장음표시 사용
71쪽
DE PENE TORVM ad cujusq, rei copiam,sive ex mari,sive eqcontinente civibus suggerendam, atq; ad
commercia omnis generis mercium,curri omnibus pene nationibus habenda. Nanet
in recessu penetralique Adriatici pelagi
est sit , unde qua mare attinet ad continentem,magna aestuaria pandutur, miro artificio naturae munita Nam xii milliba passuum a continente mare incipit esse vadosam: intra vadosa brevia i littus as
surgit,velut agger qui ilam. Haec fluetiabus impetuique marino obsistentia , uni, versam eam stationem interioresti, longe lateque usam adeo nitam reddunt , caron tantum maritimpetus, quum assii
git, valida tempestate actus fractis fluetibus retrocedat vertimetiam neque navibus adventantibus liber aditus pateat. Quin potius opus est , nisi leues admodum fuerint,ut his in locis, ubi vadosummare esse incipit,in anchoris consis ant: na ct a deinde tranquillam tempestatem a peritisque gubernatoribus , seu potius vadorum exploratoribus circumactae, a gusta quadam desimplicata via, qua scit, cet altior est unda. haec vero singulis s rediebus aestu maris mutatur variat vindem ad urbem perveniant Littus tru
72쪽
lud, quod assurgit post vada,sexaginta fer
me millibus passuum extenditur, atq, in teriora aestuaria concludit Non ita tamen continuum est, ut non septem locis diruptum mari aditum ad internam stationem praebeat. Dis stat autem a continete sex millibus passuum. Hac ergo ratione Venetae urbis aestuaria haec,partim c6tinente terra,partim littore ac vadis conclusi sunt , in quibus mediis , ea regione quae Rivo altus dicta a majoribus,in hunc
usque diem nomen servavit. Condita urbs suit Veneta , quo tempore Hrinni duce Attin totam oram Venetam , --gnem Italiae provinciam, quae hisce aestua, artis finitima est, igne ac cidibus devasta bant. in qua calamitate Patavit,Aquileij, Opitergit, Concordiae, atque Altini, illu, virium Venetiae urbium, cives, qui ciso bilitate,&divitiis aliis pr stitere,primum se cum familiis recepere in nonnullas i sulas, seu potius tumulos, qui in aestuariis hisce paululum e mari eminebant: bidemque oppida extruxere, in quibus tan- ouam in tutissimo porti turbulentissima illam Attilae tempestatem effugerent eodem autem tempore in littore, de quo
supra meminimus nonnulla oppida com
73쪽
DE VENETOR PMdita suere,eis convenientibus ejusdem ocrae incolis, qui patrias item sedes relique-xant, ab Humiis direptas, ac dirutas: tutumque locum quaesierant uxoribus liberisque, atque ut ita dicam diis penatibus. Postmodum Caroli Pipinique regu temporibus,communi consilio omnes in Ria Vo altum convenere, veluti in locum omnrum tutissimum, maxime commodum ita eo convenientib omnibus, quicunque vexationem laevastationemam Italiae ab immani illa barbarorum illuviae illatam,effugere potuerunt,in eam magnitudinem, quam nunc cernimuS,CX- creverunt Venetiae. Urbis igitur Venetae
situm maxime tutum esse liquere omnib. potest, vel ex ipsa ratione ejus urbis constituendae,quum sibi homines illam condiderint,qui eam Italiae cladem atrocissi .mam effugere ibique incolumes cum familiis in tantis calamitatibus perstitere.
