Pietas victrix, sive, Flavius Constantinus Magnus, de Maxentio tyranno victor : acta Viennae ludis Caesareis augustissimo romanor. imperatori, Hungariae Bohemiaeque regi Leopoldo, a studiosa juventute Caesarei et Academici collegii Societatis Jesu, m

31쪽

ACTUS L SCENA UL

versent sinistra, fata quam versent bona ;Quam dubia palma flectat in partem ; cui

A Marte Coelum lauream, aut laxum paret. AEque Tonantis fulmen, ac risum poli Tolerare didici. Dym. Carmine horrendum chaos

Movere ab imo, cogere in Vocem DEOS , Tacitaq; nocte evolvere latenteS metus, Ars nostra, Caesar, est. Avernalem traham

In vota sedem ; quidquid aereis volat Campis , ciebo ; nubibus quidquid crepat

Τonitruorum. Conside hoc Caesar loco. Thespis Ministra. Cedat ex humeris chlamys. A fronte sacra in turbinem coeat coma. Varij coloris tunica resoluto fluat Nodo per artus. Baltheus pectus liget Pariter colore varius. Albentem timet Serenus aer. Namq; si jubeam, coit Ab utroq; mundi cardine procellae fragor , Tonitruque & atrae fulminis saevi faces. Ruber minantes nubium frangit sinus, Ventosque in arma cogit, & murmur gravi

Elidit ictu..Coerulus ponto imperat, Levibusq; crispum Etesijs turbat mare, Tempestuoso Circij ejectum impetu. Tremefacta nutat terra ad imperium nigri , Vastoq; hiatu pandit Vmbrarum domOS, Et quidquid Orcus claudit, in apertum trahit

Lucis theatrum. Virga, qua Lunam VOCO, Qua pello coelo sidera, Sc furva aerem Subtexo nube, spacia describat rei Bene peragendae. Hoc circulo totus mihi Ministret Erebus. Solitus in mentem furor Dum provocatur , Martiae clangor tubae Accende pigrum sanguinem. Satis est. Cruor Iam bullit omnis, seq; vix veni S tenet. Hinc exciatur Orcus. Inferni lacus, Cancer si1lentum, vosque Avernales domus, Sedes gementum, semper inamoenum chao SStygios hiatus pandite, & puram dolos Efferte in auram. Dormit aut languet D sius e

Circulos deseribit. voee se rati.

Tuba

32쪽

CONSTANTINUS.

Tuba excitetur. Tympanum Tespis quate. Iam micuit ignis primus, S fumi vapor Infecit auras. Dire tenebrarum Pater, Et Imperator Manium, tristis domus Saevi inquilini, Vulgus Vmbrarum ferox, Genus draconum, sontium tortor, sacri

Lues honesti; sive Sisypheum gravi

Collum fatigas mole, sive undae fuga Senis calentem Tantali ludis sitim, Seu corde Titij pascis effosso nigri Vlulas Averni, sive discerpis rota

Currente membra sontium, in votum veni. Immugit iterum terra: laxantur sinus,

Volant chelydri s Cerberi latrant, Draco Exspumat ignes. Numen obsequijs tuis Adest paratum. Posce, quae poscis: tuo

Caesar faventem senties voto DEUM.

Maxentius. Arbiter Vmbrarum, domitorq; nigrantis Averni, Cui rerum series, tacitisq; sepulta tenebris Belli scena patet; si non injusta precamur, Quid cudat fortuna refer, venturaq; pande Omina bellorum. Voti reus ardua centum Terga juvencorum, manus haec tibi cedet ad aras. Pluto. Ex speculo fatum, casusq; evolve futuros.

Aggeris Iligni texto, tabulaq; frequenti Hostibus in fraudem sternes tiberina fluenta. Illum fata prement, fugiens qui pontis adibit Insidias: illum spumaeq; , undaeq; , proceltaq;

Involvent aestu, qui gentis sceptra Quirinae Perdere, & Imperium lacerare per arma laborat. Maxentiis. Ambigyia verbis cecinit, 3c dub Oinetro ConcusIit animum. Dym. Certa non dubus dedit

Responsa verbis. Ille qui pontis dolos Fugiens subibit, primus inferias dabit

Sacras Averno. Max. Sceptra qui gentis parat Perdere Quirina . Dym. Tune per Martem studes Lacerare Romana Θ Max. Iuro torquentem vices, Mortaliumq; fata volentem D v v Μ ue Non ego Quiritum funera, aut Romae neces, Coedesque volvo Civium. Patriae bonum,

Inflat tu

Emicat ignis. Voce ferali. Terrae

motus. Volantes angues. Latratus canum. Dracos

mens.

Emergit

monsti V. Subsilienistia ex inferno monstra. Specu- Ium ob tendit.

