Antiqua summaria Codicis Theodosiani ex Codex Vaticano nunc primum edita ..

21쪽

TII mih prinatim ho amo perlegendo deda. daba et rem Venio nune ad summaria legum', quorum duplex εe

nus discernitur, unum literis minusculis et uncialibus mixtum, alterum minutissimis uncialibus constans, utrumque in

margine codicis ad singulas constitutiones adscriptum. Illud ' , de quo primo loco disseram, stos et notis resertum est, ut Gasi eodex Veronensis. Aetatem definierunt Maius et Niebuhrius, quorum ille haec summaria ante saeculum X elaborata esse dicit, hie eodem quo codicem tempore scripta esse existimat yi. Ego Niebuhrio adstipulari non dubito propter liter rum formam, qualis post saeculum VII in codicibus non reperitur et propter orthographiam, quae vetustissima est ). Quod Maius dicit D multam esse scripturae barbariem, plerumque

14 Dicit ergo uiacius, se usum esse in commentariis auctoritat librorum Codicis Theodosiani, quos Lugduni Imraeus habueriti Prodia erunt hi ominentarii a. 1562. in quibus non raro constitutiones libri VI. VII et VIII. C. Theodosiani proferuntur. Iam vero hos libros ipsos demum a. 15 36 edidit a Steph. Charsen inventos, ex quo patet, aut iam a. 1562. Culacium Charrini exemplum in manibus habuisse aut inter irae libros illos tres libros exstitisse et a Cniaci adhibitos esse, quod sere convenit cum iis, uuae ipse i meus praelationi suae ad Iuliani ovellas adiecit si Lugduni M. D. LX. Kal. Aug. ex o seini on aiana, ex qua prodibit propediem Deo favente Codex Theodosianva

integer. Res ipsa accurata demum constitutionum in commentariis

Irolatarum collatione cum ed. 1566. dilucidari poteriti - 15 CLIaius de Vati fragm. iur. iv et Specimen ab eo editum pag. 108 110. Niebuhriua in epist ad Car. de Savign I. QT. III. p. 411sq. , a quo aurum. α 4 de Sepulcri viol. IX, 7 editum es Reliqua laedita sun - 16 CL speci 4. - T l. o. H. 18 u pro Me pro ae, O pro um ad loco); e pro a et g pro e maxime in infinitivis ubique scriptum es aes hac , ad at, adque adicit, adriani, adplieare,

adtendi, adiutur adiutor , Mersum, aeeeleota, eculeus, aequus equus , anticum, voea, Greiatri, areiepiseopua, arciteetis, area, rertari, autores, umentum suauium, abiismo, rebis, circumeelionea, eonibere, eontempserint eoortosini, diseeois epistulo, egum sequum , eao latis, aportatio, labares, expoliare flososa, rigae, hisdem iisdeis, honem, orto Oxum, idem item , inruater inminere, inmunitos, inrite, inseribtis, intellegere iubari, anon, opitolis, vitatio, haput, are

22쪽

XIII verum est et de sis potissimum valet, quae in libro I. ad Titulum XXX et sequentes adscripta sunt, tamen non semper locum habet. Multa enim, veluti in prioribus quinquaginta de Decurionibus XII, 1 constitutionibus optime scripta sunt. Utrum ipsi summariorum auctori rusticitas illa tribuenda sit, an librario, qui ea nobis in Odice Vaticano servavit, dubium

est, quamquam ego librario tribuerim, quum multis ex locis constet, eum sigia et notas, quas invenisset, perverse interpretatum esse. Nec vero credibile est, a librario summaria esse consecta, nam complura clare et concinne atque ea iuris Iesumque peritia seripta sunt, ut non ab indocto homine proneisei videantur. Multa summaria et situ et vetustate corrupta sunt, nonnulla vero a glutinatore, quum membrana tegumento aptaret, misere recisa.

