Caroli Clvsii Atrebatis Curae posteriores, sev plurimarum non antè cognitarum, aut descriptarum stirpium, peregrinorumque aliquot animalium novae descriptiones

131쪽

ferre. Quae res proscino miracst, S rara adeo, ut nuspiam huiuscemodi speciem Narcitarum florentcna viderit idem ille Nob. Vir, quam in suo liorto,&apud alium quendam Florentiae. Sed si hunc

aerem ferre possit, quod sperandum cst Narcissi enim plerique

acris qualemcumque mutationem sine incommodo pati consueue

runt eadem voluptate illos perpetuo florentes speciandi fruituros

nos csse, confidimus.

A NEMO NE TENVI FOLIA flore suauerubente, Caccini.

Eodem anno rsio misit idem Nob. Vir Matthaeus Caccini Flo. rentia,ad Christianum Porretum, pharmacopoeum Lugdunensem in Batavis, speciem quandam Anemones tenui0ris solii, cuius flores admodum magni, suauerubentis, siue carnei vivacissimi coloris. cum fundo seu unguibus albis quales in genere lati liarum Anemonum interdum videre est, sed inter tenui lias non item.

HELIO CHRYSON. Hiliath βη Eleochrysi, seu Fliochrysi cuiusdam meminit in Epistola sua ad

Cy μ Clusium Honorius Belli, quae est pag. CCC. Historiae Rariorum plantarum: nempe herbae cuiusdam in Creta satis vulgaris, elegantissimae, quae tota tomentosa est, solia serens longa, ahgusta, caules dodrantales; quorum verticibus innascuntur una bellati flores aurci pulcherrimi, corymborum aemuli, qui in pappos resoluuntur sed ante maturitatem aut deflorescendi tempus carpti, perpetuo du rant,eodem aureo colore fulgentes, si sicco loco reponantur. Haec sere sunt verba Honorii Belli. Porro huiusmodi plantam siccam aut cius ramos aliquot cum foliis, florum corymbaceis umbellis aliquot misit Florentia ad Clarissi Clusium, Illustris vir, Matthaeus Caccini, una cum eiusdemicone, quam delineari curasset idem Clarissi Clusius, nisi morte praeuentus fuisset aut si elegantissimae huius plantae plenam descriptionem nancisci potuisset. Quam cum nec nunc habeamus, tamen aliqua eius mentio hic seri debuit propter summum deside rium quo Clariis Clusius eius describendae tenebatur. Et sine pro- Pterelegantiam suam meretur haec planta omnibus Philobotanon noriis ali,& maxima cura asseruari, quod iam laodie m Italia fit ab quot

132쪽

quot locis ut ex eiusdem Nob. Viri Matthaei Caccini literis patet. Herba autem est foliis longis constans, fere naphali similibus: in turea caules emittens sesquipedales fere, aut, ut in literis suis annotauit idem Matthaeus accini, altitudine Tutipae serotinae, tam

copiosos ex una radice prodeuntes, ut interdum octoginta aut cen.

tum rami iri una planta numerari possint, florum corymbis onusti; qui adeo late se expandunt, ut quis eos brachiis suis utrimque reductis comprehendere omnes non possit. Annua non est planta, sed ca- Iidioribus locis S regionibus culta, qualis est Italiae Etruria, perali quot annos superstes manere potest,& quotannis e radice sua nouos caulesi flores emittere Flores confertim crescunt, pediculis pluribus coniunctim assurgentibus aequali sere altitudine, ita utina bella Iam quandam repraesentent singuli autem flores longiusculis petiolis innixi, folliculo ii unt,aut squamatim instar exiguorum inuersorum conorum compacti in sernis cnim pauciores quamulae sunt, uae paulatim copioliores fiunt,i se cxpandunt cum suis interme-

iis luteis tenuissimis staminibus : sed singula soliola plane sunt

splendentis aurei coloris: adeo durabiles Ze aeris mutationi resistentes,Vt per aliquot annos permanentes, recens carpti Videantur,aureo

suo fulgore, maxime si blis radiis opponantur,valde arridentes:adeo ut no sine causa Heliochryson dici mereatur hic flos: ob quam suam gratiam in Graecia, S praesertim Creta, etiamnum a seminis ad capitis aut humerorum Ornatum coli consueuit. Ob eandem autem suam durabilitatem flores hi multo meliori iure Amarantbι lute nomen obtinebunt, quam hactenus cognita Eliochrysia quorum aliquot tamen genera in Italiae multis locis, i murant glia nomi

nantur.

