장음표시 사용
11쪽
sint ad de naturam et ad id quod sub imagine divina lateat, nsque IovemumVerae pro cael neque Veptunum pro mari dicunt. Quis umquam legit vel scripsit sidera in ovo volventia vel naves trans Neptunum commeantes vel similia. At vero Orci uomen inter recentiores quidem nemo dubitat usquequaque do inseris regionibus usurpare. Ne tum quidem cum metaphorae minimo est locus. Α haec est metaphora, cum . g. rellius ad quendam Horatii versum annotat utellus aperit se ad recipiendas in Orcum mortuorum umbras,' vel cum Heruidus, qui saeculo optimodecimo ineunte floruit, versus Plautini Cas. prol. 10 qui nunc abierunt hinc in communem lacu nultima verba sic illustraro incipit uorcunt vel terram pV Vol id quod in nominum indice quodam ad Vergilium scriptum inveni Dia Ore reae Quis umquam Liberum patrem νBacchi deum' nuncupavit 3 Haec et similia cum apud recentiores saepe legissem, in veterum scriptis me invenire non meminissem, de tota hac rei metaphora dissidero coepi, cum praesertim persuadere mihi nequirem antiquos homines do duo potente venerando inexorabili tam irreverenter locuturos fuisse, ut in abiisse dicerunt, qui eius regnum Vescendissent. Itaque itatui quaestionem habu na, quae unice apta est ad verum inveniundum, perscrutandi Ipsa 'uterum scripta, quantum inde ad nos pervenit, Omnesque quotquot possem conquirendi locos, ubi nomen Orci inesset Qua peregrinatio dubitandi salubritatem firmissimis probavit argumentis Nam ex iis quae inveni luco clarius est Orcum ubique deum esse, nusquam eius mero nomine Significari regionem. ira hac in re consensio scriptorum Omnis generis ut aevi, urchalcorum et classicorum, poetarum Orramque qui Oratione utuntur soluta, nec 'mus quorum 'erino Iurrus est atque elegans suam qui subrustico,
plebeiam Latinitati propioros, loquuntur Hanc ob rem in exponendis iis testimonias nihil obstat, quin posthabitis temporum ratiouibus varium loquendi
usum per singula genera perSequamur.
1 Orcum sive item deum inferorum a Romanis perinde habitum osse atque Graecorum 'Aιδ v sive ουτ is, supra ostendimus. Muic igitur motae suo 'uxo omni tribuunt illa, quae Graeci do lutono suo vulgo tradere solebant, speciem terribilem. Proserpinam uxorem. Cerberum ianitorem, Ulia nium portitorem, Minoa alios iudices, regiam, solium, tenebras, mentem inexorabilem In descriptionibus eius regni modo Ditis modo Orci nomino 'tuntur Si iis durvi vocatur Verg. aon 12. 199), at Orcussor ilia audi Ov. Mot 14, 116 Saepe memoratur Ditis uor, . . Verg. Aen. 6, 94, at non minus Orcus est rator Iovis ot Neptuni Cic. P. D. 3, 17, 3), eiusque nuptiae memorantur a Servio ad Goorg. 1. 343 Horatius Charontem fellite mire vocat Od. 2, 18, 34 , undem Vergilius portitor Orci Georg. 4, 501 Simili paraphrasi Cerberus ist ianitor ros apud Verg. Aen. m. 296 quem docum laudat onoca Epist. 82 ot Minos arbiter Oro apud Propori. 4, 18, 27 d. oil. Cum his comparetur
uDitia hor horrida Erinys et Bellona minax facibusque ornata Megaerat Letumquo Insidiaequo et lurida Mortis imago' apud Petronium Satir. 124 . A ditus ad inferos non minus Ditis ianua et ostium appellatur, quam Orci cs . . Verg. Georg. 4, 6 et en 6, 12 noctis atque dies palest atra ianua Diti cum restibulo et auribus res apud eundem Aen. 6, 273
vel cum laut Bacch. 368 ubi trepidus paedagogus e domo meretricia effugium quaerens exclamat pandite atque aperite propere cinuam hanc Orci obsecro. Eius regnum modo Diti regnum et domu audit - ut Aen. 6, 269, Ovid. Met. 4, 10 - modo rei regiones Lucr. 6, 72 vel templa λ Atquo ubi eum Catullo rei mala tenebras culpamus, quae omnia belladovorant vel cum Lucretio de futura animae sorte inquirimus an tenebraa Ore rigat natasque lacunas Lucr. 1, 1l4 sqq.): cavendum est ne de Orci aliter existimemus quam de lutone actamus si apud Graecum aliquem σκοτος Αιδου invenerimus. Etenim in omnibus iis Orcus nomen proprium non ppellativum. Ceterum, si is discere quam promiscue Orcio Ditis nomina usurpentur, sychen ad inseros descendentem observato in Apuleii et libro VII. sychae a Venere hoc negotium datum fuerat, sic praecipiente usum istum pyXidem usque ad insero et ipsius rei fera Da penates te dirige. Tunc conserens pyxidem Proserpinae poti de te Venus, dicito, modicum de tua mittas ei formositate, o ad unam altom dieculam sussciens, etc. V syche autem cum quo pacto hoc perficeret desperaret de praealta turri se praecipitare parat. Interpoliat eam ipsa turris; in subitam vocem prorumpit undetque ei ut aenarum se conserat vinibi viraeulum Ditis et per portas hiantes monstratur iter invium cuius te limite transmoni simul utromiseris, iam canale directo perges ad ipsam rei revis Paulo infra rursus legimus canis errat vacuam Ditis domum. Sacrificium de Orco factum loco lautino Epid. 175 memoratur: quoius quotiens sepulcrum 1dos adorifera ille Oro hostiis equo adeo iniuria quia licitumst eam tibi vincere vivendo. Suetonius vero in vita Othonis c. 8 istima Diti patri litavit. Similitor modo Orcus, modo is invocatur ab iis qui mori cupiant, p. Lucret. 5 994 horriferi accibant vocibua Orcum cum Valer Flacc Argon. 7, 313,
ubi Medea Ditem cum eius coniuge ciet usuccurrere tandem morte velint'. 2. Ut Graeco in communi loquendi usu animae mortuorum εα διδου apud Ootas VAιδι, ις 'Αιδα δοαους Rim. - descendere dicuntur, si Saepe Latini vario Orci nomen adhibent ad significandum excessum e vita. Vita functi mittuntur vel demittimis ad Oreum, vel poetico etiam Orco, Vid. Hor.
