De Aquileiae commercio

31쪽

tempora constat floruiss0, 3 ut amplissima copia col0borrimarum urbium, quarum et frequentia et pus incredibiles sero erant, hau omnia intolligi potest contulisse ad augendum commercium, quod Septentrionum vorsus rasetur emporium Mediolanens sola foro quiluia habuit. Ex modi otiam Italia atque magna Graecia merces advectas esse si Iampanamque suppellectilem penetrasse ad Illyricos is tion probatur certis testimoniis,habo tam0n ortam tirobabilitatis speciem. Quae re eo minuS dubitationibus videtur obnoxia ess0, quoniam accepimus etiam fuisse Aquileia urbi commercium cum ipsius Asia et Africae 01ppidis emporiisque celeberrimis. Etenim memoriae proditur, versatos esse ibi mercatores, ut Orientales merces mutarent rebus ex septentrione Aquileiam deportatis. - Cyrenaici autem negotiatores Oleum no vinum, moi cos Africa o nobilissimas, illuc devehebant ac permutando omebant, quibus rebu nave redeuntus onerarent. in Sed ut hoc commercium cum Asia torientis terris factum commune revera fuit plerisque veterum emporiis ppidisque aliquantum claris, ita multo etiam memorabilius videtur latissimum illud commercium, quod Aquileiam

apparet habuisse eum regionibus Danuvianis atque Germanorum pagis semotissimis. Nam quo et Si Constat per prima potissimum duo imperii saecula Bomanos id niaximo operam dedisse, ut barbaros ab impuri limitibus reserunt commerciumque cum iis in anguStum conchulerent, tamen VoriSimile est, eadem itinera, quibus sucinum transitum habebat, aliis quoque veribus magis magisque latuisse. Itaque cum celeberrima cilla via. qua' Strab. V l, 2. Plin. i. h. VII, 64. Nissenus in Sybeli pheni. hist. XIX , 256. Iune Rona Laiadsch. p. 500. ' Hieron. c. Rufino II l, 0 ut negotiator Orientali uni aereiuria, qui et hinc deportata vendere necesse habebat et ibi emere, quae huc rursus adveheret, biduum tantum Aquileia fuerit De orientis mercibus

per Danuvium, Dravum cet. adportatis supra iani disserui.

' Digg. XIX, 2 6l: Navem conduxit ut de provincia Cyrenensi Aquileiani navigaret olei aetretis tribus ni ilibu ini positis et frumenti modiis et ni ilibus certa mercede. Splendidissimam famam Aquileiam in Asrie habuisse docet titulus quoque estuti II, V, 703 Hi iacet Restulus eleger in pace fidelis Ex Africa venit ut istam urbem videret cet. Plura de hae re ollegit arquardius St. V. I, 562 sqq.

32쪽

Ρoetovionsem set Carnuntum supra dixi iuncta suisse trans Danuvium surret in ipsum Marobodui regnum, haud mirum vid0tur in domo ius Romanos negotiatores suisso. Gravius vor illud si, quod Aquiloia cum Germanis etiam ad vesperum incolontibus Rhenique accolis videtur commercium habui8se. Certe probatur aliquatenus ea res titulo quodam Aquileiae reperto, qui memoriae inscriptus est mercatori cuiusdam,

qui se Colonia Agrippinensi negotiandi causa se Aquileiam in Daciam solebat iter facere. In summa autem multitudine expeditarum viarum, quae a Norico per Ra0tiam se Vindeliciam ad Rhenanum limitem ferebant, veri videtur dissimilo illius

mercatoris Xemplum singulare exstitisse. δ)Ingenti negotiatorum concursu undique Aquileiam facto consentaneum est incolarum multitudinem torsequ0ntissimam fuisse et promiscuam maximeque variam Herodianus , , onarrat peregrinos ne negotiatoros magnon umero ad tempus in urbe consedisse quae Vel ipsorum civium summa frequentia floruisset. 3 - De quo incolarum numero nihil certi an invenimus esso traditum; sed iamsen cum urbis granditate ac maiestate, quasi in monumentorum reliquiis occurrit, tum amplitudin illa circuitusque magnitudine, qua certis Vestigiis inventisquo quibusdam manis sta sunt, β probabit fit aliquid tribuondum esse Ausonio nonum locum Aquil0ia intor claras urbes constitu0nti.

