장음표시 사용
71쪽
ra his uti solet cu ablutus fuerit in balneo optime hac decoctione. R. l. maluae,iumiterrae, lapathi an. m. iiij. hordei,furfuru,an.m. ij. misce&f.decoctio cum aquaq.s.Postea siccatur aeger pannis, &inungitur tribus uicibus hoc medicamelo.R. l.salutar, rosmarini, ellebori nigri, meiathae,matricariae,hederae, sabinae, lauri, an. m.S. omnia sint uiridia rad.ciciaminis,rad. brioniae nigrae,an. δ.j. thuris inalculi unc.j. sal nitri 3.s.laridi suis mastuli,saliti,libr.ij: misee , &tere optime cum gladio stupra tabulam,non autem in mortario.Postea igni appone,& coque, donec herbae quasi siccatae,& cocts sint. Τuc cola.& huic adde refrigerati sulphuris igne non experti unca, misce in mortario,& uterciAliquando utor isto ex Io. de Vigo,quado cortices sunt ablati,& ulcera adhuc remanent,& pruritit.R. siu ci lapathi acuit,plantaginis,solani, an.unc.f. pinguedinis. porcina
Optime:& praecipue utor, quando ulcera sunt cortice detecta ui alicuius medicamenti acrioris.Vsus sum Delicissimo successii ol. deuireris arte facto. Cuius .R. libr.s.sepi hircini lib.j.misee. & hoc in tingito,optime facit supra omnia.Nitrum psoricis ac leprosis afketibus prodeste costat.Sulphur pariter idem praestat ex Gal. & Paulo:& sulphureae aquς optimae sunt mea sente tia,quae doctissime proponuntur ab Auic. in cap.de aqua, & ad scabiem & impetiginem: quod si aluminis aliquid continerent,magis etiam probant cval minosae,teste Gai. I. desim .c. . et limoi ulceribus prosint.quaredi optime sunt apponi aquae, & de Corsenna, uel montis S. Iulia ni Pisis.quod si minus callias requiratur,utor aquis in agro Pisano.
Descabiei Curatione. cap. XX U II.
SCabies dicta Celso lib. s.c. et 8.Sereno, Marcello,& Avicennaridem morbus est cum scabie humida barbarorum recentiis,&uulgo rogna dicit,benignior inter oes spes scabiei . ab hac scolaris dicit alat scabiosu. a Celso hoc modo describit. scabies est humor cutis rubicundus,ex quo pustulae oriuntur, quaedam humidiores, quaedam sicciores . exit ex quibusilam sanies, fitque ex his continuata exulceratio,pruriens,serpitque in quibusdam cito, atque in alijs quidem desinit ex toto,in aliis autem certo tepore anni reuer.
72쪽
thur. Huius duae species Cesso,altera mitis,altera agria dicta,quia asperior sit & ualidius prurit, dissiciliusque tollitur. Causas mat
riales,uarias uel uarie mixtas esse necesse est, pro ratione pruritus atque pustularum.Sanguinem quide corruptum esse testatur Auita admixtum tamen aliqua bile, aliquando phlegmate salso, aliquandb ex usto humore & melancholico. Hinc saepe accidit, ut pust Iae sint uel aqua plenae, uel scateant flauo humore,ueI cruento, uel sint sicciores,uel magis pruriant,uel minus. Aliquando,ut ait Auia cennas, ex pustulis aliquae ex fanguine calidiori, & acutiori , productiores,& acutiores sunt; aliquae contra latiores,contractiores, atque profundiorps, ex materia minus calida,& acuta. Duas alias Causas addit Serenus , his carminibus. sed imotiores Illotus sudor uel copia nobilis escae Saepe graui scabie correptos asperat artus Immundities corporis Ue cst causa corruptionis & intentionis
