De lege Valeria Horatia, prima Publilia, Hortensia [microform]

11쪽

g. l. Quum hoc anno mihi esset mandalum, ut aliquid scriberem, quoeelebrandis his Gymnasii solemnibus praesarer, nihil videbar eligere posse accomodatius, quam ut de Iege Valeria oratia: ut, quod tributim plebes iussisset, Uulam teneret, de lege PubliIta prima: ut plebiscita omnes Quirites tenerent μ, de Iege Hortensia: ut, quod plebes iussisset, omnes Quirites tenere V noVam quaestionem instituerem. Nam hae, quas dixi, leges, recte ognitae, ad interiorem ut ita dicam

rerum Romanarum cognitionem multum sane conferre videntur ei

autem homines docti, qui in Romanorum historia scribenda atque in eorum 1egibus et institutis explicandis has quoque leges tractarunt, tanta sunt in opinionum varietate ac dissensione, ut admodum dubium

factum sit, quid de his legibus recte sit iudicandum. Alii enim legem

Valeriam oratiam per Publiliam, hanc per ortensiam tantummodo repetitam et confirmatam esse, ita ut hae res leges unum idemque valerent, existimarunt; alii has plane diversas esse iudicarunt. Quid vero hae inter se differrent, quum statuerent, alii in alias sententias discesserunt. Nam Niebnhrius plebiscita, ege Valeria Horatia lata, nisi et euriae et patres saeti essent auctores, populum non tenuiSS prius ege Publilia, alterum Hortensia esse sublatum existimavit; Walterus curiis iam Iege Valeria oratia, senatui vero ublilia hoc ius esse ademptum statuit Petersius ontra a senatu hoc in plebiscitarata aut non rata habendi semper esse retentum iudicavit.

12쪽

3. 2. Quoniam igitur tot diversae de his legibus gravissimis exstiterunt opiniones et omnes sere, qui nostra aetate in his egibus explicandis studium collocarunt, hac fuerunt sententia, plebiscita, ut omnes tenerent Quirites, etiam post legem Valeriam oratiam latam et per curias et

per genalum aut saltem per senatum rata haberentur necesse fuisse:

eis, quae de his legibus ab auctoribus ipsis rerum Romanarum 1itteris radita sunt, praemissis primum mihi plebiscita post legem Valeriam Horatiam ipsa per se neque euriis neque patribus saetis auctoribus populum tenuisse certis argumentis docendum, deinde omnibus documentis, quae ab hominibus doctis pro auis opinionibus comprobandis assatae sunt, nihil confici demonstrandum, tum denique, quid de his legibus recte statuendum sit, esse disserendum est visum.

g. I. Quae ab auctoribus ipsis de his legibus litteris mandata reperiuntur, haec sere pauca sunt: ,,Omnium primum, quiam velut in controverso iure esset, tenerentum

ne patres Plebiscitis, Valerius, Horatius consules legem centuriatis comitiis tulerunt, sevi, quod Plebes iuvisset, opulum teneret.' Qua lege tribuniciis rogationibus telum acerrimum datum est. 449 a Chr. n. 505 . c. iv. I. o. et Dionysius I. 45. Dictatura Q. Publilii Plialoniso opularis et orationibus in patres criminosis fuit, et itio tres leges secundissimas plebei, adversas nobilitati tulit, unam ut plebiscita omnes uisites tenerent. II R. Chr. n. i5m. c. Liv. VIII. 2. Quintu Hortensius Dictagor, tuum plebs secessisset in Ianiculum, legem in aculeto tulit, ut, quod ea iussisset, onrnes Quirites teneret 287 a Chr. n. 46 U. Plinius II. N. XIV ID. 7. Quibus rogationibus tribuniciis patricii ante non tenebantur, donec Q. Hortensius dictator legem tulit, ut eo iure, quod plebs tam

13쪽

-sset, Omnes iarites temerensin.' Laelius Felix apud Gellium . Ai XV. 27. ,,Postea lex Oriensis lata est, quia cautian est, ι plebiscita universum opulum omnes Quirites tenerent Gaius I. I. I. Sed et lebiscita lege Hortensia lata non mitin valere, quam leges coeperunt. Instit. I. . . I. .

