De vulnerabilitate : dissertatio inauguralis medico-chirurgica ...

11쪽

s. Aetatem. Plerumque insanies propter erethismum senibus vulnerabiliores sunt, quos vehemenS et continens dolor convulsionibus interficere potest. Vulnerum inflammatio facile febres ira limaticas vires eXSuperantes prosert. - Ρraeter ossium fragilitatem senes laborant saepe magna debilitate, quae sola pus demutare Valet insaniem et primam sanandi intentionem retardat. Sanguinis jactura, febres, nimia suppuratio VireS ne conSumant, timendum est. - Νon raro homines Videmus, qui juve nes irritabiles fuerunt, senes valde torpidos. In aetate porro imprimis respiciendum est ad annos climactericos

in quibus vulnerabilitas aucta est, ut in dentitione, pubertatis evolutione, praesertim foedis quibusdam cum vitiis conjuncta, et involutione. 2. Sexum. Irritabilior viro quidem semina et vulnerabilior, nihilo minus dolores seri vehementissimos. Gravissima et ad vulnerabilitatem est graviditas, etiamsi non omnia pro veris habenda sint, quae de gravidis insolita aliqua specie turbatis narrantur, tamen major incitabilitas earum satis apparet et postea in partu, l0chiis

laetatione.

3. Constitutionem. Haec ad vulnerabilitatem momenti est maximi. Qui fibras rigidas habent magnamque inditabilitatem et plethoram, magnam quoque Universam reactionem proserunt. Leucophlegmatici vero sortiorem vim nocentem saciliore negotio Sustinent. Temperamenta non minus notatu digna: Sanguinicis maXima vulnerabilitas inest; cholerici n0n minus sacile quidem excitantur sed magis resistunt minusque Sunt vulnerabiles. - Haec corporis constitutio saepissime dependet a temperationec0eli, educatione, Vitae conditi0ne, m0ribus, c0nsuetudine.

12쪽

Etiam anni tempora ad vulnerabilitatem valent. Magnus frigoris gradus praedisp0 siti0nem exhibet ad inflammationes acutissimaS et Synochani, Vehemens aestuS ad sepsin, gangraenam, siatum gastricum biliosumque. - I ismus et tetanus tramnaticus frequentiores sunt in regionibus intra cireulos tropicos sitis quam in aliis. 4. Dispositi0nes morbosas. Harum sundamenta aut in sanguine ceterisque e0rporis humoribus posita sunt, aut in nervis.

a) Dys erasiae efficiunt perversam vulneris inflammationem , primam intentionem ad irritum redigunt, ulcerationem adducunt et granulationem retardant. Est certa ad Suppurationem et ulcerati0nem proclivitas nullis signis eXternis indicata - dys erasia incerta, K luge: i diathesis purulenta, Ph. de Walther - quae plerum-

que nutrimentis quibusdam, ut carne suilla, oritur. Homines constitutione abdominali, lymphatici venosique ad ulcera in cute sua tenera sunt dispositi; serophiilosis imprimis apud erethicos quae nostris temporibus f requentissima est, vulnerabilitatem eXcitat in toto organism0;chlorosis ei propinqua, nisi eX ea orta; arthritis, syphi lis, imprimis secundaria luesque universalis, dys erasia herpetica, atrabitaria, Sc0rbutica, trichomatosis, carcin0-

Haud raro febris charaeter ex his dys erasiis pendet: ita scorbutici et chl0rotici pneumonia correpti plerumque in ueru0sam incidunt.bin Nervi male assecti vulnerabilitatem augent, quam rem 0bservamus in hysteria - ubi n0u m0do organorum genitalium nervi praeter normam dispositi sunt, sed per cunnexum etiam organa distantia irritalitur,ventriculus, oes0-

13쪽

phagus, cerebrum - et hypoch0ndria, in animi exaliationibus, morbis, inania, melancholia, ebrietate, quae se-bres magnas et gastricas c0mplicationes secum sert. Maximi momenti est delirium treinetis Sy Siema nervo sum conturbans, et febrem lentescentem magnamque maciem producens. Porro inveniuntur, qui ne minimam quidem necopinatam rem sine damno tolerare possint,

omni parvo horr0re et labore ad lipothymiam perducti. Peculiaris morbi dispositio et vulnerabilitatis gravissima causa est idiosyncrasia. ΙJanc dicimus nervorum conditionem plurimum innatam, nonnumquam hereditariam, qua assecti ad quaedam Vitae incitamenta proprio m0do reagunt. Apparet plerumque ut certa inditabilitatis forma in singulorum organorum nervis non Sempere constituti0ne eXplicanda. Assectio quaedam est, integro ceterum Saepe organismo, abnormiS, non plane morbosa, qualis vulnerabilitate suscitata fieri potest. Sedem ejus exhibent imprimis organa chyl0poetica, organa Sensuum et sensus communis, cui nervus sympathicus praeest. Quam ob rem idi0Synerasia constat in peculiari sensibilitate modo prae cibis caneris et piscibus - modo prae coloribUS , mod0 prae S0nis, modo prae od0ribu S - POSarum, Vi0larum e. gr. - modo praegustibus nonnullis. Νotum est e fragariae vescae fruetusumto febrem interdum et urticariae similem in euio eruptionem, ex carne Suilla anSerinaVe circa angulos oris exanthema 0bservatum esse. - Ad electricitatem quoque singuli miram habent sensibilitatem, sive sit illa in aere aucta, sive in c0rporibus quibusdam, ut in selibus. Qua cum re c0haeret, quod Vulgo calendarium dicitur.

14쪽

Antipathia id iosynerasia psychicae magis naturae est. IIac neglecta potest melancholia, inania eXsistere. b) Singulorum systematum qualitatem, qua aliis vulnerabiliora fiunt, quum major localis aut universa reactio ea vulnerata sequatur. Telae fibrosae ipsae inflammatae aut supra inflammatas partes sitae valde extenduntur, id quod inflammationem disseminat, et hanc tetanus traumaticus facile comitatur. 0rgana, quorum sunctio pro organismo graVior est, complicationes secum serunt maXimas, cujus generis Sunt oculus, pulmones, cerebrum. MaXimam vulnerabilitatem systema iis vaseulosi habent haemat0phili, qui e parvo jam Vulnere miram sanguinis quantitatem perdunt, et ipsius ferri candentis ope non Semper a morte servandi sunt. Hereditaria satalis haeddispositio esse solet, ut in gente quadam Britanniae, Brown, hac re samoS3. 6. Morbos plane express0S, ut gaStritidem, scir-hum ventriculi, catarrhum pulmonum eorumque tuberculosin et alios. - Hac e re etiam major facilitas pendet, qua contagia recipiuntur. Coryga praedispositionem eX-hibet pro typhorum m0rbiliora unque contagiis, propter quorum gravitatem in medicina, concessum mihi sit, plus asserre. In evolutionis annis haec aucta est, minuta in involutione. Omnis autem vitae periodus certis contagiis sacilius afficitur. Talia sunt contagia synanchae membranaceae, m0rbillorum apud pueros, typhorum apud juvenes. Magnam Vim eXercet excitatio nervosa, sive soniatica - post coitum

typhus facilius inscit - sive psychica, de qua Vulgo

notum et nuper in cholerae asiaticae temporibus cognitum est, quantopere contagia efficacia reddat. Recte ergo Schoente inius noster de sortitudine audaciaque me-

15쪽

dica loquitur. - Praecipue tunicae mucosae c0ntagia, succedunt et cutis. epiderinide nudata relique Malpighii aperto aut suppuratione exorta. Id quod maxime apparet in syphilide, ad quam recipiendam. ut ad variolas, singuli magis disp0siti videntur.

Quaestio de cognoscenda vulnerabilitate medico practi eo gravissima. Dolendum ergo est, quod persaepe signis certis vel pathognomonicis non indicatur; attamen

nonnulla eXplicare conabor, Miae adesSe eam aut certo

ostendunt aut veri simillimum reddunt. Anamnesis primum in consilium adhibenda est. Quidnam aliud nos de idiosyncrasia, antipathia, morbiS praeteritis edocere potest 3 id iam pr0prius corporis adspectus, in quo ratio habenda est aetatis, sexus, constitutionis, dispositionum humorum morb0Sarum, morborumque praesentium. Essgiem vulnerabilis hominis sormans caricaturam pingere pericliter, qua n0strates quidem exteros imitandi cupidissimi

sunt. Attamen mori paululum concedendum est. Ηabent tales homines plerumque staturam gracilem, cutem teneram, discolorem et lividam, oculos coeruleos, capillos flavos, labia pallida saliva saepe acri corro Sa. Deinde etiam experimento interdum opus est, ut videamuS, quemnam successum cura aliqua audacior habere possit, leniorem antea instituentes.

Sub finem hujus capitis nonnullas leges eXpromam ad vulnerabilitatem notabiles. 1. 0rgana in summa actione vulnerabilia, ut cutis . et hepar in regi0nibus tropicis, pulmones in arcticis 'et cerebrum in hominibus psychice excitatis. 2. 0rεana quoque ad n0vam et ut 0rem adve-

16쪽

lienda: talia sunt oculi, cutis, pulmones recens natorum; pulm0nes tropicorum in regiones aretieas peregrinatorum, hepar arcticorum in tropicas. 3. Organa, quorum actio aucta fuit, non. minus vulnerabilia. Pulm0nes inflammati, cutis eXanthematibus desquamatis, uterus in involutione, hepar resten S natorum. 4. 0rgana, SySi emata organismi just0 plus eX universi harmonia egressa; quum singula in ea sola valida

sint. Id quod fieri p0test aut majore aut retardata

evolutione. Ν

5. 0rgana sympathice cum vulnerabilibus juneta

nonnumquam ipsa Vulnerabilia fiunt. Νon omni autem in casu vulnerabilitas partis alicujus mali est ominis. Interdum hic locus minoris resistentiae is sit, in quo semina morborum deponuntur. Qua re nobiliora organa ab iis prohibentur. Vulnerabi- lis cutis non raro quicquam bonum est, nisi tum morbus ejus partem tertiam eXsuperat.

Hoc loco. illam vulnerabilitatis notionem ad praxinmedicam spectantem intelligens, seientiae nostrae - vel potius pragmaticorum ipsorum distributionem in medicinam et chirurgium sequi velim. Pro medicina vulnerabilitas non minus gravis est quam pr0 ea, a qua n0men sumtum est, chirurgia.

0ptimum mihi videtur primum singula corporis systemata atria m0rborum sormantia percurrere, deinde ad medicamenta transire, ut, quae in path0logia et therapia speciali imprimis notatu digna sint, commemorem. SIstematis nerv0si vulnerabilitas au3etur multis re-

17쪽

bus, ut psychicis incitationibus, 'eXcessibus in Venere, unde tabes illa dorsualis oritur et nervorum Vis in organa minuitur. Ν0 tum est, nervo ischiadico cuniculi per- Secto, decubitum gangraen0sum eX0riri. Id quod facile iis qu0que evenit, qui myel0malacia aut paralysi medullae spinalis, ut e causa rheumatica, laborant, et typhosis, ubi criticae cujusdam significationis est ex Schoen-l e inii sententia, et iis, quorum spina dorsalis est fracta.

Incitabilitatem morbosam non raro certa adolescentiae eXanthemata, variolae, scarlatina, ut 0rbilli relinquunt. Superficies corporis ecerna et interna vulnerabilis

maXime notanda.

Cutis etsi epiderint de obieeta interdum apud singulos homines magno gradu vulnerabilis invenitur. Proverbium factum est illud: hJede Haut vertragi nichi Ρsiaster. st Quod videmus in insantibu , quorum cutis tam facile resorbet . ut in applicandis remediis unguentisque saturninis et mereurialibus cautio adhibenda sit maXima. Quam ea de causa Koppius et in curandis magnis superfidiebus suppurantibus apud pueros suadet. - In adultis

quoque illud observari p0test. Sunt, in quibus emplastrum anglicum erythema, adhaesivum et cataplasma unumquodque ecthyma et e eZema impetiginodes, unguentum cinereum et ipsa avenae sarina urticariam, sinapis-

serat. Remedia rubefacientia tum epispastica sunt. Apud homines decrepit0s minimam quamque contuSi0nem eceb Im0ses propter magnam vasorum in cute sensibilitatem sequuntur. Haec cutis vulnerabilitas saepe balneorum calidorum abusu os scitur, ita ut parva frig0ris injuria et epithemata frigida incautius parata d0l0res riteu-

18쪽

mati ei,s producant. - Dys erasiae si adsunt, in cute, ut vidimus, suppuratio et eXulceratio oriri solet; et certae tum eXanthematum formae priorem induunt, varicellae in varioloides transeunt. Aetatis iis major cutis vulnerabilitas exsistit. Inflammatio erysipelatosa maXime notanda, quum etiam minima causa recidiva fiat. Contra interdum magna cutis rigiditas nobis 0ccurrit. in qua frustra sortissima sepe ad incitamentum remedia adhibe muS, ne unguentum quidem tartari stibiali cutem antea scopulis versam rubes adit.

Membrana mucosa internam repraesentat corpori S SU-

perficiem, ' usque partem respiratoriam primum intueamur. Membrana S c linei der lana talis in singulis hominibus invenitur. ut minima temperationis coeli vicissitudo graVedinem pr0serat, quae disseminata broninitidi . catarrho, pneumoniae vel etiam phthisi tuberculosae et mucosae originem exhibet; cujus rei in sumigando qu0que rationem habere debemus. In pubertatis evolutione pulmones Sanguine congesto vulnerabiles. Quae congestiosa illime fit haemorrhagia et inflammatio, quae in hominibus incertae illius dyserasiae transmutari potest in phthisin, in qua pulmonum vulnerabilitas est maXima, itaui certa quaedam medicamina uti mercurialia applicari nequeant. Haemorrhoides abnormes illam non minus augent. Memoratu digna est vulnerabilitas pulm0num quum aqua ut post hydrothoracem pressi essent. Νascitur quoque haec non rar0 nimium voce aut tibiis canendo.