humorum in cute,aut nimia copia,escarum,aut earum nobilium.lis opipararum,& lautarum,saccaro,pipere, cinnamomo, ac uarijs rationibus conditarum,quod confirmat Avicennas,a quo aliae addatur causae, imbecillitas cutis, cruditas in uentriculo. Addatis, uis ualida profundarum partium ultimo contactum partium corporis scabiosi. Signa per se nota sint, ut non egeant explicatione. Deueniamus ad curationem. Curatio erit. primo uenter cassa leniatur. mittatur sanguis multus: nam semper adest pIenitudo. paretur materia si tenuis,cum illis quae illam refienant, ut syrupo de cicorea, endi uia,ronto,acetoso. sde succo acetosae. Si uero crassa,praeparetur Oxi melle,svrupo de cicorea, Ie betonica,de capillis uen. mellero c. & similibus. Materia parata, purSetur cum rhabarbaro,agarico ena,electuario rotato, ex succo rota. confectione hamech. Corpore purgato,si nimis copiosa materia cuti impacta sit ; tunc euacuanda in baIneo, uel per sudorem ualidum,nili ualidam corporis incalescentiam timeamus: uel cucurbitis ex cornu positis ,& scarificationibus. Euacuato corpore, & cute: hac decoctione abluamus loca affecta. ex soliorum malus,uioI. sumiterrae, betae,
ellebori nigri an. m. s. hordei m. ij. misice,& L decoctio. Hac facta ablution siccato corpore, ungemus. Quod si scabies non ualde magna fuerit, dimita balneo atque scarificationibus pariter& ablutione, his medicamentis utemuri quorum hoc leuim-mum est. R. terebinthiqae,butyri recentis,an. lib. j. m. & lau
73쪽
tur optIme nouios, primo posca, reliquis uicibus aqua communi, olei rosacei,oleo miri. an. iij. Ouorum uitella numeri.vj.ceru lib. s. salis candicissimi δ iij. misce optime per horam in uase cum spatha lignea,& utere. Vel isto alio medicamento. R. laridis aliti lib. j.itere optime,lerque ablue cum aqua rosia. sulphuris triti unc. j. s. ter ablue cum aqua ros a. succi limoniam unc. ij. niti,sce optime.Potest etiam fieri cum unguento rosa. Mes uel sic. R.terebinthinae,butyri recentis,an. unc. iij. abluantur pluries,ungueti rosa. Mes unc. iij. olei laurini unc. iij. ceruis unc. i, sublimati supra marmore triti 3 ij. misce optime in mortario, & utere . Vel illo alio medicamento . R. pinguedinis porcinae,uitulinae,an. tanta ij. olei mastichini,taurini, rota. an. unc. s. terebinthinae unc. i. s. lithargirij aurei, cerus , ellebori nigri,an. 3 ij. styracis liquidς unc. s. argenti uiui extinoti unc. j. s. m. diu inmortario,& utere. Si uero post uacuationem stabie sanata relinquatur pruritus, tunc balneo aquae tepidae ac sentanae tribus audquatuor uicibus auferetur. FINIS. .
74쪽
Libellus de Tumoribus praeter naturam.
Propositum authoris . Vui authores eligendi. quas quo ordine tradenda. Cap. I.
