장음표시 사용
171쪽
vallo quodam circum ambientium planiciem extensam ovata forma per pedes plus minus mille quingentos in longum, & in latum circiter mille. Colles illi passim flagrare videntur in imo fundo: Nam magnos ubique cum
odore sulphureo per plura foramina semper exhalant fumos : qui per omnem vicinam regionem ventis, etiam Neapolim usque defertur. Antiquitus hi colles, maiores ignes evomebant: & alij vicini montes plures, circa Lucrinum & Avernum ardebant, & velut e fornacibus fumos ehciebant spissbs,atque aquas igneas. Nunc temporis autem ipsa planicies non secus ac colles Phlegraei, flammis perpetuis exhausti, foraminibus infinitis cavernosi sunt, de materia coloreque sulphureo flavent ubique. Solum itaque pedum ingressu cu tangitur, quasi tympanum propter concavitates re nat & crepitat: sentiesque non sine stupore sub pedibus ferventes aquas, fumosque densos& ignitos sibilare ac fluere hinc inde cum magno fragore per Tubos atque cavernas sit bterr neas, vi cali alationum factas. Quae quanta sit, experieris; si foramen aliquod obtures, vel gravi lapide, eundem mox impetum fumi videbis eij cere, Lacuna ingens in eadem planicie semper reperitur aquis nigris bullientibus plena, quq locum aliquando mutat,ac indurescentibus aquis Vt in lebete pinguedo frigescens per margines Q-L t arctatur vel ampliatur simul cum exhalationum impetu maiore vel minore, aliquando ingentis instar Ca-cabi, livido luto pleni bullit, cu magno sonitu,stimoque,evehitur. Ante annos aliquot eiecit illa vorago aquas ultra humanam staturam ad octo vel decem pedes in altum in modum Pyramidis; easque pingues ac luteas sulphureique sere coloris, quod etiam vicini Puteolani non diffitentur, qui perhibent ad XVI. vel XXIV. aliqua
do palmos ebullire, cum tempestatibus aestuat mare, tum color aquarum varius, ac plerumque Sulphureus, nimirum quas varia materia mixtas e profundio libus terrae venis, maiore cum impetu venti sit bterranei agitati marinis aestibus,&inter flammas invalescentes eructant: at cum venti sub terra quietiores sunt, hqrentes tantum in Lacunar fiucibus, pingues ac nigra fuligine squalidas aquas propellunt. Haec quidem ingenijs naturae secreta perscrutantibus offerunt considerationem haud inutilem aut initi cundam: quam M. Cicero perapposite, atque luculenter naturale quoddam animorum pabulum appellat. Aquς illae sulphureae maris salsugine cinerib usque incendiorum insectae cum longius profluendo refrixerint lapidescunt, atque propagant vim eandem in amnes ac rivos, quibus commiscentur. Densior quoque terra ac saxa similibus incendi sexhausta di lutaque grossiorem pulverem, quem Puteolanum a loco veteres nuncuparunt, receptis aquis conglutinantur & humore nolidescunt in saxum. Et aquς per ea loca permeantes, vicissim tale quid glutini contrahunt, ut corpori uod contingunt cohaerescant, & coeant in petram. Stupenda visse in Apennini speluncis & cavernis occurrunt
cius rei mincula sub Anienis alveo veteri in aequicolis ad vicum Varium siue Varronis, in quibus olim stillan-
172쪽
res per rupium fissiras ac hiatus aquae, dum sensim in saxa concrescunt, multiformes atque sublimes columnabarborum magnarum ramoses truncos, centaurorum ac gigantum monstrosa corpora temere cadendo fabricarunt. Colle transito qui Sulphurariam includit, ab oriente cpn v. llis est, ubi alumen conficitur. Modus est huiusmodi. Lapides e monte Sulphurariam cingente coquunt in fornacibus, eductosque coacervant dein aquani certis ex puteis qui hic sunt, spatio dierum aliquot insandunt, & adeo macerant, ut in cineres dissolvantur. Ex ijs cineribus Lixivium confectum lignea in vasa condunt, quod paulatim circa extremitates unciae plerumque cras litudine coit atque solidatur. instar crystalli vel glaciei ferroque divellendum est. Voluptatem spectatio per ingentem habet, arsque est