De patria summariorum certi quid dici non potest, quamquam qui ea in Italia scripta esse dicat, non multum a vero aberraverit si quidem multa verba ad Italicum sermonem Mseta sunt '). Hue aecedit, quod semel etsi inscriptio legis etiam Theodosium habet, solus Valentinianus, occidentis imp rator nominatur, quasi auctor suae tantum regionis imperat rem dignum habuerit, qui commemoraretur. Fortasse Romae scripta sunt, ubi veterem iuris scholam fuisse constat P nitur enim nonnunquam Romae nomen, ubi In codice Theod siano urbis nulla fit mentio M), neque leve est, quod ad c 4.

de Naviculariis XIII, o , in qua de portu urbis Romae se

m est, scholiasta pro verbis non tenet, nutim est, vaea similibus, quibus uti solet, si legem antiquatam esse indicare vult , posuit in hac urbe modo non valet, ut de domiellio suo loqui videatur certe in resione a barbaris subacta scripta esse, complures loci ostendunt, in quibus pro domus imperatorum,

sed multa est seripstrae barbaries, nec raro vitiis sermo confusus ea demum aliqnando rusticitas, ut neque latinae Intaxeos, neque rectae v cabulorum nexionis ratio habeatur et horum summariorum speei men

odam quin videlicet non ubique auctor inficetus est, sed vel aliquam prae se ser eruditionem, vel do legibus iudicat easque inter se comparat, vel interdum iuris auctores sontesque demonstrat. -- 28 Lib. XII, Titi I, e. 32. umentari augmentari , sortatio exhortatio ; IX, 40, 16 intesserit, ata ista Patarum istarum , euius formae multa sunt

exempla. Cf. IX, R I ubi aium fefellerat; IX, 17, 5 IX, 27, 3;

delatare deserre . - 21 Cf. X I9, 10. - 22 v. Ea signν, Gesta de rom. Rectis immitteIalter T. I. d. I. p. 396 499 414sq. d. II. p. 45 - 464. 476 sq. Ceterum non improbabile est, a-- maria illa in scholis nata esse, quum antecessor Codicem Theodosianum explicaret, siquidem complures loci eiusmodi sunt, ut ex om centis excepti esse videantur. - 23 XII, 1, 6, quamquam'. l. in Theodosiano Codice sine dubio nonnulla exciderunt; ΠΙ. 3, 5 XIII, 5, 4. Dj9jlias by Cooste

23쪽

domus nostra i. e. imperatoris), domus mansnetudinis nostrae etc., quae verba Codex Theodosiarius habet, domus. gia ' constanter scribitur. Auctorem christianum et eum catholicummisse, colligitur ex verbis nostris atholicis, libus in summario c. 37. de Haeret. XVl, b utitur M). Plura, quae ad auctoris vitam referri possent, non inveni, nam quod in summario c. m.

Quorum appellationes XI, 36 fratribus pro his, qui di erit

scriptum est, non indicat, eum clericum aut monachum fuisse. ponunt haec summaria breviter argumenta constitutionum, ita tamen ut ampliorum tantum principium explicetur.

Interdum auctor mutato quasi consilio hoc iit, ut diversas Ieses inter se conferret δ' et antiquatas indicaret 'b; quin etiam loci sunt, quos explicavit '), aut mutavit '), aut disti mendo δ' vel restringendo interpretari aggressus est, quae etsi non semper eliciter successerunt, tamen non plane i doctum hominem produnt. Semel etiam IX, 23, 1 alios sontes adisse videtur. A Graecis literis non alienus est, si recte conieci Lib. IX, 35 2 pro corrupto verbo legonis λέγον ται

restituendum SSe.

Si quaeris, quem usum adserant ad cognoscendum Codbeem heodosianum et ad iuris antiqui studium, parvus quidem ille est, sed non plane nullus. Compluribus enim in locis de rebus loquitur, quae non sunt in Codice Theodosiano M), ut suspicio ni iam dudum mota, et nostra aetate aucta, ne hosteriores quidem octo Codicis libros integros ad nos pervenisse, 24 CL XII, 1, 114 XIII, 6, 3 et 5 XVI, 5, 21 XVI, 5 52.

