenus aliarum lpecierum pituitae:& hoc modo dicitur,quod omne ede-
202쪽
ma est ex pituita, tenui aquo A & inspida. Quod si pituita es et acida,aut salla; tunc aliam tumoris speciem faceret. & hoc modo secunda erit oedematis species. Vnde notandum ex Gal. Iq. meth.7.
quod tumor ex flatibus differt ab oedemate, quia signa sunt diuumn , cum ex digiti compressione non reddatur fovea. Tamen dico, quod oedema quod tanquam accidens insequitur ad alios morbos; fit ex flatuoso humore. Ergo Galenus inconstan τὸ Ad hoc respondetur, quod Galenus I .meth. 7. loquebatur de tumore uero ex flatu; non autem ex materia flatuosa: quod explicat Aetius lib. IS .cap.primo: uult enim,quod materia flatuosa participet utraque natura, idest materiae pituito & flatus. & dat exemplum de eadaueribus, quae cum incipiunt putrescere, incipiunt tumescere. & dicit Galenus quod oedemata,quq insequuntur morbos,eo modo generantur, ut in cadaueribus: & hoc rationabiliter,quia in cadaueribus dum incipiut putrescere fluit aqua quaedam, quae mixta postea fit in parte quada aerea. & sic Galenus non est sibi contrarius, quia in .meth. 7.loquebatur de uero flatu ; illic uero de materia fla- tuos a. Quinque species oedematis resultant, prima est ueri cede malis. secunda est symptoma sequens morbum. tertia fit cum inflammatione. quarta cum crysipelate . quinta cum scyrrho . De signis primum est aduertendum circa colorem, quia pars assecta parum immutat colorem: tantum vergens ad albedinem. secundum signum est quod si comprimatur,nullus percipitur dolor in compressione . tertium signum est, quod nullus calor percipitur appo-uta manu ; cuius oppositum contingit in alijs tumoribus. quartum signum certum & proprium oedematis est,quod tumor caedit digito prementi, & admittit foueam,nec uestigium resilit. quintum ignum est,quod nullus adest pulsationis sensus, cum in alijs tum ribus omnibus aut pulsatio percipiatur, aut aliquid simile. ALuertendum, quod tumores qui fiunt ex flatu, in pluribus comunicant cum cedemate: disserui uero, quia ex flatuose percipitur publatio, ut in alijs; & non admittit uestigium digiti imprimentis. Citta praesegium est aduertendum,quod Galenus a. progn. commen to 46. inquit,quod ex fluxionibus humorum,quaedam sunt scarus ut fluxiones materiae sanguince bullietis, melacholiae adustae,& bilios . Contra benignae sunt , q is a sangia initate benigna: fiunt, δεο III ex
203쪽
ex pituita. 'Erit ergo oedem tumor beniβnus .. Vnde praesagien .du est,quod hic tumor, benignus cum sit, lalubris & logus erit. Cucuratio per indicatione sit elige da, semper tria capitula prae oculos habere debemus, primo sex rerum nonnaturalium usus& administratio . secundu totius eua citatio& custodia. tertio partis affectae conseruatio,& morbi remotio. Quo ad primum,quoniam morbus est ex materia fri3ida, quae fluit de loco ad locum, in sergit indicatio retractionis, seu revulsionis materiae,& euacuationis & minorationis. secundo quia materia est frigida, insurgit indicatio, ut causa ala feratur,& pars generansi alteretur calefaciendo illam , ruae alteratio perficitur usius sex rerum non naturalium. Vnde aerebet semper exsiccarii' hoc morbo. secundo cibus & potus debet esse attenuans, & exsiccans: erit ergo calidus; ideo uinym conuenit quia digerit S concoquit. Aduertendum,quod uictus debe; cile tenuis & attenuans. debet uinum in parua quantitate eXhiberi eodem modo, & caetera edulia erunt exhibenda in parua quantitate,ut calor ualeat abstumere illas humiditates saperfluas. Conuenit caro pullorum & auicularum in arboribus degentium, & po tius assa quam clixa: quibus siemper est addendum parum piperis, aut cinnamomi.aluus debet semper esse aperta,si possibile est quod fit clysteribus,alterni4 diebus saltem. Quidam uolunt,ut capiantur sex caricae cum carthamo per horam ante prandium . mihi uero magis placet,lat capiant aloen aut loram,aut non lotam :i quia ultra lenitionem absumit humiditates,& illas exsiccat. Conuenit motus,