Hoc igitur iam primum omnium constat, ne unam quidem vocem apud hos, quos modo nominaVi, auetores reperiri, unde coniicere possis, plebiscita, nisi et Per curias et Per Senatum ea a epta a comPr bata essent, populum non tenuisse. Quodsi vero hae conditio eum Niebubrio et aliis adiungenda esset, certe unus et alter illorum eam

adiecisset. Sed sunt, qui dieant, hoc ab illis seriptoribus, qui brevitati luderent, esse omissum id quod multis de ausis haud verisimile esse videtur. Λttamen, quo magis pini eorum, qui Putent, plebiscitorum, ut populum tenerent, curiae et senatus auctoresserent post legem Valeriam oratiam neeesse suisse, funditus eve latur, et quo elarius id, quod est proprium nostrae quaestionis, appareat, post legem Valeriam oratiam latam plebisella neque curiis neque senatu auctoribus factis populum tenuisse iam, dum ea, quae a primordiis

liberi populi usque ad dominationem Sullae in gravissimis tribuniciis

rogationibus atque plebiscitis aeta sunt, persequimur, nunquam, neque ante neque post Iegem Valeriam Horatiam, curias et senatum ius plebiscita rata vel non ala habendi obtinuisse demonstraturi sumus. Sed ut priora praetermittamus, iam statim ea, quae acta sunt, PDStquam

Volero ublilius anno CCCCLXXII a Chr. n. rogationem tulit, intplebeii magistratus tributis comitiis fierent' cognoscamus tque ea, quae ad rem nostram comprobandam pertinere videantur, ex Livio et Dionysio transcribamus. Primo anno huic actioni, gratissimc plebi 3umma vi reaistunt patres, nec, quo una vis ad resistendum erat, ut intercederet aliquis ex collegio tribunorum, auctoritate aut comulum

14쪽

atit principum ad ci Poterat. Insequenti nno lebs Volermem triabunum reficit Patres ad ultimum dimicationis rati rem venturam p. Claudium iam inde a paternis certaminibus invisum infestumque plebi consulem faciunt, Occupant tribuni templum locum pro rostris, ubi conciones habebanturi Consules, nobilitas ad impediendam legem in concione consistunt. Submoveri Laetorius iubet, praeterquam qui sustragium ineant. Adolescentes nobiles stabant, nihil cedentes viator Ardens igitur ira tribunus Laetorius viatorem mittit ad consulem, consul lictorem ad tribunum.' Quinctii consulis opera tandem Appius consul coercetur et plebs mitigatur Appius senatui, qui a vi et armis abhorrebat, cedens quievit Lex a Volerone at silentio, non amplius obstrepentibus patriciis et Appio, perfertur Liv. II 56 - 58. Dionysius vero, Antiq. nom. IX. 4 - 49 postquam hac de re etiam Livio copiosius disseruit, sine hisce verbis fecit: Και o δῆμος αγα

igitur, cui gratum erat, quod senatus cesserat, hanc rogationem e tulit. Ergo populus, Seu patricii, seu patres, duce Appio omnia experti sunt, ut impedirent, quominus plebs suffragium iniret atque rogationem perserret. Sed nihil neque a Livio neque a DionΤsi memoratur, unde intelligatur, eurias et patres esse factos huius egis perlatae auetores. Contra Dionysius his ipsis verbis tributa comitia sine senatus consulto atque sine sacrificiis uno die a tribulibus peragi affirmavit. IX. l. Plane vero ineptum est, si Fiedlerus 3 ex Dionysii Verbis: επικυρω- θεντο δε του προβουλευ/ιατος IX. 49. hanc rogationem senatus consulto facto esse perlatam opinatus est. Nam hoc senatus consulto privatae discordiae magistratuum Appii consulis et Laetorii tribuni sunt diremptae. Vid. iv. II. 47. Pergamus igitur ad ea, quae sequuntur. Postquam Vero C. Terentillusors CCCCLXII a Chr. n. de legibus scribendis tulit, Icilius de ventino publicando rogationem promulgavit. Item ad im-

15쪽

pediendas has rogationes patricii, maxime iuniores duce Caesone omnia fecerunt neque ab impetu et armis abstinuerunt Liv. III. . II. Dionys. X. l. II. Iam ea, quae post legem Valeriam oratiam Ialam acta sunt, perpendamus. anno enim CCCCXXXXV . Chr. n. Canv Ieius tribunus plebis de connubio patrum et plebis tulit, eodem anno paulo post novem illi tribuni hanc rogationem promulgarunt, ἈμιPOPulo Oresta e et, Seu de plebe, seu de auibus vellet, consules fa ciendi. laeti audierunt patres hoc ipso tempore plures populos finitimos bellum parare Vel adeo haec bella in maius auxerunt, summa vi bellum armaque adparaverunt iuniores sacramento adegerunt et in eastra eduxerunt; quin imo consules in concionem Plebis procedunt,