Carm. 1, 28, 10 ibid. 3, 4, 75 Verg. Αon. 2, 397 9, 25 o 782 simili ratione Hor Sat. 2, 5, 49 ei quia casu puerum, egerit Oreo. apud Livium
' Vareo L. L. laudat vorsum niti Aeheresia templa alta rei galvete infera. Coiisi utilis a Cicorone laudatur Τusc. 1, 21, 49 Aelerusia templa alta Orci, pallida Leti obnubila texebria loea. Do ino mutavi vulgatam octionsem commiseris.
12쪽
s, 40, s Iunius Bubulcus magister equitum in media pugna manum O.
stium conspicatus 'sacratos more Samnitium milites eoque candida est et paribus sandor' armis insignes' amares ioco exclamat eos ae Orco mactare. Tum Orcus mortuos regno suo recipit. Plaut. Μosteli. 2, 2 68 nam me Acheruntem recipere Orcus noluit.
Apud eundo in seudolo us 795-797 Ballio leno malum coquum his Verbis perstringit: qui ob eam rem Orcus recipere ad se hunc noluit, ut esso hic qui mortuis censim coquat, nam hic solus illis coquere quod placeat potest Im Asinaria autem Argyrippus, certus Vitae relinquendae, amoribus nis
apud Orcum te videbo, nam equidem me iam quantum potis a vita abiudiciibo apud Orcum enim est, qui inter vivos esso desiit. Itaque in Captivis Pseudotyndarus de patre Philocratis cum ex eo quaeratur, scite respondet
nunc vivatae necne id Orcum scire oportet scilicet. Quoniam autem Orcus mortuos numquam ad lucem rodire sinit, idque iter irremeabile est, de re quae fieri omnino non posset in proverbio videtur suisse ut eam tum eventuram dicerent quo die Orcus mortuos a se dimisisset Sic loquitur Adelphasium in lauti oenulo I 2, 131
quo die Orcus Acherunt λ mortuos amiseriti e numquam. s. fragmentum Lucilii apud Lactant. Instit. V, 15 uapud Lucilium disserens Neptunus do ro dissicissima ostendit non posso id Oxplicari, nec Carneadem ipsum retia remittat '' 3. Sub alia imagine in celeberrimo Naevii epigrammato, quod servavit Gellius I, 24, 2 legimus postquam rei sive ut alii legunt reino traditu thesauro eat, ypostquam vita excessitV. Alibi Orci opos laudantur
Ov. et 14, 117 , quin ipse dives vel, si placet, Dives dicitur a Lugdamo in Tibullianis 3 3, 38) '
Me vocet in vastos amnes nigramque paludem Dives in ignava luridus Orcus aqua. 4. Sub alia rursus imagine Orcus ut Graecorum Θαυατος homines rapit. Saepe in miliari praeserit sermone fingitur ipse adeo hostilem in modum vivis insidians, eos secum rapiens, aut ut segetem sibi debitam demotens. In Petron Satis. c. 34 Trimalchio exclamat: eheu nos miseros quam totus homuncio nil est. sic erimus cuncti, postquam nos auferet Orcus.
In Epidico, lauti sabula, Stratippocles adolescens amat fidicinam ideo patri
uxorem eum ducere cupienti, dicis audiens non est: uno persuadebit modo, si ilhim quae adductust mecum
adempsit Orcua. vs. 363). Gravis impetus Orci memoratur ab Ennio Ann. 40 d. Vahlen). Rapax dicitur Orcus ab or Carm. 2, 18, 30. Messia res legitur in agmento
quodam L. Attii. Et Horatius Epp. 2, 2, 178)metit Oroetu grandia cum parvis, non e rabilis auro.
