De iride disputatio optica. A Galeatio Mariscotto publice habita in Collegio Romano Societatis Iesu

2쪽

D. PAVLI

INTIMO CUBICULARIO, atq; Humoristariun Acad.

FELICITATEM.

ER BEATE sata mihi

contigisse video vir

Vt eum maxime Pare num , naetias sim, quem praeter humanitatem sim

larem, generis etiam necessitudo mi, hi beneuolentissimum redderet. Verum non opportune minus Irta me

3쪽

accidisse sentio, ut eius potissimum nomine ins1gnita in lucem prodiret, qui singulari sapientiet studio inter eos Pi imceps esset, quibus in humentes caeli plagas iUS,atque imperium, eade' olim pientia tribuissct. Iris en m iriter hi amidas caesi affectiones facile ipsaPrimceps cuius nam sibi potius pat cinium poscerὀliquam Humoristarum Sapie tum PrincipisSapientis limi8 Quoniam

igitur haec nare , ut vides stiti, tuum Veluti in sinum confugit, eandem tu qua seles humanitate apud te esse permitibio . Quamuis enim ex inό unde eiusdemta merunt humores oriεinem minus se

lasse suaves extiterihil: vestamen apud te hospitatDubluti suerint non duoi quin in dulcem abituri sint rorem , , quando in hoc vester maxime incumbit labor, ut quae ad vos instamia, atqui

per inde ad nos agmine reuertantur. 1 l

4쪽

PE IRIDE

DIS P V TATIO

MI AE c laturae,atque admiratisi di operis scutum nuper e mathematicorum scola productum non sine admiratione spectastis. A. cum quo non Achillis clypeum, non Palladis Ae- α stagida, non quidquid unquam hacte-αοῦς nus scutorum sagax hominum

nus artinciose excogitauit compone-

quisquam possit. Vidistis in illo Vi ' num hostium metum, serrum ex Aere fabricatum fallaces i tentare minas, & tantae rei caussas ex Optices magistris ex- possitas audivistis; Quare extremum huius anni pensum publica in hac corona vobis hodie persoluturus, constitueram apud me ex eiusdem facultatis principijs pauca de Iride di-iputare. Neque enim inepte Clypeo arcus adiungi videbatur , ut quando eo nos armorum genere satis instructos vid ius, quae inter innocentia potius adnumeranda, tegunt non reriunt, tela repellunt non intorquenti vulnera declinant non infligunt, Vitam tutantur non eripiunt ris non minus armatos nos videretis, quae & sagittas vibrare, de sanguinem bibercinouerint. Ita plane statueram, naetiis ut mihi videbar argumen um,quod ut singulari nominis praer satiua ad rationem parit, ita etiam disputationi meo apud vos aut titatis aliquid atque ornamenti facile conciliaret. ur enim Vererer, ne forte in re tam clara atque aperta, in ipso summae lucis foetu, tenebras Ofinderem aliquandoZ nec potius omni ut aspectu iucunda , ita compertu uidentia ac

ri a dictu

5쪽

u mihi Acilia porticeret. non esum satis videbam viati m nutus pulcherrirnae Caeli assectionis caussis pervestigandudissicultas syboriri mihi voavam posset. Agite enim nunc. A. & amquam pacato,ac sereno caelo,turbidim tamen, ac procellosam tempestatem animo cogitate. Aerem hunc, primum subitas in nubes cogi,eripi ex oculis Solem ac diem,tunebras turbidiore iam qualitate diffundi, infimam hanc aeris partem imminentis pluviae Usore inhorrescere,in imbres nubes di lui, terram praecipiti grandine verberari. Mox vero liquatis iam ex parte mibibus, aut etiam ventorum flabris adapertis amqnam illam iterum mundi laetitiam reserari. nonne, cum primum reliquijs adhuc praeteritae pluuiae roram

tes nubes Sol inuaserit e suis illico ipse sibi spiculis arcu labri,cat barbarico ritu multiiugo colore conspersum)Ex Solis igi, tur radiis, nubisq. opacitate gigni dicendum est, quidquid illud est, quod oculos tantopere ad se allicit: siue in illo colorum varietatem isiue Iridis sormam consideres. Quar caecum omnino illum esse opportebit, qui tanta iri hice tamiae rei caussas non videat. Haec ego mecum animo reputabam spei plenus non ea so- Ium, quae ceteri ante me dixissent hodierna die planius exponiendi, sed noui etiam aliquid afferendi. At enim non asiserteram Iridem filiam quidem Solis esse , sed Matre nube

vienitam, ac propterea quantum ex Patris luce, ac radijsὲplendoris, ac pulchritudinis, tantumdem ex matris opac, rate, ac tenebris, obscuritatis, atque inuolucri naturae quo dam vitio, ac generis veluti contagione traxisi . Tantum enim absuit, ut maiorum inuentis aliquid addendum repererim, ut potius in multis'eosdem deceptos,ac nimia sonas