admodum insestis orationibus plebi et tribunis minantur Quid pIura Nihil patrieti inexpertum reliquerunt, impedirent, quominus illae

rogationes perferrentur: b, c, inquit Liv. IV. 6, Dante finis contentionum fuit, quam victi tandem patres, it de connubio ferretur, consensere ad quem serretur si interrogaveris, certe ad plebem, quae in omitiis tributis hane rogationem seisceret Quod si etiam nune addubitaveris, mecum, quaeso, haee, quae Sequuntur, MonSideres. Anno enim CCCLXXVI a Chr. n. C. Licinius et L. Sextius promulgarunt has rogationes: unam de aere alieno, alteram de OG agrorum inublicorum , tertiam, ne comitia tribunorum militum ferent, consuliam alter e plebe reinetur. Patres conterriti nullo alio remedio praeter evertam multis iam ante certaminibus intercessionem invento Origasa eratis illas rogationes comparaverunt Qui ubi tribus adis ragium ineundum citari a Licinio Semioque viderunt, st*ati patrum praesidiis nec recitari roga tiones, nec solemne quidquam aliud ad sciscendum plebi sieri assi sunt. Liv. I. s. Ita per decem annos Patre Contrahas tribunicias rogationes summa vi pugnarunt, primes intercessione

collegarum, deinde ablegatione iuventutis ad Veliternum bellum, dum dictatore dicto, qui per letores plebem de medio iam amoVeret, ne suffragium iniret, postremo per Appium Claudium Crassum, qui truci oratione in Licinium et Sextium invectus est itaque omnia tentant,

16쪽

Extrema experiuntur, ut impediretur, quominus tribus in suffragium missae has rogationes sciscerent. Decimo tandem anno per ingentia certamina dictator Camillus et senatus victi erant, ut rogationes illae acciperentur, id est, ut plebem suffragia inire et illa, quae tribuni promulgarant, sciscere sinerenti iv. VI. 5 - 42. De senatu vero, qui auctor factus sit, de comitiis curiatis, quae has rogationes perlataseomprobaverint, etiam hoc Ioco nulla est mentio facta. Si vero senatus et euriarum ius, ut plebiscita rata sacerent, suisset, num hae verba Λppius Crassus, quum contra Licinium et Sextium aeriter diceret, gacere potuisset: ,Non leges auFicato ferantur, non magistratus creen

tur, nec centuriatis, nec curiatis comitiis Patres aucto

res fiant si iv. I. 41. Quibus ex verbis nonne satis est perspicuum, tributis comitiis patrum non suisse, seri auctores. Etenim Io hius, y quum ex his Livii verbis: quia patricii se auctores futuro nessa bant, rue secessionem plebis res venis MLiv. I. 42 post

legem Valeriam 1 oratiain curiarum fuisse plebiscita rata aut non rata habere intelligeret, vehementer erravit. Nam comitia consulum centuriata adversa nobilitate habita sunt, quibus L. Sextius de plebe

primus consul actus est. De centuriatis igitur, non de trihutis comitiis hoc Ioco sermo est. Quae his locis, quos nominavi, a patribus summa vi contra tribunicias rogationes acta videmus, eadem fere contra alias tela intenduntur. Liv. IV. 48. V. 24 - 25. 29. 30. Sane memorabilia sunt haec, quae loco proximo apud Livium leguntur , Quum ferretur lex transmigrandi Veios, patres, senes iuvenesque agmine facto in forum venerunt diss*ati per tribus suos quisque tribules PrenSantra Orare cram lacrimis comere. Quia non vi agebant, sed precibu et inter reces multa deorum mentio erat religiosum arti marimae fuit et legem una plures tribus antiquarunt, quam iusserunt. Iam ceteris Praetermissis ad Gracchorum tempora decurramus. Qua alia re legem

agrariam Tiberii Gracchi senatus initio fregit, nisi intercessione Octavii

17쪽

Qua alia arte leges Cati Gracchi iam perlatae quominus Persicerentur, senatus obstitit, nisi per L. Drusum tribunum plebis sibi comparatum Nulla ergo significatio, nullum Vestigium neque primis, neque Postremis reipublicae temporibus, neque ante, neque post Iegem Valeriam Horatiam