Cturus de apostematibus eundem ordine seruabo,quem de ulceribus alias seruaui. Tumor igitur praeter naturam morbus est satis difficilis, quoniam impedit constructionem.etsi morbus sit dissicilis, dissicilior tamen est tractatio propter discrepantia authorum: secundo,quia longa est,&multos continet morbos . Vnde assidua eget meditatione,ut cognoscantur ea,quae a ueteribus dicta sunt. Priusquam materiam hanc aggrediar,propona quaedam capita, &primo qui nam authores sint eligendi. secudo, qui ordo a nobis sit obseruandus.In medicorum electione inter gr cos hi sunt.primus est Hippocrates: in hac tamen materia no reperitur apud nos eius uolumen.Ges.scripsit libru de tumorib.praeter natura,& secudu ad Glauconc,& Iq. Meth.de hac materia optime.Sequitur Paulus Aegineta,& Aetius partim in in tertio li.& partim in I .& i s.Ex latinis pauci sitant antiqui,quorum primus est Octauius Oratianus, qui pauca scripsit. Habemus Cornelium Celsum optimum inter lati-nOS,qui in F.6.I.& 8.li.hanc materia perstrinxit.Ex Arabibus primum locum tenet Rasis in secundo contin. Sequitur Haliabas in
octauo suae Theor. quamuis meo Iudicio non sit legitimus, sed I potius
75쪽
potius cmi dancastae trioui Isaac dicitur,qui stripsit multa in medicina:& ille liber a me probaε nam millia digna tradit. Albucas
et in dόhoc egit. Clii etiam nullus est conferendus, Aulaenna. ip primo lib.uniuersaliter tractat de hac materia:in q.litasen. 3.tr dit caulas,signa,& cura nem.Inter receriores nostrates unus est Nicolus Floretinus. Alter Gulielmus Placetinus,Brunus heodocus,tanfrancus.Petrus ab Argilata male hanc materia pertractat. Hi autem diligetius.Io.de Vigo,Leonardus Fuelisius. Verum Guliado de Cauliaco longe minus istis,quem sequutus sum. Et quoniaeius barbaries abhorretur,habemus Tagauitium, qui ad unguem Guidum trasiposuit optima latinitate. In hac nostra tractatione hic erit ordo.primo dicemus quid nominis tumoris.Secudo eius essentiam.Tertio de causis tumorum.quarto de dissereths,dc speciebus, quinto de stratomatibus,quae sequuntur tumore.sexto de signis& prognosticis septimo de curatione tumorum in uniuersati,i.quatenus tumor est.Vltimo quomodo unusquisque tumor partialis sit curandus,incipiedo primo ab exterioribus tumoribus. Quod si dabitur tempus,etiam de internis tractabo a capitis tumoribus externis incipiendo ri: id
Quid nominis tumoris. Cap. II.
VTigitur a communioribus inchoemus,sa quid nominis;Graeci,teste Gai.inti de tumoribus, praecipue appellabat tumore omnem Ao , quae uox secundum Leonicenum significat magnitudinc,ut uertit in q.aphoricom.φ&3.inflamationem & optime poΩsumus etiam hanc partem eminentiam appellare, quam uocant latini iube aut tuberculum,praecipue Celsus Verum eminentiae corporis humani tres sent, quaedam prominent naturaliter,ut in eminentijs capitis,humeri,femoris,& huiusmodi.quq naturales sunt eminentiae, de quibus,quoniam sunt secudum naturam,no loquor. secundae eminentiae sunt, quae non sunt naturales itamen no et sunt praeter naturam,ut uenter mulieris praegnantis,ut mammissae turgidae ob lactis generationem,quq non praeter naturam sunt, quia perpetuo sic non permanet: in quo secundo genere reponi potest metula parata ad actum uenereum,quod genus Gal.uocat quasi supra naturam.tertium genus inflammationis est, quae ex toto est praeter
76쪽
naturam, quoniam est inimica finis naturaliquae est debita proportio membrorum,& dicitur praeter naturam tumortui quonia tumescit aliquod membrum corporis. De tertio ergo tantum tumoris
gellere agendu est. huc appellare possumus tripliciter, tuberculu, eminentiam,inflammationem,& multa alia.Tumor uero semper significat tuberculum praeter naturam,ut apud Celc Ciceronem, &Plin.Alia sunt nomina apud Hippoc.3.apho.unde colligitur, quod haec vox apud Hippo. nificat uocem uniuersalem & natura communead Omnes tumores,& quamlibet inflammationem. Vn' de Philotaeus dicit, quod phymata appellatur propter generati ius similitudinem eorum,quae generantur in terra.Notandu,quod, quamuis phyma apud Hippossignificet uocem uniuersalem, & no-
me commune ad omnes tumores, & quamlibet inflammationem; apud Graecos tamen,&Celsum significat tantum unam specie tumoris.Hippo. .aph.3q. appellat omneS tumores Cedema,quq uox
idem significat apud Hippoc.quod phyma,quae tamen apud alios g cos speciem unam significat, qua Arabes undisiam appellant.