Vrbis

33쪽

Urbis salutem, Civium pacem peto, Arasq; cultas Numinum, S acerras Iovis Semper calentes thuris incensi dape. Excedat ergo pectore timoris gelu.Ambigua Ditis verba funestum tibi Nihil minantur. Flavio hoc fatum Duci Instat sinistrum. Namq; dum Romam agmine Denso coronat, civibus pacem eripit, Ipsumq; bellis turbat Imperij caput. Vel ista cecinit Pluto, vel cecinit nihil. Maxentius. Reprimis timorem pectore, vastum fibris Subdis calorem ; quando jam nostri patet Belli secundus exitus. Sic me fovet Styx saepe culta Victimis. Ibo sacro In jussa felix omine, & qua sese iter Pendit per arcus Milvios , sylvae trabes Spolium Sabinae congeram, & pontis dolos Aptabo Tiberi. Vota fortunet potu S, vel si renuerint astra, Cocytus fave.

Onstantinus mittit Artemium Ducem ad Maxentium, ut bis deditionem petat.

Constantis. Mperia terris, nomen aequamus polo tM Sed quod beatum Caesarem solum facit,

s s Pacis caremus otio: iuvitos Ducis 2 Humeros fatigat cura bellorum graVis. Pax est amori, pax tamen amantem fugit 3 Per tot procellas Martis, & per tot vices Quaesita sortis. Certa jam nostris sedent Trophaea in armis; certa palmarum DEVsOmina spospondit Caesari. at quanto hoc decus di Stabit cruorei Sanguini quando potes a Parcere, sitire Civium cladem, est nefas.' Honesta palma est, caede quae nulla venit. I Manu cruorem Regia tarde decet,

, Parceq; fundi. Lenitas primum est decub

34쪽

CONSTANTINUS.

Iuste imperantis. Artemi, alloquio prius Tenta Tyrannum: ponat Augustum Imperi Diadema nostri, quodq; violento sibi Ausu arrogavit, Regiae Sceptrum manu S. Urbem timore liberet, Cives jugo ;Suaq; miles sorte contentus dies Reliquos in armis transigat. Caesar volo Ilibeoque: mitis impio, si me audiat Injusta promptus; at reliustaturo idem

Severus ultor. Forte Perusina monent Meliora strages. Saepe quos praeceps furor In arma duxit, revocat ad mentem timor. qui minatur, cenaulo quando caret: Quando arma spectat aemuli, irarum graves Ponit tumultus. Artem. Rigidus ingenio furor, Animusq; durus sana consilia excutit.

Non est Tyrannus, qui metu flecti potest., Medijs ab ipsis indoles durae trahunt Animi rigorem. Const. Quamlibet flecti sciam Indocile cor MaxentiJ, nolo tamen, Quod suadet ira, Martis incenso prius Impete ruina S agere, quam clementiam Agnoscat orbis Cariaris. Iu ste quidem Furere liceret; quando teritatis at est Suspicio regni, ferrea ut regnum manu Securitati vendices. Non quod petit Meritum Tyranni, penso ;jed quod decet Sublime Regis pectus. Hoc orbis sciat, Tentata molli vulnera attactu. Piam Si durus animus dexteram nolit, gravem Sentiat in ictus. Nemo sic Martis mei Damnabit iras; Roma laudabit modum, Piumque noscet Caesarem, & Iustum simul

Pietas & Impietas Victoriam captant. Fugientem Pietas insequitar Nititur & Impietas sequis sed a Consilio & Industria laque

detinetu .

Gloria. Pietas. impietas. Confilium. lndustria.

35쪽

Victoria. Impletari

Victoria.

ImpietaΥ. Pietas.

Victor. ictor. EGo bellaces committo manus, Geminoq; acies misceo Marte. Amor utriq; , at saepe utrumque

Fugio; nulli jurata, DEO Subdita soli. Palmam ostendo,

Nec trado tamen: nisi cum coeli

Provida mandant jussa. ambiguis Huc feror, illuc incita pennis; Anceps homini, sed certa DEO.Hinc me Pietas, hinc Impietas Ardore pari, paribusq; armis

Sollicitant. Pist. O Diva meorum Amor armorum i Impiet. O Diva meorum Flamma furorum i Pist. Huc verte virentem O Dea palmami L . Huc age victorem Diva virorem l Vict. Precibus flecti Nescia, nutus eXpecto DEI. Quo jubet, illuc palmam inclino. Dum non mandat, venio, fugio,

Semper dubijs suspensa alis. Teneol Vict. Fugio. IN. O gratia fallaxi Et spes sceleri delusa fugat Amor inconstansi profugusq; favor.