In his o talibus deus Orcus ipsam Ortem Videtur repraesentare. Qua re haud raro fit, ut omnino Mortis personam gerat. Or C. 2, 3, 24 mortale genus appellatur isti a nil miserantis Orci. Si apud o onium legimus nemo nisi reua nos eiungere pote8 Vel neque illam se ali&mam nisi Orcus dolebit nos mutato nomine et imagine eodem modo de morte loqui solemus. Apuleius quendam instanti morti ereptum dicit medita res manibu esse emtractum, quasi ederiandico dicamus vult de hiauWon des ood gered.' Ut mora pallida audit in vorsu Horatii, sic Vergilius Georg. 1, 277 , pallidum Oreum depingit, quem imitati sunt LucPhars. 6, 1 et Stat Theb. 12, 34. ' Quin personatus Θαυατος qui in Euripidis Alcestide crinem Alcestidis abscidit, a Macrobio Latino retia vertitur. Is Saturn. 5, 19 4 sic scribit oin hac enim sabula in conam Orcus inducitur gladiunt gestans quo crinem abscidat Alcestidis et sic
loquitur 3 δ'ου γυ νη κάτεισι ερ Αιδου δομους' et quae sequuntur, quae Omnia
apud iuripidem Θανατος pronuntiat. Ne phim: ubicunque Veteres in Orco translatione utuntur,mortem intelligunt, sedes inserorum numquam sub ex metaphora dicitur, ne apud audacissimos quidem in metaphoris adhibendis. abeunt, mittuntur, descendunt ad Orcum ii quorum anima corpus rotiquit dehinc manent in aetemum apud Oroum, nisi si qui sorte in breve tempus a magis sagisve ab Oreo evocati sint Oreum vero in Orco, e Orco nemo aut dixit aut dicere poterat. Ceterum regioni inserorum suum est nomen Erebis vel Tartara istat. Thob. 8 22 Dis sive Orcus appellatur duae Erebi, v. et 5, 43 roserpina Erebi apud sequiores insternum edi inferna, velut Auson. Ρerioch p. 395 d. iponi. Antiquiores has regiones ossenni Acherontis appellatione Iesignarin solebant. Frequens est Acheron sive Acheruns, Ditis regnum scriptis archaicorum Plauti Ennii Lucretii, nequo apud Horatium Vergiliumve deest. Mor. Od. 1, 3, perrupit Acheronta Hercul a labor, non fluvium nimirum sed Orci regiones. Verg. Aen. 7, 312 seetine εἰ nequeo 'vero Acheronta nebo. trisci ut alia locorum nomina itaci ci te sine praepositione construebant Plaut. Capt. 5, 4, 1 invenies
1 Sed et ora in is Fragm. Ennii Iphigeniae p. 124 d. Vmen): clerontem nune
obibo ubi Hortιι Aesauri obiacent. rei thesauri supra p. 8 a nobis mentio est sacta. 2 Infernum non ante ecclesiae patres hoc sensu invenitur. Indo autem ductum ostsi ancog senser,' non e inseria, quod dedisset satias V, vel ciniso.V
13쪽
locativum Acherunti, in sed insororum, eiusdem Poen. I, 2, 31 ablativum, accusativum autem localem Most. 2, 2 68, ubi Orcus Acheruntem i. o.
domum suum mortuos recipere dicitur.
At saltem in praeclaro loco Vergiliano Aen. 6, 273 sqq. Orcus ipsam sedem infernalem significat. audi modo. Sibylla Aeneam ad inseros deducit.
ibant obscuri sola sub nocte per umbram perque domos Ditis vacuas et inania regna, et OX vestibulum ante ipsum primisquo in faucibus Orci luctus et ultrices posuere cubilia curae et quae sequuntur. Orcus hoc quidem loco est nomen regionis, non dei; quid enim aliud dicunt Orci fauces quam uaditum ad Erebum' Et sic consuerunt accipere interpretes'. - Quos interpretes Recentiores quidem. Nam veteres, ut par est, isto loco Orci divinam personam minime ignorabant. Forto Ortuna duo diversa de hac re Oxstant testimonia. Alterum os Gellii, qui cum Noctium Atticarum libro sextodecimo de vi et proprietate vocis vestibuli disserit, ex nostro loco vergiliano metaphoricum eius Vocabuli usum illustrat. Cum enim vestibulum proprie sit spatium ante ianuam domus vacuum, etiam hoc loco per translationem ita dici locum vacuum anto ipsam quasi domum et ante ipsa res penetralia sauces autem vocari iter angustum per quod ad vestibulum adiretur. Quod autem Gellius ait uorci penetralia,' meministi ab Apuleio uorei regiam' modo, modo uorei ferales penates' memorari Vid. supra pag. unde liquido patet fauera res Gellium ita intorpretatum esse, ut vaditum' dicerent vad Orci domum.' 'At contra Servius diserto assirmat Vergilium deum pro loco posuisse'. Fateor, sed ne ista quidem ratione recentiores in explicando utuntur. Seoius autem haec : 'Deum posuit pro loco, ut Iovem dicimus ot aetherem ' significamus. Horatius manet sub Iove frigido venator Orcum autem Ρlutonem dicit nec enim per Charonta possumus intelligere inferos dictos, quia minor potestas pro imperio numquam ponitur, sed illa quae tenet imperium. Ergo alter est Charon: nam Orcus idem est luto, ut in Verrinis
Sic legendum Edd. aerem. Vocabula aether et aer in codicibus sexcenties intor se permutantur, et salsa lectiones, dummodo in titultis aut antiquissimis aut optimis codicibus mss. insint, ab hominibus doctis, ut sit, haud raro cupide retinentur. Sic e g. miror, cur v. Meti. 5, 5 togatur: veni nec puppe per undas nec pede per terras patuit mihi pervius aether, cum Triptolemus, nam i loquitur, curru per Era Vectu PSSet, quod, ne ignoraremus,
paucis versibus ante ur. 644h poeta ipso cecinit. ab apud eundem Mel. , T logo
solet et er non aerJ purpureus fieri, cum primum auror movetur et breve post tempus candescere Solis ab Istu. Eadem opera Vergili restituamus aetheria auraa, quae Aen. 5 520 Scribamini socordia in I aerias avias' ubierinit.