Arabes etiam explicarunt hanc uocem uniuersalem,apostema, sub qua omnem tumorem uolunt contineri.Notandum quod haec vox apostema,apud Graecos est species quaedam tumoris. Notandum
item, quod quandoq; Arabes appellant apostemata tumores, qui fiunt ab humore,quandoq; tamen qui sunt tumores magni, quandoque uniuersaliter omnem tumorem apostema appellant. Ideo uox ista tape aequivoca est. Bothor apud Arab. niticat tumore cusolutione continui,& non solii apud Arab.sed etiam apud hibreos. qua uoce triplici significatu utuntur Arabes. nam Avicena in tertia primi,appellat paruos tumores bothor: quandoque Avicennadi alij AraKper hanc uocem bothor, appellant Omne apostema.LOmnes tumores,quae uox ab interpretibus Arab.appellatur eminetia. Vndehaec etiam uox aequivoca est. apud Galenum appellatur,
DIsnitur apostema a Tagaul. ex Guidone. Apostema est grossities & insatio facta in mebro ultra propriam naturam & formam.Quam di tionem accusat Guido,ut nimis uniuersale, quia. I a continet
77쪽
continet ea,quae sunt secundi generis, quae dictitur supra naturanti Aliarn dat diffinitionem Guido,quae mihi uidetur male probata.na ex Lanseanco sumit.dat deinde Hali ab dissinitionern in octauo seqTheor.Apbstema est tumor praeter naturam,in quo materia aliqum extendens & replens est aggregata. Quae dissinitio non est Haliabatis,nec est probanda: sed potius ista est Haliabatis. Apostema est
grossities,quae membro fit ex materiae abundantia, eiusmodi materia replete concauitates spatiorum ill0rum. sed neque haec est bo na dissitatio.quia plura continet quam debet continere. primo,c tinet illa secundi generis .secundo quia apostema & tumor sunt synon ima.Tertia est dis nitio apud Guidon optima, quae est Auic. in tertia primi.apostema est aegritudo coposita ex triplici genere morborum in unam magnitudinem aggregata. Haec dissinitio a Guidone summe laudatur,& commendatur. Avicenas expones illam,explicat illa tria genera aegritudinis.quorum primum est malitia complexionis .uult enim Avicenna, quod semper cum apostemate sit mala temperies. hoc patet inductive in omnibus apostematibus.secunda aegritudo siue secundum genus est malitia compositionis,umala co tormatio,aut compositio partis,in qua aut figura aut situs, aut dimensio destruitur,quod patet exeplo.nam ponamus,quod in media manus parte oriatur tumor aliquis, statim figura & superficies redditur inaequalis . de dimesione non est dubitandum,quia in crassando membrum dimensio dcperdituritertia aegritudo communis omnium partium est sollitio continui,quae in omni apostemate reperitur,ut patet in abscessu,in quo est cauitas,quae proprie est solutio continui & partium disgregatio. Et sic necessario in tumore sunt illa tria genera aegritudinum,quae reducuntur ad numerum senarium ad summum,ad minus ad quinarium. Hunc autem comendauit Guido,uolens quod dissinitiones Gal. sint descriptiones. sed hallucinatur. imo Galen .distinitio breuis & ponderata optima est,& exquisita.& Avicenni est pessima,quia includit non includenda,& relinquit necessaria,quosdam.stumores. Ad dissinitionem Aui-cennae dico, quod tumor est simplex,loquendo de tumore,ut non habet accidentia,& symptomata. Pro quo notandum ex Gal. I .dedis symp.quod corpus humanum tripliciter alteratur. Vna alter tio est, quae non corrumpit nec destruit actiones corporis humani,