quin post ea tempora quod nuIli unquam civitati legimus contigisse a prima urbis origine ad haec usque tempora per mille
sere ac centum annos integra semper ab hostili vi urbs Veneta perseveraVit, quum tamen opulentissima ditissima q, auri a gentiq; ac rerum omnium civitas, ab ex,
74쪽
LIB. L .rremis etjam orbis regionib. barbaros ad praedam potuerit invitare. Quo fit, ut non male sentire existimem eos, qui una hac ratione Venetias caeteris civitatibus prae, i are censuere. Verum aliud quiddam est in hac civitate, quod longe omnium prς- stantissimum censuerim ego mecumque
omnes, qui civitatem, non tantum modu
nia ac domos esse putant, sed civium con Ventum, atque ordinem potissimum hoc sibi nomen vindicare existimant, ea est Reipublicae scilicet ratio Torma,ex qua beata vita hominibus contingit hoc ego reor esse eximium illud ac praeclarum,
quo Venetiae maxime enitere, atq; Omn*antiquitatem superare videantur. nam et
si compertum est, nonnulla Respublicas extitisse, qui imperio, ditione, tum militiae disciplina ac bellorum gloria Reipublicat Venetae longe praestiterint, . nulla tamen fuit, quae institutione ac legibus ad bene, beateque vivendum idoneis, cum hac nostra conserri possit quo effectum esse perspicimus, ut neque adeo diuturna ossa unquam perstiterit. Quam rem cum mecum ipse considero, magnopere mirari soleo majorum nostrorum sapientiam, ind*striani, excellentem animi virtu tema
75쪽
DE VENATOR PMtem, atque adeo incredibilem erga palmam charitatem. Fuere Athenis , Lacedae mone, ac Romae nonnulli cives vitae pro,
bitate, atque in Rempublicam insignes
pietate vir, sed adeo pauci,ut multitudine obruti non multum rei patriae profuerint. At majores nostri, quibus tam prae εclaram Rempublicam accepimus, omnes ad unum consensere in studio patriae fi mandae, SI amplificandae, nulla prope privati commodi Schonoris habita ratione. Huiusce rei conjecturam sacere quivis facile poterit, minime in tuam ambitio ssuisse Venetos homines, sed patriae com i modo tantum studuisse quod nulla , aut
admodum pauca antiquorum monume ta Venetiis extant, cum tamen domi sorisque praeclare se gesserint, optimaeque de Republica meriti fuerint non sepultichra,non equestres aut pedestres statuae, non rostra navium, aut vexilla ab hostib. direpta, ingentibus proeliis superatis. II num ex innumeris gentilis mei Andreae Contarent Ducis exemplum afferam. Ge. liuensi bello gravissimo ac longe omni tum periculosissimi, cum Dux hic nostrae
Reipublicae praeesset, incredibili sapieti .m,animique magnitudine singulari,rena
76쪽
Patriam servavit,hostes que jam victoren
maxima clade illata pro uigavit, omnies Cue ad imum, aut trucidavit, aut captivos Iecit,conservata patria re aueta, confirmataq, Republica, diem extremum clauis sit, ac testamento cavit,ne ejus sepulchro, quod ad hunc usque diem visitur juxta te plum divo Stephano dicatum, ulla Duetis: insignia,ullave gentis nostra a geretur ne non en quidem ibi tam magni Ducis inscriptum videas. qua ejus modestia es.seetum est,ut viri celeberrimi, illustrissimique Principis monumentum plerique ignorent, certissimum hoc reor arguimetum esse, non ambitionis ventosaetiamsmaiores nostros studiosos suisse, sed pari triae tantum bono,communique utilitati consuluisse hac ergo incredibili virtu animi majores nostri hancRempublicam instituere, qualem post hominum memoriam nullam extitisse, si quis hanc nostra eum celeberrimis antiquorum conserat, sicile animadvertat. quin asserere ausim. neque monumentis insignium Philosophorum, qui pro animi voto formas Reipublicς effinxere,iam recte sermatam que essictam ullam contineri. Quamobrem putavi ego exteris hominibus rem-
77쪽
DE VENETORUM minime ingratam, atque inutilem meri csturum,si tam praeclare Reipublicae institutionem literis mandarem quum prae
sertim nullum his temporibus videam ex
quam plurimis doctissimis viris , qui
multum ingenio, eruditione rerum omnium,ac eloquentia valent, hanc rem literia
