Theses philosophicæ ex libris de coelo, et mundo, quas sub auspiciis eminentiss. ac reverendiss. principis Cornelii Bentivoli de Aragonia S.R.E. cardin. amplissimi, sedisque apostolicæ in Æmilia, et exarchatu Ravennæ a latere legati publicis exhibet

2쪽

EMINENTISS. PRINCEPS.

Aximas Tibi, Emis Princeps, virtutique, ac sapienti tu debere gratias mesentio, pumceque profiteor, νὴ tenuem hanc studiorum meorum partem ex amplissimo, quod merit consecutus es, honoris,

gloria fastigio in perenne obsequii, cultusque mei argumentum exceperis, ac pro ea, qua siterarum causiam, optimarique disciplinas complecti soles, humanitate perfeceris, ut in tanto bonarum artium splendore, quibus haec florentissima civitas instratur, tuo inscripta mini alacrius prodiret, summoque dignitatis tu lumine , ac praefidio frueretur. 9uid enim illustriui mihi studii que meis honorificentius accidere unquam poterat, quam, ut ea tanto Primcipi probarentur , qui in omni literarum genere quam qui

maxime commendatus, communes omnium plausus , erudit

rum amorem, orbis denique nives admirationem Mi mirifice conciliavi, Adhuc in omnium animis, atque in ore versantur praeclara ingenii eruditionis, scientipque tuae argumenta, quibus maxima de Te ab ipso aetatis, studiorumque exordio sperare jusisti neque interitum verebuntur egregi virtutis An cationes, quibus celebriore Acad mias nomine primum tuo elaborati que lucubrationibus δε-

3쪽

... V. corasti, ac beneficentia deinde, ct amore propemodum mgulari in Mum tuum recepisti. Atque hac quidem via ad gloriam properabas, aditumque ad eam sapientiae, ac vim tutum omnium laudem aperiebas, quam publica Italia to

tius voce, communi Gallia, atque exterarum Gentium con

sensu, Romae ipsius judicio gravissimo adeptus es immortalem. Egregias sane animi tui dotes, aequitatem inprimis, in rebus gerendis prudentiam, fingularem in supplices sa- cilitatem, effusam in omnes clementiam, ac regiam propemodum munificentiam, cujus Reges ipsi hospitio excepti praecones extiterunt, ista cumulatis tae Provincia temis sunt, quibus regendis Pater magis quam Proes obtigisti, dum mira Senatus, populique conse onerae in Patronum, ptemno Statuae, Titulique monumento, atque in Patrem suum adsciverum iso certe id a Te factum esse miramur, quod fieri non pse videbatur, ut plane regit amisi mr, si celeberrimis Fris Majoribus tuis novus per Te immensusque laudii, o gloris splendor accederet. Sed quorsum ego ista commemoro nulli ignota, omnibus veri mirifice commendata Nempe ut fetuli intestigant, min. Princeps, quam vere, quantoque jure Abi ploudat Philosophia nostra, qu)d Te auspicem ae Patronum excelso tuo munere fit consequuta, ut inde extet apud me tanti beneficii, cui nullum

unquam vel maximam comparavero, hi omne tempus j cundissima recordatio. Hanc itaque voluntatem iternum

que animi Tibi devinctissimi pignus qui, bonique consulo ,

cum is era non fim, qui audeam mihi aliquid polliceri, quo possim merita in me tua illustrius aliquando declarare. mis, Princeps Eminentistae Teque Deus Opt. Max simrii, Balla Religioni diuti me incolumem servet.