Quae cito venio, rapida effugio. Sic cita nimium gaudia pensas Majore malo. Vis. Cernite reducem. Tendite dextras. Tu cape palmam. Etiam Pietas coelo invisa est pDisplicet etiam, si tendo manus, Palmamq; peto P Vict. Certo veniunt' ordine palmae. Nondum coelo Placuit bellis ponere finem. , Veniunt longo magna labore. Vis hoc palmae decus P Impi. Irritas ΘRideo vani vota laboris. Non tibi nascor. Frustra Impietas Vincere quaerit. Imp. Saepe rotata Victrix palmam per bella tuli. Nunquam at solida stetit illa manu. Tarda advenit, praepeS abivit.

china hue illue sali

giens';. Elabitur

tenenti. Absconditur. Redit. Irritat Impieta

tem.

36쪽

CON STANT IN US.

Impietatis regnum instabile est. , Quid Pietatis Θ Victor. Pietas sola, Est regnorum secura basis. Impietatis regnum instabile est ρPer tela petam. Hi I. Per tela rues. , Est leve damnum vitae, ut regneS., Iactura gravis vitae & regni est. Non regnabis. Imp. Ringere, morere; Ego regnabo. Hi Z. s Piet. Ringere, morere; Non regnabis. impiet. Quocunq; pedem Fugitiva feres, studiosa sequar. Huc tende gradum, si stulta potes. Ego abeuntem persequar. Imp. Et ego. Consilium. Inijce laqueum. Cons s Ind. Non, non ibis., Multa minari, pauca emcere, Stulta ira potest. Imp. Teneor. Cons Ad Vincta. Non effugies. Imp. Mitte furentem. Con. NIM. Non effugies. Imp. Fulmina superil Fulmina nubest Cons. Ind. Furit incassum Vincta catenis Caspia Tigris.1 Furit incassum, cui stulta sine, Viribus ira in pectore fervet. Non regnabis. Ringere, morere ;Non regnabis, non regnabis.

Pietas. Impietas. Victor. Victor.

Pietas

Impietas

Evolat in

nube S.

Sequitur Pietas. Captatur Impietas.

37쪽

Artemius.

Artemius ad Maxentium Legatione fungitur; sed irrita.

stemias. Aretesim Consul. Asaxentius.

Egatus adsum Caesaris. Quocuos decet Ante obtulisse, postulo. Vestras pius

Humanitate praevenit Caesar preces. Offerre Sceptrum sponte Romanae rei Vos addecebat; quemq; victorem colit vicina late regio, Victorem quoque Ducem vereri: at arma sumpsistis malὸ Consulta dextris. Mel: Quamlibet pacem velit Augusta Roma; dulce ridentem tamen Videre pacem non potest. Rigidus nimis Instat Tyrannus,seq; non justo rotat Furore in arma. Vota si Romae pius Audiret aether, pestis haec pridem suo Tabo innataret. Sed reluctari malo Nimium ulceranti non licet Quando fremit Ima revulsi sedetempestas maris, Dare obsequentem fluctibus navim decet, Ne vela rumpat Eurus , & r.ergat ratem. Quae fugere nequeas tela, sapienter feras. Erit furori meta. Vel Sceptrum dabit Suo Tyrannus Caesari; aut coeli manum Gravem suorum vindicem scelerum feret. Nunquam Tyranni sceptra toleravit diu Taciturnus aether. Instit a tcrgo sua Vindicta sceleri. Metesi. Sera sed nimium venit, Gravior prementis ira pensabit moram. Sic jubeat aether. Maxen. Liceat at vultus mihi Tyranni adire. Meteo. Sonuit impulsi stagor Cardinis. En ipse Caesar: affatus dabit. Non esse gentis Flaviae augustum Patrem,

Cui rigida quondam dederit in primas dapes uber Leaena, vel superbifico pede D a Premat

38쪽

CONSTANTINUS.

Premat jacentes; discat Ausonij larisInjustus haeres. Licuit obstantis moras Mavorte toto infringere, evulsas domos, Et templa, & aras Numinum, atq: ipsos Deos Involvere uno pariter ac CiveS rogo. Moderatur aestum pectoris. Quamquam tua Si merita spectet, caedibus teque, ac tuo SSepeliret una. At ille quod Regem decet

Parcit cruori Civium, Sc gaudet manu Tradiare molli vulnera. Imperio suo Parere Romam poscit, ad cujus sedes Injustus haeres sceptra. Si obsequeris, tuo Vivis supelles funeri: sed si negas, Violentus Vrbem miles in cinerem dabit. Quo vestra vento lina, quo pelago ratis Volvatur, ipse cernis. Ad muros abest Miles tegendos ; magna pars Vrbis tibi Infida nutat: Civium adstringis metu' Obsequia, non amore. Quae fundat timor, Diuturna non sunt. Occupat viros pavor Timidaq; trepidant castra. Quo vigeat statu Res nostra, pariter cogita. Caesar fremit Palmis superbus ; adfremit miles Duci Victoriosus; dumq; praeteritas memor Lauro S recenset, non grave Quiritum lares Precium laboris destinat. Circum jacens Edomita tellus Itala Caesareum jugur Sub ijsse gaudet. Nemo se victum gemit, Cum prope paterna sceptra domitoris suo Bono experitur. Sapere peregrino decet, ' Si proprium amatis commodum. Non est viri' Ire in ruinam, quando se promit salus.