LM E quadam que uenione remi.

Pa i Exoticorum historiae, post finem capitis de Harundine Indica subiungi poterit epistola quaedam doctissimi viri D. Doctoris Fontani quam ad nos Aquis Sextiis misit Amplissimus Wprudentissimus vir Nicolaus Fabricius Dominus de Petrese, inclusam litetis suis ad Clariss Clusium destinatis: quae quamuis post mortem Clarisis. Clusii ad nos perlata sit, locum in his Addita mentis aliquem mereri nobis videbatur. Ambiguum autem quibusdam csse posset cui potissimum capiti attexi debeat nam si opinionem quorundam sequamur, descripton Harundinis Indicae,ut diximus, subiungenda crit; quoniam: illi existimant illas harundines aut stipites adeo stu-

133쪽

DO CAROL CLus rapen d e crasti ludinis .longitudinis,qui in porticu Horti Academici

Lugduni Batauorum asseruantur non Harundinem, aut arboris Mainbu scaphamicta truncumaed potius Aloes cuiusdam Indicae sti. pitem esse. Alii vero nihil istas Hai undinc scum Aloe commulcha. bere autumant:& ideo hanc epistolam non hoc loco ponendam esse asseuerant sed fortassis meliori iure capiti de Aloe Americana Rariorum plantarum pagina CLxi attexendam esse. Quicquid sit, temporis diuturnitas, uindustria eorum qui in peregrinas oras post.

hac nauigaturi, rei veritatem indagare non cunctabuntur,declarabit

Interim Epistolae huius haec sunt verba:

s vi, Vogii Latini Marchioni, AvENIONENSI

CVBERNATORI vigilanti mo,militia Pontificias Comitatus Venaisciniis ecto prudentissimo.

tatem exopta f.

Nax una diues Generalis illuutissime multa quotidie nouae siuo Ioc

pletissimo penu in lucem emittit quo stram eximiam potestatem o talibus patefaciar. multa sutilia tum iam enata monstret: ob id non pauci monstrum appellatum sunt arbitrati quod hominibus plurimos monstret euentus. Auemoni in horto D. ins,iuxta murum dismus proximae meridiem vel sus, ima est Alce abhinc centum annis, ut communis Auenionensium fert

opinio,cuius folia in origine palmo sere cratia, longa palmis decem auu duo decim. Haec Aloe ad hunc usque annum nunquam caulem emiserat Caulis ex ea ortii caepit Sexto nonas Maii, quae dies Sanctae cruci colenae erat dicata. Haec intra id te scrcuit ad triginta duos palmos. A medio te huius caulis ad summum usque ramos siue surculos emisit an perinde et serinatos ac brachia candelabrorum qine illum uiationis caula in aulis Magnatum suspem duntur, origine recti,tandem sui sum recurui: in quorum fastigio summo valgae enatae sunt plurimae , hiauulae regiae valgis non absimiles,quibus suprema parte haerebant fores crocei floribus roseruiri capillamentis inhaerentium non dis pares. Repentinum huius caulis incrementum cunctis admirandum extitit. Accurrebat ciues undiquaque .nec non e proximis urbibus homines promiscue omni conditionis inter quo, . illi aderant viri nestantillimi, qui plurimas orbis regiones suis Perastinationibus perlustrauetant; qui ingenue profitebantii se Aloes prope infinitas in variis mundi partibus conspexisse , nunquaminimen caulem patera Horum crmonibus Q velitatis Iludi commotus ii