Digestoria membrana mucosa nulla re magis debilitatur et relaXatur, quam medicamentorum purgantium

abusu. Qu0d qui peccat uni, s0rdibus primarum Viarum

19쪽

: aborant. et e statu gustrico facile oritur febris vervosa. Sin autem res melius succedit, ventriculus plerumque tam sensibilis sit . ut et blandissima. lac et aqua e . gr., evomantur, sive quod nervi recta assecti sint, sive qu0d gastritis chronica - quae in putatores quoque cadit adsit. - Ε cholerae asiaticae temporibus -- ut vir acris ingenii Wolfs observavit - apud nos proclivitas quaedam est ad diarrho eas relicta, quapropter Salia quaedam, alias non laxantia. nunc haud raro alvum ducunt, ut hali nitricum; medicoque ergo in praescribendis s0rmulis cautione opus est. - Stadio desquamationis peractu enanthemata, typhosum, Scarlatinosum, membranam tubi intestinatis maxime vulnerabilem relinquunt: caveamus igitur, ne in perscrutandis typhosis manu prementes pers orationem ulcerum abdominalium es sciamus. Punctio abdominis in ascite peritonaeum vulnerabile reddit. Homines naturae, quae sermone communi phthisica dicitur, enteritide inue0sa correpti in phthisin incidere solent intestinalem, quia omnes sere in iis inflammati0nes in suppurationem eXeunt. Ad illam igitur praeveniendam medicamenta quopiam modo irritantia multis cum inv0lventibus conjungenda sunt. - De minuta ventriculi vulnerabilitate exemplum eXsistit valde mirabile: vir aliquis qui omnino V0mere n0n poterat , per imprudentiam tartari stibiati gr. XXX. sumsit, nec tamen Vomuit. In organis genitalibus et uropoeticis vulnerabilitas rarius observatur. In medieaminibus autem ad has partes propriam certamque vim habentibus videre licet, in un0 plus quam in altero eis es fiet; ergo ille vulnerabilior. Quod morbi qu0que illarum partium augent, nephritis, catarrhus vesicae, urethritis. alii. Nonnulli tan-

20쪽

tum irritabile systema ur0p0etidum habent, ut minimire rigeratio vehementissimam dysuriam producat, et quidquid biberint, cito e vesica sensibili evacuetur. Quantuplus hanc medicamenta diuretica laedent, ut aphrodisiaca genitalia irritabilia. Renes morbo - ut albuminuria assecti maxime vulnerabiles sunt. Νunc ad ipsa medicamenta transeamus. In quibus

praescribendis, qu0d pertinet et ad praeparationem et addosin et ad efficaciam, vulnerabilitas gravissima est. Su- .pra jam annotavi, involventium copiam ab ea pendere: non minus Vero corrigentium qualitas. Inveniuntur, quibus syrupi certi odiosi sint, ut rubi idaei. Haller cognitum aliquem habebat, in quo Syrupus rosarum alom vehementer purgabat. Alius melli sumto colica vexabatur maXima, tamquam Venenatus. Acida etiam vegetabilia, tartaricum, citricum, a nonnullis abhorrentur. Cardamomum interdum vomituritionem conVulsionesque, se-brem et in semina quadam etiam dementiam, cinnamomi

odor lipo thymiam protulit. Ρiper sumtum in se magnum pruritum capitis sequi, dolin Elliolson didit; idem urticariam ex acidi hydrogyanici usu nasci vidit. Tis- sot CL Dr. Wagneri Viennensis de idiosynerasia stagmentum Hus ei. Journ. d. prael. Heilh. B. 33. 7.) in

amico observavit, ne minimum quidem sacellari vel mannae eum perserre p08Se, quod illi eo vomeret. R0ose in emina insusum florum tiliae ejusdem efficaciae vidit. Etiam spirituosa interdum prorSus Sumi n0n p0SSunt.

Tale exemplum hist0ricus ille 'Vittenbergensis Selir de hi,

in quo omnis vini species vomitum, diarrhoeam cum cardialgia pr0 ducebat. Exsistunt eorum qu0que mempla, qui flantium medicat0rum bland0rum aquam bibere ne