luce excaecatos,nonnulla temere, aliqua etiam minus ratis

mi, ac veritati consentanea scripsisse, mihi mea ex indagati ne constiterit. Quare non omnino i stra hanc Iridis explicandae prouinciam suscepisse videbor ; sin minus, quae anti

quorum diali addenda sint inuenero ; quae ex ijsden

is tib f A . saltem

6쪽

saltem metitis detrahenda monstrauero. Quod antequam aggredior ea mihi breuiter exponenda prius sunt , quae hactenus ut probabilia , atque etiam vult vera de Iride,eiusq. caussis habita sunt. Contingit,inquiunt, Iridem fieri, Solis,oculi,atque Iridis centiis in una recta linea

constitutis. Tunc enim si roridam ex aduerso nubem Solis lumen inuadat; recta quidem per aerem feretur: at ubi in medium aere densius inciderit a recto illo cursu defleetet, fra- humq. vlterius rorantes illos vapores penetrabit , coloresq. induet clariores, obscurioresue, prout opaci plus minusue .permearit. Cesor enim ille nihil est, nisi lux opaco permi ta, ac restam. Verum cum Solis lumen totam aeque nubem pervadat, eosdemq; in tota colores producat: quod vel ex eo colligitur, quod non omnibus in eodem loco Iris apparet, nec

una lola; sed quisque suam ac diuerso Ioco sitam prospectat, ct ad cuiusq; motum moueri item Itis ipsa videtur; Exponem dum propterea mihi primum est, quid caussae sit,cur non in

tota nube, sed in eiusdem parte tantum huiusmodi colores conspiciantur. Sed hoc explicatu dissicile non est. commune quippe omnibus ijs est, quae per reflexionem, aut refrictionem videntur sub determinato angulo videri: quod in speculis, leuibusq. corporibus quotidie experimur, quae quamuis rerum imagines in quacunque sui parte recipiant, non t&men, ex quacunque ad oculum remittunt, sed ab ea tantinn, in qua contingit angulos incidentiae, de reflexionis aequat sfieri. Cum igitur Iris per fractos intra nube radios tali indeq; ad oculum deseratur eo latum in loco eamdem videri contifiget, in quo angulus ad eam videlidam requisitus suerit constitutus, quj non nisi in udo eiusdem verticalis circuli punciphaberi potest, ut ab omnibus apertissimh demonstratur.

7쪽

culo colores apparere opportebit. Si enim intelligatur triam gulum A H B. circa rectam B A. tanquam circa axem m .ueri, vertex H. describet circulum; HiLΚ L. in cuius quo-cuq; huncio rectae B H. AH eudem sein per angulum Potiti tuent. Qiure Iridem circulare' videri necesse erit , ex quo praeterea oritur , ut ad quamcunque Solis eleuationem, aut depressionem, eleuetur etiam Iris, aut deprimaturricum enim centra Solis, oculi, atque Iridis in eadem recta linea esse d beant, Sole in horizonte A. Oollante,continget maxima Iridis eleuatio, quam gradum sere . attingere obseruarunt 'rincentiores,& nos etiam experti aliquando sumus. .Si ergo Sol supra horizohtem eleua-liri intelligatur; cum lus semper in eodem loco B. consistat deprimi centrum Iridis insta horiZontem necesse erit ad C. in secunda figura, minorque Iridis portio apparebit Cum denique sol ad AI ,342e

dinis, nihil amplius eiusdem extabit , quod ex

cognoscitur. Semper autem Iris duplex apparet coloribus, inuerB tamen ordine dispositis: quamuis, atque exterior per reflexionem primae at

8쪽

. interioris pinducitur m huius coibres valde sterilittillat nonspercipiatur; in ea 'estim colores' semper debiliores sun ac magi ruituti ; Cum tametitvehirihes s ij. himet . tuo Iris trucina producitari sciri est extern , sed diuise filior, inuersei ; Aoriun ordine homi arebla imprimaria 4m externus color rufus, intemus eaeruleus I hic is biti sedisti Haria externus est, ille internus. Atque haec simi duae pii mirum sere suffragiis, partim cerra, partim probabilia existi, mur . . Quorimissi lacrium acta, inuestigarit voluerim πιι aliorumq. sententiisad opticae x las reuocaueriinus,lhulta prosecto, ut nullis nixa landamentis, dique L Merom aberrantia, communi ut spero iudicio reijciendaces bioeus.