134쪽

bros illos euoluendos putaui qui principes haberentur in plantis describe tulis. Dioscorides testatur caulem Aloes esse hastuta regiae cauli similei P qc flores al. hos illi tribuit Plinius sententiae Dioscoridis subscribit cap. . lib. 27. historiae naturalis. Ex quibus differentiis nonnulu coniiciebant hanc Aloem diuersam esse ab ea quam illi aut hores depinxerunt. atque Matinum Sempervivum voci istandum sunt arbitrati Christophorus a Costa Aloem Semperviuum marinum appellatam scribit, quae conseruatur virens toto anno. Quare haec planta Aloe est de vere dici potest. Superest ut hominum selicitis studus satisfaciamus: Forsan caulis hic omnium sententia incrementi celeritate prodigiosus, signiti eat miram huius nobilissimae Ciuitatis pietatem de diuini cultus miram obseruantia in aut grandes doctrinae fructus qui in dies magis a magis crescunt laboribus doctorum pietate insignium. quorum numerus maximus in hac ciuiis tale excellit Aloe corpori Christi conseruando reuera incorruptibili ab amicis illius opinione magis,quam necessitate fuit usurpata Non enim pallias est deus sanctum suum videre corruptionem. Potest ergo Aloe rerum diuinarum de

acrarum conseruationem nec non incrementum sisnificare Physici limitibus naturae contenti, huius effectus rationem reddent suppositis effectu naturalium causis, quarum prima est materia: Haec namque Aloe centum annis iam ullam Ad copiosam materiam accumulauit. Secunda est efficiens: Estas namque huius anni sui te alidissima. 5 siccissima. Si autem ad vim causae essicientis accesserit patientis praeparatio, inde facile effectus emerget. Hic igitur materia multa collecta fuit, quae calore rarefacta, cum crassa sit. Naturae occasionem praebuit caulem producendi ad hanc quam conspicimus magnitudinem admirandum. Hoc breui describere volui. Generalis Illusti ' quo aliquam mei in te obsequii partem persoluerem. Vale.

Ex Otientali India, aut illi adiacentibus insulis adserri in has regiones solet mirum quoddam iunci aut viminis genus, quod Claris simo Clusio saepe visum sed nondum descriptum quia a nemino

Veram aut accuratam eius historiam nancisci potuit. Quam etiamsi

nec hoc tempore habeamus ι tamen eius mentionem seri hic debere, monuerant nos quam plurimi, qui illud a Clarissimo Clusio non memoratum nedum descriptum esse mirabantur. Videtur autem hic iuncus viminis usum in locis ubi crescit habere, adco tenaxaen tu ac flexilis est. Color autem eius pallidus,aut subluteus est;longitudo trium, quatuor aut plurium interdum pedum, crassitudo qualis communi asparago sine ullo nodo 'aut geniculo, adeo ut iuncum hac in parte magis ouam arundinem reserat substantia autem interior adeo porosa est, ut si quis ori admoueat unam extremitatem huius viminis,eique vel leuiter tantum insuisset, flatus seu halitus ex altera

135쪽

i1 CAROLI Lustraltera extremitate statim erumpat quod facillime apparebit, si quis extremitati ulteriori saliuae aut liquoris quippiam illinat simul enim ac quis una extremitate in se filaturus est dicto citius bullae ex altera

subsilient, pulcherrimo umpe modum stupendo spectaculo.

Quem praeterea usum habeat, aut cuius stirpis pars, caulisne, an vi men, an iuncus, an arundo an aliud quidpiam sarmentum sit, hactenus ignoratur Med negligentes fuerunt illi qui illud ex India in has regiones attulerunt. Quam culpam illos qui posthac ea loca adituri sunt, euitaturos spero. Caeterum ob porosam illam substantiam huius vim mis, suspicari quis posset, fortassis illud caulem aut pediculum esse cuiusdam aquaticae N altissimas radices in lacu stribus locis agentis plantae, qualis in Batauia S vicinarum regionum palu dibus est Nymphaea, cuius sol ia& flores interdum longissimis porosis pediculis innascuntur, S: superficie aquarum innatantia, illo tamen caule seu pediculo radicibus suis inta aerent Minde alime tum trairunt Sed an tale quid eueniat in Indico hoc vimine, subicari licet, ut dixi affirmare non licet. ExcERPTA

136쪽

Ex CERPTA ex Descriptione NAVIGATIONvM

dmirabi nauium aliquot, versm uineam

Orientales Indias e Tatauia missarum .

Vi Numquod in Guinea reperiebatur, a quibusdam Vinum de st:..

