Observationes chemicae et mineralogicae ...

51쪽

bito rationem huius phaenomeni video adhibui Motu cense ad omnes istas Blutiones; sed non omnes similem mutationem passae sunt. An quia solutionem lentissime institui, ut nihil vaporis istius flaui auolauerit, hae particulae, probabiliter phlogisticae aut igneae retentae mutationis argui possint 8 Sed quare tunc rursus liquida ficta, et denuo coagulata ac liquida euasit Si cuidam simile quid contingat, forsan caussa huius phaenomeni detegetur quae mihi adhuc ignota est.

OBSERVATIO IV.

. . . .

vis magnum numenim argillarum Pomeraniae Sue cicae et Rugiae collegi, lotione ab admissa arena etc., depurimi, quo possem menstruis igne etc. indolem eis. rum explorare nec Vllam inueni alteri perfecte in omnibus qualitatibus plane similem. Ex his tantum ci

52쪽

ncreae cuiusdam argillae ex Insula Hiddenseo mentionem 1aciam, e qua tota cum figuli arte olla quaedam esset formata, haec aere exsiccata fere alba appareit. Tentandum iudicaui num haec argilla ante indurationem per ignem figuli, vitro saturni puluerisam e cinere satumni et arena colliquato, lege artis conspersa, durante imbtione in figuli furno, hoc vitrum decenter posset recipere, eoque ducenter incrustari ad sum oeconomicum; quod nonnullis argillis peculiare esse solet, licet aliae ustionem in limo requirant antequam dicitam vitrum in fluxu illissat valide adhaerere possit. Post decentem figuli ustionem

autem vitrum satumi non defluxerat, sed omne evanuerat.

Omne vitrum in auras avolare potulisse, impossibile censui. Olla tantae albedinis erat, quantam ante stionem In figuli furno obse aueram. Cogitaui Uitrum intrasse totam argillae substantiam, quae inde lapideam duritiem fine dubio habitura fuisset. Sed cum olla distringeretur, minima vi cohaesio argillae vincebatur, et minorem duritiem in igne acceperat quam in eodem aliae argillae figulinae solent. Breui, vidi argillam hanc neutiquam ad vasa figulina inseruire posse; sed aliis experimentis vidi hanc argillam praecipuis ab notis terrae fullonum pollere,

a quas enim quidam ut characte durities minorque in pastam cum aquis res terrae talionum adducunt, maior ut redigat pronitas, et scalimete

53쪽

pollere qualem ea esta quoque iam ante plures annos, experimentis cum panni laneis etc. institatis Pater compererat. Cum auctores, qui terrae stillonum mentionem faciunt, utplurimum fullonum experimentis indolem eius explorent, quod Vero, si minimam quantitatem sim lummodo possideamus, impossibile, i maiorem, saepe silmiliosum est aliorum inquisitioni relinquo, an aliae terrae fullonum similem habitum ostendant ad ignem furni figuli, nec ne id quod minori quantitate argillae, minimisque impensis explorare liceret, et viam panderet ad generaliores theses mineralogicata

. . . . .

Hac occasione inmemoriam revoco argillam quandam Boriatio ensem rubram, ad Bolum armenam fere colore accedentem, quam cum aliis ex eadem Insula alis

latis lotione, formatione, ustione in sumo et ante follem tractaui; haec rubedinem suam in igne conseruauit, adeo ante sollem, et vi ignis simul pari gradu resistebat quam aliae argillae albae apyrae dictae. Vnde haec amgilla pyra esse potuit, cum colorem argillarum ruben tem vel flauum in igne persistentem ab admixto principio martiali derivare soleant Chemici Tunc vero ob

huius

me portio admista insusscientes sunt terra fullonum esse. eum abesso vel deesse possint et tamen '

54쪽

huius principii admistionem, exemplo aliariam argili, nam lutearum vel rubrarum, igne sortiori inviuum tram sire debuisset. Ergo eiusmodi color sine principio marti, Ii erit explicandus Bitum Osee s. phlogisticae partici lae tingentes argui nequeunt ob colorem in igne persisten- tem. An ad alius metali partes refugere liceta

OBSERVATIO RDE SALINIS QUIBUSDAM.

Cum olim intenderem salinarum indolem explorare, proficiscebar Suid, oppidum Megapolitanum. Machinas, quibus antliarum ope muria e fonte in altum .itollitur, et ante Coctionem evaporatione concentratur, non me magna animi delectatione contemplatus sum. Ipse e fonte salinarum aliquot libras hausi et in vitro purissimo Sundiam mecum abstuli. Redux Sundiam, transeundo Pomeraniae oppidum Uchtenberg, ibi quo- - que

55쪽

que ipse haust muriam e sonte, e qua olim si eclinare

coxerunt, et mecum abstuli Breui post G hiae cum commorarer, salinae, quae ibi est, portionem quoque Sundiam attuli. Cuiuslibet dictarum muriarum tantum, quantum capit mensura duas libras colonienses aquae destillatae, in temperato adris calore, recipiens, uaporaui invasis vitreis latioribus, in athanore, calore lenissimo. Obtinui e muria Sulgensi Salis sicci 44 ri, Richtenbergensi Gryphiswaldensi semum cias colonienses. 1Fphica muria suppeditavit Sal candidum, binae priores autem fuscum. Salinas Siligenses considerans obseruaui muriam in aedibus gradatoriis concentratam colligi et afferum in cistemis, ex asseribus ligneis ompositis, donec coquatur. Obseruauicisternas has obductas crusta lista ochracea. Vidi hoc