illustravisse. Cui licet nihil luminis ex oratione nostra asserri posse certo sciam peruae tamen est adeo illustris,ut non ta cum sibi, verumetiam orationi alioquin tenui,multum splendoris δc dignitatis sinallatura. Quamobrem cum de hac nostra Republica si ribere instituerim , ut quilibet facile dignoscere queat, recte ne an perperam se habeat, hinc mihi potissimis exordium sumendum reor. Hominem scilicet a natura civile animal essectum C se, selum vero nedum recte vivere, sed nec vivere posse: id quod quotidiana necessitas, ac victus vestitusque ratio plane ostendit ac ob eam causam, S a principio homines convenisse in hanc civilem societatem, ac deinde perseverasse, ut bene beateque viverent,hoc est , ut mutuo asium emo atque opera summum hominis bonum assequerentur, quoad fieri potest, donec mortalem hanc vitam degimus,
78쪽
REPVA. LII. I. Quamobrem etiam universa ratio civilis institutionis eo pertinet, ut qua faciliori via id fieri queat, cives iaciat scelicis vitae compotes. At scelix beataque vita usu virtutis praecipue contineri a summis Philosophis perhibetur, quod etiam probant
certissimis rationibus, S argumentis evidentissimis Veriam usus virtutis cin muneribus bellicis elucet, Mi sianctionibus pacis. Atqui quamvis laus bellica,totaque militaris ratio tum necessaria sit civitatiabus pro conservanda libertate ac finibu's tuendis,tum etjam dignitatis c splendoris plurimum habeat nihilominus respuit communis hominum sensus ossicia bellica, quibus caedes ac mortalium detrimeta in primis procurantur, esse per se expetenda, atque ad ea caetera omnia civilia munera esse refere da ac crudelis quidem ingenii, vel potius ab humanitate abhorrentis hominis esse optare proelia, caedes, incendia, hac duntaxat de causa, ut in re militari clarus sit; adde etjam si libeat, ut summi Imperatoris laudem consequatur.
Quare omnes philosophi insignioris notae in hanc sententiam consensere, bellu Propter pacem expetendum esse,omnem-
ue siunctionem vir tutis militaris , atquc
79쪽
DE VENETORVM universam laudem bellicam ad pacis o s.ficia esse referendam. Quamobrem is reia publiciinstitutor, qui laude dignus haberi, Scit dici solet, omne punctum tulisis videri vult, eam moderationem adhibe
at, ac eum ordinem tueatur, ut ad virtu
tem accomniodata tota reipublica institutio videatur: atque ad pacis sun stiones magis quam ad bellica munia spectare existimetur, bellicis interim dc militaribus non neglectis. Nam plerunque dc finibus tuendis M propagandis. dummodo id si ne iniuria nat necessaria est militaris virtus. Caeterum iis, qui diximus, constitutis. illud statim in controversiam revocari solet, gubernationi civitatis re stiusnenus, an pauci praesideant, an potius uni 'ersa multitudes qualem plerique estin gunt' itum illius, quae proprie Respubli ς vocari debeat mihi quidem egregie statutum, sapienterque dictum videris,let,hominum gubernationem perperam homini cuipiam demandari, sed divinius aliquid esse oportere, cui officium is dincumbat quod cognosci sacile potest explerisque generibus animantium: gregem enim ovium ovis non regit, nec equorum aut boum armentum bos equusve aliquis
80쪽
REPPR. LIB. I 'Hoderatur, sed animal quoddam long,
magis eximium tuetur ac regit brutas animantes. homo inquam , qui quantum brutis antecellat, est omnibus comper tissimum. Itaqtae non diversa ratione hominem moderari , ac regere debet quippiam homine praestantius di vinius , si ex animi sententia res successi ira sit. Sed cum in mundanis rebus ι quae sensu percipiunturi, inveniri minim possit melius ac praestantius homine, ae homo varium quoddam sit
nimal, S longe diversis partibus confici: inferioribus quippe animi viribus cum
belluis communionem habet, at supremis quodanimodo deos immortales attingit .idie ste inter homines gubernatoris atque moderatoris locum tenere de ,
bet,quod est in homine divinum id vero omnium consensu est mens , divini tamquam splendoris radius quidam a natura insitus hominum animis. Non ergo satis Reipublicae conssilium erit,si gubernatio homini committatur,quem bruttillae ubres saepe perturbant, atque a recta semita
revocant rationis,sed menti purae ac motionum animi experti, id munus desercndum est 2 Quamobrem divino quodam