liberi potest sine partis labore Sit somnus moderatus. Passiones animi sitim pessimae. sentis tanquam pessim3 fugienda. Secundum caput principale respicit totius corporis habitum: in quo est obseruandum quia haec materia fluit ad partem) utrum tantum ablina parte s luat,an a multis. Est notandum,quod qui dormiunt subluna aut eius radijs, in mane semper siccedit tumor alicui ps partis. & tali S tum : fit ab una parte determinata. Eodem modo in Cedemate qiuandoque materia ab una parteaan una, quandoque a toto corpore ritui. Vnde Oritur indicatio materiae euacua toni S, Spartis trans jItentis aut partium roboratio;.ne materia amplius generetur. Euacuabitur materia aut per partem,aut per totum corpus,si opus erit. Sed cum diis lex sit euacuatio,alia,quae fit per phar
204쪽
per i nee sectionem,in aduertendisim quὁd nunquam
in puro redemate conuenit ueni sectio, duabus de causis: prima quia faro cum oedemate est plenitudo . secundo quia cum oed ma sit imorbui ex matina benigna, non habet mala symptomata , nec est morbus magnus di ergo noli competit sectio uena . Addaris,quod in morbo litithido,di corpore humido nunquam secamus
uenam. Vertim,si oedema coniungatur inflammationi; tunc, cui inmixtus sit morbus , curatio etiam debet esse mixta , utrique scopo satisfaciendo. Restaterso,ut cum in cedemate ut plurimum sit ca-
cochymia; per medicamentum purgans euacuemus materiam peccantem.& Avicenna inquit, quod sem res debemus illam euacuare, nisi aliquod sympt6ma succedat;&tamen Galenus nullam tracit metione de euacuatione. & miror certheuii,sit in omnibus ualde diligens. Euacuandus ergo est humor, tui latin eget multa praeparaticine,quia tenuis, aquosus,& in motu est: unde facile educit . Ego seleo dare Oximeth sinapi & meli. ros ana 3 j. S. cum d coctione de tua. postea exhiberem pitulas cochias, quae optimae sunt :&illis utor, quia euacuant omne gemis phlegmatis line
corporis alteratione. Euacuato corpbre, tune debemus calidis &roborantibus alterare. His peractis debemus ad locum affectum accedere. Sed prius aduerteridum,an oedema sit per se morbus,an symptoma conseques ad morbum. Si secundum,tunc non curatur nisi remoueatur morbus,a quo dependet i quia aliter nunquam curabitur, ut ego obseruaui in mulieribus puerperio, quae ob refrigerationem matricis pa tiebantur Cedema in manibus, quae nunquacyrabannir nisi uterus calidis corroboraretur: & quaodoque tale*mploma durat in eis per aliquot annos 'Verum est,quod etiam ad lacum laesum aliquid sena per agelidum est,ne locus ulceretur quia H drops secundum Hippocratem ulcera mala paritSed quid agendum, cum adest materia in loco Dico quod talis est discuti Eda; & cum aliquo modo quat est repercutienda recum adiit paludoloris, ille est sed indus Ideo tres erunt scopi, primus respicit, fluxionem.secundus partein affectam. tertius dolorem. Idibus omnibus satisfecit Galenus i q. meth. & r. ad Glauc. 3. Ideo debemus locu fricare cuinbxyrtio lino& sale,& hoc cum cedema est
semploma. Quod si uerus sit morbus ; tunc tantum duplex est
205쪽
scopust reuellere primo seu remouere fluxionem partim repeblendo , & partim discutiendo usque ad statum. secundus scopus est discussio materiae fluxae ad partem.Galenus. Auic. & alij med. nos monent ut sticemus partem panno, postea insundatur spongia noua in posca,quae sit ex aceto & aqua insecta potabili ; & tale est in dicamentum repellens leue. Sumitur spongia noua, quia habet parum salis admixtum,quo mediante exsiccat. quod si noua spongia desit, monet Galenus ut accipiamus spongiam antiquam,&illam inficiamus aut nitro,aut sale, aut muria, aut aqua maris . hac deficiente uult Galenus ut utamur lychnio Tarsio, qua etiam materia caremus. Avicenna uult,quod utamur panno duplicato,quod mihi non placet. Ego uero uterer stuppa cannabis, aut lini.Vertim talis stuppa prius est praeparanda cum lixivio acerrimo, & parum aceti acris,ex quibus duobus fit postha. demum parti est applicanda. Quod si talis medela non iuuaret; tunc acetum est augendum, illi admiscendo parum aluminis.Quod si haec non conferant, mo'net Galenus,ut utamur medicamento ex Glaucio, quo cum careamus,cum praedicta non con conserunt, utor hoc medicamento. R.Ql. cham meli, rosarum,myrtorum,absinthij,stoecadoS an. IB.f. balaustioru,nucu cupressi ana m. j. seluiae,rosinarini, Ruinathi, ana parum, aluminis rochae, salis communis ana unc. j. S. capiatur posca facta ex aceto aut lixivio , & coquantur haec omnia usque ad tertiam consiumptam.In quo decocto madefaciamus spongiam.