in Tac Ann. II, 62 . nostris e novinciis lixae ac negotiatores reperti. quos ius cornmercii, dein cupido augendi pecuniani, postremo oblivio patriae suis quemque ab sedibus hostilem in agrum transtulerat. De latiore urbis commercio versus mare alti cum facto Supra iam pauca adnotavi: ceteruuies. Sadhowskium . . arquardium Pr. . . t 1. V es CIL V, 047. - f. etiam adnot. 7. Commercio septentrionem versus saeto haud scio an debeatur ea res quod posterioribus temporibus notum est Aquileiae fuisse officinam monetalem es Iloech ad Not. Dign. I, p. 48. Z50), quae Siseiensis officinae videtur superstes fuisse. Herod 8, 4, 3 ωιου ιι Ου πολυάνθρωπος. ' es quae eniter et Hauser disseruerunt in Mitt. . Comm. 1875.li. 29 sqq. andier Arch tri est. N. S. IV. t S lit.' Auson de clar urb. Non erat iste loeus merito tamen aucta recenti Nona inter claras quileia eleberis urbes Itala ad Illyricos obi-

33쪽

Incolarum multitudinem summa vari0tat suisso vo sex ipsa emporii natura haud dis scit concluditur. Ac primum quidem praeter ip80840manos magno numero Graecos illi habitasso cum e insigni loco, quem habebant Graeci in Romanorum commercio, illacido apparet, tum maxime cernitur ex

amplissima copia Graecorum nominum, qua in titulisi obvia sunt. Denique neScio an eandem rem illud quoque illustret, quod ratio scribendi, quae in titulis Aquiloiensibus invenitur Graecorum quodammodo rationem Saepissime redolet -). Praeter Gra0culos mobili agilique ingeni insignes corientis terris, inprimis e Syria atque alaeStina, multos mercatores ibi c0nsedisse pauca tantummodo testimonia dilucide et expresse declarant)); sed mero casu factum 8Se ut uberior testimoniorumecta colonia montes Moenibus et portu celeberrima cet. - Ιpsa urbs ut erat munimentis circumelusa etiani post amplificationem per Augustum iactam modicum tantummodo ambitum inbuit sed sub ipsis moenibus florentissima suburbia exaedificabantur, quae latissime in agrum colonicum se extendebant. s. Herod. 8, 2 4 μαλλον πολυπλασιήσθη τὰ πλῆθος τῶν

περικεiu ενας καταυποντων. De suburbanis locis plura disseruit aniJlerus l. l. s. etiam Gregoruttium in Arch triest XIII, 126 sqq. es. Indices ad IL 0m V et ad Gregoruttii librum. Bati scribendi pr v vel V pro b e. g. albe salve), de qua Steinbueehel RheinWallo in rei, triest. III, 27 pauca adnotavit, habet in titulis Aquileiensibus permulta exempla. f. II V. 1625. 1652. 715.l728. 597. 598. 609. 610. 1614. ἰ42 664. 709. - 804. Multo vero

mem0rabiliores videntur esse formae quaedam genetivi velut Italices His .

' De Syris, sui imperat0rum aetate praestantissimum in onianorum commerci locum habebant, nonnulla disseruit omnisenus Rom. Geseh. V, 466 sqq. Praeter n0bilissimas res, quae in Syria ipsa fabricabantur, constat maximam mercium partem ex orientis terris per Syriam ad occidentis gentes pervenisse. Das is diesen Ursitgen desina deis immergebit eben, das die sid0nis hen Manue uia ilire Laiadesgenossen lire Waarennieli bios deuousti iuderia veri austen s0nderi si itine Selber bracliten: syrisclie austeute uni syri scheia tot elen aren in der aiser ei ungestah ebens liberali ii iiden. Wie in den sernen Zelten voti denen HomererZahit es. Momin seniant . . . - Permagnus Syrorum numerus, qui Concordiae inveniuntur es. Moni in s. l. l. p. 46I, 3 ratiocinationen de Aquileia

34쪽

copia non Suppetat, istud tumore colligere licet sex summa Asianorum frequentia, quam Ravennae cis Apoll. id Ι 8 C0ncordia aliisque in emporiis apparet fuisset). Summa ingenii morumque diversitas quam Graue Asiani Italici hab0bant, Aquileia quoque aequabilitatoni quandam et

iuris et morum videtur genuisse. Etenim cum in omnibus fore Romanorum municipiis tum potissimum in iis, quae murcatur florerent, conStat huiusmodi studia ac voluntates cerni. Aquileia autem iura ope potestatemque iam

non fuisso illibata senes nobile gentes dignitatisque gradus si non sublatos ut certe plane neglectos fuisse praeter alias res declarat eximius iste dignitatis locus , quem tib sertinos apparet tenuisse ) Neque minus notabile est, loco aperto