4쪽

JAETERAS inter Philosophiae partes principem

fere Sapientum omnium judicio ea locum o tinet, quae omne hoc, cui Curii, Mimiaque nomen indidimus universam nempe rerum naturam contemplatur Neque ullam ipsa antiqui rem credi par est, cum antequam a Graecis illustre nomen, atque incrementum acciperet, apud exteras quoque Gemes gyptios, Iudaeos potussimum floruerit in neque ullam, quae magis homines deceat, aut meliori quodam jure accuratioribus eorum Rudiis hactenus feliciter exculta fuerit Sant erum e terra homines, non ut incoia, sed quot spectatores superarum rerum , atque coelestium licet altioris natum, quam ut Anaxagorae , atque Chrysippo in Mundi inspiciendi cauta geniti viderentur. II. Cum autem sapere, idest Veritatem quaerere omnibus si innatum, sapientiam bi adimunt, qui Mise juricio inventa majorum probant, ct ab aliis pecudum more ducuntur, ne pMant fieri posse, ut aut ipsi plus sapiant, quia minores vocantur, si illi delamini, quis majores nominantur M. Nihilne tot stolii, summis ingensis, maximis studiis e ficatum putamus ' mPleraque certe rerum vetustarum minus absoluta sunt recentioribus . in recentis a vero quaeque sunt correcta, ct emendata maxim in Defendat quidem quod gaesique seniit, sunt enim judicia libera ii cum inter nullos magis quam inter Philο-

ohne est debeat aenua libertas in nos institistim tenebimus arullictu unius diis

5쪽

sciplinae legibus ad Irim, quibus in Philosophia necessaris pareamus, ysid fit in

quoque re maxime probabile hemper requiremus a Mn etenim interpretam fungimur munere , sed tuemur ea , prae dicta in ab iis, quos probarin,

e que nostrum judiciam, nostrumque scribendi ordinem, ungimus η.

Hanc itaque, ut rem altilis exordiamur, admirabilem universorum complexiovem, quam primus Pythagoras, ob elegantem partium dieinionem, inundum vocavit 63, neque immensam, aut multiplicem fore contra Epic

rum th, atque artesium in ostendimus neque aeternam, aut incre

tam haberi posse contra Iettonem o atque Aristotelem si a sacris literis Medocemur. In definiendis autem temporibus ab Orbe condito accuratiorem sterii si calculum amplectimur, quem a compluribus hillustratum accepimus. Quo vero temporis spatio, quo rerum ordine cuncta Creator Deus in hanc elegantiorem formam digesserit; quae fuerint Veterum m), Keplerit. 3, arte sis, hypotheses, atque alia se centa id genus inquirere, nisi fortasse verius ab instituti nostri ratione alienum, alterius certe loci videretur. IV. Celeberrimam vero, atque a sacris litoris υ commendatam Mundi divisionem sequutis pulcherrima primum, ac longe jucundissima illius pars oculis nostris obiicitur, quam Coelum dicimus, spatium nempe illud, in quo admirabiles, variosque siderum motus constanti lege comspicimus: Quam tamen motus constantiam ex crystallina Coelorum soliditate oriri haud satis feliciter pleriquc Veteres existimarunt; Quid enim aliud solares maculae, Mercurii, ac Veneris orbitae circa Solem, Cometae libere Coelum tranantes, Planetae singuli in ellipsibus, .ci Caproprium axem rotati, quid aspera planctarum omnium superfici cs, Lunarium montium altitudo, quid ipsa denique Scripturarum testimonia o quibus illos praeclare abuti cum D. Augustino r indoluimus, ipsis vel oculis subiiciunt, quam tenuem, ac fluidam Coeli substantiam existeres

Ejusmodi certe caelestis substantia tenuitatem celeberrima Recem ttorum experimenta accuratissime confirmarunt: Si enim aeris densitas in ea ratione minuatur, qua Logistica Figurie partes, cum spatia, in quae comprimitur aer sint ponderibus comprimentibus reciproce proportionalia, ut Stancharius fi Neutonus 6 Mariolte u), alii

6쪽

nue complures existimarunt, gravitatis autem vires sint inverse ut distantiarum quadrata bi, set profecto aerem nostrum unciam unam laeum, qui terrestri femidiametro Telluris ipsus superficie aIlior foret, rariorem adeo futurum. ut omnibus Planetarum regionibus longe, lateque implendis par ciue posset. Quis autem ad Icooo ejusmodi semidiametrorum distantiam . aetheris, in quo sidera moventur, tenui talem complecti valeat tin

