Epistolae de rebus familiaribus et variae..

13쪽

dum Franciscus Petrarca, doctrina et auctoritate aetatis suae vir sacile princeps, quotquot vel litterarum cultu, vel armorum gloria, Vel dignitatis et regiae maiestatis splendore

Quamvis in plerisque codicibus veteribusque editionibus pene omni snomen auctoris nostri litteram duabus ultimis interposita scriptum inveni tur, eaque non solum in recto sed et in obliquis eius nominis casibus comstanter νpareat, nos tamen litteram illam expungendam duximus, ea mussimum ratione dum, quod in epitaphis in ipsomet sibi composito et ad eius monumentum Arquadae adhuc prostante, non solum Petrare in primo versu inscriptum legatur, sed quod ceu verba illi assonantia in ducim qui sequuntur paro et are adhibita dierint:

Ex quo patet pranciscum se non Perearinae, sed Peιrareae nomine vocari, luisse quidquid in contrarium plerique senserint, et praesertim FORT ius Li Tns in epistola ad Iac Phli Tomasinum edita post Mirareham redivivum Palami. εω , Μ. 249. Et sane, si qua proferatur autographa Francisci scriptura, quae nomen eius adiecta aspiratione exhibeat, fasces me liuenters missurum profiteor. Non ideo tamen victus abeam quod in codicibus et veteribus editionibus testamentum ipsius ea subscriptione claudatur. Ego Framesaeua Petrarcta seripsi. Etenim si Fortunio laeto non est uerisimilaeredissime Mismentum a Perearina manu propria oo eripιum inter eius opera non relisiosissime transerimum fuisse eum eadem prorsu oriostraphia μιisrimum proprii monominis, multo mihi magis a veritate absonum ridetur Franciscum posteris de se supremum et marmori ad perpetuam aut memoriam inseribendum testimonium serentem, ut metri eonsonantis indulgeret, quam laeum poterat auone mutare, ingenuam nominis sui oriographiam eo rumpere volvvisse. Caeterum nec testamenti autographon aliquis adhuc ridit, nee mirum evique esse potest quod a librariis et typographis vetustioris cerasis latino sermone scribentibus aspiratione adjecta merit poetae nomen usurpatum, quum emaeula etiam linqua nostra exarat se tom temporis odiem et liuri illud eadem alione scriptum exhibeant, quin tamen eorum auctoritate ductus quispiam invenlatur qui i Petrarina proi Petrarea inritatim oratione nune semere velit.

l. a

14쪽

saeculo XII maxime floruerunt non solum probe noVerit, sed ei singulari sibi habuerit lamiliaritate devinctos, cumque et natura ad animi sui sensus aperiendos pronior esset, et Marci Tullii Ciceronis itemque Lucii Annaei Senecae exempla sectanda sibi proposuisset, multus quidem sui in epistolis conscribendis, quarum stilum ad veterum elegantiam et simplicitatem primus ipse post latini sermonis corruptionem revocare pro Viribus contendit. Hinc lactum est ut eo adhuc vivente, tantum epistolarum eius desiderium inter homines invaluerit, ut iis omni ex parte exquirendis et colligendis doctissimi eius petatis viri operam impenderent quod cum nec ipsum Franciscum lateret, librarios domi habuit, qui epistolas suas asservandas describerent. Ea porro sui in Francisco casuum Varietas, rerum magnitudo, amicitiarum et consuetudinum copia, ea peregrinationum itinerumque frequentia, ea tandem vitae actae longaevitas, ut epistolarum eius numerus prope infinitus evaserit, adeo ut de scriptis suis ordinandis aliquando cogitans, seque circumrexitum litteram cumulis et informi papyro obsitum videns primo quidem coeperit impetu cuneta flammis Murere, dein mutato consilio plurima non sine suspirio Vulcano corrigenda tradiderit paveo, in lamenaeoιori multa, sibi Iove nimia riderentur, risere passus fuerit. Fam Proes mare, ut videtur, anno aetatis suae LV ipse Socrati nunciabai Senio deinde consectus iamque morti proximus Francisco Senensi medico se nunquam a scribendo destitisse latebatur, et quadringemus eoque amplius epistolas magna eae parte non Miguas diversis temporibus ad diversos duobus sat magnis voluminibus se compegisse, mille aliis reiectis, nullam aιiam ob causam quam quod eas lacus illa non caperet. Sen. Lib. XVI, 2. Quod igitur ad has, quas servandas ipse duxit, epistolas attinet, poeticas ab iis quas soluta oratione dictaverat primum seiunxit, easque Barbato Sulmonensi familiari suo inscripsit alteras vero in di-Versas classes diversoque nomine distinctas ita distribuit, uilitteras omnes eo usque conscriptas in volumen unicum contraxerit, illudque is rebus humiliaribus , vocari voluerit: quas exinde scripturus esset, scripsitque revera vixit enim