& illa madefacta utimur usq; ad statum.In statu Galenus ungebat tumore oleo col. & ratio est, quia dolor genitus ex copressione remouetur . siccudo ne locus alteraretur ex ualido medicameto. Vtebatur postea Galenus spongia madefacta in lixivio capitali tonsorum.& illam supra partem ligabat eo modo ut ligantur fracturae; quod medicamentum &si conserat,tamen Paulus notat, Ouod omnis terra conuenit in Cedemate, praecipue terra gypsi a. Aetius uero notat, quod terra creta figularis conuenit: & ego usus sum, in ea coquendo betonicam, aut aliquid simile,miscendo postea sal & acetum. Quod si relinquatur betonica, & addatur parusatis: tunc est medicamentum equorum,eum corripiutur Cedemate,quo possemus etiam uti in principio. Addit Paulus,quod glastu uulgo it gualdo,mixtum cum sale & aceto optime conuenit: quod Bb 3 apud
206쪽
apud Paulum potest uideri. Aduertendum, quod terra illa fictilis
hoc modo praeparatur. Capimus rosimarini, calviae, bctonicae, an. m. j. salis cochlear unum, aceti parum. bullant omnia usque ad consumptionem medietatis. colata decoctione fiat pasta ex illa de - coctione & terra, & permittatur parum ad selem. Quod si uolumus magis repercutere, possumus augere acetum . quo medicameto possumus etiam in principio uti augendo repercutientia, & d minuendo discutientia secundum exigentiam.
Descyrrho . cap. XXX. isCyrrhum moderni duritiem appellarunt,quem Auic. 3. quarti
tr. 2.c. I a. appellat sephiros, quam speciem Graeci scyrrhon api pellant. Et conumeratur inter illos morbos,qui symptomata morbi explicant, & si non partis. Cum uero haec nomina reperiuntur, . durities, scynlius, & lephiros; eandem morbi speciem significant. Avicena a .primi d. prima,cap.primo sic describit,durities est apostema quietum, sedatum, destruens sensum, & permanens in membro in eodem statu. in quo non est dolor. Haec est descriptio,quae aliquo modo est bona ; sed secundum aliquas partes reddit descriptione multu particularem; quia in no exquisito scyrrho no est destrictus sensus,est in scyrrhi species. Gal.in lib.de tum .praetern.sic nobis scyrrhum describit, scyrrhus est tumor durissimus sine dolore. Est aduertendum, quod inter tumores a materia nullus estaeque durus,ut scyrrhus. sed tumores ossium sunt duriores scyrrho. Causae huius sunt,ut etia aliorum tumorum:ut fluxio in humoribus crassis et uiscosis,quib' humoribus excitatur fluxio. Addatis quod mala uictus ratio multum addit ad hanc fluxionem,quod saepe contingit in pauperibus eropter malam uiuendi rationem, quod testa. tur Gal. de regione illa pauperrima. Addatis,quod tales humores crassi & uiscidi generantur ex lienis & hepatis affectione, aut ratione intemperiei, aut obstructionis. Hinc est quod quandoque desinente quartana contingunt tumores scyrrhosi, aut intrinsece aut extrinsece . Addatis quarto,quod hemorrhoidarum aut menstruorum suppressio sunt causae generationis horum malorum humorue quod contingit praecipue mulieribus monachalibus, quae cum Lae-pς pa-
207쪽
De tumoribus. Io ope patiant mestruorum suppressiones; tunc illa materia ascendit ad mammas,& facit scyrrhu. hoc & mala curatio medici alicuius tumores superflue refrigerando parit scyrrhum: qui dicuntur scyrrhi per transmutationem. Materialis causa secundum recentiores est fiuccus melancholicus: qui & ipse diuidit in naturale & non naturalemmaturalis est ille,qui trant mittitur ab hepate ad lienem, &ex tali succo melancholico generatur exquisitus, uerus, & syncerus scyrrhus.secudo dicunt quod ex melancholia non naturali fisit
scyrrhi,qui sunt in quatuor disserclijs secuta quod quatuor dicunt esse species non naturalis melacholiae.Prima species, est quado socsanguinis aduritur,ex qua fit scyrrhus non legitimus. Secunda species est quando melancholia exusta fit ab alijs humoribus, praeterquam a melancholia. Tertia sipecies est quando per refrigeratione aut propter nimiam exsiccationem redduntur tumores crassa pinta ex medicamentis: quae sipecies coincidit cum prima specie naturalis melancholiae. Quarta sipecies nonnaturalis melancholiarest, quando melancholia admiscetur aut sanguini, aut bili,aut pituitae.