permittit halu eontemnendam Syri quileiae habitantes mem0rantur CILV, 633. 1679 - 85 mem0ratur Cas8ianus suidam, ex Cyrro, Syriae oppid0, qui decurio Iriae fuit. f. etiam II V, 98. 032 gente Er-bonia, quae Iulii Carni ei saepius occurrit, Sex. Erbonius fuit Areli. triest. XI, 283), qui ipse se V0cat Surum. - Gregoruttio teste reperti sulit hebraici quoque c0mplures tituli, quos equidem n0n vidi ullo loco publici iuris factos esse. - Judaeus aperte nominatur in titulo apud Malonicam Epigr. p. 2l descripto L. Aiacius Dama L. et P. libertus Judaeus port0riiv illeus γ). Cum titulus ille aetatis sit reipublicae liberae Gregoruttius haud inepte conicit, Judaeum illuni ain te Pompeii expeditionem Romam Aquileiamque perVenisse. in Eximius urbis opulentissimae splendor barbaros etiam haud raro adtonsidendum videtur allexisse. Cui spinioni aliqua fides accedit ex nominibus quibusdum, velut reia Taracobri scinius Malonica pigr. p. 8 conseri ni his Crobromara UIL III, 3598 et rei overus Uilmanias Exempla 552). Viti0sa vocabulorum quorundam seriptura facile offendit. Nomina illa sui habebant haud scio an Germanica stiri, fuerint. Sed si suis Noricis vel Pannonicis eos attribuat, defendit is, ne posterioribus quidem temp0ribus indigena diomata plane interisse. s. Jungium Rom. Landseh. 499 adn. 5. Quod eo magis videtur mentione dignum esse, quoniam Aquileiae videmus permultos e nobilissimis gentibus Romanis natos habitasse. s. praeter Zoerri. p. 52, 3 inprimis Indices ad II Vt et Gregoruttium. Malonica, pigr. p. 13 sq. - Liceat addere huc quod mihi quidem notabile videtur, inprimis gentem Petroniam magno numer e Roma transmigrasse Aquileiam es Indices nominum). Quae gens haud dubium est quin antiquitus studiosissime mercaturam solita sit sacere. Nam lue habebat in

nummis suis Feroniam, deam commercio maxime faventem apud cuius de-

35쪽

nobili natos non dubitasse cum infimo ordino connubium habere).

Perspicuum autem est eam morum libertatem ordinumque aequalitat0m haud mediocriter debitam esse opibus splendidissimisque divitiis, quae e commercio in homines inferiore loco natos redundabant. Quo actum est ut, qui gener ignobile eSSent, pecunia Xsisterent potentissimi atque illiustres optimatiumque ad tempus aemuli paulatim inciperent cum iis coalescere-j. Huic civitati quam splendida omnium rerum opulentia Suppetiverit cognoscitur et e Sumiptibus pro uri, utque republica factis etu insigni ratione, qua viri de patria bene meriti hon0rabantur ). Non persequar hic Singula opulentia vestigia, quae et in permultis urbis reliquiis scriptorumque narrationibus obvia sunt et in florentissimo commercio facilem habent eXplicationem praetereo etiam Silentio, quid ommercium incolarum pertinuerit ad commutandam miscendamque deorum opinionem denique non quaero de omnibus iis rebus, quae commercium quasi Sub-Sequuntur atque e eius favore videntur manare, sed de ipso Aquileiensium commerci mihi proposui exponere. Itaque quoniam de condicione natura magnitudine commercii satis diximus vidimusque Aquileiae mercaturam effloreScentem, iam paulatim utereuntem paucis detineantes rem quam breviSSime ab SOlVRIBUS . . lubrum Trebulae Mutuescae c0nstitutum celeberrimunt mereatum constat fuisse es oheu Med. cons. T. XXX sq. 0rghesii Opp. II, 10 sqq.). Petroniis alteri ducibus Feronia Aquileiam pervenit, ubi paulatim, ut videtur, deae cultus ab aliis quoque gentibus receptus est certe id dem0nstrat requentior deae mem0ria in titulis oecurrens. s. CIL V. 776, 2l8,

ordine ad summum me perduxit h0n0rem. μ' Non praetero hic, quod M0namsenus Areli. Zeltung XXXVI l878 p. 4 sq. qu0ndam rectissime docuit libertin0s imperatorem aetate

in eum plerumque ni0dum quasi nobilitatos esse, ut sevirorum vel Augusta-liuna munere ungerentur. Quani in pinionem optime quadrat, qu0d Aquileiae, cum bis0mmerciuili permulti libertini 0nsedissent et permagnus sevirorum nulli erus et tu seviris vel maximam partem libertinorum nomina occurrunt. In utramque partem idoneus videtur qui n0s doceat titulus II V. 96l descriptus, ex quo videntus cives deerevisse, ut Calvius Pollio ob praestantissima in rempublicam merita aurea statua equestri honoraretur.