ut si cui manus sub sole,& cutis nigrescat; nunquam talis nigredo
78쪽
impediet actiones persecte,quod patet in Ethyope.& talis alteratio ex quavis intensione non potest laedere operationes,quam Gal. appellat passionem .alterum genus alterationis est,quod ex toto genere est piner naturam,etiam quod parum sit;ut siuffusio,qui morbus cataracta dicitur. hic morbus incipiens subito laedit actiones: ita & luxatio est huius secundi generisaertium genus alterationis est,quod partim sent accidentia, partim morbi,ouae si intendantur sunt morbi,ut caliditas,siccitas,frigiditas,humiditas,quae cum parua alteratione non sunt morbi; ut etiam contingit in parua Blutione continui,quia non exquauis solutione continui causatur morbus. uerum si hae intendantur,quandoque impediunt operationes,&tuc dicitur morbus.sub hoc genere cotinetur tumor, qui quad
que est paruus,& dicitur aut passio aut symptoma,ut etiam de dolore dicitur,qui cum est intensus, morbus dicitur.idem & de tumore dicitur impediente operationes,de quo nunc loquimur; de quo et loquitur Avicenna,quia,quando non impedit operationes, passio dicitur.Dico quod tumor talis de quo loquimur,est morbus in magnitudine: ergo erit morbus simplex. Aduertendum,quod Avicen. dicit,quod tumor sequitur intemperiem,ut Conciliator disseretia o.& Gai in ii.de in aeq.intemp.primo,& ultimo,dicit,quod tumor est inaequalis inteperies cu fluxione eius .in quo est.Ecce quod uidetur cotradictio in Gai. Ad rationes C6cil.dico,quod si obseruamus tumores partiales,certum est quod plurimi habent intemperiem;
sed de his non loquimur, sed tantum de tumore distinisto ab ipsa intemperie: quia intemperies est morbus simplex,ut omnes concedunt; sed cum tumore esset compositus.Quod si remoueamus ratione intemperiem,tunc est morbus simplex.Praeterea fit tumor in a
teria,qui dicitur a neurisima,& ibi ut recte Gai. r Meth. nulla est intemperies. alius est tumosiquando quid cadit in scrotum aut intest ina aut aliquod aliud, in quo nulla est intemperies; & tamen est tumor.Praeterea Gal.enumerat tumores osseos,in quib' nulla est inteperie S.Item Gal. I Meth. I7.facit mentionem de quodam tumore, qui dicitur exossatio,in quo nulla est intemperies: ergo horum opinio falsa est.Ad Gal. uero,qui sibi uidetur contradicere; aduertendum,quod Index Bralauoli in Gal.sepe ducet uos in errorem, quia adducit loca Gal.quorum sententia falsa est. Dico ad contra
dictionem Gai quod ibi loquitur de morbo composito, constante
79쪽
ex intemperie & tumore.similiter ubi Galenus dicit,tumor est &c. non profert id quod ipsi ascribunt: sed loquitur de mala inteperie.