indieat Cicero' te. Ut hic ridiculam sane Charontis mentionem praeteream, de qua vide qua ad pag. 14 annotabimus, satis apparet Servio non videri
Orcum per se inferorum sedem significare posse, eumque magis audaciam eXcusare Oetae, quam loquendi usum assirmare. Verum ne hac quidom excusatione Opus est. Primo Vergilius vestibulum et fauces eadem coniunxit ratione atque Cicero Orat 15 50 ve8tibula . . . . adit que ad caligam, deinde
genitivus possessoris adiectus quid tandem miri habet aut insoliti pon Maria ianuam vel ostium vel fores vel fastigium vel trivi Latino dicero licet, restibulum Caesaris non licebit, ne scilicet posteritas, siquando vocis Caesaris vis obscurata fuerit, domum quandam et Sedem potius quam hominem eo genitivo indicari existimare velit Quod de homine Caesare valet, id do de Orco prosecto valebit neque Valerius Flaccus, qui locum nostrum imitatus est Argon. 1, 815 eum videtur aliter accepisse. - Quapropter et alio loco vergiliano, ubi regionem Orcum interpretari solent, Aen. 4 442 hac animas ille evocat Orco pallentis, alias sub Tartara tristia mittit,
Praepos ab non ea , mente Supplenda Si ab Orco, i. e. X eius domo Mercurius animas vocat ). Sic enim loquebantur Veteres. Terent Euv. 3, 4,
8 quisnam hinc ab Thaide exit sc ex domo Thaidis. Tertius locus, de quo dubitari posset, est Hor C. 3, 11, 29
Seraque sata quae manent culpas etiam sub Orco. Ubi non os cogitandum do ima Tartari sodo, sed sub Orco idem valetnsque sub Orci regno vel potestate, i. e. post mortem Orcus enim vita defunctorum aeternus rex atque dominus. Atque hi re vera in Orci familia numerantur; δ nam qui in terris Orcini audiunt sorvi per testamentum directe manumissi, eorum appellatio originem habet in ioco populari. Cum enim vivo domino servire numquam desiissent, scilicet eius morte tandem libertatis beneficio potiti Orcum potius quam illum quasi patronum habere Videbantur. Fuit autem hoc Orcinorum nomen, quamvis a Sermone urbano non bhorreret, neque iustum neque legitimum, itaque a Gai institutionum gravitate abest Sed vulgo ita appellabantur, ioco ut fit in serium
1 Ditis ostium vel ianua et dicitur et ab omnibus accipitur pro ianua domus PlutoniS,Vid. . . Seneca Apocoloc. 13.
2 Cp. Ausonius arentalia 16, procul et o Manibus imis
arcesSenda Sset vox proavi Eusebii.
3 Apuleius et III, p. 154 d. ipont homo ortam mortem xspectan dicitur fiam in peculio Pi oserpina et Orci familia timoratus.' Mortui igitur proprie Sunt Orrin dioendi, unde optimo derivatum adieci poss. orcinianus, quod legitur apud Mar
4 Gai. II, 266, 267 Qui autem ex sidoicommisso manumittitur, non testatori sit liberius sed eius qui inanuniittit. at qui dirocto tostamento liber esse iubetur is ipsius testatotis fit libortus mis aribonianus an usum suum OnVereis
14쪽
paulatim converso. Idem populus et senatores, qui ex Caesaris testamento in eam dignitatem provecti essent, orcinorum notavit nomine, Vetere ioco salse in eos translato. Quos Graecus scriptor qui eorum temporum narravit historiam λ suo iure χαριουι α vertit. Nam Charon apud Graecos non minoresama in Vulgus erat, quam Orcus apud Latinos aestis est ipsa lingua, adiectivum quod is χαρωυειος adhibens ad varias res designandas quae ad inferos pertinerent, idque in quotidian praecipuo sermono, ut κλι ιακῆς χ αρώνειοι appellabantur scalae quibus e scena ad inferos descendebatur, χαμ-κ tam qua malefici ad supplicium abducebantur Vol hodie meque Orcus Italiam neque Graeciam suus Charon deficit. Etiamnunc Charontis senis figura quamvis mutatin nomine haeret in animis et montibus Graecorum. Orcus autem non solum rapud Italos, sed itiam in Hispania et Francogallia ex
dem iactus anthropophagus quidam malui daemo rim popularibus labellis proprium hodie tono locum Quod tacito intelligitur, si tecum reputaveris tales sententias. quales it Catulli illud 4t nobis mala ait, malae tenebrael Orci quae omnia bella demoratis o Lucani Ρharsal 6, 15 primo pallentis
hiatu haeret adhuc res poeta non invenisso, verum e quotidiano SermonΘdepromptas rim usum suum convertisse. Quae metaphora tum perspicua esset, dum veteres di colebantur, eius sensum nova religio Christiana quae deos quidem iustulit, deorum momina omnino tollere nequibat, ita Obscuravit, y ut superstitiosi rustici, obliti Orci hiatum omnia bolla devorantis
pro Mortis ore figurate dici, veram gulam amolici cuiusdam hominum carne Vescentis humani corporis mensuram valde exsuperantis credere inciperent. Sic pro poetica imagine monstrum quoddam immane sibi Ormaverunt, is quem
Francogalli ire nuncupant, cuius fama sabellis orraultianis tota Europa vulgata. Qui ab Hispanis gro dicitur, at Italico nulla litterarum transpositione freo. Neque tamen principialis Orci significatio in Italia penitus periit, in paucis locutionibus etiamnunc permanet. y at regionis infernae
Orci nomine appellatae apud Osdem memoria exstat prorsus nulla.
tit. 24 libri II Institutionium ustiniani addit squi etiam Orcinus appellatur . Quod
autem iuris periti reinum libertum ita definire solent, cuius patronus sub Orcum per enerit, id neque a grammatica neque a sensu satis defendi potest.