2M in quibus Donatistae is nostris atholicia sunt superati. - 26 X, Le. 2 XI, 30 c. 8, 9, 12, 19, 21, 24, 27, 30 44 46, 47,M,56, 60, 64 XI, 36, 4, 6, 7 8, 11, 12, 18 XII, 16, XIlI, 5, 19 em - 2D CL XII, , α 90,145, 148, 160 166, 173, 176 XIII, 5, c. 5, 8, 10, 13, 16, 30 38;XIV, 3, 17 XV, 1, 50 XV, 7, α 3, 10,11 XV, 8, c. 1 - 28 Ix35, 2 X, , o i XII, 1 c. 74 XII, 11 e 1 XII, 3, α a XIII, I, α 13. - 29 IX, 17, α 3 IX, 2, α 13 et 15 XI, 36, α 23;

XIV, 2, α 3. Hic etiam commemoranda sunt aetati et patriae scriptoria tribuenda, v. g. subatantiosi XII, , 52x substantia pro aevitatibus

XIV, 4, 1 XVI, 5 54 ad egea Oeari pro in ua Oeari XIII, 3, I ludimagistri pro magistris urbis Romae XIII, 3, 10 gubernis XIII, 9, 3 easus pro praediis XIV, 3, 3 magistrianos pro agentes in rebus XVI, 8, 163 pretiati pro aesιimatio XIV, 4, 2); breve negotiatorum pro negotiatorum matrieula XVI, 2, 15 kaput, in hapite pro priseipium XII, 1, 172 et pro sorte XII, 11, 1 furea pro eapitali sententia X, 10, 23; deis pro ενι homines X, 10 II .

24쪽

valde confirmetur ex aliis corrupta Codicis Theodosian laetio restitui potest δ), ut mittam alii, quae levioris sunt momenii 3. Certe ut antiquitatis monumentum magni habenda sunt, quod demonstrat iuris romani studium,e eo tempore, quo diu barorum incursione artes siluerunt, nondum plane exstinctum fuisse Fortasse libri, quos Visigoth ad componendam Alarici legem adhibuerunt, similibus instructa erant summariis, quae Visigothos videntur ad interpretalionem conscribendam impulisse. His ver eos non usos eme, inde patet, quod ne vestigium quidem eorum in Visigothorum interpretatione invenitur. Alterum, quod in codice inesse dixi summariorum genus, ab illis de quibus modo exposui, et literarum ductu δ' et consormationis ratione distat. Sunt enim haec summaria perbreves tantum adnotationes, quae plerumque non continent nisi leo umsimilium e Codice Theodosian comparationem δ'), propterea vero insignes, quod auctorem in Codice Theodosiano Nereieversatum rodunt Nonnunquam aut ex historia aliquid aut alius generis explicationem addunt ') quod autem non ita se quenter constitutioiabus adspersa sunt, argumento eorum tribuendum est, ubi vero adsunt, plerumque summaria, de quibus εupra e , sequuntur, Ontra ex prioribus XXIX libri M. quem alia manu scriptum esse dixi titulis ocis tantum his solis summariis instructi sunt De patria et auctore nihil con-ostat antiqua esse et Seriptura probat et brevitas, et fortasse propterea aetate priori Summariorum generi antecedunt. δ' me quum in codice sere semper post illa posita sint, ea in adnotatione verbis a eeunda manu distinguenda esse putavi in re dubia libri manu scripti auctoritatem secutus. AEtiam in his summariis verbum oristitutionis constanter usurpatur.

Restat, ut quomodo haec summaria ediderim, breviter exponam . mnia eodem ordine edidi, quo in codice scripta sunt rthographilam et sigia ad nostram scribendi rationem

33 CL , , α , ubi mino omnium bonorum leu. X I, c. 12 ulu suppi debere restitui. Corrigi etiam potest

Summariorum ope vexatissimus locus e. 46. de Decur. XII 1 - . mancipatro in c. . de Imrmandis his XV, 14 . - 34 Ita . st i gum segmenta, quibus novum argumentum inest, eapita appellantur I

or tino minantur. - 35 Dole me perdidisse specimen scripturae, quod delineaveram. - 36 IX. 14 vi K

25쪽

MI revocavi, satis esse arbitratus, si illam, qualis esset, adnotatione explicassem δ' . Barbariem scripturae, quantum fieri poterat, corrigendo sustuli, ne legentes in singulis verbis ubium haererent, a quo negotio abstinui, ubi sententia corrigendo perielitari videbatur. Impeditos Ioeos signis interrogandi, emendationes meas per literas inclinatas uncis inclusas, addita I, significavi. Lacunas in punctis expressi, quot desunt literae sive sigia, restitutas literis inclinatis distinxi summaria plane mendosa aut obliterata an lacunis hiantia omisi. In adnotatione enumeravi summaria a seeunda manu scripta, ut ubi verba a sin unda mauu non leguntur, summaria prioris generis intelligenda sint. Ibidem exhibui res memorabiles, quae ad cognoscendam summariorum patriam, auctorem, aetatem iaciunt, neque praeteri eos lacos, in quibus Codex Theodosianus aut emendatur aut suppletur aut bi ab eodem disceditur. Denique indieari, si quod summarium propter eorrupte iam omissum St. Sed hae hactenus. Dicendum nune est de aussa libelli seribendi A summis rerum eademicarum nostrarum moderaloribus constitutum est, ut quibus professionis extrmunus demandatum est, orationem publice habeant bello ad eam audiendam invitent duum igitur mihi,