VI. Quae vero Siderum, quae Planetarum substantia, quae mira in ips spartium varietas, ac dispositio adhuc nobis in Naturae majestate a dita videri poterunt. Veteres . certe Recentioresque Philosophos, Cartesium in primis, atque assendum ea, qua decet, honoris, gra lique animi significatione complectimur, pleraque tamen in ipsis optari

posse arbitramur latent ista nimirum crassis ecultata, circumfusi tenebris, ut nulla acies hum vi ingenii tanta fit, quae penetrare in Coelum post m,veqVeriis in genere venia justior eis, modo num me miram, hominem genitum ποποmnia novisse ι)vΙΙ. Solares tamen maeular, quas ab incomparabili Viro, in virtutisque aeter num suspiciendae Galilae Gallaei tu deprehensas primum agnovimus h , argu

mento esse poterunt Solem irrequieta, perennique flamma ardere neque immerito proinde fumosum, atque ignitum mare Κircherio m), Μaignano in, succensam fornacem assendo αν, corpus suis in par tibus auri ferventis instar agitatum Simoni Mario in videri potuisse; quemadmodum ignitum lapidem Anaxagoras .i, Democritus p), Metro' dorus hi ingentem ignis substantiam Empedocles λὶ Stoici p), γnophanes existimaverant.

Ex ejusmodi vero motu, quo tenuissimae solaris substantiae partes vel assidue a centro recedunt, vel alterna quadam itus, reditusque vicissit dine subtilem aetheris substantiam interiectis ictibus comprimunt, arcana

Iuminis naturam oriri posse merito suspicari quis poterit o. Hinc probabilius videtur non esse innatos tarporibus colores, sed juxta quasdam luminis di postiones, modificationesque ad visum relatas creari ἡ, quemadmodum laudabiliter quidem Cartesius si, sed longe felicitis post Huge

7쪽

IX. Coelestis igitur Iuminici soni, ut Heraclitus in putaverat, Sol esse debet neque alia profecto luce Planetas singulos fulgere putandum est

quam radiis solaribus, quos ad rarioris , densiorisve substantiae, ad asperae, aut laevis superficiei Ieges ad nos regerunt Sidera tamentaxa,

quae a terris, inaequaliter licet, immenso tamen intervallo sunt dissita, proprio gaudere lumine arbitramur in quippe quae, si alterius Vorticis, Mundique Soles cum Pythagorati, atque Cartesio μὰ credi non pose sint, ad Solis certe naturam quammaxime accedunt.

Hinc Siderum , Solisque radii, qui recta in terram feruntur, vela planetis omnium pulchritudinum, quibus corpora insignita tat spicimus, Drmes mam tu, lucem nempe constituunt, quae non in instanti, ut Aristoteles sn, atque artesius in existimaverant, sed successive per aetheris substantiam dissunditur, quod ab Hugenio sin, aliisque comptu

ribus sit accuratissime compertum est. Et quia uberiorem reflecti lucem a corpore accepimus ra, ubi inaequalis,in aspera sit illius superficies, necessario fit, ut Planetarum partes elatiores aliae ad montium instar, aliae depressiores convallibus similes haberi debeant. Cavitates autem ejusmodi alia sortasse su stantia repleri videntur, atque ali Ρlanetarum corpora ambiri, quimcoelesti materia, adeoque circumfusam lanetis omnibus atmosphaeram, ubi fortasse Lunam exceperis, verisimiliter putari potest nequo

enim aliud siderum eclipses Cassino, praesertim, de-la Vire in ,

Fe villaeo s. observati praeseserunt. XII. Planetas vero singulos eorumque Satellites certa quadam periodo circa proprium axem torqueri partim accuratissimis observationibus partim verisimili conjectura compertum est ini Neque tamen hinc fieri existimaveris, ut omnes habeant sphaeroidis circa polos coinpressae formam, quod in Marte, Jove Cassinus, deprehendit EDdem quoque ratio de fixis sideribus, quibus eundem inesse motum satis eliciter ostendi potest hinc etenim potius, quam ex annuo Tel Iuris motu polaris stellae parallaxim Flamstedio ἡ observatam, ΛΘriam siderum lucem oriri posse, Cassinus In ipse arbitratur.