Palma nominatum,valde turbidum erat,& obscuri coloris, sub pes,.. album, fere instar eri lactis; cui aliquot soliola innatabant, aliaeque plurimae ac variae sordes vinum hoc ex Palmarum seu Nucum Indicarum arboribus manauerat, gustantibusque melius multo sepi bat, quam id duntaxat intuentcs spera rarit aut Opinati fuerant. Et, ut in secunda nauigatione Ambonensi deprchendimus,quantumuis in Ambona nullae vineae, aut qualestunque uuae, ut nec in vicinis re gionibus colantur aut Iponte nascantur nihilominus tamen Summus Deus Ambonam dotauit maxima copia Palmiserarum arborum,quas sdY aut Nuces Indicas appellant ex quibus istarum regionu incolae Indi liquorem quendam potabilem colligunt. Vinum de Palma vocitatum Liquor hic siccatis cucurbitarum corticibus, qui illis vicem lagonarum supplent,excipitur sub vesperam enim dictas cucurbitas hisce arboribus admouent seu appendunt;&mane eas hoc liquore plenas reperiunt. Quae res Indis adeo procliuis est facileque parabilis ob immensam harum arborum copia es,

ut illis huiuscemodi vino semperi quotiescunque ipsis lubet, frui liceat, quod ipsum gustu multo melius est ut supradiximus ouam visus spoponderat aut promiserat imo qui paullo largitis inae bibunt,etiam inebriantur. Non diu tamen durat hoc potionis genus: nam ciuod mane ab arboribus relatum est, pomeridiano tempore plus dimidio deterius fit, quam mane fuerat sipostero die plane inacuit Hollandi istas regiones incolentes inter pastum huiusmodi vino plerunque utuntur, sed post pastum aquam potare consueue runt. Quin ipsi Indi S Lusitani inquilini raro hoc vino utuntur, dicentes malum inde sanguinem generari. Ex hoc vino de Palma per artem distillatoriam extrahi solet vinum quoddam stillatilium seu Spiritus vini, aut Aqua vitae, ut vocant, ita incolici Ara dictum, quod ditiores aut alicuius saltem facultatis Lusitantemere solent

inter prandium aut coenam paruulis cyathi potare .ad ciborum suorum in Gutriculo concoctionem iuuandam. Incolae carundem le-

137쪽

ix CAROL CLusiigionum cis breue tempus Tabacci, seu Nicotianae sumum usurpate siue haurire a Batavis didicerunt, cuius reinntea plane ignari erant,s i.υ contenti hactenus unico Petae foliorum us, dicentes eius Betulessilia mansa sitim ipsis leuare ventrem calfacere, ventriculumque expurgare. Ex eisdem insuper arbori bus earum fructibus Cocos dictis oleum, Lac, Mel& Acetum colligi aut apparari consueuit. Nucleus, seu interior earum pulpa,gustu nostrates Nuces Avellanas quodammodo reserens, ab inquilinis comedi solet ipsorum Sagustu satinae permista sed id promiscuo vulgo &seruis magis commune. Ex hirtis Nucum inuolucris, seu paleaceis integumentis norunt Fuηes reter Ambonenses magnos restes, seu funes conficere, quibus Lusitani in

r Ν nauibus suis utuntur. Sed M aliud ibidem funium genus torquere solent ex herba quadam Spurio Hispanico non absimili, quam alioqui sietas equinas quis esse iudicaret qui funes multo meliores sunt supradictis e Cocci cortice,&melius aquae iniuriisi putrefactioni

resistunt.

obiὲc.rei. Vsurpanti Oleum de Palma suum in medicina: nrat tertim ut mem- σήμ avis ira Marticulos neruosque emolliant,quod Nauarcha seu Admiralius Vander Hagen ipse cum regem Sabo admodum decrepitum senem accederet, oculis suis vidit: nam dictus rex igni luculento assidens,a duabus Ethiopissis uxoribus suis hoc oleo assidue ungebatur&fricabatur , quod grauem lane odorem, visi caloris vi liqua

tum, emittebat.