36쪽

eopia non suppota iliaud temere colliger lico sex summa Asianorum frequentia, uam Ravennae es Apoll. id. I, 8 C0D00rdia aliisque in p0riis apparet fuisse i). Summa ingen morumque diversitas quam Gra00 Asis Italici habebant, uileia quoque aequabilitatem quandana iuris D moriam vietur genuisse. Etenim iuni in omnisor Romanorum municipiis num iotissimum in iis, mercatura lorerer, constat huiusmodi studia re tates terni qu2iae autem iura opes potestatemque non fuiss0 illibati penes mobiles gent0 dignitatisque diis si 40n subiret in certe planae neglecto. fuisse 'alias res de larat imius iste dignitati locus quem nos apparet tenuisu ) Neque minus notabile est, oec

hebraici quoque com Pres tituli quos equidem non vidi ullo iuris saetos esse. adaeus aperte nominatur in titulo api Epigr. p. 21 descripto Ib Aiacius Dama L. et P. libertus ux ilicus 3 Cum clitus cille aetatis sit reipublieae liberae haud inepte eonidit, daeum illum iam per Pompeii expedi Aquileiamque perVenie. in Eximius ur opulentissimae splendor barbaros ad eonsidendum videtu allexisse. ui opini0ni aliqua desuibus quibus tum v a Freia Tarae0brisein ius Maionida

videmus permultos praeter CZ0eri

Mai0nica, Pigr videtur, inpri' Aquileiam liquitus

nummis si

37쪽

nobili nat0s non dubitasse cum infim0Perspicuum autem est eam morum litatem haud mediocriter debitam divitiis, quae e commordi in iredundabant. Quo assium est, ut pecunia XSisterent potentissimi ad tempus aemuli paulatim inciperet civitati quam splendida omnium lcognoscitur et e Sumptibus pr0 de insigni ratione, qua viri de patrii Non persequar hic singula olpermultis urbis ueliquiis scriptor sunt ut in 0rentissimo commercio praetereo etiam Silentio, quid e0mirit ad 0mmutandam mi8cendamqui non quaero de omnibus iis rebus. Sequuntur atque e eius sav0re vidi Aquileiensium mommerci mihi lquoniam Me condicione matura li

diximus vidimusque Aquileiae iii paulatim intereuntem paucis s

me abSolvamuS.. lubnim Trebulae Mutuescae c0ns suisse es. Cohen Med. 0ns. Petroniis aperte ducibus eri ridetur, deae cultus ab ad is strat frequentior deae meis

38쪽

Res post Constantinum magnum gestus vel obiter contemplanti patet parum idoneas fuisse ad commercium augendum atque emp0riorum celebritatem amplificandam. Continuis prope illis bellis, qua non desierunt imperium R0manum atque orbem terrarum concutere Aquileiam constat ipsam quoque Saepius vehementissim eqse vexatam. Verum est inter illas tempestates altera ex parte Germanos magi magisque Italiae sinitimos inque dies maiore humanitate excultos auctis vitae usu atque neceSSitatibus commercium urbis quasi adiuvisse; sed tamen habet ea res exiguam argumenti vini. Namque venditione paululium fortasse aucta compensari nunquam potuit

illud, quod Dacia relicta angustioribus paulatim finibus coeptae sunt regiones circumchidi, quibus Aquileia emporium atque quasi caput fuit. Relinquebantur barbaris, cum cadentibus imperii rebus praesidia satis firma limitibus iam non essent, primo modici, deinde latiores agri florentissimaeque provinciarum quarundam partes Mercandi autem ea Si ratio, ut quo ampliore fine pateant, eo amplius videatur negotium Sse

propositum, contraeti vero finibus negotium atque ieri spessimul contrahatur. Accodebat ad finium angustias magi magiSque mercaturae factas, quod ab altera etiam parte turbulentissimae tempestates Aquileiae coeperunt perniciosae esse. Per totum imperium constat Saeculo . Chr. n. quarto commercium lapsum esse ad interitum. Ut erat immodicum maximeque effusis libidinibus adiutum certis denique quibusdam modi coercebatur et compellebatur, cum per totam Italiam atque provincias rebus Secundis omniumque felicitat labentibus hixuria iam non locus esset. Itaque quo magis Roma, omnis hiXuriae quasi caput atque orig0, praecep coepit ruere, eo languidiu necesse sui fieret commercium, quod antea illuc Omne conVergebat. Ipsius Aquileia commercium dubit equidem, num aeque atque cetera emporia Roma plurima increm senta debuerit; sed tamen per totiani imperium studio quaestus mercandique sollertia deperditis, parum credibile est mercatore Aquileiens0s communem negotii hanguorem non subisse. - Continuis bellis sietum quoque videtur esse, ut illis temporibus operae coepiSSent deesse,