Aliena si te commoda alleciant minuS, Propria pericula terreant. Nondum excidit Verona mente ue quando non pavidus lares

Miles subivit ; quando te populi jocus

Vilis secutus, terga cum turpi dares Fugae, & sequentem mortis horreres pedem. Repone sceptra Caesari, & vivit salus Tua, & tuorum. Maxent. Sceptra latrones petunt ΘQuirina

39쪽

Artemius. Maxentius. Artemitas. Maxentiuae.

ACTUS II. SCENA LQuirina sceptra Θ Flavij Martis jugo

Non serviemus. Populus ingenuus sumus. Non serviemus. Moenibus stragem, facem Tectis minatur δ Ista non terrent virum Majora passuna. Moenia inscendat prius; Et tum minetur Vrbis eversae domos Condere ruinis. Valla subvertat: viri Sua explicabunt pectora in vallum. Iugo Si colla demus Flavio, salvos lares Vitamq; spondet. Scilicet, magnum quid est, Non rapere Vitam; quodq; latrones solent Conferre munus. Hactenus gentes sua Sub Dama traxit Θ Nempe quas vilis metus Prostravit ante bella, quae dMem lupis Sponte induere. Liberam fecit polus Gentem Quiritum: fraena non mordet tui Urbs haec Tyranni. Cede; quae dixi, tuo Refer latroni. Artem. Consili ad libram voca Decreta prima: sequitur a i rgo dolor Male inchoata. Tempori caute applica Mentem futuro. Haec hora Sonsilio datur Prudentiori: tarda quae sequitur, tuos Damnabit ausus. Gemina vexilla explico. Istud serena in Iride optatae quies Pacis sequetur. Istud ingentes trahet Urbis ruinas. Elige utrumvis. Maxent. Placet Romam tueri. Sanguinem & vitam dare Patriae est honestum. Perge: decretum est semel Bene prostituto capite tutari Deos. Igitur volenti funera indico, dc neces, Cineres'; templis, laribus excidium, ultimum Urbi sepulchrum, militi exitium, & Duci. Isthaec minare, quando calcandum dabit Latro Gradivi pedibus attritum caput. Ita astra jubeant, quando calcandum dabis Nostri Gradivi pedibus attritum caput. Recede. Quantus urbe sit populi tremor Narra Tyranno: nempe Circensi dabo Ludos arena: si lubet, veniat mei Spectator animi: vel veniat Actor rei.

vexilla,

nigrum& aIbum. proijeit nigrum ad pedes

Maxentil.

SCENA

40쪽

Chorus

Axentius Magico vaticinio exultans ludos Circenses celebrat sinistro Omine.

Maxentius. Metesivi Cons ut Vloriae duae.

' Ttemperare bellicas curas jocis Pars est laboris. Seria molestant, nisi Iocis leventur. Circus in ludos patet. Auspicia Pindus, & novenarum choro Cinctus sororum Phaebus in circum vehat.

Glorra T. Chorus. Glor. I. Gloria T. Utraque. Gloria T. Chorus Maxentius.

Surge palma amica Marti , Surge laurus, Sc virentes Tende riuos, & coronas Implica Maxentio. Surgit illa, crescit ista Implicantq; se ita coronas. Surge laurus, surge palma Necte serta Cassiari. Involabo. Gloria o Considebo. Invola te, Considete. Serta Marti, serta faustae

Nectimus Victoriae ;Vive Ca ari Flaviaque

Gente victa laureatam Prome frontem , dextra palmas Inter arma demetat. Instat Auster. Glor. a. Vrget Eurus. Nutat arbor, morS minatur.

Labor, eheul Glor. a. Labor eheu lTriste funus occidunt. Sors amaena longa nunquam est. Laeta migrat , advenitque Maesta. Sed jucundiore Maesta sors est longior. Secede tristis bubo, tecumque amove In auspicato carmen ululatum sono. Galeata turba subeat, Sc laeto meis Praeludat armis omine. MeteE. O quantis micat Animis Iuventust MaxenA Iste , cui galeam nigrae

restit

Laurus

es Palma, in quibus

sede a Gloria. Corruunt arbores.

Prodit

Cristar