Vnde colligo tumorem esse morbum simplicissimu, ut tradit Galenus a. de symp.cau. Addit Auic. quod figura corrumpitur a tumore : quod non est sempitcrnae ueritatis. nam oriunt in pedibus cedemata, quae sunt tumores, in nec figura deperditur, nec immutatur situs. praeterea sunt aliquae mulieres rusticae, quae necessario post partum subito redeunt ad solita opera: unde manus earum redduntur pingues & tumidae, & manuum prohibent operationes; tamen nulla est mutatio nec figurae nec situs. ergo falsa sententia Auic. u semper tumor habeat deperditione situs & figurae. cocedo latu, pdimesiones corrupat,quia c morbus in quatitate,& ratione magnitudin is dimensio deperditur. Solutio continui etia duplex consideratur: uel quatenus manifesta. nam alio modo etiam est duplex,
in fieri & in facto esse, de qua uniuersaliter falsum dicunt alia est
occulta: & de hac conuenimus,de qua infra dicemus. de ea uero, quae est in fieri, non semper est uerum,comitari tumorem.Hinc coli ligo omnes illas diffinitiones malas esse: & quod tumor est mor-hus simplex. Superest ut Galeni diffinitionem optimam in mediuafferam, quamuis rudis in exterioribus uideatur. quae colligitur ex. I 3. meth. primo,in quo lib. loquit de tumoribus praeternatura, de inflammatione &c. Dissinitio haec est in hoc uero totius operis. I 3.de tumoribus qui praeternaturam incidunt,disserere incipiemus,in quibus.f.partes a naturali habitu in quantitate recesserui iex quibus uerbis colligitur,quod tumor est morbus,in quo mebrata naturali habitu in magnitndine recedunt.Genus tumoris est morbus instrumentalis, morbus.n. hic sumitur loco generis . Galenus in lib. dedis morb.tertio, dicit triplice esse constitutionem membrorum nostrorum,seu conformationem: in secunda consorinatione continentur organica primi, cudi,teriij,& quarti ordinis quartus aut ordo est artuu) & tantum unum genus organicorum nobis constituit. & sic tumor erit morbus instrumentariarum partium,ut primo de cau.morb. secundo.Unde dico,quod talis affectio est passis organicarum,quia partes simplices no determinant sibi magni- itudinem,ut caro quae generat,assimilat,& apponit,tamen eius magnitudo non facit ad operationes ipsas: sed tantum facultas & uim tus eius. Idem de reliquis partibus simplicibus intelligedu est.Su-' persunt
80쪽
persunt adhuc quaedam scabrosa,quia oppositum uidetur apud Galenum in lib. de dis morb. I a. ubi loquens de morbis partium mmilarium dicit, quod cedema, scyrrhus, inflammatio sinat mombi compositi partium similarium. sequitur ergo quod non sint per se organicarii partiu. Alia est authoritas Gal.eod.in lib.cap. s. ubi loquens de similatibus, dicit quod quandoque patiuntur inte- periem nudam,qua loq; cum fluxione humorv. & uc duplex morbi genus constituitur apud Gal. Addit Galenus, quod alterum genus morbi partium similarium est manifestum. Gal. eode lib. c. d. inquit,quod inflamatio est passio similarium,non autem organica riim: sed inflamatio est tumor, ergo similarium. Quis posset dicere Galenum intelligere exarsionem,quod non est dicendummula Galenus in lib.de dismorb. in I a.& I3. meth. a principio dicit, quod antiqui appellabant inflamatione,ubi tantu erat intemperies,quae exarsio dicitur, quae reperitur in febribus hecticis tantum: quia sit perius declarauit, de qua inflamatione loquatur dicens, quod est
Intemperies cum fluxione . quarto partes similares sent quanta 1ed quantitas est ueluti passio similarium, ergo quantitate mutata, quae est tumor praeter naturam, erit passio similarium, non autem organicarum. Adeo sunt ualidae hae authoritates,quod aliqui reliquerunt alteram partem Galeni, quia non potuerunt concili re controuersiam in Galeno ipso apparentem. Conciliator differetia 7 S .tandem colligit,quod tumor est morbus comunis organicis& similaribus.Sed errat errore magno contra Galensi, quia stante
lua politione necessario daret quartus morbus,a necessitate enumeratus . nam Galenus enumerans omnes morbos primos, dicebat,
quidam sunt in intemperie calida, frigida, humida, sicca, & ex his
compositi. secundum genus erat aut in formatione, aut magnitudine,aut numero, aut situ: tertium genus erat solutio continui utrisq; communis,nam secundu tantu organicaruerat: primum uero per
se primo intelligedo inest similaribus. Conciliatoris ergo solutio
nulla. Alia quaerenda est. Dico,quod tumor tantum est enumerandus inter affectus organicarum. Pro authoritate Galeni & eius contradictione. Notandu, quod qualitates simplices dantur simpliciabus: nam, si quis praeter modu frigescat,tunc frigidas illa debetur simi cibus.Sed si hae qualitates sint combinatae,ut caliditas,& siccidas,frigiditas,& humiditas,nsi debent similarib sed organicis.N'tandum