ex sie fructuosissima. Ad viam quae Neapolim a Puteolis ducit, villae Cic eronianae locus Occurrit, etiamnum eo nomine inclytus. Eadem via pergenti villae L. Luculli ingentes ruinae appareo t. Per montem hic apertum ferro, marinas aquas Anianum in lacum collibus undique conclusum, is inimiserat: qua- ob rem ad illud ostium utrinque rupes altae, iuxtaque vestigia siumptuosorum operum adhuc cernunt . r. Hoc ad lacum ingressu Thermae stagni reperiuntur, Anianae dictae. Celis quaedam sunt concamerata testudine, quarum solum magna frequentia calidos emittit vapores, adeo ut absque vestibus intranti repente sildor excutiatur, unde Sudatoria quoque nominantur. Humores crudos evacuant, corpus universium allevant, languidos reficiunt, ilia sanan t, intestina vicera desiccant de podagricis vehementer auxiliantur. Dextra porro ad pedem altae rupis qua Lacus cingitur, haud procul ab ipsis aquis, A ntrum fundo plano in montem abicias per passus decem vel octo, cuius fauces amplae satis duos vel plures in ingressu simul intromittere possunt; sed sensim declivi in arctum testudine desinit, ubi e profundo per saxi poros invisibiles ferventes exhalat spiritus, verum adeo tenues, siccos atque subtiles, uti eorum nullus videatur fumus aut vapor: quamvis aerem ventis infusium cavernaeque frigora calore vehementi mox spissent, δ mutent in aquam: sicuti stillae in ima testudine dependentes, &ex obscuro adversus ostij lucem stellularum in modum scintillantes indicant, Hydrargyrij vel argenti vivi guttet apparent a longe, sed aquae limpidissim guttas esse didicit, qui digitis eas detersit e scabra montis testudine. Et quamvis is aliquantisper moram in antro traxerit, vel ad horae semiunciam ampliusque, atque calores a pedibus per crura genuaque senserit exurgentes, non tamen vertigo vel capitis dolor ullus accessit: sudores tantum in fronte ac temporibus ob loci caliditatem erumpebant. Experientia ergo docuit, fervores sive spiritus illos noxios prope Solum, ubi primum erumpunt vehementiores esse: atque opprimere ibidem animalia pusilla, vel quadrupedia Vertur terram semper capite prona: atque aestu nimio quam primum susto care vitales eorum spiritus, dum siccas illas fervenies exhalatrem es anhelitui coguntur attrahere, quas aquarunt reper tina frigora rursum expellunt,
173쪽
si eonfestim stagno mergatur animal caloribus nimijs oppressum. Pausilypus mons arduus quidem, vineis attamen pulcherrimis excultus & villis etiam olim opulentis habitatus, instar promontorij procurrit in mare Siculum, viam piaecludit inter Puteolos & Neapolim: qui quidem summo cum labore molestiaq; viatoribus superandus erat, vel ambitu longo circumeundus priusquam maiorum industria perfoderetur. At vero per imas radices atque intima viscera pertusus, viam itinerantibus recto tramite planam atque facilem aperire coepit. M5s quidem pertusius est ad passiis plus minus mille, viaque per fodinam illam patet lata pedes XII. ac totidem alta: qua sicuti Strabo testatur, duo contraria plaustra simul commeare & transire possunt. Arragonum rex Alphonsas primus in potestatem provincia redacta, complanavit dilatavitque viam ac fauces; perforavit montis do sum, atque duas aperuit fenestras, quae lumen obliquum in mediam speluncam ex adverse nunc infundunt, Ta- quam ni . quaedam in sparsa Solo,lux illa transeuntibus apparet a longe resplendens in obscuro. priusquam fen strae videri possunt. Est etiam in tenebrosae viς medio Sacellum exiguum excisium in pariete saxeo, in qua nocte dieque Lampas ardet, adampliavit opus immortalitate dignum restauravitque magnifice nostra memoria Petrus Toletanus, dum Caroli V. Imp. auspicijs regnum Neapolitanum administrat. Itaque nunc tam re sto tramite via per montem ducta est, ut cryptam intrantibus lumen a longe velut sidus quoddam per ostium adve siam resplendeat, ad quod euntes in tenebris iter dirigant, quibus item facile ac iucundum est, obvios quosque per lumen illud in speluncam intrantes, tanquam pygmaeos procul, vel equites vel pedites cernere. Quishamyrimus animo Xerxeta tam immensiim opus aggressus fuerit, aut quo tempore factum sit,seruntur eruditorum variae sententiae. Vide dictam Tabellam. ITER ROMA CAIETAM