iter meum suscepi, RIDERICI AUGUSTI REGIS, PII, IUSTI,

summa elementia professionis extraordinariae munus delatum sit, ne differam sacere, quod meum est, die XVIII mens Novembris orationem publice habebo de glossatoribus ab niusta nonnullorum reprehension vindieandis, ad quam benevole amdiendam Vos, Rector Academiae aselisice, Principes Celsissimi, Proceres triusque Civitatis Gravissimi, Collegae Omnium Ndinum Summopere Colendi, Commilitones luminissimi, ea qua decet observantia invito.

28쪽

LIBER IX.

e. 5. Id est, non sermone transitorio accusare liceat, sed inscriptione olenniter facta. 8. Praecipit nullum accusatione terreri, nisi inscriptione. c. . Iubet nullum praesentari iudicio sine inscriptionis Prob

tione. e. 10. Ibi aussam eriminis inquiri, ubi facinus commissum. c. 12. Haec adserit, accusatum non posse actorem accus ure, nisi se probaverit innocentem.

c. 15. Quicunque accusare tentaverih, non Per Procuratorem, sed per se ipsum accuset. e. 16. Similis decimae. c. 17. Similis tertiae decimae. e. 18. Hic praecipit, ut rei non macerentur custodia, sed e- Ieriter aut puniendos aut absolvendo

e. 1. Senatorem macula non foedari nix probationis viribus

fulciatur. c. 2. Iubet nullum damnari spectabilium Reeusatorum per provincias, sed principi de eo referre ei larissimorum. c. 3. Praecipit nullum retrudi carceri in convictione et sine inseriptione Eandem actorem a non doeere maluerit, poenam man- aurum. Etiam praecipit praesente iudice spatium XXX dierum accipere in ordinanda domo sua. Advocati defensionem accipiens pari utrosque id est actorem cum eo custodia teneat. c. 4. Praecipit nullum praesentari iudicio accusatum, Is de quo iudex praecepitie. 5. Defensor civitatis, e curator, vel magistratus reos neustodiam non mittunt sed acta confecta sub prosecutione certa cum accusatore lucide mandare. c. 6. Similis tertiae IIaec Praecipit, ut si quis accusatus iussionelndi eis ad iudicium deducitur auxilio curialium consessione peracta XXX dierum inducias acceptas sub diligenti custodia mandari. Adlieit etiam, ut si velit hanc humanitatem oblatam auscipero, con- aequantur minus, ut una cum accusatore mandentur.

c. 2. uIlum sinu deliet carceri detrudendum nisi de quo ma-

29쪽

a LIBER IX.

ni statio laeta fuerit. Et rursus qui custoditus suerit terum in publico praesentetur, ut commemoratio perpetrati criminis in conspectu omnium fiat. e. 4. Iubet accusationem e custodia mandari nisi aetor fecerit inseriptionem. Similis XVIIII tituli primi. - mota apud vicarium inscriptionem agi. e. 5. De commentariensi Commentariensem curam habere personarum, ut si elapsus fuerit de carcere eundem reum poena mucl-tari. Quod si fugerit 3 commentariensis, ipsius adiutor subrogetur. e. 6. Similis VII l. primi liculi. Ex hoc inserit ut eommentariensis et nomina personarum et crimina intra XXX dies dinumeret. c. I. Omni die dominica reos carcere educendos 3. Iubet iudices ut dominicorum diem e reos discutiant, ne eia humanitas denegetur, etiam eos sub custodia lavare iubet.

c. 2. Contraria superiuri titulo.