Verumlante omnia di niihi pr mitterida, si qui uis ad ea, quae postea dicturi sumus facilior stentatus via Primum esti radios perpendiculariter cultanque planό octoniates non restingi, sed iecta per medium siuς densius, eri s penetrare, o b omnibus ultio etiam mihi dari exinimo radios ver a perpendiculari parum distantes sarum: etia*ivinariis si, praesertim cum densius mellium miniitiae metit denseatis, ut cum ab aure radius incidit in vapores ρ in hisi enim, ut be ne notat Ticho 3rahe:ad quamplurinaos etia gradus inclina tionis nullam sensibilem radius patitui restaqionem. : est alim vero est angulum , sub quo Sol conspicitiis. 34. circiter

minutorum esse cum tantumdem e suo circulo austrat ipsius, .lis diametera mare si radius a centi Solis egredietis in onubem veluti in plaἀum aliquod perpendiculariter inciderit, radios a lateribus Solis ad idem punia eiusdem plani te

dentes effecturos cum illa perpendiculari angulos minutoruma . atque ideo cum occurrant medio non admoduni pereo

densiori nullam sensibilem passuros refractionem His igitur ita prius constitutis,examinanda mihi primo hisco sunt ea , quae ad colorum generationem pertinent; mo dus videlicet generationis, & humerus eorundem .i Q ira

ad primum attinet. Totali Anquit Vitello in F omni Iridis

9쪽

Iridis coloribus esci immixtio umbrarum ias Iuliori luminis, Ἱ& cum eodem omnes sere sentiunt recentiores , qui colores ex lucis, atque opaci permixtionei generari asserunt ,ita ut, o plus opaci Iuci admixtum fuerit, eb color nigro vicini , Quo vero minus, eb albo simili, producatur . Quae tame opinio si nihil aliud requirat, aest, lux enim vitrum

perpendiculariter dilapsi nullos induit dolores, si tamen vistrum coloris expers fi t. -eaddunt nonnulli aliquenta.

requiri radiorum concursum intra mediumdemus. Sed --que hi colorum caussam assignanti pinest enim fieri, ut cum

nati , 'oradu in aliquam eiusdem superficiem perpendicu lariter incidant , v. g. ad seperficiem B. hi sine dubio instam ad duas alias superficies C. de D. penetrabunt in quas cum non amplius perpendiculariter incidant, reflectentur primo ad bri,MMassu tacies, inquisiterum perpen 'culariter cadent. ac proinde intacti, atque Micolores omnino, puraeque ludi simillim penetrabunt, quoaratio ipsa suadet, nosquPsaepissi experti sumus. Quarς dicendum meo quidem ii dicio erit, solam restactionem ad colores gignendos aptam esse, On scillaesiquae a rariore media intra densius fit,quainuis nullus radiorum concursus existat. Nam cum idem trian gulare vitrum, ita soli oppositum fieri , ut radii in duas eius in vitri saperficies oblique incidant, ut si sol iii A. fuerit,rγν Hj vero oblique in superficies B. & C. incidant, hi proculd intra medium densi refiingentur, atque ita restata ad sepe em D. delati, iterum ad medium rarius tran .seri, stuntes,

10쪽

seuntes, alteram patientur refractionem , geminanique Iridis Beciem constituent in E. & F. ex quibus facile videas i radios illos tui hi prima vitri positione totam diaphani densitatem puri, ac sinceri peruaserant in hac secunda pictos, & color tos Effluxisset . Verum ex hoc ipso non leuis mihi suboritur dissicultas. Si enim positis i)sdem incidentiae, ac refiactionum angulis in radijs, tota deinde colorum diuersitas oririar ex eo, quod plus, nilnusue opaci lumini admisceatur, ex quo fit nradius H L. maximam crystalli partem permeans ceruleus fiat: profecto radius G Μ. qui minimam densi partem pene tot omnium civissimum,& luci proximum colorem imbis

bere debuit, cum tamen medius B D. utpote flavus purae sit luci sinissior. Sunt qui ad permixtionem radiorum intra crystallum varias colorum species reuocare conantur; aiunt enim radios in duas superficies B. &C. incidentes sepius intra densius medium sese intersecare, atque ex illo concursu pro ut scilicet cuique quisque adiungitur varium unumquemque coiciuem bibere . quod inane prorsus commentum esse, vel ex eo fieri poterit manifestum, quia si altera harum superficiorum, ita opaco aliquo corpore tegatur, ut nullus ad eam S lis radius pertingere possit; radij per alteram delati, suam , nihilominus Iridem illibatam seruant, nullam colorum mu- . tationem passi. Ex his igitur satis, ut arbitror videtis quam validis, firmisq. a montis colorum generatio demonsti tur: nec tamen reliqua melioris esse conditionis existimanda sunt. Venio igitur ad colorum numerum, qui non unus ab omnibus ponitur . Sunt qui duos tantum assignant Iridi colores: sunt etiam qui tres eidem de ri contendant. Qui

duos tantum numerant, hi rusum tollunt; aiunt enim colo

rem hunc non per radios in .nube refractos gi ni, sed ex M- redine nubis luci oppositae. Ita Ioannes Baptista Porta, qui: quadraginta integros annos in huius rei inuestigati uri strenue desudasse gloriatur. Hic libro de Iride, & colore