Ex quibus eliciunt diuersas scyrrhi species secundum diuersitatem
specierum melancholis nuper enumeratarum. Verum Galenus no
ita disponit materiam huius tumoris: sed tantum dicit quod si rhus habet materiam crassam uiscidam,& lentam; quae in partibus collecta; ita illas partes reddit, ut si essent in lapide. postea illam tripliciter diuidit: alia fit ex pituita, alia ex sola melancholia pura. tertia ex melancholia admixta alij humori. Ex quo colligimus duplicem esse scyrrhum: aut scyrrhus est syncerus; aut no syncerus.& talis distinctio non fit ratione materiae subiectae, quia ex materiebus enumeratis omnibus potest fieri scyrrhus uerus,& non uerus: sed distinguuntur persuas proprietates.s ut habent & carent symptomatibus,ut adest & caret uehemens durities, & ut est particeps& expers sensus aut doloris. Additur tertia species, & est quando aliquis alius humor admiscetur melancholiar :& tunc est affectus mixtus, ut de alijs supra est dictum. qui affectus uaria nomina sortiuntur se dum uarietatem humoris admixti. Sed dubitatur,quomodo mixta pituita cum mel acholia faciat scyrrhum, cum inter sese sint contraria, quia proprietas oedematis est mollities, scyrrhi
uero duritius : Ideo dicendum,quod quando Galenus dicit quod
208쪽
pituita admiscetur; est audiendum quod illa pituita est tenax &crassa, quae tertia species secundum placita Gal.non est admittenda in supra est dictum. quia cum scyrrhus semper sit durus; non potest dici oedemosius,cuin non possint adinvicem admisceri. Omissis recentioribus,qui unam tantum speciem signorum enumerant, est aduertendum, quod duo tantum sunt signa, durities.s & priuatio doloris, & haec sunt uere & inseparabilia signa scyrrhi. Adde quod si in compressione scyrrhi cum digitis careat sensius; tunc est confirmatus, & tunc non recipit curationem, & praecipue cum accidit circa articulos, ut circa genua, & tales, & alias iuncturas. talium uero curatio est relinquenda. secundo si scyrrhus non sit exquisitus,nec declinet ad cancrum; tunc talis non est curandus, nisi dolor urgeat . quia sunt cancri occulti,quos melius est non curare, teste Hipp. in aptior. praecipue circa partem affectam, in reliquis uero aliqua possiimus exhibere. In scyrrhis uero qui habeat tensium, non est desperandum, quia quandoque curantur. & tales duplici modo curantur : uel per reselutionem, uel per maturationem,aut concoctione,uel abscessum. Aduertendum,quod semper debemus prius tentare resolutionem quam maturationem. & ratio est, quia scyrrhi qui transeunt in abstessus, raro evadunt, quin transeant in fistulam. Eosdem tres scopos seruamus in scyrrhi curatione, tuos in alijs seruauimus. & primo debent omnia attenuare & subtili re,nam aer est siubtiliandus & attenuandus pro posse, quia multum confert: quod possunt testari ij qui Pisis degunt,nam plurimi illorum corripiuntur scyrrhis internis; & id propter aerem & aquam. Omne genus selerum fugiendum,praecipue brassica,tegumina omnia,carnes bubulq. Eligendae sunt carnes avicularum montanam, uituli,&similium. conuenit etiam uinum purum & bonum, nisiscyrrhus fiat ex adustione, & tunc uinum est diluendu aqua. Exe citiorum habenda est ratio, & conueniunt nisi pars laesa afficiatur: sint tamen moderata. Excrementorum quoque habenda est cura aluum leniendo aut clysteri, aut aliquo consimili, alternis salte diebus.Idem dicitur de alijs rebus non naturalibus,sicut supra dictum est. Secundum caput uersatur circa habitum totius corporis.Considerandum est,cum peccet tumor crassus, an sit exustus,an non exustus. Avicenna uult quod quando uenae extuberant, mittatur stimi guis.