CAI E T A Vrbs non minus operibus quam situ unde quaque valde tuta est. Simul enim cum promontorio, e cuius clivo dependet, posita est in quada peninsula, sereu; tota marinis aquis cingitur,ut terrestri itinere, nisi una porta e continenti pateat ad eam accessus,per Isthumum anetustum, atque ponte,porta, propugnaculiGque munitissimum. Assurgit duplici vertice promontorium & qua mediterranea spectat urbe vestitur, in pla-V α niore
174쪽
niore memine clivose. Altera pars altior multo praecepsque, procurrit in mare meridi ae occidentem verasus,atque permedium a summo ad imas usque radices vasta ruptura scissa est terr imo tu ,ut creditur antiquo qui in ijs Italiae tractibus aliquando tingere solet.Scaphis intrant hiatum longo si alio nauis venerabundi,locumq; colui religiose,credunt enim sicut&alij incolet& vicini montem illum, quo tempore Christus redemptor noster pro salute humani generis in cruce mortem perpessus est, ita vulsum terr motu fuisse cum petras tunc fissas esse tradat Euangelica nistoria.Extructum est propter fissuram montis, monasterium, atque templum opulentissimum, dicatumque sanctae Trinitati ter maximae, a quo mon ii quoque nomen nunc inditum, Vt Vulgo in Trinitatisvpelletur. Miraculi instar saxum siuspicitur immane e summo montis cacumine prolapsium,quod inter medij hiatus ubi angustior incipit esse.scabros parietes in casse suspensum fixumque mansit. Sacrarium in hoc extruxit pulcherrimum Summae Trinitati Ferdinandus Arragonum rex e mari conlpicuum,ad quod via manufacta,per ipsam montis ruptura ascenditur e monasterio. In cuius sblidis & vastis parietibus utrimque onsiderare iucundum mutilos saxeos, sparsim extantes, de ex aduerse loca vacua dc concava, e quibus Vi summa terreae- motus sunt divulsi,quemadmodum durissima saxa inaequali semper ruptura finduntur. Ibidem visu digna praeclaris nostri saeculi exercituum ducibus posita monumenta marmorea sumetuosa, cum elogijs admoduli onorificis Caruli nimirum Borbonij qui in oppugnatione Funesta Romae ignito glandinis plumbeae iactu vulneratus interht Item Odeti Lautrecliij ducis adversarium partiti, qui in obsidione Neapolitana contagio morbo quinquaginta milium exercitu armissi, decessit. Cuius tamen licet inimici cadaver eius urbis propugnator Philibertus Aurangius humanorum casuum non immemor, eo loco peram plo condidit. Caiete moenia atquepr pugnacula apparatissima sunt tormentis bellicis instructissima. Arx est in angulo promontorij versius orientem, eam posuit Ferdinandus Aragonum rex pulsis ex regno Neapoli tano Gallis. Nostra memoria Carulus. V.Imp.& rex adiecit rupem vicinam ponteque sublicio iunxit Arci superiori. Atque ita moles turribus atque propugnaculis adauctas duplicavit,& promontorio toto simul incluso urbi, fossa, murisque connexit. Arcadina in Tichen Syracusanorum diceres,ex iisdemque vicina littora,portum atque urbem subiectam posse. Quare selectissimo servantur arces hispanorum militum praesidio, nec ignotis peregrinisve datui in has accessus, immonee civibus aut inquilinis.In urbis summo templo est crater ille Bacchicus ingens, cadorum plurium capax, o vn o saxo Pario candidissimo cavatus, quo nunc ibidem utuntur in templo pro sacri Baptismatis lavacro. Inter antiqua eius generis vasa nihil videri pulchrius perfectiusque posset. Nam in eo, caelatura Graeca conspici urat istificiosissima,cuius non puduit sculptorem, qui nomen suum Crateri inscripsit. Salpio Atheniensem fuisse.