reperiri potest, unde recte colligatur, eurias et senatores plebiscitorum unquam factos esse auctores. Imo vero potius multa et gravissima obstant, quominus facere possimus, ut curias et Senatum unquam hoe habuisse ius redamus. Nam omnibus quos attuli locis, quibus etiam plures sine negotio addi possunt, vidimus, Patres, consules, Patriciorum primores omnes via inire, omnes rationes atque consilia capere, ad preces confugere, minis, acerrimis orationibus contra tribunos et plebem non abstinere, Vel adeo ab armis, vi atque impetu non abhorrere, nihil, ut brevi dicam, inexpertum mittere, ne rogatio aliqua, a ribuno plebis promulgata, perferretur neve plebs tributim suffragium iniret. Num prosecto Omni ope atque opera patricii enixi essent, hum tam acriter eontendissent, ne rogatio Perserretur, si sui iuris suaeque potestatis fuisset, plebiscitum abrogare Et pone, ut de curiis taceam, senatum hoc ius habuisse. Quid tandem potestatis ei concessum esset Nonne, quum Senatus plebiscitum aliquod patriciis adversum non ratum habuisset, tribuni plebis, qui ante valvas curiae positis subselliis decreta patrum attentissima cura examinabant, intercessissent quibus intercedentibus in senatu nihil peractum est. Sed mihi

quidem Niebuhrius, a quo hae opinio, nostra aetate sane Vulgaris, plebiscita, ut populum tenerent, per eurias et senatum fuisse confirmanda, inventa et inducta est, polius sormam nostratium civitatum ad res Romanas transtulisse, quam statum rerum Romanarum ipsum acriter

inspexisse et inde suam opinionem concepisse videtur. Apud Anglos utique Francogallos et alios, qui ad illorum exemplar suae civitatis formam finxerunt, eae tantum leges omnes tenent, quae ab omnibus tribus potestatibus et a principe et ab utraque curia et nobilium et populi comprobatae sunt Romana civitas duabus initio constabat pa tibus, ex patrietis et plebeiis omne imperium erat penes patricios; 2.

18쪽

plebs serviebat Patricii vero magis et magis senescebant plebs se- eoeibus viris ducibus et multitudine hominum accrescens, decrescents patriciorum gente, ex Servitute magis magisque emergebat, atque primo partem imperii, denique totum fere imperium consecuta est. Ita factum est, ut patriciorum curiae vim et potentiam priorem amitterent, plebiscita, ut plebs ipsa validior et potentior fiebat, maiorem in dies vim ac potentiam caperent atque adeo post triste imperium decemvirorum sublatum ex lege Valeria oratia etiam patrieios tenerent.

Quae quum ita sint, quid plura disputo on est quisquam, ut non

Pereuasum Sit, neque euriarum, neque Patriam unquam suisse, plebiscita reprehendere, rata vel non rata habere Si nunguam vero

penes curias et senatum fuit plebiscit sanciendi ve abrogandi arbitrium fieri non potest, ut post Iegem Valeriam Horatiam illorum fuisse

ius recte concedamus.

I. . Quod quum consectum sit, opiniones hominum doctorum, qui in

eo omnes consentiunt, quod plebiscita, ut populum tenerent, an et per curias et per senatum aut saltem per senatum confirmanda fuisse putarent, plane sunt subversae. Sed quoniam auctoritas horum adhue tanta fuit, ut Ierique eorum, qui historiam nomanam scripserunt, unum vel alterum secuti sint, facere non possum, quin illorum opiniones re IIam atque redarguam, etiamsi aliquid supervacanei operis Deturus Sim. Spero quoque, si quis eis, quae supra demonstrata sunt, non potuerit adduci, ut ad meam sententiam accederet, fore, ut nemo

sit, qui non, quum eis documentis, quae illi pro suis opinionibus de- sendendis attulerint, non id, quod senserint, sed plane contrarium potius coargui intellexerit, prorsus sibi persuadeat. Iure Niebuhrius,

homo ingeniosissimus omnium, qui in rebus Romanis cognoscendis lurimum operae et studii consumserunt, dignus esse videtur, euius opinio

Prima percenseatur, praesertim quum multi vel plurimi eorum, qui has res tractarunt, eum potissimum sint seeuti Qua opinione hic homo