Sal venditum Sundiae, album quidem, sed non adeo candidum, quam quod Gryphiae paratur, vel ex Amglia affertur, citiusque deliquescit. Etsi in usu oeconomico sanitas hominum hac impersectione non laedatur, manet tamen sal non summa puritate praeditum quod vitium, an corrigi possit, est res ulterioris indaginis. Gryphica autem muria nullis peregrinis partibus impraegnata, candidissiimum purissimumque Salem, necessariis

cautelis adhibitis, suppeditans, amplificatis iis, quae ad

56쪽

ad gradationem pertinent, thesauri Pomeraniae nomen meretur, etsi non sit concentratissima.

OBSERVATIO VIOLEUM VINI AQUA CONTINERE

POSSE.

Oleum vini, vel, ut alii vocant, oleum vitricii diuti

ce, quia innatat aquae, et super aquam fusum elonginquo a candela flammam capit, videtur nullo modo cum aqua miscibile esse. Sed accendatur v. g. in cochleari minori. Si in superficie praesertim in a gine, cochlearis tempore deflagrationis obserues bullulas aereas natantes, certus esto, absoluta deflagratione,

te aliquot guttulas aquae acidulae obseruaturum esse; sed nunquam sine hoc signo praegresso.

57쪽

. OBSERVATIO VII.

AVRI ET ARGENTI IN IGNE PER SALMIRABILE GLA UBERI SOLUTIO.

Mediante Sale mirabili Glaubori tam aurum, quam argentum, in tigillo fusione solui posse, experientia edoctus sum. Hoc respectu esset res maxim consideratione digna. Dolendum blummodo est, quod lanissimo errore commicto, igne paullulum validius aut diutius iusto applicato, penetret tigilla, sicut aqua spongiam. Notandum, quod maiorem in soluendo habeat affinitatem cum argento, quam auro. Aurum hoc sale solutum rubri coloris puluerem repraesentat. Si argentum igne fluat in tigillo, eique fluenti adiiciatur dictus puluis ruber, sal relinquit aurum, et contra aequalem circiter argenti partem transmutat in corpus scoriis simile; residuum argenti in se recipit aurum a Pledicta relictum. Si argentum istud aqua sorti soluatur,

58쪽

cis docet. Si neque scoriae, nec dictiis puluis auro impraegnatu in fluxu adiectus examinentur, crederet spectator, puluerem adiectam posse argentum in aurum

ohobatio est talis mutationis liquorum destillato- rum modus, quo ibi, mediante repetita in O pora fixa seu volatilia resinone et denuo iterata a straeuilone, vel figuntur, vel nouis aut maioribus viri bus imbuuntur et exaltantur. Distingui potest sin myIyticam, quatenus hac operatione fixa volatilia reddum tu et a terreis capitis mortui partibus separantur Symmerica autem est, quatenus hac operatione volatilia mguntur, hinc principia separata coniunguntur, et sibi inuicem Munilam 4 dum, si volatile nunc figatur, qui

59쪽

quid activi liquor abstractias continuit, in retorta ret, netur, et cum eo, quod initio fixum erat, combinatur. Vtriusque operationis Vtilitas summa tam in vulgari, quam sublimiori chemia, ad fixationes vel volatilis attones breuiori tempore praestandas, quae alia via nis1 -- possibiles essent, tamen ob diuturnas digestiones, circulationes etc. more Veterum, longissimum tempus requirerent. Si velis fixa volatilia reddere, recipe volatilis V. g. partes sex Vsque ad duodecim, acinam fixi; nunquam fiat cohobatio ad siccitatem, sed solummodo, donec fixum relinquatur sub consistentia olei; sed a lenissimo igne incipiendum, et quo saepius repetitur coh batio, eo magis intendatur ignis, et tandem maximus gradus applicetur, qui mensurandus pro constitutione subiecti. Quod tunc a capite monuo adhuc restat, extrahitur, depuratur a terra mortua, et in sal coagulatur, et cum illo denuo nouae instituuntur cohobationes

dis modo, respectu gradu ignis, donec fixum sali latile factum sit. Si vero hac operatione volatilia figere velis, opus est corpore fixo conueniente, cuius cim

ea sex partes ad volatilis liquoris unam partem recipiendae liquor abstrahatur semper ad lacitatem in prioribus cohobationibus leniori, in subsequentibus intensiori ignis gradu utendum. Hoc modo, equidem

60쪽

laboriossi, saepe obtinentur res summae virtutis, quas omnes, quo minus enumerem, breuitatis scopus pri

positus vetat

SERVATIO X.

METHODUS GRADUM C CENTRATIONIS MENSTRUORUM DETERMINANDI Si operationes chemicas semel institutas eodem cum

successu semper iterare velimus, necesse est, ut omnes ad illas peragendas necessariae encheireses, et requisita probe determinentur. Haud parui momenti est gradus concentrationis menstruorum, praesertim pirituum acidorum et urinosorum, aliorumque, quorum tamen concentrationem, qui processus hemicos describunt, auctores vel plane non vel saltem ancipiti tantum et fallaci modo determinanti Deteramnatur vero optime

nota