장음표시 사용
121쪽
parandae cum nostris, nosque ea methodo certiores de tentaculorum usu fieri non possimus; sequitur, ut heic melius sit ignorantiam suam confiteri, quam vacillantibus novisque sententiis ingenioli sui foetum ostentare. Tentacula non eundem, ac insectorum antennas, praestare usum, non minus ex earum structura maxime distrepante, quam ex situ, quem tenent, apparet. Asteriae totum corpus est tentaculis exaratum. Os insta tentacula est collocatum, quo oris stu sine dubioeeleb. Spalangani est commotus, ut credat, cochleas eo loco etiam habere eaput; sed quam lubri- eo ea concluso stet talo, ut caetera exerr
riuae existunt plurima, reticeam , Cancri fore Satis indicat, cujus os sub pectore est locatum. Corde, pulmonibus, ventriculo intestinisque coch- eas gaudere Listerus supra laudatus, in suis obse vationibus anatomicis, confirmavit luculenter. Androgynae sunt, exceptis nonnullis, Observante Listero, partesque illae sacrae, prope tentacula,
latera animalis occupant.: Earum seconomia res est altioris indaginis, sed adhuc imperfecte cognita. Novimus tamen continentem aliis, aquam vel marinam, vel fluviatilem aliis esse habitaculo, quod raro etiam immutari possit sine damno vel interitu. Comptu Tes e vegetabilibus escam capiunt. Quaedam montes radunt ealcarios, ut Pholades & Helix lapicida. Nonnullae, ut Helix arbustorum , lichenibus vescuntur; aliae aliis. Verno tempore plures, maximo cum desiderio, nuptias celebrantes, quatuordecim saepe dies cohaerent. Mirabilia sane haec sunt optimi Creatoris opera, quae non possunt non rimanti eximiam adferre d
122쪽
Necessario in scientia qualibet commendanda, quem usum eadem praestet, disquiritur. Impudentes autem fronteque sane dura sunt, qui usum Testaceologiae omnem negare sustineant. Eo enim insolentiae processerunt nonnulli, ut statuere non erubuerint, testarum doctrinam inter res ineptas& inania puerorum crepundia esse referendam, nec sapienti homine dignam. Erasinus certe in proverbiis suis hominem, qui nugis gerrisque tempus perdit, descripturus, illud velut exemplum laborum irritorum adfert, quod is cinctis ludat s. Conchar legat. Et cuivis sane maximam injicient indignationem veterum, imo etiam recentiorum quorundam, ad hanc scientiam praefationes , cum tot tantisque ambagibus se has suas Iucubrationes, aut a curis sublimioribus ut sese aliquo modo sublevarent, aut ineluctabili amicorum .impulsu, aut auctoritate superiorum , coactos, conscripsisse, publicaeque luci exponere assimant; quae sane praejudicia in nonnullorum cordibus etiam. num eheul altas videntur egisse radices. Interea tamen breviter ostendam, non exiguam testas generi humano praebere utilitatem. Ut enim usum testaceorum exoptatissimum praeteream Theologicum, quod summae Creatoris
perfectiones tot stupendis se prodant artificiis:
nee eximiam adferam ex tanta varietate operum admirandorum delectationem, qua testae omnibus, qui non tam anxio ventriculum cibo potuque implendi studio, quam jucundissima potius rerum
creatarum contemplatione ducuntur, prae caeterisse commendant: aliis quoque & quidem magnis emolumentis selicitatem nostram adaugent. Calx omnino petit scaturiginem ex animali regno, &Η a proxime
123쪽
proxime ex testis. Margaritae omnes, pretiosissima illa Principum sexusque elegantioris ornamenta, testis debentur. Antiquorum Purpura &punicea, & violacea, horum est animalium progenies. Lapis Pavonius ex ostreae margaritiferae carindine cartilagineo capitur. Medicamenta varia absorbentia ex testis conficiuntur. Nonnullae ma- gnae conchae purificatae, eoque pellucidae factae, usum senestrarum praebere pollunt 'b. Indiae incolae varii loco laterum tecta iis obtegunt domorum 'P. Abscissa superiore cochlearum parte, Vasia, thecae lampadesque ex iis construuntur. Barbari Brasilienses acutis nonnullis testis barbam radunt, ut funditus eradicetur '''9. AEgyptii lintea xylina sua Cypraeis laevigant, eademque methodo alii etiam utuntur ad chartam poliendam in. Ex Pinnae barba in Tarento fabricantur varia vestimenta atque chirothecas, quae ctiam eadem ferme gaudent mollitie atque illa, quae ex hombyce sunt consecta. Antiquis temporibus mulieres testis sese adornabant, nec minus Indiae o cidentalis virgines etiamnum sunt sollicitae, ut taliphalera juvenes ad conjugium, Venerisque cultum alliciant. In Martha Insula monachae varios variosque figmentatos flores , aliaque Ornamenta, quae ad nos quotannis advehuntur, summo formant artificio. praea moneta in insulis Maldivis pecuniae habet valorem. Sed haec hactenus. Id tantum addam, multa testacea inter delicias praecipuas numerari, & aliquot Indiae nationes inde omnem ferme
124쪽
serme capere victum. Scias autem inter haee nonnulla etiam veneno graviore esse inquinata 'b. Sunt nimirum quaedam, quae instrumento quodam pungente laedunt. ut Mitra; aliae quorum totum corpus veneno scatet effcacissimo. ostrea edulia aestate & fine veris, quo tempore spargit semina, funesta narratur 'θ. Mytilos nonnunquam nobis exitio esse, res est notissima. Et quamquam non dissilendum, omnia ex hac petita classe nutrimenta magis gulae nostrae delicioste, quam ventriculo prodesse; immo propter succum, quo sunt referta, maxime ad putredinem proclivem, esse sugienda, talia tamen exempla in illis eligendis nos eo ca tiores reddere debent, atque impellere, ut summa sollicitudine salubria a venenatis distinguera discamus. Eo etiam modo certitudine quadam illa arripere, & in succum sanguinemque vertere nostrum addiscimus, deficientibus aliis esculentis. Id autem sine adcurata eorum cognitione fieri nequit; & cum multa adhuc restent, antequam aditantum fastigium Testaceologia nostra deveniat, conjunctis facultatibus omnem, ut dicunt, rudentem moveamus, hanc rerum felicem denique meΩsem obtenturi.
Ex dictis igitur Testaeeologiam non minus utilem esse, quam jucundam, constabit. Mirandus ille mechani sinus, quo singulae testarum species singulari modo sunt instructae, an-Η liquos
125쪽
tiquos etiam sapientes, ad illas contemplandas impulisse lubenter crederem. Aristoteles quidem, AElianus ac Plinius, multique alii, Graeci & Latiis
Bl, de natura earum atque indole suse copioseque sunt laeuti: sed res titulo promissas levissime tantum plerique tetigerunt; similes sane earum, ut cum Bonanno loquar, avium, quae suspensae in aere, alarum vastitate ac plumarum multitudine magnam sui speciem faciunt, captae vero & deplumatae,
venatoris exspectationem, molis ac corporis exi. Iitate , deludunt. Et cum iis temporibus communi , sed culpanda, consuetudine esset receptum , ut scientiae quaelibet fictionibus & nugis obfust rentur; nec nostra de feliciori fato sibi gratulari poterat. Sic testaceorum domunculas, lupos, ho- es , lepores, ursos, & nescio quas hestiolas inhabitare nonnunquam narrant, neque ridicula haec-ee figmenta , ludicro sane spectaculo, iconibus illustrare piguit. Ante seculum igitur N. C. XVI:tum nihil fere praeclari in hac nostra doctrina est editum. Lento autem gradu feliciores progressus seeit illa XVII seculo, & hoc, quo vivimus, qua ipsas domos, fastigium ferme attigit summum. Maxima illorum sane est cohors, qui testis describendis & illustrandis dederunt operam, eX quibus praecipuos nominasse suffciat. Sunt vero illi Ulasses Aldrovandus, Fabiue Columna, Iob. yonson, Ol. -rmius, Christ. Merret, Ioh. Harderus, Gualteriis Charieton, steno, MART.
126쪽
ler, REGENFUSS, Gumannus, Adansen, C. A. v. Bergen , F. C. Me chen, MARTINI, & immorta Iibus in hane quoque scientiam refulgens meriti illust. Eques a L IN NE Nonnulli horum sunt monographi, qui unar vel alteram descripserunt testam, alii potnrubi, illustrantes plures. Alii figuris suis eminent, ali
descriptionibus. Nee 'desunt, qui testas tantum tractarint calcarias, alii qui una rationam habue- Iint animalculorum intra testae parietes colloeatorrum. Inter hos autem illustris Liser incredibili iri,dustria omnium, quantum licuit, vermiculoru angulos perquirens, principatum tenet, cui autem
Harderus & RUsch, Hoc ius, Heide, Willisus, Lor. moenbah, Adanson & celeb. Martini, non sine lino de sunt adjungendi. Aliqui sine ordine omnia tetigerunt; alii methodo quadam singulari sunt usiis
omnes autem methodi, quarum sat magna est abundantia, maxime inter se sunt discrepantes, Propterea quod unaquaeque fere diversis landat sat principiis. Paucissimae naturam sequuntur ducem, plurimae illam remis velisque quas oppugnant. Sic tiser in conficienda methodo attentionem vertit ad locum natalem, quo testae reperiuntur, dividitque omnes in Τerrestres & Fluviatiles. Hanc autem illarum distributionem plene Planeque cornua quasi naturae obvertere, is demum perspicit, qui cognitum habet testas nonnullas sibi maxime, ut ovum ferme ovo, esse similes, nee ullo modo a natura esse disjunctas, sed tamen diversis in elementis sustentari, ut e. c. Bulla Dp
norum & fluviatilis; haec in stuviis migrat, illa inter muscos invenienda.
127쪽
nurnefortii methodus, cauae in Gualtieri prae fatione pag. 38. describitur,a propior quidem est naturae, eum disjungat testacea in Monotoma, quorum testa indivisa est, Ditoma, quae geminis constant testis, Polytoma, quae ex pluribus simul
annexis compinguntur. Rem autem aecuratius agugrediens, dividensque illas, ut dicit, in familias; quarum ex prima classe conformat tres, Univalviast. spiralia & fistulosa, distorquet genera & inem tricabili labyrintho se involvit; id quod facilius patet ex subdivisione secundae elassis, quam in clausas atque hiantes dispescit, & ex tertia, cui Echinos adjungit. Echini & eonformatione ipsius animalis, & structura domicilii ita plane a testaeeis discrepant, ut ratione non satis uti videatur, qvi illos his connectere fuerit adnixus. Eadem rati ne suffultus Sepias & Asterias quoque ordini huic naturali adjungerem, sed perquam insipide.
Er nius quoque contra naturam peccat in methodica sua distributione testarum, dispertiens illas in vaseulosas & tubulosas, simplices & compositas: quae omnes classificationes de novo limae submittuntur, & denique genera sine ullo ordine gontexta subministrant. Ingeniosissimus ille Remmur ex colorum dispositione varia methodum novam construere adniti videtur. Talis autem methodus plus curiositatis habet, quam utilitatis. In massam eerte confusam se omnia redigerentur. Langit methodus maxime eonvenit cum Gua rariana, quae in eo consistit, quod in quinque claς ses omnia disponat. Prima constituitur ex Exo- thalassibiis, quae sunt vel terrestres vel fluviatiles; Altera ex Testis marinis non turbinatis, integris;
128쪽
Tertia ex Cochleis marinis; quarta ex Conctis
marinis, ultimaque ex Polytomis, quibus an Echi. nos adjungat anxie non quaeritur. Omnes hos ordines iterum rimatur & subdivisionum subdivi. siones facit, antequam ipsam rem aggreditur. Quis autem non videt, hune ordinem innumera sequi incommoda, & fere nos, antequam prima scientiae stamina mente rite percepimus, eo ineptos reddi, ad scientiam novis rebus amplificandam,& emolumentum ejus persentiscendum y Maxime etiam est artificiosa, verum non naturalis. Idem