175쪽
characteresGraeci in eo sculpti docent. Cfavit elegantat in eo vase figuris artificiosissimis, ut Dionysium illum
bimatrem ignigena sicut poetae vocantb recens natum Mercurius detulerit Iovis ex mandato ad materteram Leucotheam quam & Matutam poetae Latini appellarui;eadem Ino veteribus dicta: quae Baccho infanti ubera primum dedit, qui deinde Nymphis nutriendus est traditus, hanc igitur vides matronali in habitu sedentem in anape, presentatum a Mercurio infantem vinis acceptare, positumque in Linteo recondere sinu, dum Satyri Bachae evantes ad tympana tibiasque bisores ducunt choreas. In altissimo Caietani illius promontorij cac mine est illud antiquissimum L. Munatij Planci oratoris Ciceronis discipuli, cuius adhuc extant inter familia-xes epistolae, mau leum marmoreum, quod ibidem extructu ante mille quingentos annos sib A ugusto Caesare adhuc integrum, lateque prospectat in mare, Turrim oriandinam nunc vulgus appellat,uti maiorum opera fictaque sublimia,fabulosis involvit originibus posteritatis ruditas,& historiae veteris inscitia. Est autem forma rotunda, ut illud Metellet Q. Cretici filiae, in Appia via non procul ab urbe, ad cuius imitationem Architectus hoc Plancianum construxisse videtur. Constat tota moles ex duobus murorum solidorum circulis. Quorum exterior ex saxo ingenti quadrato compactus, habet in diametro passus circiter XXVIII. vel pedes LXXXIV.ex eoque colligere est totius sepulchri magna latitudo, si diametri lineam ducas in circulum. Nec minor est eius altitudo, prout oculi consideratione dimetiri potest, cum XXVII. sesquipedalium ordinibus evehatur in altum. Quibus est imposita stiperior corona, suis murorum pinnis tanquam in radios efformata, &hostilium armoruspolijs insigniter adornata.Intran ii per ostium occurrit ambitus septem circiter pedes latus, quem facit circulus interior opere lateritio spista, altaque testudine iungit exteriori hic igitur interior altissima clausas concameratione formam, totundi templi in medio Mauselei reprssentat cum quatuor peramplis statuarum loculis, parietes interiores omnes tectorio marmoraro videmus expolitos tam fuissent tantoq; candore renitentes,ut vitri
splendorem habuisse, niveisque repercussibus luminis radios duplicasse videantur. Qui per ostium dumtaxat intromitti nullas enim senestras habet tota moles) locu illustrant abunde. Supra ostium dc Planci oratoris titulos cum elogio rerum ab ipse gestarum characteribus pulcherrimis velut in tabula sculptus integre lesitur. Portus Caietanus ut ob amplitudinem atque vetustatem apud auctores percelebris, sic etiam situ ac natura loci tutissimus est. Cum a meridie & occidente tempestates flatusque marinos arceat promontorium, ab Aquilone.