15쪽

quindecim alios annos integer integros, nec a scribendo usque ad supremum viti diem unquam destitit aliud in volumen Senilium nomine amandandas constituerit. Quum tamen liber de rebus lamiliaribus iam satis superque crevisset, nec iusti rotu minis merum ipse trascendere Vellet, alia quaedam eiusdem generis scripis quae supererant illa amis eaetra ordinem alio quodam olumine digessit imam lib. XXIV tui. 13. Nonnullasiandem quas de reipublicae rebus, et praesertim de Curiae Avenionensis moribus, nimia prorsus, nec sibi metipsi probata libertate dictaverat, quum sibi qui scripserat iisque ad quos missa fuerant haud leve periculum, si in Vulgus ederentur, allaturas esse cognosceret, nulli describendas sibique tantum stricte custodiendas ne ad aliorum manus pervenirent penes se ipse servavit, easque dixit litteras Sine titulo. Quadrilariam igitur epistota omnes a Francisco conscriptae dividi debent, quae scillae sunt 1' De rebus flumiliaribus 2 Seniles 3 Variae: ' Sine titulo. Iam ero si auctore adhuc vivo, ut supra innuimus, plures epistolis eius colligendis operam dederant, in promptu cuiquam esse debet post mortem eius curiosius in id homines incubuisse. Exiant reapse Codices quamplurimi de quibus instaenucleatius dicendum erit in quibus unius vel alterius speciei epistola saeculis XIV et XV descriptae inveniuntur. Et quamvis

non omnes uno eodemque loco asserventur, omnes tamen quae

De rebus familiaribus inscripta sunt, tribus in Codicibus integra prosiani eaedemque sparsae hac illa diversis in locis reperiri, et Iacili negotio in unum integrumque corpus poterant restitui. Mirum proinde est quod in tanta eaque iustissima Francisci Petrarcae existimatione, qui operibus eius edendis pluries animum applicuere, nunquam de illis omnibus colligendis curam susceperint. Factum imo est ut Senises, itemque

Vide sis relatas a Mene ellio opere Pasiva εδδε, νοι. 6 pag. υ8.ὶ liueras a Gregorio XI P. . datas Avenione 3 Idus Augusti an IV pontige ius eius, quibus Guillatino S. Angeli diae Cardinali Vicario suo in Italia mam dat ut scripta Petrareae nuper vita functi et nominatim epistolas eius diligenter exquirat eorumque apographos codices sibi describi euret.

16쪽

quas Sine tituι reliquit ei complures aliae Variarem nomine plus vice simplici in vulgus prodierini earum Vero, quae erebus flumiliaribus sunt, maxima pars inter ineditas scripturas in Bibliothecis adhuc abdita delitescat. Sed de hac editarum ine-

ditarumque distinctione operae pretium est accuratius agere. Utque ex ordine res universa explicetur, id primum statuendum nobis erit, quot in singula volumina epistolarum libros auctor ipse coacervaverit quot deinde ex iis prodierint typis in vulgus editi tandem qui sint, ubique asserventur codices celebriores ex quibus adhuc ineditae a nobis suerint depromptae. Quumque nobis si de iis enucleatius agendum quae De rebus humiliaribus inscribuntur, breviter, inversoque ordine superiori, de tribus aliis epistolarum speciebus sat erit innuere: Senilium non amplius septemdecim libros rei litteraria historicis innotuisse, eosque integros pluries iamdiu typis fuisse vulgatos Variarum nomine modo numero plures, modo pauciores editas suisse earum tamen omiussas perperam inter Varias recenseri, quum in Codicibus inter eas inveniantur quae sunt m rebus fumiliaribus ideoque suo sint loco restituendae. Extant tamen et manent adhuc ineditae plures epistolae, quarum aliae habita ratione temporis quo scripta suere inter Seniles locum merito obtinerent, aliae eodem respectu inter Rumiliares essent recensendae. Quum ero inter has locari nequeant invii auctore, qui locum inier eas vacuum nullum reliquit,

Francisci Petrarcae litterae, quotquot ab eo vere dictatas eruditi viri agno erunt, omnes latino sermone sunt exaratae. Si quas vulgari lingua ipse composuit, earum non solum autographa quaelibet, sed et apographa fide digna nobis invidit aetas. Sic nemo non apocrypham duxit litterulam illam quae euidam Leonardo Beccamuccio inscripta legitur in fine operum edit Basileae anno 1554, cuius si stilum consideres, eam dubio procul longe post saeculum XIV seripiam iudicabis. Duas alias aetate hac nostra protulit in medium Um scolus utramque tamen supposititiam et salsam Antonius Mene ellius demonstravit, cuius ineluctabilibus argumentis cum rationibus nequiret, conviciis obstitit Fos ius, quin tamen evinceret litteras luas non vulgari modo sed rudi et incorrecto sermone compositas a Petrare missas misse Episeopo mheriensi vel Avenionem anno 1338, quo certo certius Praesul ille Romae manebat, vel Romam anno 134s, unde ille iamdiu discesserat reversurus in Seoniam. Henes ui opere Padova ες , νοι. 6,pass. ω.)