19쪽

doetissimus suerit, iam supra a me dictum et ab ipso optime est explanatum. o vero mihi praemonendum esse videtur, Niebubrium quum lege Valeria Horatia lata, ea, quae plebs scivisset, per curias et patres, ut populum tenerent, rata haberentur necesse fuisse, doceret atque statueret, non suffragia plebis, quibus tribuni plebis aliique plebeii magistratus rearentur, sed sola plebiscita, quibus rogationes tribuniciae perserrentur, potuisse cogitare. Primo vero ei fuerunt argumento, quo comprobaret id, quod sentiret, haec verba, quae Gellius N. Atl. XIII. S. ex Messalae auguris libro de auspiciis transcripsit: ,, triciorum a Picia in duas sunt divisa Potestates, maxima sunt

conmium, Praetorum, emoriam . . . . reliquorum magistr tuum mi ora

sunt auspicia: - ideo illi minores, hi maiores magistratus amellantur. Minoribus creandis magistratibus tributis comitiis magistratus, seditistius curiata datur lege maiores centuriaris comitiis fiunt. Sed quoniam hoc Ioco non de plebiscitis, sed tantum de magistratibus creandis, id quod nihil ad rem attinet, est sermo, quis est, qui eum Niebuhrioinde argumentari ausus sit, plebisella nisi per curias confirmata Populum non tenuisse. Quare hoc de Ioeo et de Niebubrii egentis: HSed ius eius curiata datur leges emendatione admodum dubia plura loqui iure supersedeo. Neque magis illud, quod Niebuhrius sensit, patribus senatu non saetis auetoribus plebiscita populum non tenuisse eomprobatur ex hoc Ioeo, qui est apud Livium IV. 8 ,,Ortum autem initium rei est, quila in Uulo re rastos annos incenS neque deerri census olerat neque consulibus, quum tot poρularum bella imminerent, Perae erat, id ne lium agere Menti illata ab senatu est, rem Perosam ac minime consularem Sus mPrio magistratu egere. Et Pastra, quo limes atricii magistratus in republica essent, laeti a cePerunt. Tribuni, ne in arvis quoque rebus incommode advers-mtur, haud sane tetenderes Quibus ex Livii verbis quid aliud intelligi

Potest, nisi hoe senatui placitisse novum magistratum, censuram, inStitui,

20쪽

tribunos plebis non intercessisse η Iebiscitum nullum est factum. Ergo ad rem, quam Niebuhrius erat demonstraturus, confirmandam hoc nihil valet, id quod et ipse sentire videtur. At iam certius, ut ipse quidem opinatur, attuli documentum ex hoe Ioco Livii VII. I D. . . et de ambitu ab C. Poetelio tribuno plebis, auctoribus patribus, tum primum ad populum plebem latum est.' x duabus his vocibus:

ἡ auctoribus patribus Niehuhrius hoc inane multum, cogit, senatus consultum esse delatum ad tribus, ut errent atque confirmarent. Quod si vertim esset, tamen nequaquam doceret, plebiscita illa aetate post legem Valeriam Horatiam Ialam non rata fuisse neque

populum tenuisse, nisi patres saeti essent auctores. Sed mihi quidem illis duabus vocibus nihil aliud diei videtur, nisi hoc a patribus tribunum plebis esse permotum, ut hanc rogationem serret. Nihil vero Niebubrius ad opinionem suam comprobandam attulit, quum hoc, quod eundem apud Livium in capite insequenti VII. I 6 scriptum est, laudat: ,Haud aeque laeta Fatribus de unciario foenere a M. Duilio, L. Maenio tribunis plebis rogatio est perlata et plebs aliquanto eam cupidius scivit accepitque. Quid enim ex una illa voce: laeta ostiei potest certe nihil, quod ad rem demonstrandam valeat. Sed summum

Niebutiri argumentum reliquum est. Nam Dionysius XI. 45 Iegis

Valeriae Oratiae mentionem fecit hisce Verbis: Toυς no τουδηαου

Atqui leges, quae in centuriatis comitiis latae erant, ante legem Publiliam

rata non erant, nisi patres auctores facti erant. Quod verum esse facile est

intellectu ex Cic. pro Plancio c. I, ex Livio I. I. I. 4l. VIII. 2 ex Sallustio fragm. III p. 972 ed Corte aliis ex innumerabilibus Iocis. Ergo, quum Dionysius diserte dixerit, plebiscita idem, quod leges, valuisse, Niebulirius recte inde colligi putavit neque dubitavit amemare, plebiscita populum non tenuisse, nisi patres facti essent auctores. Sed valde dubium mihi quidem esse videtur, num ita recte illa Dionysii verba intelligantur, atque id, quod Niebuhrius senserit, reetes inde concludatur Nam si