8쪽

XIII.

Caeterim an circa So Iem Planetae , rursusque circa Planetas SDtellites ita moveantur, ut qua ala temporum periodicorum eam inter se rationem habeant, quam distantiarum ubi , quod olim primus Sol ille literatorum Replerus Q animadvenerat atque alterum philosophiae Iumen Neutonus 1 nuperrime illustravit, res videtur, quemadmodum hactenus elegantitane proposita, ita accuratius in posterum coinfirmanda.

XIV. Illud interim credi par est, quod a Cl. o. Keplero rin, Vardo 'I, Bullialdo fi , Neutono tri, Comite Pagano ha. Cassinus m enim peculiarem Curusi excogitaviti aliisque compluribus d est observatum, Planetas, atque Satellites non circulos, verum ellipses motibus suis circa centrum in altero umbilico positum ita describere, ut spatia elliptica temporibus proportionalia sint. Qui vero fieri possit, ut motus ejusmodi constanter adeo perficiant, nisi celeberrimis Gravitationum, atque Attractionum legibus cum Neutono sina explicari, ingeniosa ce te epleriin, Cartesii.J, Fabryipi Leibnitii sina hypothesi, quam tamen universam minime amplectimur. illustrari commode poterit XV. Ea vero de caussa Copernicanam hypothes caeteris praestare arbitrantur, quod licet sacris literis contraria, adeoque ressa concedaturi neque emisis logorum suppositiones necessarium est se veras Myoptime tamen Natum legibus, ordini siderum, ipsorumque motibus respondeat. Altera vero quam memoria ratius avi dignissimus Niso Prahaeus Ivim venit, laudabiliter nunc a plerisque defenditur Ptolemaicum quippe

Systema iis dumtaxat probari posse videtur, qui certis quibusdam destinatissae sententiis addicti, ct consecrati ea sunt nece late constricti, ut etiam q- mu probare soleant, ea cogantur constantiae causa defendere iri.

Fortasse autem praestare, atque adeo portere videtur, Veritatis tuendae causa vel nostra decreta evertere, cum etiam nos Philosophi fimus .i; PMώΡ-phi autem si Sapientiae amore capi, sapientesique Hiras inprimis suspicere m. Hinc atraque nobis veterum, Recentiorumque placita cum charasu ιν antiquiorem ipsis babere Veritarem pium esse duximus, mos igitur Aristotetas, , caeterique Philosophi, quibus Aristotelis doctrina ea seu ma Veritas Ea,

incorruptibiles Coelos existimarunt, non adeo corruptionis Xper

te S

9쪽

tes esse desendimus, ut variis in partibus ubinde immutari, atque cor rumpi non possint hoc etenim Solis, aliorumque Planetarum macuis laeti), hoc mutata siderum facies b), hoc ipsa denique celi substantia

testatur.

XVII.

Quinin plerique in eius rei argumentum nova Sidera oriri, atque interire commemorant, ex coelestibus exhalationibus illa fieri existis mantes, quae densiores factis Iucem ad nos regerant, vel etiam prinhabilius accendantur. Nos tamen haec fere singula, maximam licet, in Copernicana praesertim hypothesi veri speciem praeseserant, ex sola partium diversitate, motuque siderum circa proprium axem Verisimilius praestari, atque explicari posse arbitramur. De ipsorum autem motibus, atque periodis, de immensa a Terris distantia, de incremento luminis, vel decremento, Tichonis , epleri, hocylidis, Bayeri Hevelii Flamstedii Calssint, aliorumque o, qui horum Sid rum, Caelique suspiciendi venerabilem curam sortiti sum ιγ, accuratissimis observationibus erudimur.

XVIII.