NiD. In Guinea, nempe in dicri regno Sabo, incolae praecipue vescun- tur frumento quodam in vocitato, quod paruulum est granum, rotundum, Milio forma.vi nomine, non absimile, sed gustu dulcius. Ex hoc panemconficiunt, modo quem dicam: Ante omnia mac rant illud granum probe maceratum imponunt plano lapidi seu lateri, humani gena altitudine a terra eleuati , ill udque assidue alio lapide manibus suis teruntimoluntve, haud secus ac nostrates pictores

coloramenta sua comminuere solent comminutum autem hoc

modo frumentum aqua subigunt, rotunda inde libat aut globos Conficientes: quos linteis seu aliis scrutis pannisu inuolutos coquunt, quantum sussicere ipsis videtur Panis hiet non est mali aut ingrati gustu; sed eius consectio mundioribus aut delicatulis quihusdam minime fortassiis arridebit. . ruis PMila.. Ex eodem istis grano illo potionem quandarn concinnare no-uzTum, coquendo, aut aliter miscendo: quam Admiratius dictus m

138쪽

CvRI vos TER IORE S. I 2ς urbe Berq ad mensam regiam inuitatus, maximo cum gustu bibit, usque adeo ut qui antea subaegrotabat, conualuisse ex hoc potu aut saltem sanior factus, sibi videretur. Vt in tertia nauigatione didicimus, fructus ad humani corporis

nutrimentum conducentes, in dicta Ambona nascentes, sunt ante

omnia praedictum illud Sagu, ex quo incolae panem suum pinsunt: Sumestque farina alba instar grandinis, quod nascitur in stipite seu trunco cuiusdam arboris gustus eius utcunque bonus: bene nutritiusque adeo ut nostrates ibi habitantes isti pani assuefacti, libentius

eo vescantur quam nostr iis cocto seu nautico pane, quod nos nauibus nostris adferebamus. Cum autem secunda sua nauigatio ne, dictus Nauarcha cum sociis suis in terram descendere vellet, ut

Sagu id est praedictam medullam arboris cuiusdam, candidam ut grando,& pollini minutissimo non dissimilem,ex qua Ambonenses panem suum conficiunt, ut diximus hinde peteret, adeo ipsis eiuscemodi panis placuit, taliquoties eadem de causa ad terram reuersi fuerint. Est autem ista medulla admodum tenuis sicandida ut pol-Ien siligineus: , ut supra dictum, nascitur in trunco arboris cuiusdam Palmam arborem non male reserentis,sed adeo mollis materiae&corticis , ut eam cultello mensario penetransscindere queamus. Hanc sarinam igitur ex dictis truncis desumptam, manibus subigentes: de psentes,aqua madefaciunt, cauisci lapidibus in I, uncisum ante candefactis, pastam istam includentes, percoquunt aut calidis lateribus asellisve impositam eandem pastam, haud secus ac nostrates liba e sagopyro solent, coquunt. Ditiores depsunt hanc farinam

lacte edicta Palma arbore desumpto madefactam quod huic panimultum gratiae addit, saporisque dulcedinem auget. Consciunt in devi alia sercula instar pestium nostiatium,& alia quam plura huiuscemodi. Prima sua Nauigatione inueniebat dictus Nauarcha Vander- Hagen in Palatio cuiusdam regis ad flumen scin Guinea, cariae quendam maiotem seu molossum Germanicis similem qui Coti ioccipiebat latrare, secus ac illarum regionum canes consueuerunt: φ' ' μ' quorum ea natura cst, ut nulla vocem edant, se emper muri sint

ac permaneant.

Videbat ibidem insupercaueas leucortes aliquot lignea magnas, in quibus Atigali seu Feles Zibetiam audi Muscum habentes nutrie GM.is. bamur:

139쪽

Iis CARO LICLusi bantur quas rex ille ibidem alebat, ut inde Aligaliam aut Ciuetiam colligeret. mouisiti In Africae regione uinea abunde crescit semen. quasi Granum nostratibus dictum onminis utiquesta, praescrtim circa promontorium dictum Cabori tres punior. ob quam causam totus ille tractus nostris nomen sortitur De re rucacte quasi dicas, Littus Graniferum id est Tractus regionis in qua Malaguetia crescit: Secunda autem Nauigatione, cum in sinu, dicto I a bara 'Antongil quiescerent sub insula Santa inaria inueniebatur maxima copia di-cche Malagueta adhuc immaturae, nempe baccae rubrae, admodii ingratae gustatu, 5 fana esu.

- In silua vicina Sabo, prima nempe Nauigatione multi viseban-zz tur angues admodum venenati, & permagni, imo sedecim, octodecim ac viginti pedum longitudinem superantes,in crassi e proportione quos tamen incolae capere non resormidant imori iis maximo cum gustu vescuntur.