17쪽

nec inter illas quae septemdecim libris comprehensae in anteactis editionibus nullum qui suppleri debeat integritatis desectum patiuntur, satius nobis Visum est has Variarum numero augendo accensere Ad litteras tandem quod attinet Sine titulo lateor videri mihi auctoris famae male consuluisse qui abditas ab eo et cuipiam negatas in vulgus proferre non dubitarunt. Iamque vix una Vel altera, imo ut rectius loquar, vix unius alteriusVe pars aliqua adhuc inedita manet quam nemo, ut auguror, in lucem edendam, citra ullam vel Auctoris laudem vel lectoris utilitatem, imo in uiriusque vel samae vel morum detrimentum, censere queat. Quod ad me attinet, id nec catholico nec cordato viro dignum putans, omnem de illarum litterarum editione curanda, vel integritate restituenda cogitationem reieci. Hanc itaque mihi Spartam unam suscipiendam duxi, ut relictis in tenebris, si quae adhuc sunt, litteris Sineestrulo, earumve fragmentis, sepositisque Senilibus quarum iam pluries persecta editio est, caeterae omnes Francisci Petrarcae epistolae, vel Be rebus flumiιiuribus, vel rariarum nomine designandae, tum quae in antiquis editionibus extant, tum quae per diversas Europae Bibliothecas dispersae adhuc ineditae manent, tandem in lucem me primitus edente prodirent. Nec ambigendum cuique erat de numero librorum quibus volumen e rebus humiliaribus ab ipso Auctore compositum ab initio constiterit. Vix eniti e vivis elato Francisco Petrarca, de vii et operibus eius commentarium edidit Sicco Polentonus, quumque de eius litteris verba fecerit, ε rosaicarum, inquit, ιwri habentur qui Rerum familiarium appellantur XXIV, inde qui Rerum senilium inseribuntur XVII sat paulo infra unum epistolarum olumen Rerum Iamiliarium inseriptum est, et ι bros quatuor et uiginti ha be , a porro Francisci fama apud homines invaluerat, ut, quemadmodum supra innuimus, illo adhuc vivente eoque magis absumpto, de operibus eius colligendis luerit a multis cogitatum nec mirum propterea, quod ab inventione artis Wpographicae parum temporis emuxerit quin

Laur uehusius in vita Ambrosii Camaldulensis, pag. cc , idemque in iis Lapi de Castigiionchio, ag. l.

18쪽

de iis in vulgus edendis litterati eius temporis homines se sollicitos praebuerint. Plurimae quidem operum eius editiones hucusque prodierunt et si de iis instituendus mihi sermo esset quibus lyrica eius carmina vernaculo idiomate composita vulgata fuerunt, citra omnem exaggerationis notam dicere possem, nullius ex antiquioribus recentioribusve poetis scripta toties typis impressa fuisse. Quod facile sibi persuaserit quicumque sciat post primam a Vindelmo Spira anno 1470 Venetiis emaciam, alias triginta quatuor eodem saeculo XV, sequenti XVI centum sexaginta septem, dein XIII alias septemdecim, sex inde supra quadraginta saeculo XIN, quinquaginta demum et amplius hoc quo vivimus XI editiones italicorum carminum ilcina iere recenseri duarum si loca et tempora novisse placeat, videre erit in iis quae Bibliothecae Petrarchianae nuncupantur, et in illa praesertim quam Florentia ann 1822 Italicis Francisci carminibus adiunxit Moisius tardetius. Porro ab

instituto meo alienum est omnes omnium Operum eius editiones recensere, quarum qui cupiat plenam sibi notitiam quaerere,

adeat bibliographicos catalogos, illumque in primis a Dominico

Bossetto iuris consulto Tergestino elucubratum. Is quidem, nescio quo singulari in Franciscum Petrarcam, itemque inlium Secundum Pontificem Maximum amore captus et obsequio, quot- quo Vel uiriusque opera typis vulgata, vel aliorum de illis elucubrationes, commentaria, ellogia, historicas criticasve disquisitiones, imagines denique, numismata aliaque huiusmodi undique diligenter et operose exquisita colligere potuit, nec sumptibus nec laboribus parcens sibi comparavit, et rerum omnium sibi quaesitarum accuratissimum indicem semel iterumque in vulgus edidit, ea praecipue motus ratione, quod si quis eius generis aliquid penes se vel alicubi extare cognosceret, paratam sibi sciret eius collocandae occasionem in illius