Ceria&Furo tutentur Apennini brachia. Italiaeq, tellus stabilis. Inter aedificia publica magna de famosa ab A tonino Pio Augusto facta, vel testaurata,celebrat Iulius capitolinus caietae portum ac Tarraconensem.
176쪽
AR D E A quondam Rutilorum urbs fuit.Danaem Perse matremiPlinius, sed aliter ex enagora XDionysua unum ex Vlyssis& Circes filijs conditorem eius asserit. Nomen ab Ardeae avis augurio desumptum Virgilius indicat. Quibusdam placet nomen hoc a Dauno Pilumni filio urbis conditore tractum. Alij ab aestus hoc loco vehementia. In huius oppidi delubro quodam ut Plinius memorat antiquissimae nonnullae iuxta ac elegatissimae picturae cernebantur, tanquam recenter factae,quarum auctorem alibi Marcum Ludium prodit. Vide dictam Tabellam. S. Anastasio 4 o. Nettuno 7 Simul ir
NEPTUNIVM oppidum propter Aniij vicini cuius paucissima nunc vestigia supersunt in desilationem, in littore maris conditum, aut verius instauratum est. Neptunienses hoc tempore quanquam fertilem agrum habeant,& vino frumentoque abundante ut plurimum tamen aucupio ac piscationi vacant, propter luci ad ea. studia opportunitatem, litus enim omnespacto P.M.XVIII.vsque Lavinium saltus vepresque continuos habet, Aprorum, Capreolorum leporumque venationibus aptos. Palumbes & coturnices magna frequentia certis .inni temporibus; praeterea quoniam mare glareosium habent, optimos generosissimosque pisces capiunt. Vis de diistam Tabellam.
A s T V R A oppidu marinis aquis cinctu est. Claustra vocat Ptolem. ut quidam volunt at Plin.insula cui oppidu insidet,iteq; flumem eode in loco nominat Austura.Scriptores multi cu amnis Asturae, tu oppidi metionem
fecerut maxime propter indignissima Marci Tullii caedo,qui Antoniu fugiens hic ab omnium hominum ingratissimo
177쪽
tissimo Popiliociui vitam ante conservaverat obtruncatus est hunc ipsem locum memorabile Corradini fatum Frederici secundi Imp. nepotis illustravit,quem Carolus Andegavensis Comes primus Siciliae Rex hic captum eum victus in campis Ponatinis huc una cum Austriae Duce refugisset) in foro Neapolitano securi percuss1LGrotta perforata
Vide Tabellam Latij. Malafedo Io. Ostia
Palocco 2OSTt A oppidum ab ostio Tiberino appellatum, ab Anco Martio, eo loci ubi AEneas primum castra constituit,c6ditum, in ipso maris Tyrrheni Tiberis fluvij confinio, ut totius mundi,opes illo veluti maritimo
urbis hospitio reciperentur,aerem habet gravem & pestilentem. Olim maximis aedificus ornatum,nunc in paucas & exiguas villas ab ijt. Turrim habet cum propugnaculo a Martino V. extructam ; apud eam duobus ostin Tiberis in mare influit,sed uno maximo & impetuosiore. Ruina hic & vestigia portus celebrrimi videntur, cuius fundamenta adhuc e mari ipso eminent. Fuit unum ex operibus admiradis quae unquam Romani extruxerunt.Eius forma habetur apud Tramezinum Pyrrho Ligorio auctore. Lazarus Bonanicus dicere selebat. Omnes Christianorum principes non posse talem extruere. Fuit dirutus a Gregorio Pontis c. Rom: propter metum Saracenorum, ne esset ad illorum irruptiones receptaculum. Sunt prope ruinae multorum aedificiorum, maxime Camerarum quarundam,quae quidem satis amplae sunt, sed valde humiles, quarum nec forma complecti,nec numerus initi potest in tanta vastitate.In ijs reposita fuisse ea, quae ex navibus exportaba tur verisimile est.