1 Plut Anton. 15.2 Vid. ollux . 12 et 132 8, 102. Neque mirum est extremis temporibus anti
qui deorum cultus, cum tot di tam diversi origine et natura inter se confunderentur atque confluerent, suisse qui populares deos Graecum et Latinum, Charontem et Orcum assimilarent. 3 Ceterum iam ante Servium de persona Orci ambigebatur. Servius enim necesse habet obloqui iis, qui eum pro Charonte Latino ducerent. Quod quo facilius refellere licet, eo plus Valet ad demonstrandum, quinto saeculo aera nostrae veram Oici naturam iam oblitterari coepiSM.4 Velut iam apud Ariostum Ortando Furioso cantum T vid. e. g. S. 14ma attene, per Dio vallene figlioche orco nono senta eo engoi. 5 MANU ZZI, Meabolario, S. v. inter alia memorat 13ere in Oeea ali Orco, euere in grandi imo perisOἰ di morire.
De vi atque significatione vocis Orci haoc satis. Nam fallitur, si quis per
ratione etymologicas am illustrari posse speret Antiquum esse dei nomen supra ostendimus. Eiusmodi autem vocabula, cum ex remota antiquitate per multa hominum aetates magna cum religione tamquam per manus traderentur atque propagarentur, ut nescio quid sancti et occulti habebant, ita a reliqua lingua quadamtenus secedere et quasi propriam secretamque sedem obtinere coeperunt quapropter perinde atque res divinae quas significant ultra humana posita sunt negotia, eodem pacto et illa nomina quibus di vocantur atque invocantur a communi lingua verbisque, ut ita dicam, profanis abhorrere videri latendum est. Antiquiorem certe linguae statum quam cetera vocabula ostendere solent Paucae admodum deorum appellationes ad certa etyma revocari possunt quae quidem non levi quamvis acuti ingenii ludo divinantur, sed arte critica et disciplina linguarum rite adhibitis, investigari debent pleraque adhuc obscura sunt aut ambiguam habent Originem. Missas igitur aciamus quae adhuc proditae sunt de
Orci etymologia coniecturae et variae et vanae. Qua in re minime cubpandi sunt Varro vel Festus vel eorum aequales, ne ridendi quidem dabant enim quae poterant, studiumquo interpretandi eorum certe laude dignum. Idem valo do recentioribus qui fuerunt antequam perspectum est linguarum et verborum rationem structuram vitam certis legibus esse adstrictam, quarum cognitio, id quod hodie omnibus notum est, toto caelo diversa esta tralaticia etymologigandi temeritat atque licentia. Sed hoc miror, quod nostra aetate scriptores librorum compendiorumve, quae disciplinam mythologicam antiquitatesve Romanas docent, cum ceteris in rebus Seri rem gere neque imprudenter aut leviter virorum doctorum suspicione probare consuerint, in re etymologica summa temeritato tenuissimum quidque amplectuntur, quasi numero corrigatur vanitas. Atque Orci quidem Flem repperietymologias. Ex quibus quattuor originem Graecam suspicantur, si modo quoslibet similes sonos Graecos cum sonis Latinis consere suspicari est.
Unam imprudens finxit Vergilius, cui Georg. 1, 277 canenti ipsa dios alios alio dodit ordino luna
felices operum quintam fuge pallidus Orcus Eumenidesque satae tum partu erra nefando Coeumque Iapetumque creat saevumque Typhoeanoque Romanus deus neque sabula domestica ob mentem obversatur. bHesiodo enim, ut saepe in Georgicis lumen suum accendit Eece exemplum, illius carminis quod inscribitur En καὶ Ημεραι, versus 803m
Oρκο igitur iuramenti deum, quem Discordia peperit in emiciem periurorum non quidem quinto die lunari in palli n reum transformavit diligentissimus poeta soni magis quam rei curiosus. Neque defuerunt qui ex hac licentia poetica etymologiam de Latini struerent, quam defendorent
15쪽
paulatim converso. Idem populus et sonatores, qui ex Caesaris testamento in eam dignitatem provecti ossent, orcinorum notavit nomine, Vetere ioco salse in eos translato. Quos Graecus scriptor qui eorum temporum narravit historiam λ suo iure χαρωυι α vertit. Nam Charon apud Graecos non minore fama in Vulgus orat, quam Orcus apud Latinos. estis est ipsa lingua, adiectivum quod est χαμυειος adhibens ad varias res designandas quae ad inseros pertinerent, idque in quotidiano praecipue sermone, ut, ἐμακες χαμ vetoe appellabantur scalae quibus e scena ad inferos descendebatur, χαὶ γειος θύρα
qua malefici ad supplicium abducobantur ' Vel odio nequo Orcus Italiam neque Graeciam suus Charon deficit. Etiamnunc Charontis senis figura quamvis mutat nomine haeret in animis et montibus Graecorum. Orcus autem non solum apud Italos, sed etiam in Hispania et Francogallia ex de lactus anthropophagus quidam malus daemo in popularibus labellis proprium hodie tono locum. Quod actio intelligitur, si tecum reputaveris tales sententias, quales et Catulli illud a nobis m,le sit, malae tenebrae loro quae omnia bella demoratia et Lucani Ρharsa 6, 15 primo pallentis
hiatu haeret adhuc Orci, poeta non invenisse, verum e quotidiano Sermono deprompta in usum suum convertisse. Quae metaphora cum perspicua esset, dum veteres di Olebantur, eius sensum Ova religi Christiana quae deos quidem sustulit, deorum nomina omnino tollere nequibat, ita Obscuravit, ut superstitiosi rustici, obliti Orci hiatum omnia bolla devorantis pro Mortis re figurates dici, veram gulam amolici cuiusdam hominum carne
Vescentis humani corporis mensuram valde exsuperantis credere inciperent. Sic pro poetica imagine monstrum quoddam immane sibi Ormaverunt, is quem
Francogalli yre nuncupant, cuius ama sabellis errauitiauis tota Europa vulgata. Qui ab Hispanis vro dicitur, at Italice nulla litterarum transpositione reo. Neque tamen principialis Orci significatio in Italia penitus periit, in paucis locutionibus etiamnunc permanet. β At regionis infernae
Orci nomine appellatae apud eosdem memoria exstat prorsu nulla. tit. 24 libri II Institutionum Iustiniani addit 4qui etiam orcinus appellatur Quod
autem riuris periti oreinum libertum ita definire solent, cuius patronus sub Orcum Pervenerit, id neque a grammatica neque a sensu satis defendi potest.