Tit. 7.

e. 2. Iubet nullum accusare mulierem nisi consanguineus suus, id est frater vel pater et diei non solum coniugem uicise in uxore , sed etiam suspicione damnare. c. . Hic de sodomitis loquitur. e. 4. Commemorat ut dum adulteri caussasi perquiruntur, si domi fuerit familia omnis quaestionari sive dum unus de coniugibus alio aut pararit aut dederit venenum. α 5 Prohibet iudaeum christianam coniugem accipere. c. 6. Simile tertiae de sodomitis. Sodomitae naruniis tradantur. e. T. Praecipit in accusatione criminis exceptionem dotis abesse, sed discuti diligenter et cognita veritate momentum mulier o, tis accipiet accusatione viri consusa. c. 8. Qui verbi gratia cum uxore fratris adulterio fuerit aecusatus ... invicem esse proxi . . . defuncto fratre in nuptias coierint, tanquam ostensi everissime puniendos. s. Quicnnque accusatus adulterio larum mariti vitaverit, non eludet sed ibi ubi est accusatus auditur.

r. I. Praecipit, ut mulier ingenua seu nobilis, quae se servis coniunxerunt, legibus puniendas, nec eosdem dici liberos quos ρ-nu Wrunt, quibus turpitudo materna vel paterna dedecoris vulnus ius lixit. Commemorat ut si uterque mortui suerint, sint filii a culpa Iiber o liceat eis in auccessione Parentum ad hereditatem venire. Hoc ante isti legis sanctionem post constitutionem iubet occidi.

c. 1. Quicunque docetur in iudicio violentiam fecisse, non provocatione aliqua ae Iiberari confidat, sed capitali sententia puniatur.

30쪽

c. 2. Si quis fines alienos ingredi cupiens vim fecerit domino

possidenti, a Pituli sententia percellatur. c. 3. Iubet nullam possidenti violentiam irrogari sed convPntione iudiciaria uti ita tamen, ut si probaverit suam esAB rem, unus ex ipsis possideat sin autem actor, poenam, quam reo opponebat, excipiat. Quod si possessorem, vi deiectus esse cognita reparationis auxilium accipiat. c. . Admonet, ut si qui servorum violentiam possidenti Deerint, poena esse mucitandos, si irasci domino. Quodsi praesente domino vi metuque compulsi dominus infamiae macula polluatur sor- vis in metallo damnatis. Ipsum vero iudicem pari feriri sententia,

qui probatum apud se facinus cohibitione interposita ulcisci desierit.

c. 2. Alibi, nec est contraria superiori.

e. I. Hic de mulieribus Ioquitur, quae parvulos insantcs Decidunt, velis viris. c. 2. Hic ordinat, ut quicunque repertus fuerit per noctem atro in agro alien ab agri domino interficiatur, siue obsidionem faciens, antequam per latroinem perimatur. - Eadem censura volunt tem et effectum sceleris puniri debere. c. 3. Praecipit, ut hi sive illustres sive spectabiles seu clarissimi, qui eum barbaris vel militibus communicant in innocentum perditione consilium, capitali feriri sententia filios ab hereditate mares expelli, filiabus de bonis maternis falcidium tantum accipere, et qui nuntiaverit consilium ante persectionem sceleris, et honore donari et munere. Qui vero tardius tantum, mereatur absolvi. Simili modo de eorum complicibus placet. - f Sintilis infra tit. XXV . ad Legem Iuliam de ambitu const. I.

Tit. 15.

e. l. Parricidas insui culleo mandat.

c. 1. Ordinat in haruspices prohiberi, et si qui cum eis societatem faciunt proscriptis in insulam deportari. c. 2. Similis superiori sed hic addit dicens vel qui eis ministraverit. Sed hoc in ri O sive dixit ut templa conducta publica secundum ritum piistinum acrificare. c. . Duo hic capita proposuit: n contra hominum salutemuli quid moliantur, aut castas religione ingenuas hominum mentes ad adulterii pollutionem invitas adducant. c. . Similis superiori, sed hic addidit omnem aganorum sacerdotii ritum. c. 5. Similis superiori hoc addit de his, qui necromantiam faciunt. c. . Ιic ad senatum vel his, qui honore potiti sunt, loquitur, ut si qui eoruni non tantummodo magus sed etiam magorum leus crepublica D negans sibimet ipsi proditionis artem securus abscedat; h Seqq. R man sec. a. d. - aDj9jlia ' Cooste