N. z. Tς xi Naud tione in Ambona etiam immanes angues visi ii- Liar ' ginti viginti quinque pedum longitudine,aut maiori, crassio ratione,qui integras gallinas,inadad cercopithecos devorabah t. Nam anno I 6oo, in occidentali dicta insulae tractu, huiusmodi serpens occisa, in cuius ventre integra selis reperta cuius serpcntis corium seu exuuium integrum ad dictum Admitalium Vander-Hagen re-

'f' seu domum curandis aegris suis in maritimis locis extrui curasset, accidit noctu, splendente Luna, talem anguem in dictas aedes intrasse, pestesque ascendentem gallinas aliqu0t ex summo aedium culmine rapuisse,& deuorasse, spectantibus aegris; qui in lecto suo decumbebant, ton sine maximo horrore, metu immanem istam belluam aspiciebant tantae enim longitudinis erat istud monstrum, ut maxima corporis sui parte adhuc humi serperet,nec tota adhuc mole assurreximet. Eodem teris itinere visebatur ibidem miraddum ac rarum quoddam animal, incolis Cousa vocitatum, paulo maius quam selis nostratis, russis pilis, quod ventri suo, trem quendam scis accum appendentem gestat. villosum L hirtum. in quod & papilla ipsae desinunt: cui catuli huius animalis ad irascuntur, dictas papillas ore suo

assiduo tenentes, usque quo iustalli suam anagrinu linem iacti a

matre

140쪽

Cva pos TERIORES. I 2Imatre partu excludi possint. Post quod tempus tamen adhue indicto isto ut remanent sugentes usquequo ad ultiores facti matrem sequi ri cum illa pastum ire,victumque quaerere possint tunc enim mater cos plane excludit de reiicit Vescitur autem hoc animal gramine de herbis viridibus, aut oleribus Carnes eius a Lusitanis, aliisque Christianis harum regionum inquilinis in cibos assumi consueuerunt sed Mahumetis sequaces eas inter prohibitas sibi carnes aut cibos habent siquidem cornibus caret hoc animal. C sim dictus Nauarcha Vander-Hagen primo suo itinere nempe anno i 98, rediret e Sabo versus Mourre, in Guinea conspicatus est in latissimis campis,&vasta ac paucissimis arboribus consita sterili que planicie, multos tumulos erubra terra aggestos, haud secus ac in Belgio oenorum acerui per demessos campos sparsim conspici

consueuerunt sceniseci tempore. Ad quos tumulos cum accedens, ει,--η; eosdem penitius adspiceret animaduertit cos undiquaque perui osωρ sac ratos esse, conicxtos a quibusdam exilibus vermiculis: quos ibi t' 'dem affluenter circum repentes ac vagantes contemplari crat, ut apes apud nos alvearia sua circumcursare solent. Hi tumuli qua nutum uis trium orgyiarum altitudinem, aut circiter quindecimis se decim pedum mensuram superarent, a minutulis hisce animalculis,

ut Ethiopes inquilini affirmabant, triginta aut quadraginta dierum spatio corrasi fuerant&aggesti Qua res profecto miranda est a spmctu,&dignissima notatu, Haud procul inde occurrebant dicto Nauarchae aliquot armati Eliphuad-

AEthiopes, maximo fremitu incedentes, onerati carnibus cuiusdam

immanissimi elephanti, qui miliari uno inde vel paulo ulterius occi δ' 'sus aut mactatus iacebat. Ad quem locum cum ipse Vander- Hagen deuenisset, undem elephantem immensae magnitudinis fui ne deprehendit: quippe cum aliquot centuriae Ethiopum huius elephanti carnes domos suas retulissent vesci enim elephantinis carnibus solet illa gens vix tamen aliquid inde desumptum esse ut ita dicam hanimaduerti poterat. Socii enim ipsius nauales, dicti et phanti cadauer asscendebant, haud secus ac aedes qua iam i non

sine summa omnium ipsorum admiratione tantae molis fuerat Varnum ac immane huius elephanti corpus.

Meminit Midem Nauarchus magni cuiusdam uvalde seri ac im- αι pisti suo dicti, adeo 't lapius nauales aliquot socios ab illius, G