qu deorum cultus, cum tot di tam divorsi origine et natura inter se confunderentur atque confluerent, fuisse qui populares deos Graecum et Lalinum, Charontem et Orcum assimilarent. 3 Cetorum iam ante Servium do persona Orci ambigebatur. Servius enim necesSohabet obloqui iis, qui sum pro Charonte Latino ducerent. Quod quo facilius refellere licet, eo plus Valet ad demonstrandum, quinto saeculo orae nostrae veram Orci naturam iam oblitterari coepiSSE.4 Velut iam apud Ariostum Ortando Furioso cantum 17 Vid. e. g. S. 14ma attene, per Dio vallene figliocho Porco no i ii senta eo Engoi. 5 MANU ZZI, Meabolario, S. v. inter alia memorat ea/ere in Oec ait Orco in Maere in grandi33im perisOI di morire.
De vi atque significatione vocis Orci haoc satis. Nam fallitur, si quis per
rationes tymologicas am illustrari posse speret Antiquum esse des nomen supra Ostendimus. Eiusmodi autem Vocabula, cum e remota antiquitate per multa hominum aetates magna cum religione tamquam per manus traderentur atque propagarentur, ut nescio quid sancti et occulti habebant, ita a reliqua lingua quadamtonus secedere et quasi propriam secretamque sedem obtinere coeperunt quapropter perinde atque res divinae quas significant ultra humana posita sunt negotia, eodem pacto et illa nomina quibus di vocantur atque invocantur a communi lingua verbisque, ut ita dicam, profanis abhorrere videri latendum est. Antiquiorem certo linguae Statum quam cetera vocabula ostendere solent. aucae admodum deorum appellationes ad certa etyma revocari possunt quae quidem non levi quamvis acuti ingenii ludo divinantu in sed arto critica et disciplina linguarum rite adhibitis, investistari debent pleraque adhuc obscura sunt aut ambiguam habent originem. Missas igitur aciamus quae adhuc proditae sunt de
Orci tymologia coniecturae et variae et vanae. Qua in re minime culpandi sunt Varro vel Festus vel eorum aequales, ne ridendi quidem dabant enim quae poterant, studiumquo interpretandi eorum certe laude dignum. Idem valet de recentioribus qui fuerunt antequam perspectum est linguarum et verborum rationem structuram vitam certis legibus esse adstrictam, quarum cognitio, id quod hodie omnibus notum est, tot cael diversa esta tralaticia tymologigandi temeritate atque licentia. Sed hoc miror, quod nostra aetate seriptores librorum compendiorumve, quae disciplinam mythologicam antiquitatesve Romana docent, cum ceteris in rebus seri rem gero neque imprudenter aut leviter virorum doctorum suspicione probare consuerint, in re etymologica summa temeritate tenuissimum quidque amplectuntur, quasi numero corrigatur vanitas. Atque Orci quidem optem repperietymologias. Ex quibus quattuor Originem Graecam suspicantur, si modo quoslibet similes sonos Graecos cum sonis Latinis consere suspicari St.