19쪽

hibliotheca, quam moriens ipse unicipio Tergestino annua cum dote liberaliter legavit. Quum porro multa, eaque Varia Franciscus Petrarca ingenii sui monumenta reliquerit, e quibus omnibus epistolae tantum soluta oratione conscriptae, imo earum pars una nostri constituant laboris materiam, eas tantum editiones hoc loci recensendas putamus, quae vel epistolas seiunctim ab aliis operibus exhibent, vel eas aliis, omnibusve coniunctas complectuntur. En igitur quae eiusmodi hucusque peracta editiones nobis innotuere. I. 1484. Sine loco. Petrarchas pistolae vine cita Βαιαι- titia idem sequvius mittatrii. II. 1492. r. Petrarchae Epistolae Familiares Libri VIII. Charti117

tergo haec haheι - presso in urbe Venetiarum operi perlohannem et Gregorium De Gregoriis fratres fetiae imponitur finis Caatigarum est autem quis ripotuit diιisentis Sebastiano Manilio Romano cine uiro hauci iustierat humanoe restaurationis anno MCCCCLXXXXII. Idibus septembris Augustino Barbadico Serenissimo Venetiarum principe Rempubticam tenente. t. 1 -- constat chari. 117 Winter litteram dediacatoriam, indicem, et chart. Muimam monogramma 'αι in De Gregoriis mi eaehioemitem. Rosset tima ι. - 53. Rarissimum hoc volumen sub oculis habui mihi humanissime commodatum a 'α- tribus De Minicis. IlI. 494. r. Petrarchae Opera omnia, Daveniriae Editionem uino, primam quo opera omnia r. Petrarco complaci tur, citas nossetius in Proemtione operum poeticorum minorum Fr Petrarcoesum ipse edidit, et illustrium Italicorum poetarum versione donata vulgavit. Haud tamen illam se uspiam uidisse profert diligentissimus hic inuestigvior, fidemque mittiarii quis . et ipse sequutus in hoc videtur. De Petrare e deIle me opere, Libri 4 dei cav. Gio Batust Baldelli, Firmχe, 837. Mailinire Mich. -- Innases typographi ab artis inventae origine ad ann. 557 cum appendice ad ann. 664. Hagae comitum et Amstelodami. Poesi minori de Petrare sui testo latino ora corretio, volgarizzate da poeti viventi ei me delanii Milano Tomia. Tip. de'clam lae lini.

20쪽

V. 1496. adem quae supra n Tv. t. Rossetti, n 60. VI. 1497. Eadem quae sup n. Tu ei V. mno citat Metrema in MiseelL eae m. lib. Coll. Rom. Soc Iesu. Romoe per Pulierinum 1754, T. 2. VII. 1501. Librorum M. Petrarchae annotatio Venetiis per Simonem De Luere impensa Domini Andreae Torresani de Asula. FOL vol. 1. Rosseu Catalon 64. Huius editionis Βαι ιι doc cit. duo citat Memptari atterum diem prooerens smartii, alterum diem 17 junii eiusdem anni 1501. VIII 1503. Librorum M. Petrarchae impressorum annotatio Venetiis per Simonem Papiensem dictum Birilaquam die 15 Iulii. Rosseu citat no 68 Baldetrus lac eit. Huic editioni

patet egendum esse DXVI. Plura forsan editionis Simone peracto Memplari in manus Horigonii pervenere, qui quum divera characterum forma Bucolicum carmen impressisset, hoc illis diu it, operum indice iisdem characteribus addito in fronteuoruminis. IX. 1544. r. Petrarchae Opera omnia Basileae sine nomine tπogr. in-8 voL 1. Rosseu Catαι. no 141. X. 1554. r. Petrarchae Opera omnia Basilea per Henricum Petri in sol vol. 2. Rosseu Gιαι. no 210. XI. 1558. r. Petrarca Bucolica, Africa et Epistolae Basileae sine tγ-pορο nomine, M VOl. 1. Rosseti Cat. no 224. XII 1581. r. Petrarchae Opera omnia Basileae per Sebastianum Henricpetrum. Rosseti t. no 290.

I. 1601. r. Petrarcha Epistolarum libri XVII, ex Od. J Chalasii M, VOL 1, per Petrummoverianum sine loco). Rosseti Cat. 340.