39쪽

id quod artiunt subricauisue cuiusvis studio maxini uni eri ut uul

Haec fer fuit universa temporum acies Aquileia vero

urbs, ut Supra iam dixi ipsa quoque iterum ac Saepius vehementisSi me veXata utque oppugnata est. Non enumero hoc loco uiuititudinem proeliorum, tuae in urbi prope conSpectu decertabantur. - Vidit enim urbs omnia illi scelera resque

soldissimas, qua inde a bello inter Constantini filios gesto

usque ad Theodosii imperium Romanorum Xercitu non verebantur in se admittere. In tumultibus illis domesticis summa vi oppugnata saepiusque ab sterniis militibus gravissime ΟΡ-pres fuit urbs paulo poSt barbarorum armi Ol 90Situ, quae denuo coeperunt Italiae obstrepere. Illi temporibus, cum paulo ante Gothorum agmina tot aut Italiam diripuissent accidit etiam, ut Pannonia provincia opulenti SSima Hunni permitteretur. In tanta rerum adversarum multitudine gravissima denique urbis iuvastutio per Hunnos facta nihil nisi extrema inter res aeque perniciosas videtur fuiSSe, qua denique re Aquileia commercio nuda atque ad interitum iamdudum labens quasi uno impetu et excidio vertebatur. Licet urbs ex hac calamitate aliquantum denuo refecta sit certe nulla unquam aetate antiquus illeumpori Splendor ad loca maXime quondam celeberrima rediit. Mem0rium vero illius splendoris et clarissimi principatus quem Aquileia per compilara saecula in illis regionibus obtinuit, uita est per longum tenuiori Spatium Sancta eccleSia, cum quaSi commercii Geni Succedens e Sede patriarchali iam multo ante ibi instituta suum principatum magnopere tum augeret et pr0Ρngaret.

40쪽

Cui olii Hersi irili de vi in lin.

Natus Suin die III. m. Dec. a. h. s. LXII in vico Faehren dors sit ad Salam prope Merseburgunt, patre Carolo, intre Beriae gente Horfurth, quo adhuc SuperStite eSSe quam maXime gaudeo.

Fidoni profiteor Vangelieam. Decem ntinos natus, cum rimis

litorarum rudimentis domi instructus essem, gymnasium adii Merse- burgense, quod inde a vere a. MDCCCLXXIII usque ad ver a. MDCCCLXXXII roquentavi Maturitatis Xamine Superato rimum civibus utinae universitatis Lipsiensis adseriptus ibidem perter se menses studiis Operam navavi et )hilologicis et historidis. Lipsi a serotinum me contuli, ubi easdem Seientias amplexus in studia incubui per et e menses. Ad absolvendum denique quod philologi plerumque solent explere quadriennium alas Saxonum transmigravi, ubi usque ad ver a. h. . S. LXXXVI virorum doctissimorum scholas audivi. Hoc tempore cum Xamen pro facultate docendi oepissem praemeditari vir nobilissimus it princeps de Schoenburg-Waldonburg, cum Fridericum filium mihi permittertit instruendum, gratissimum munus obtulit. Quo munere ad tempus lanctus ad mea studia maturavi redire a Superavi aestate . . s. LXXXVIII examen pro facultate docendi. Paulo post annuum magistri probaudi munus in gymnasio umburgens suscepi. Docuerunt in viri clarissimi Biedemnania, Brandes, G. Curtius, Gard thausen, einete, Hermania Hii Zel Lange, ipsius,

Beroliuenses Dittent ergor, Droysen. Duemnater Haym, Hilier, Keil, Neumania, Selium. C. Wenchialenses. Proseminarium t hilologicum per bis, seminarium per ter se menses sodali Xtraordinario mihi licuit frequentare sena inarii historici exercitationibus

ut interesseni v ill Duemniter et Droysen emat Serunt enignissime praeterea Societatibus quas instituere solent, liberaliterim admiserunt Delba uech, Droysen, oser, Neumania, C. ench. Quos nines viros optime de me nieritos grata semper memorin Ρr0sequar loque animo colere nunquam deSinam.