Uuam imprudens finxit Vergilius, cui Georg. 1, 277 canenti ipsa dies alios alio dedit ordino luna
felices operum quintam fuge pallidus Orcus Eumenidesque satae tum partu erra nefando Coeumque Iapetumque creat saeVumque Typhoeanoque Romanus deus neque sabula domestica ob mentem obversatur. Ab Hesiodo enim, ut saepe in Georgicis lumen suum accendit. Ecce Xemplum, istus carminis quod inscribitur Εργα καὶ Ημμα, versus 803:
Oρκο igitur iuramenti deum, quem Discordia peperit in emiciem periurorum non quidem quinto die lunari in pallidum Oreum transformavit diligentissimus poeta soni magis quam rei curiosus. Neque defuerunt qui ex hac liceutia poetica etymologiam de Latini struerent, quam defendo ut
16쪽
argumentis hoc genus: va ορκος, iuramentum, quia Sit iuramenti deus, et per lutonem et Stygiam Inserorum paludem iurare etiam dis mos suerit et magna religio.' Ergo propterea quod di Graeci per Stygiam paludem iurare solent, ideo homines scilicet Latini ipsum insororum deum Graoco potissimum iuris iurandi nomine appellaverunti Alteram xcogitavit Casaubonus ille, qui alter Horatius apis Matin more modoque grata carpebat thyma per laborem plurimum, unde operosa non ut ille carmina, sed commentarios composuit doctos quidem et laboriosos, sed a parte etymologica sane antiquatos. Nihilosecius eius ariolationes in toxicis nostris etiamnunc repetuntur Quas qui cognoscere volit, inspicito Suetonium, quem edidit Casaubonus aristis, p. 74 quo facto mihi assentioris nullam fidem habendam esse eis qui Orcum a Graeco p ' derivarent, vel mehercules etiam hodie derivent. Tertiam autem proseri ΡRELLE II, p. 62 νDie nouero Etymologio donlit be Orcus oWohnlicli an das Griech ερκος in de Bedoutun cines Vor- schiussos'. Ilud udenhi' Latinoe somniare appellatur, non cogitare. Quartam denique repperi apud RIEG, Grundria de Rom. Alterthumer, ibi inter alia Ερεβος et Orcus inter se comparantur, quamquam id vocabulum Graecum quod Sanser. ψω, Got riqui respondet, Latine nulla ratione v Orcus
At veteres grammatici originem Latinam coniiciebant ' IIo prudentius, sod conantes deficiebant vires. Verrius Flaccus apud Festum p. -02: 'Orcum quem dicimus at Verrius ab antiquis dictum Gymn, quod et u littor sonum per O esserebant, per e litterae formam nihilominus Musurpabant, sed nihil affert exemplorum ut ita esse credamus nisi quod is deus maximo nos urgeat.' Quam non firma sit haec etymologia, ante oculos est conVersa enim sana cogitandi ratione Verrius prius etymon sibi finxit, quam inde deduceret quibus sonis pari scriptura vocabulum ORCUS ab antiquis expressum esse putaret. - Neque melioris sarinae quae Varro L. L. V 66 ait, qui locus, si recte maduigio emendatus est quod dubit - Ortuum quod sit
finis, ideo Orcum appellari declarat. - Nuper septimam protulit JORDAN in annot ad II pag. 3 relleri omische Mythologie νDies auehison de alte Gramin gewOhnlic ais urspriinglic lateinisel anerkannio ort
Etenim, quamquam sonorum diversitas cum in re qui sonus est o repondere debeat ei, qui est a tu aree quodammodo defendi potest, a sensu tamen nullam habet defensionem. Ad sedem mortuorum arcae imago pertinere potest arci enim loco edit atque arduo hic utique locus non est- , ad terribilem
Mortis deum, homines rapientem aut devoranis non potest. Neque Vero ex lingua Latinae thesauro res videtur explicari posse, sed altius est repetenda. Eiusui Odi enim quaestiones solvi non possunt nisi comparatis cognatarum inter se gentium mythologiis linguisque. Quid hac via assecutus sim, alibi exponam Pro huius argumenti brevitate susscit me demonstrasse Orcum semper deum esse, numquam in tota antiquitate loci suisse nomen.
1 Vide e g. Probum gi ammaticum apud ΚΕIL Gramm Latini IV, p. 10 : hoc tamen scire debemus, quod omnia nomina post e litteram habenti h peregrina Sunt .... Xceptis tribuS, quae Latina Sunt, lureho, pulcher, Orchus sic enim in antiquioribus reperies, non Orcus.' Oreflua autem sine dubio vitiosum St, neque hodie scribitur vid. RAMBACH
2 Gppidulum versu quod dicere non est Hor. 8at. 1, 5, 87 .
Satirici Romani cum identidem res persona loca tempora aut minus nobis uota aut prorsus ignota tangant vel ad ea alludant, sequitur ut sine interprete satis intelligi non possint. Atque utinam quales post litteras renatus nacti sunt interpretes et commentatores, Casaubonos Benileios Hermantios eiusmodi scholiastae vel glossatores eorum ex antiquitate servati essent. Sane non desunt scholia, utut sunt, plena utilitatis atque minime contemnenda ad oratium Persium Iuvenalem, verum caute admodum iis est utendum. Nonnumquam quae tantum divinabant pro certi venditant, interdum nihil aliud quam ex ipsis poetae verbis concludunt, quae quivis alius dum attente legat ipse invenire queat, subinde in rerum errores apertes implicant. Id a summis criticis aliisque iampridem animadversum est.
Rem veterem novo argumento confirmare conubor.
Horatius in enarrando itinere Brundisino accurate omnes deinceps Stationes memorat, ubi pernoctatum est Ariciam, Forum Appii, Anxur, Formias, villam prope pontem Campanum, Capuam, Caudium, Beneventum, villam prope Trivicum. Hinc redis avecti sunt. quattuor hinc rapimur viginti et milia redis mansuri oppidulo quod versu dicere non est, signis perfacile est venit vilissima rerum hic aqua, sed panis longe pulcherrimus, ultra callidus ut soleat umoris portare viator nam Canusi lapidosus, aquae non ditior urna
qui locus a sorti Diomedo est conditus olim. Aequalibus orati haud dubie in promptu erat ex his signis nomen Oppiduli essicere, nobis non item Sod postoritati consuluit bonus scholiasta, uomen oppiduli addidit; uEquotuticum significat, cuius nomen heXametroversu complecti O potest.' Hoc igitur testimonio confisi viri docti usque adhuc Equum uticum sive Equotuticum sives quotutium sive Aequum
Τuticum varie is locus scribitur, ab Horati significatum esse censent.
