장음표시 사용
2쪽
US,ut est in persona, quae jure agit, est legitima&libera ad aliquid agendum potestas, quae
Graecis εοία dicitur,v.g. potestas vivendi de sumtu Ecclesiae, quam sibi afferit Paulus L. Corinth. Irim. et Huic opponitur moralis necessitas, qua quis ita ad aliquid agendum assistringitur, ut non agere injustum sit ac pec catum De hac loquitur Paulus Ic.v.XVI. ubi ait: Eteni evangeliῆem,non eu,quo lorier:Necessita enim mihi incumbit. Vae autem mihi Dis evangelizem. 3. Non autem peccant, qui de jure suo cedunt, sed interdum sunt laudabilius, ut cui Cor.VII. Objectum si spectes, or ejus vel inper nam, vel ci ea res est. Res Aristoteles χρήματα appellat, παπαοσων η αξ υ υσμιατ με tibii. IV. Lib. c L. s. Jus interfnam est,quae alteri in alterum ex utriusq;statuae conditione competit potestis, v.g. patri in filium, domino io servum, marito in uxorcm. Habet quidem etiam jus servus, ut pro perpetuis operis alimenta a domino alia ad vitam necestaria accipiat:& filius,ut liberalius, quam servus alatur atq; educetur sed neutrum jus in personam est. o. Res
3쪽
6 Res aliqua duplici iure ad nos pertinet vel quia ne aianae I sive penes nos ejus sit posse:Iio, sive minus, vel quia ex sacto nobis ab altero debetur, sive alias sit res nostra, sive suerit, sive ne quidem erit. 1. Res nostra est vel secundum sub antiam, doquia omnibus nostris usibus devincta vel si cundum accidentia, ut quia nostra tantum in posscit totae est, vel nobis servitute vel pigia re obligata est Aristotelessere κτ ματα appellat. s. Factum,ex quo aliquid nobis ab altero debetur, idern
συναλλαγμα dicit,idque facit dupleX, νουσιον ἰνουσιον Alterum est mutua conventio, Ut emiso, venditio, commodarum,
depositum Jc Alterum vero deI cIum, idque vel clandesinam, ut furtum adulteriti vel violentum, ut flages latio,mors, rapina. Vide plura apud ipsium I. V. Eth. c. . . Effectus utriusque iuris est, ut nisi obtineamus, quod
nostrum est aut nobis debetur, id persequamur in iudicio. Unde Aristoteles judicem jus animatum appellat, tanquam qui
justitia correctiva suum cuique tribuat. I. V. Eth. c. VII. io idem autem est jus,quo res est nostia aut nobis debetur,
quo eam persequimur in iudicio. u. Cum persona nihil nobis exsacto debet,sed tantum rem nostram possudet; tum nulla in persenam intentata queresa,
rem nostram esse intendimus Cum vero nobis aut nostra causa aliquid ex facto debet, tum de persona ipsa conquerimur, vel quod paciscendo nos circumvenerit, vel quod pactum non servet,vel quod moram faciat,vel quod delicto damnum ded rit. Vide Ara . .c. ia. Jus ita pro potestate mora I sumtum est fundamentum ex quo δἰ termino resultat relatio, qua alteri cum alterojinesse dicimus. II. AIi-
4쪽
13. Aliud autem est jus in alterum, aliud cum altero. Domino elisus in servum,patri in filium, sed non cum ervomon cum tfilio, neque huic cum illo, nisi καθ μοι. Wrα, ut docet
i . Circa rem nostram nobis indefinite ius est cum omnibus, ne prohibeant re nostra uti, aut ne admoniti possemione detineant. Atque ita etiam domino jus est tum cum aliis, ne prohibeant servo uti vel detineant, tum cum ipso servo, ne dominicam in te potestatem neges, quam dominus perinde ut quamvis aliam rem suam sibi merito adserit. is Circa rem debitam nobis determinat jus est cum hoe vel illo, qui vel mutua conventione vel delicto ad dandum liquid aut faciendum aut nostra caun patiendia sele obstrinxit. Is personis jus transfertur ad id, quod jure fit aut fieri potest. Quatenus a persona iure agente procedit, idem est, quod licitum , quod scholastici negative justum appellant. Quatenus vero a persona jure obstricta oritur, est id, quod alteri ab altero fieri est debitum 'uod scholasticis ustumpo Atietis, Graecisa καιον dicitur. i . Etsi autem Iuκαιον sive justum, tum juste achim, quod Aristoteli vin a turδικαιοπραγημ tum quod Pieri debitum est, Live fiat aut factum sit, sive minus,complectitur Jus tamen apud Latinos fere posteriori sensu, quo objectum justitia est,
ig. Jus etiam sumitur, ut est regula actionum justarum. osenluplus est, quam objectum iustitiae, quia simul includit acuum intellectus,quo id,quod alteri ab altero est debitum, proponitur voluntati 5 repraesentatur. tu. Ulterius ius sub ratione regulae, etsi latiusquam exta 'tet, identidem tamen pro lege accipitur,m apud Aristotelem a injus
5쪽
inius nataraliac egi i m dispescitur Hujus tota essenti tilage consistit, quia seclusa lege, non eli jus aut justum, sed Iane indilfferens. Illud autem natura rectum vel justum est, sed consequenter a voluntate Dei ubentis aut vetaritis vim lagis
ao. Dictum autem est jus naturae, vel quia ductu luminis naturae est cognitum seclusa omni sanctione humana, imo speciali quoque Dei revelationes, vel quia circa ea versatur, quae uapte natura sunt bona vel mala, debita vel tibicita. at Dari hujusmodi aliquod jus, non talatum politiores, sed harbara etiam cet Terae gemes agnoverunt. Hinc Aristoteles lib. l. Rhet. XIlI. ait Est enim quoddam, quod augurantur omnes, natura commune issumo iniustum, etiamsi nul cu-tas invicemsi nulZiqueZ.i Ωιo, ut Sophoclis Antigone videtur
dicere, bustum eqse, interdictu pelire Polynicere,quasi naturas id usu. Non etenim id nunc, O heri e si perfuit Et nem ssit unde ejus ortussit. Et viEmpedocles dicit de non interficiem do quo animatum est id, non quibusdam quidem usum est, auibusdam vero non justum sed hoc quidem omnimis legitimuis perque latum aethera,omnibus in partibus axiensim es perque ingente lendorem. Et Cicerobb. i.de legibus cribit: Nihil
profectopraestabilim, quamplane intelliginos adissiliam in
te natos, neque opinione e natur; constitutum esse in al. Fundamentum ejus est, obiecti cum appetitu rationali convenientiave di convenientia naturalis. Omnia enim bonum aliquod appetunt,teste praeter experientiam Aristotelel. r. Eth. c. I lib. Al.9 LLEud capult. Et quod curatque naturae essi conveniens,id bolaum ejus est. Itacorpori conveniens est fan tas, Oculis visus plantistaturiti Et in universan omnia, quae cognoscendi vicarent, ad bo muta sibi proprium naturali qua'
dalia siclinatione seruntur. Ergo x animalibus a maxiis c ho-
6쪽
minibus aliquid natura bonum vel malum esse necessum est, quod ex aequo appetant, vel aversentur. II. In quantum unumquodque homo sibi convenire vel non convenire cognoscit, in tantum etiam appetit vel aversa tur. Pro duplici itaque cognoscendi vi geminum quoque impetitum habet; alterum cum bestiis brutis communem, quo in ea fertur, quae sensibus grata sunt, & quae molesta, aversatur, alterum rationalem & sibi proprium, liberam videlicet voluntatem, qua expetit, quae rectae rationi probantur, dc quae ncia probantur, fugit. 23. Rationi ex natur sua conveniens est verum, tam theo- reticum, quam practicum. Quemadmodum scilicet quare oculo visus sit conveniens, nulla alia reddi potest ratio, quam quia hujustia odi est proportio oculi ad visum, d quia oculus natura ad videndum est factus: ita aptita ima laturalis est proportio rationis sive intellectus ad verum, qua verum,adeo ut non possit magis falsis adsentiri, quae quidem salca esse norit, quam oculus, illuminato aere, non percipereac discerne-nere colores cum per naturam quoque ad id facta sit& ordina taratio, ut assentiatur vero,&falsis dissentiat. 24. Seda liberae voluntati ex natura sua conveniens vel disconveniens est,quicquid practice verum vel falsum est,non quidem sub conrepraeveri vel falsi, sed ut omnia, quae sub a Petitum cadunt, subaatione boni vel mali. Quod ipsum inde
morale appellamus, quia rectae rationi probatur vel non probariar. Naturalis n.&convenient illima, atq; evidens est proportio voluntatis ad bonii morale ut est tale bonum, h. . ut est bonia rectae rationi consentanieci idq;eo maxime lusid voluntas nostra est appetit' rationalis,cujus natura&citcntiacst hia-julinodi, titilli affectu vel vitio aliquo sit praepedit9,appetat S
7쪽
prosequatur,quod practice rationi consentaneum. Huiusmo di sunt v.g. Deum esse colendum, p.irentes esse honora, ora quae nisi ratio vera esse judicaret voluntas ut convenientia sibi atque adeo moraliter bona neutiquam prosequeretur. Econtrario voluntatis ad malum morale, hoc est, id, quod rectae rationi est dissentaneum, nulla est proportio, nisi quod ablurdill imum, rationi quoque convenire dicas, ut falsisan sentiatur. Neque enim malum est moraliter, ni siquod pra
dam eversione malum. as. De recta ratione. quid sit,in quibus potimimum competat, disputari hodici controverti solet, idque eo potisGnatim quod sapientissimi etiam de rebus agendis vel fugiendis diversum sentiunt Sicut aliud Platoni, aliud Aristoteli de
bonorona communitate visum est Ut aliorum sapientiain opiniones varias de rebus aliis omittam. Quod si autem daretur recta ratio, illa una o eadem esset in omnibus, o niaxi
Die in sapientes caderet. a I. At enim nulla dit E itate, quae objiciuntur, dilo possunt. Recta ratio intra certum rerum agendarum vel fugiendarum genus se continet,videlicet quae ex principiis practicis per necessariam Mevidentem consequentiam dijudicari possunt oc decidi. Caetera ad subjectam ipsius materiam non spectant, sed sapientum opinionibus sunt exposita, ut quisque quod sibi optimum videtur, probe Hinc quae inter plis oriuntur
dissensiones, non incertam reddunt aut tollunt rectam rati nem, quando earum rerum sunt, quae e X immotis rectae rati
nis principiis definiri ac deduci non postant. 27. Non interim dit fitendum est, quin etiam viri sapientes in nonnullis a recta ratione aberrare possitnt,vi multi olim aberraverint, vel praeconceptis opinionibus, ves cosuetudine&doctri-
8쪽
doctrina ita dracti, vel abrepti iis vitiis atque affectibus,in quos
per naturam sunt vel erant procliviores. Quorum viis ob e
rore nihil rectae rationi potest detrahi. An autem& quousque Plato in asserenda bonorum communitate Precta ratione d sex erit' quid si audi ipsi fuerit,altioris est indaginis, quam ut hie expediri possiit. Dua S. Est autem ex recta ratione agere, cum anima pars irra-'tion.rtas non rohibet rationalem uum exercere munus it Mistoteles ci M. I cap.X. Ubi repetendum est ex lib. I .Eth cult. duas esse in homine palles anima rasti natim unam, alteram irrationalem. Pars animae rationalis intellectum 6c voluntatem complectitur Sed irrationalis est ρεξις αιιθητικx Intellectus per sies ductu luminis naturae recte judicat de rebus a gendiso fugiendis, nisi reprimatur ab inferiore facultate Rimpediatur. Non autem impedimentum a voluntate haec n. per Le intellectus judicium sequi nata est, neque potentiis loco motivi quae necessario obsequuntur; sed ab appetitu sensibus respondente objici potest, qui ita rationem audit, ut cepe
ei refragetur, quin etiam corrumpat 5 in partes suas eam trahat. Nempe cum affectus oriuntur in appetitu vehementi res,acit longa conssuetudine vitia de prava qualitates inoleverunt; adeo turbata Mobnubilata atque in praeceps acta est ratio, ut non quod honestum, sed quod affectibus vel Dravae appetitias dispositioni consentaneum est, agendum esse judicet; perinde ut Iclericis, quia oculi flavo colore sunt suffusi, omnia flavaeisse videntur vide Arist. th. cap. VI. Quod
si autem appetitus sit diuturna consuetudine castigatus ac ne di posito, ut non ultra jucundis vel tristibus am: ciatur,quam debet, aut uicunq alias commoveatur,dummodo pro tempore vehementiora affectione uiua tactus alio de rebus agendis Vel
9쪽
29. Caeterum pars animae irrationalis non rectam sacit
rationem, sed tantum removet prohibens, duim vitias atque affectibus impolluta perstat.Neque etiam recta ratio rerum agendarum vel fugiendarum causa est,sed potius hae ill rus nempe cum veritas in genere sit intesiectus cum reconformitas,e iam de rebus agendis vel fugiendi judicium rationis e rectum esse ac verum censendum est, quod res ipsae ita sunt, uti
concipiuntur. Hinc bene Aristoteses de Categ. c.P. XII. Vera autem oratio minime cavis es, curressit, resque olim caus es quodamodo, cur vera sit ratio. Nam quia res es se non est, oratio dicitur vera et malo. 3α Objecti itaque cum appetitu rationali convenientia vel disconversentia natura prior est, qualia retia ratio Ita convenit homini, quatenus ratione clibera voluntate ducitur, ut Deum colat. Sed quare convenit an quia ratio dictat minime Imo quia ea est Dei praestantia ac bonitas, ut debeat coli ab his, qui ratione pollent. Non dico a bestiis neque enim colendus est Deus, nisi ab iis, qui cultum deserre possunt a bestiae non possunt, sed qui ratione pollent, Angeli Sc homines, ut Dei excellentiam norint, dctonum honorabile ab in honoro discernant. Quorum proinde appetitui conveniens est, ut quantum aliquid noruiues se honorabile, tantum honore prosequantur, Atque ita objecti cum appetitu rationali convenientia vel disiconvenientia, non in re tae rationis judico, sed in hoc uno posita est, quὁd res ipsae natura ita cor ,- paratae sunt, ut si reserantur ada turam rationalem, ab illa 'pepeti vel vitari debeanti
10쪽
si. Dari autem de rebus agendis vel sugiendis proposti
ces absolute necessarias,non minus quam de the elicis oese tum atque indubitatum est. Imo omnes propositiones practicae in theoreticis fundantur atque innituntur. Jheoretica est propositio, Deum esse cultu dignum cui sic constaret veritas,etiamsi nulla si et creatura rationalis,a qua coli posset,idque eounice , quod iter praedicatum c subjectum necessaria. tanta quidem est connexio, quanta inter Deum omnipotentiam Repugnat enim, Deum esse enspraestantissim ad summum, nec tamen coli dignum ab iis, qui praestantia cedunt, imo quicquid persectionis habent lapsi debent. Nunc quia Deus cultu dignus est, ideo postquabaa existunt rationales creaturae, quibus coli possit,etiam practicoverum d absolute necessarium est, Deum ab his colendum esse. 3 a. Ut autena theoretica propositiones sic&practicae vel principia sunt vel conclusiones. principia rursus vel minus vel magis generalia, vel tuam generalissima. itferunt autem principia concludionibus,quod illa,praesertim maxime genetraba ex terminorum evidentia cognoscuntur lae vero per necessariamin evadentem consequentiam ex iis deducuntur.
Ita nota minus exterminis manifestum est,seum cuique UR 'ibuendum , quam totum esse majus qualibet sua parte. Ex illo principio per necessariam cividentem consequentiana
conticitiar,depositum esse reddendum. 33. Porro utprincipia theoretica, sic etiam practica,quoad
exterminorum evidentia innotescunt, nobilcum nata dicUntur. Quod non de asta, sed de potentia proxima intelligendum est. Ut enim actu cognita sint principia, requiruntur pecies impressae terminorum, ex quibus componuntur. At intel-Jcctusab ortu est instar tabulaenudata cui nihil es inscrapim B ut