209쪽
ghis . cui est consentiendum quia optime seccedito hoc rationabilit it: quia cuin humor non possit nisi disticulter praeparari, debemus humores minuere uenae sectione, dummodo stopi necessariis aetas &uirtus consentiant. Praeparamus postea humorem cum syrupo debetonica, regis Sabor, de fumoterrae,cu decoctione melissae, borraginis,sivmach,& sumiterrae. Praeparatis humoribus, sunt evacuandi cum cortice ellebori nigri infuso in sero, aut mirabola
nis nigris cu electuario Indo maiori, cum sena, lapidibus laguli,&armeno, & ego utor istis lapidibus lotis, ut iubet Trallianus, no-uies; attamen adhuc soluunt,ut elleborus niger. conuenit etiam cofectio hamech. Euacuato corpore deuenimus ad partem affecta, quae CSet euacuatione propter tumorem :& euacuatio debet esse insensibilis t& talis fit medicamentis calidis dessiccis . Verum dubium est,ne augeatur siccitas, & tunc reddatur incurabilis, ut inquit Galenus.nec humectantia conueniunt; quoniam talia augentsuxionem augcndo humorem peccantem. Quid ergo agendum e Galenus nos docet, ut agamus eo modo,quo agit soli rebus liquabilibus . nam cera apposta soli, sensim liquefit.Unde medicamenta debent esse calida, in passi uis temperata, quae a Galeno i malactica dicuntur, & emollientia; de quibus Galenus in 7.de comp. per genera in principio.& in s. dc simpl. Horum medicamentoru triplex est genus . primum sunt medullae, pinguedines, & mucilagianes. inter medullas principatum obtinet ceruina, secundo uitulina, quae calida est,& humida. inter adipes principatum obtinet adeps
leoninus, eius loco utimur anserino, aut ursino. utimur etiam adipe gallinaceo, bouino, hyrcino, caprino. & isti fiunt gradus caliditatis in modo procedendi. Muci lagines fiunt istae primo ex rad. altheae . secundo ex foenugraeco. tertio ex sem. lini. quarto cum diachy lone. Quartum genus medicamentorum peregrinorum,ut est bdellium, galbanu, ammoniacum, gummi. smastix aegyptia. &haec solemus inistere cum superioribus. Nos monet Galenus,ut primo utamur medicamento tenuium partium, ut ii infundamus partem affectam in oleo an ino, imo potius in ol. antiquo & ra-cido, postea inungamus partem pinguedinibus. postea addimus gum mi illa, donec locus reddatur mollior. cum uero nobis indicatur, quod materia est digesta; tunc debemus uti exsiccantibus . GaIenuS
210쪽
lanus di luebat ammoniacum cum aceto,&super imponebat styrrho: quo etiam nos possumus uti. Sin minus; utamini diachyione cum gummis, & optime couuenit. Quod si hoc succedat;debemus denuo ad emollientia recurrere, & illis per interualla uti; ne materia,cum sit rebellis, indurescat: nam talis materia non potest unica uice euacuari &resolui. Ego uero utor medicamento Galeni optimo cum successu, quod tale est. R. marchesiita, a grae cis pyrites dicitur: & igniatur ter & quater: & ign ita imponatur in aceto,& suffumigetur locus laesus: postea superponatur ammonia cum iniustum in eodem aceto. Est etiam ceratum de marchesita, quo utor etiam in scrophiilis optimo cum successu: non apertis.S in 7. de comp. per genera Galenui multa ad hanc materiam conserentia recitat . cerato illo & usu illius lapidis marchesitae mihi sic, cedit quandoque ultra concoctione resblutio in maximis tumori hus; non dicam durissimis, sed ualde duris. Notandum, quod semper in scrophulis apertio est fugienda; imo resolutio tentanda: quod mihi ispe succedit a principio cum mollitivis supra enarra et is, postea cum suffumigijs marchesitae,& cum emplastro eiusdς lapidis . uel eius loco admiscemus lapidem pulueriratum cum diachylone cum gummis. Scd unnm est aduertendum,ut supra est dictum, quod resolutio & mollificatio per interna est administranda,