Non latebat quidem id oppidum Hirpinorum ad ceterum iter non Satis
conVenire, cum Brundisium petentibus in Apuliam contendendum non in Apenninum Versus recedendum esset. Iam Cluverius hanc ob rein de fide
huius interpretationis dubitabat, Arpos non quum uticum id oppidulum fuisse suspicatus, quam ' suspicionem rut Jovem Taeile . refellit Benileius.
17쪽
Iam alium geographum ALCKENAE item video per rationes geographicas demonstrasse, de quotutico nostro loco cogitari non posse. Sed plus etiam est. Si quotutici deverterant, quo pacto postero die Rubos pervenire poterant Rubi enim ab Equotutico amplius diei itinere abest, cuius prior pars per asperos flectitur montes, tum multa milia passuum per Uordonias et Canusium in planitio eundum. Quam ob rem vulgo censentur biduo id spatium consecisse, et Canusii mansisse et Rubis; non quidem Canusii moram ab oratio diserto commemorari, verum quod mota ad Canusii us si mentionem continuo us. 93 addat sentibus hie ' Varitia discedit ma tua amicis, inde esse primo Canusii Varium a ceteris discessisse, tum si Canusii ille discesserit, necessario Maecenatem et Horatium et reliquos Canusii elaam fuisse, denique si eos ibi fuisse statuendum sit, ex rationibus geographicis apparer ibidem etiam per noctem eos mansisse. Credat Iudaeus Apella; non ego hanc intorprotandi rationem duram, multiplicem, ab Horatii
perspicuItate maxime abhorrentem, probare possum. Sed a re vera per umbages mansionem Canusii a poeta esse indicatam, ac Horatium cum ceterae ordine enarraret unde et quo quoque die pervenisset, in uno Canusio contra morem suum id non observasse, at Canusium non tam longo a
Rubis abesse potest, ut epithoton longum iter s. 94 satis expeditum sit. Fuit tamen iter Rubos longum, via haud ita bona: inde Rubos ossi pervenimus, utpote longum carpentes iter et factum corruptius imbri. Sed nolo te amplius morari, B L. Fons si origo dissicultatum sui scholion
quod supra memoravimus. Si hoc non exstaret, iampridem credo summi
critici qui oratium ediderunt, verum invenissent, nunc prava fiducia iis fraudi fuit. Inspicedum quamvis tabulam Italiae geographicam, videbis in medio sere intervallo intor Trivicum et Rubos sitam esse Venusiam Horatii patriam. Ibi consecto viginti et quatuor milium itinere mansit, eam libens
Versibus celebravit indicavitque signa proserens satis profecto nota amicis neque eteris aequalibus obscura. In Venusia enim signa Optime conVeniunt. Primum Venusia hexametro versu dici omnino non potest. Tum Canusiumata Icinum est, ut mentio eius urbis ad inveniendam Venusiam cum maximendiuVet. Deinde ipsa signa quae proseruntur eiusmodi sunt ut rite edanture ore hominis in eo oppido nati et alti, minime ex eius qui noctem tantum abi commoratus esset locorum scientiam, regionis consuetudinem exhibent. Amicis autem haec signa aqua venalia, panis pulcherrimus notissima esse debebant cum enim oratius in scriptis patriae non minus quam patris
amorem declaret, lacile intelligitur etiam in sermonibus et quotidiana cum amicis consuetudine de iis eum non tacuisse. ostremo ratio itineris postulat ut in eo oppido manserit. osita est enim Venusia in medio sero intervallo quod est inter Trivicum et Rubos, tum ab hoc loco satis longo abest ut intelligamus ob longitudinem itineris sessos Rubos pervenisse Canusii neque fuerunt neque esse potuerunt Hoc leerlhampius tuis intellexisset, versum 921 Sic cum Benileio legendum pro vulgat linc.
qui locus etc. interpretando ad ipsum oppidulum rettulit, ut is esset locus olim conditus a sorti Diomodo Saltem hoc tolerabilius, quam ut more
geogmpliorum conditor urbis Canusii sine causa, meri ornamenti instara Oota elegantissimo additus existimetur. Eadem rati Benileium permoverat, ut Otum versum D ut spurium expungendum cenSeret. Si vero Venusia mansit Horatius, illa verba: aquae non ditior urna qui locus a sorti Diomodo est conditus olim, quae tot interpretum saecula malo habuerunt, perspicua fiunt. Du edit signa octa ad cognoscendum oppidulum, quod versu dicere non est venire Ib aquam, panem ibi pulcherrimum esse. Haec cum per se non sussciant, addit Canusii in vicina urbs panem multo sesso deteriorem, de aqua aliud
addit. Quid igitur Rogiono illam aridam in qua situm est id oppidulum
μετρον, Olim ordinatam fuisse a Diomodo homo. Dicit igitur: 'mansimus hac nocte in parvo oppido, cuius nomen hexametro versu includi non potest, sed situm est prope urbem Canusium circa Dauniam'. Loomm enim condere quod euilui ne Latinum quidem videbatur si eodem sensu diceretur atque Uurbem condere', aliter accipere licet. Potes vlocus' valere
pro regione, velut in Vergiliano illo est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt. Eiusmodi locum qui condidit, eum ordinavit, legibus et iure consuefecit,
homines ex incondita et rudi turba ad vita societatem et mores vocavit, ut Saturnus talos ), Romanos Romulus ot Numa. