Joachim Jungius und sein Zeitalter

231쪽

quod ajunt, caprina inter Sapientes orta controversia est, utrum rationem, quam humano natura indulsit generi, aliquo modo participent, atque ita ejus beneficio talia peragant, ut non omnino nihil dicere videri possint. qui iis particulam rationis tribuunt. Quis enim apum in constituenda politia sua non miretur solertiam, quis hirundinum ex luto nidos allabro construentium non suspiciat industriam' quis sormicarum in granis convehendis eorumque, ne pullulent, medulla extrahenda, inimitabilem non stupeat sedulitatem' quis aranearum circa aedium senestras telas suas scite explicantium. et in centro advolantem praedam observantium, non demiretur artificium ' Elephantos vero animalcula haec non tam corporis mole, quam ingenii perspicacite longo intervallo, adhuc superare nemo inficias ibit, qui modo aestimare atque expendere voluerit. quot ac quantis documentis animadversa eorum solertia, docilitas, memoria, justitia, πιλ-μέα, clementia, castitas,

pudor, amatoria, obsequia. ii des, pietas, religio, saltandi. jaculandi pila, ludendi . scribendi peritia, sermonis denique patrii intelligentia ab Aeliano, Plutarcho, Philostrato, Plinio, Lipsio aliisque praestantissimis quibusque celebretur auctoribus. Equidem ne longius abeam, vel unicum illud sufficiet, quod de Hannone, Emanuelis Lusitaniae regis elephante libr. 2. Hieroglyph. refert. Pierius. Cum enim destinasset rex Romam eum mittere Pontifici Leoni X. munus, parata jam ad prosectionem navi, nullo pacto per aliquot dies fieri potuit . ut

Hanno vel inscendere eam vellet, vel eo deduei se paleretur: donectandom regis, super ea re valde solliciti. auribus insusurratum est, omnia ejus helluae magistri dolo fieri, qui puellae cujusdam amore irrelitus, aegre ferret, se in tam longinquas oras ablegari proindeque Hannoni persuasisset, ne se abduci pateretur. avehendum quippe in loca sterilia, in amoena ac barbara . ubi ludibrio contumeliisque omnium, seu hosticae terrae animal, exponeretur, neque ulla victus aut ornatus ejus ratio haberetur, longum ad haec iter, et vastum maris aequor arandum. Rex, cognita re, homini extremum supplicium interminatur, nisi intra triduum Hanno navi imponeretur; qui rursus discipulam belluam aggreditur, et se malevolorum quorundam mendaciis Circum Ventum. rem vero longe secus habere edocet. Si quidem ad regionem fertilissimam atque omnibus laudatiis affluentem profecturiossent, ad urbem terrarum dominam ad principem cui totus terrarum Orbis assurgeret, apud quem indeliciis hahendus esset. Deos quoque cursum omnem incredibili selicitate secundaturos. Ita Hanno de sententia adductus, ubi signa data, ultro navim conscendit, neque ulla imperia toto itinere detrectavit. Quid vero jam agam verane haec esse pernega ho Obstat lot historicorum ac philosophorum auctoritas. Λn brutis rationis usum aliquem concedam ατυπον, ἀσοφον, ἀλογον. Verum enim vero id optimum factu esse cxistimo, ut me ad aliquem ex Dn. Professorib. convertam, ab eoque dubii hujus enodationem petam. Te igitur accedo V. Cons. et Clar. Dn. D. Petre Herm. Nigidi, Diuitigod by Cooste

232쪽

atque ut me his dissicultatibus sere constrictum solvas, quaeque de praesenti negotio cognita habes in medium asseras oro. quod si feceris, ut te lacturum nullus dubito, loti auditorio rem longe gratissimam lacies, nosque omnes tibi in perpetuum mirum in modum devincies.

totoque senatu academico consentiente, in desuricli p. m. locum substitutus, adeoque publicus et ordinarius Prosessor Matheseos designatus ac confirmatus est Excellentissimus nobis singulariter dilectus M. Ioachimus lungius Lubecensis, vir in universae philosophiae partibus versatissimus. Cui non tantum de honori sica ista dignitate Prosessoria ex animo gratulari, verum etiam devoto cordis assectu summum Academiarum Rectorem, aeternum Deum una nobiscum precari debetis, ui arduum illud et dissicile munus Prosessorium, ipsi quidem praeter Omnem spem et exspectationem oblatum, et nunc plene demandatum, cum honore subire, ac laudabiliter cum singulari juventutis academicae fructu totiusque reipublicae nostrae literariae emolumento Obire atque administrare queat . . . Porro novus hic noster Matheseon professor hodie hora XII. in majori arcis auditorio orationem inauguralem de matheseos dignitate, praestantia et usu habiturus est...u Seine Nebe ist

Die Declamatio utrum princeps electione an successione capiendus Ioachimi Iungit Lubecensis, stetit in ver eanvsdri': Iungit orationes et poemata. Titi uith Bettheitimmung gehi auε hem Ed, Iuge bet Nebebe uilit hervo r. rvo nam Iissi in ber Methe bet guritensa milien, aud beneti biebeuim, en dronige gemu i murben, inlepi bie Domus Austriam angesuhrimar: e qua jam decimus seliciter imperat Rudolphus secundus Augustus invictus, largitor privilegiorum nostrorum, quem Deus ter Op. Μax. cum illustrissimo Land gravio iundatore longaevum nobis servet

ac donet.

' culus ille. Ducis Iolsat .l programma, orationi ipsius auspicali praemi sum.

233쪽

11. De ei Eries e Ghristoph 4 ei vid6 an Θ ungi ii Φ.

S. P. Jam accinctus ad iter, quod Deus fortunet, volui valedictorias has scribere, licet verbis maluissem. si fieri potuisset. An Augustae adhuc sitis, ignoro; ubi-ubi haeretis, precor vobis divinam Opem, benedictionem, gratiam, praesentiam: loco tristium tenebrarum, quae ha tenus obtinuerit ut, vobis vivificos radios; loco tempestatum horridarum. benignum coeli vultum: loco diabolicarum tentationum, clementem Deire locillationem: breviter nil nisi honum, plura non queo. ' Ego, quo me Deus vocat, pergo. Franco furtum. Si quas ad me voletis, mittite litteras, unde recte ad me deportabuntur. Ego per Arnoldum Boclercerum Τὶ quovis tempore ex qui vero, ubi litteris vos compellere queam. Valete itaque interim. imo perpetuo, ex animi sententia. Si

Deus nobiscum, quis contra nosyUlmae ultimo Maii 1615 raptim. Christoph. Helvicus.

234쪽

S. P. Plurima, quae scriberem, haberem, si tabellarii pateretur festinatio, amice plurimum dilecte. Scripsi in nundinis ac puto redditas dudum esse. Darm stadium nuper evocatus ab Illustrissima vidua Vinariensi, expertus sum illam, candore principe digno, etiamnunc hoc negotium curare adeoque λυιιεῖνος '' nostri plane pertaesam. Aderat et Kromaterus et Brendelius ille qui subscripsit olim uterque integerrimus. Expetebant meam in introducenda Didaetica operam, adeoque omnia integritate fideque Germana comperi ab illis agi. Itaque eonstitui plane, si illuc avocer consentiente prinei pe meo, id quod absque ullo dubio siet , morem gerere, tantisper dum satisfactum ipsorum

235쪽

voto suerit. Vehementer etiam ardet eodem voto Iunior princeps Vina rensis, qui gubernacula rerum nunc suscepit. Ego jam incipio libros parare. Nondum tamen mecum certus sum . num velim Grammaticam Latinam Latine an vero Germanice proponere; illud suadet praesens status rerum, hoc juventutis commodum. Ratichius nunc vivit Wal decae insalutatoque hospite Erfordia relicta, ubi tamen sumptibus Vinariensibus subtentatus suit. Waldecae quoque audio, quo Comes Wald eccus ipsum vocavit, Philiberto suasore sis nunc in Belgium reversus est , non admodum gratum esse. Ego opto illi sanam mentem et sui cognitionem. Retulit mihi Κromaterus aulicus concionatorὶ quasdam suspiciones; quae si verae sunt, miseret me illius. Suspicatur ille de spiritu familiari, circino cuidam incluso, quem circinum aliquando Augustae summa indignatione correptus protulerit verborum etiam nonnulorum in prandio. te praesente, habitorum mentionem sa- ciebat. Ego doleo certe hominis vicem, Deus illum convertat et ad frugem reducat. Porro ex literis Garmeri ad me plura coguosces, quas una mitto, cum non detur otium describendi. Nemini tamen ostendas, cum sint communis amici litterae. Vale. Raptim. Giessae

m. April. 1616

C. Helvicus. Salutat te mea uxor ut et uterque DBi. Lubbers. Oblitus nuper indiculum rationum illum, nunc mitto; si quid desideras aut si quid a me omissum, monebis. Λ Principe meo nondum residuum sumptuum Francosuriensium recepi, nec animus est nunc reposcere. Quod si grave tibi erit, illorum sumptuum partem serre, significa libere. Porro particulatim si solvere volueris, prout commodum fuerit, non repugnabo. Nec aegre te laturum spero, quippe cui rerum mearum status non omnino sit incognitus. Iterum vale.

12. Det Tilet ber SamniIung bel f heniuε Iaut ei: Methodus Institutionis novae quadruplex 1. H. Iohannis Rhenii. 2. Nicodemi Frischlini. 3. Ratichii et Ratichianorum ter gemiva. 4. Jesultarum, vulgo Ianua linguarum dicta, ed. studio et opera M. Ioh. Rhenii. Lipsiae 1726. 8. sn ber Soraebe an ben 2eter fagi hex eerau6geber: Sequentes vero tres Tractatus ex ipsius Wol angi Ratichii, optimi amici mei, manu hic Lipsiae mihi traditos accepi, quos ipsemet ita distinguebat.

ut primum . . . pro suo genuino labore agnosceret; reliquos vero duosa reverendis atque excellentissimis quibusdam viris, quos Augustae ad bene longum tempus colla hora tores habuerat, concinnatos esse diceret. Ideoque posterioribus illis duobus non Ratichii, sed Ratichianorum nomen praescribendum putavi. Genn audi Rhemuὁ

237쪽

uni et beni meliorat voti taeriter Nostini 1575 - 1590. Calmberg, Historia Iohannei Hamburgiensis S. 60 .

gerere, praesertim cum consilia eorum a religione commendarentur.

Sed, quantum hodie apparet, infra mediocritatem Stetere, ut Verulamium valde falli putem, cum illuc tantum ablegat.

238쪽

sc. Jungi usi ab illis, quibus institutum hoc probabatur et sumtibus liter bristi eε ab . Saraus: in Logicis itat initium. in folleransang iit vorhanben. fiex eine frobe.

in Germanica lingua esset derivativa terminatio, qua similitudo nota

certe alterutrius esse illam versionem, imo communicatis operis laetam omnibus technicis vocibus accurate redditis.

239쪽

excellentissime Celeberrimeque Fautor et Amice plurimum honorando lErit procul dubio hoc praeter solitum et modesto majus, te non ita notae manus scripto adiri: si modo ignotus tibi nominandus, quem integri quadriennii spatio discipulum addictum et obedientem Ham-hurgi habuisti. Altero tibi cum debita salute devotum animum votumque, quoad vixero, inserviendi. Transmissurus eram nonnulla, genium, fundamenta viresque patriae nostrae linguae concernentia, at semiplene et rudi ori scriptione jam edita,' nisi putassem, haec ipsa te aut jam diu vidisse aut perlustrandis iis aliquid temporis insumere ... 'Sperant jam multi, Germanicam linguam iniquis modis misere a suis hactenus pressam, clementiori sato tandem laveri gradusque exsurgendi destinatos paulatim ita lacere facturamve, ne omnino ultima et sola contemptim et praeter omne meritum exclusa maneat ab iis adytis. ubi Virtus ipsa omnes artos atque sapientiam nos se liciter docere et prosi uenti facundia dimittere solet. At tu, Vir ominentiSsime, exactissimo judicio haec dudum penetrasti et robora et singularem felicemque dexteritatis firmitudinem Teutiscae linguae divinitus innatam pervidisti, ita ut verecundo rubore suffundar, vel verbulum hanc ob rem tuis oculis proponere. Licet non negoὶ cupide cuperem, praesenti alloquio sensus meos prolixius Docenti tibi aliquando declarare me posse, aut cogitationibus literarum beneficio consociandis liberum aditum non praecludi. Tuam Excellentiam divinae protectioni fideli precoeommendat, qui Eidem sincero assectu est addictissimus

Ex aula Guelphica 9. Mai. A. 1643. Iustus Georgius Schol tellus. 18.4 esui id nad gelageness, vota stinet Diti me hera u6gegebenti bibat timio grammati tali fleε Sexl: Libri didactici, grammaticae universalis, Latinae, Graecae, Hebraicae, Chaldaicae una cum generalis didaclicae delineatione et speciali ad colloquia familiaria applicatione, hactenus a multis desiderati et nunc in usum scholarum editi. Giessat 16 19. 4. iit von ben Sese illi rixeibera het 4 dbagogit. D mie bee Oramma iit fast gans libet si ii morben. Edilua τι halte eine bunis e stennini ij badon. ba er, unierungenauex Rngabe beε Titela a. a. D. II, 327 fchreibi: .Eeine 2bee fiat

et in beni Eudie angegeben: Grammatica universalis, continens ea, quae

omnibus linguis sunt communia sein folihed Budi voti fel vidi eri stiri