Cometae similiter, quos inter emphaticas, ut ajunt, Impressiones Galilaeus in enumerat, ex mutuis vero lanetarum, aliarumque Coeli partium accensis exhalationibus oriri putat Hevelius si , quemadmo-ὰum ex terrestribus infra Coelum Lunae collectis Aristoteles ιγ coinmodius certe cum plerisque Veteribus ibi atque artesio m inter Coaeva Mundo corpora haberi poterunt. Sive igituralanetae sint, eorumve Satellites, qui circa Solem ad immensam fere distantiam rotari cum Bernoullio o), atque olim Pythagora is); seu veritis circa Terram motibus suis circulos, aut ellipses maxime exccntricas constanti lege describere cum Cassino .i, aliisque compluribus . videantur, aliorum certe Planetarum instar certa quadam periodo moveri, atque in orbem redire defendi poterit. - .

XIX. Hinc Trajectorias habent, non rectas, ut Keplerils H, Cartesus M, Hevelius ι, existimaverant, vertim potius ellipticas, quae tamen subinde ad parabolicas , vel hyperbolicas etiam accedant . Caeterum in quibus Cometae partibus errent, cur tam seducti a caeteris eant, quanti, qu usque sint, cur caudam Soli aversam trahant, caeteraque id genus, i lucem dies extrahet, O longioris aevi diligentia ad inquisitionem enim tantorum aetas una non sumit n. Interim tamen Luna, ac subinde Sole altiores existere

Compertum est.

10쪽

XX. Quidquid igitur infra Coelum Lunae fieri, ac deprehendi conti- Ierit, non aliunde oritur, quam ex terrestribus exhalationibus, quae olis virtute, vel ingenito potius Telluris calore ad supremam aeris regionen evectae proprio vel motu accendantur. Hinc certe fulgura oriuntur, hinc fulmina, hinc ignes, quos in aere discurrentes, aut fastigia rerum lambentes conspicimus, hinc denique aetera, quae, ne longius congerantur, sicuti Gassendus hi optime exposuit, ita ab omnibus probari posse confidimus. XXI. Atque utinam haud infelicitis, celeberrimam Vetere sibi ter, Recentioresque Philosophos de Iridis natura quaestionem hactenus cubpiam dirimere licui et Rem certe Cartesius . ad severiores Opticae leges confeci e vidcri poterat, sed illi Neutonus in palmam praeripuit, quemadmodum id, quod in ejusdem rei argumentum egregie Mariotiesri excogitaverat accuratam Κaschubiicio censuram declinare non potuit Singulas itaque de Iridis, Parhelii Coronae, aliarumque jusemodi Impressionum origine sententias merita laude, summoque honore complectimur, faciJes alteri manus daturi qua rem accuratius a

solvat.

XXII.

Ignis certe gravitatem ultro agnovimus, ubi celeberrima Boyleu), aliorumque hyexperimenta perspeximus, quemadmodum e Conca vo Lunae exturbandum ipsae fere Naturae leges jampridem ostenderant suod itaque est sursum, ct usque ad Lunam, dicimus esse corpus ait rum ab igne, ct ab aere, quod propter consuetudinem vocamus ignem, non

est autem ignis ;). Huic vero, non secus ac caeteris Elementis, ita gravita tem inesse putandum est ut non solum positiva, quod aiunt, levitate quam nullam esse in rerum natura cum Borellio in defendimus, omnino careat, verum etiam gravitatis ipsius vires in proprio quoque Pturali loco curceat mi.

XXIII

Quid autem Aeris gravitatem probari nobis commemorem Hanc sane necessariam adeo, a notam fore arbitramur, ut nihil sero oculis subiici videatur, quod Aeris gravitatem, atque elasticitatem non praeseserat. Huc etenim, non ad inanem Natum horrorem, vulgata experimenta, quibus Cl. Viri Vacuum inducere existimarunt, huc mercurii in fistulis suspensio, atque huc praesertim admirabiles aro- metri mutarione referri debent. Acris vero pondus finitum esse,