fere de omnibus ceteris Methodistis ferri poterit
. g. IV. Maxime naturae conveniens methodus soret illa, quae ex animalium peteretur structura, Omniaque testarum genera tali landamento stabili essent superstruenda. Id enim non tam ratione, quam ipsa experientia adjutrice didicimus, quod Fabius Colamna in libro suo de Pinpura sat eleganter conscripto asserit, ex animalis differentia etiam testae differentiam provenire, & taliter sui animalis testam mechanismo respondere, ut aliter esse non possit. Id autem meditanti arduae dissi. cultates & vinci nesciae, magno sese offerunt numero, ut non multum gaudii ex hoc scrutinio percipiat. Ex toto enim animalium acervo, nulla sane majori cum negligentia sunt descripta, dc qua eorum facultates, explorata, quam illa, quae Ilusia audiunt, & legitimi sunt inhabitatore testarum. Myriades etiam testaceorum in prosundo maris sunῖ. demersae, ut dissicile sub oculos proficiscentium proprietates illorum cadant. Non. nulla quoque ex aqua marina extracta vel statim morte exstinguuntur, vel ita vivunt, ut, dum
129쪽
ex vita tandem decedunt, structura earum pl.. ne planeque deperdita inveniatur, sicque ex hia nil certi eluceat. Aposteriore igitur, seu structu ra testae, ad prius, seu animalis ipsius conformartionem concludere, cogimur. Scimus, exemPlicaussa, quodnam sit animal quod Helicem vis a ram inhabitet, & inde sana ratione colligimus, Omnes ad hujus similitudinem accedentes, ani . Inalculis pari ratione constructis etiam esse prae. ditas, & se in caeteris.
3. V. Illustris igitur Praeses, in Systemate suo Naturae, praesentiens quam praerupti montes in testis describendis, si simplicissimam, hoe est maxime
naturalem, inire viam conaretur, essent caleandi,
idem etiamnum in medium allatum sequi princi. pium, & a communi structura illarum divisiones petere & genera exstruere suit compulsus. Hoc autem scias, illust. Praesidem omni, quo potuit, modo, ubi testaceorum animalia fuerunt cognita atque percepta, in illarum differentia generum semper posuisse fundamenta, ut imitatorem natus rae decet selicissimum. Sequenti autem ratione dispescit testacea.
Sunt vel COCHLEAE, quarum domicilium est simplex, vel CONCHAE , quae ex pluribus eompinguntur valvulis; hae autem vel Multisalves, vel Bisalaes. Cochlearum autem character genericus petitura domicilii apertura, eaυο testae, canali & cauda.
Hae solum partes constantem servant figuram &proportionem, si vel omnes aliae attentionem de, Juderent nostram; atque ideo characteres sempermanent firmi & fixi.
130쪽
Generum characteres plurimorum luculentius videbis explicatos in iconibus huic dissertationi annexis. Systema tamen addam generale, rem in compendio exhibiturum. effusae: nempe conas,
I. Spiram regal irem. Hae quae: perturam sunt canaliculatae: ut Marex, Baeeinum, Strombus. eoarctatae: ut Argonauta,
In Concharum hi valvium generibus figendis a se ipso excogitatam, simulque maxime naturalem, sequitur methodum. Rationem nimirum habet Cardinum & Dentium, iis affxorum. Ex ipsa vero rerum natura sequitur, ut, quum animal dentibus inprimis cohaereat, dentium Varia coninformatione & situ illud eodem modo immutari debeat. En divisionem itidem novam:
, quae habent dentes, quibus cardines eoba :rent. Illi autem sunt velisaevi, h. e. si dens unius valvulae non foramini quodam alterius testae, Vel rimae, qua recipi potest. immergitur, sed libereiaeet; ut Adra, Soleu, Tettina, BonaX. intro, si rima vel scroba unius valvulae dentes ait rius recipit; ut tardium,
Venus, Spondylas, in dira, ciama, Arca.l a. qua dentiam experter, ut Ostrea, L mia, Mytilus, Pinna.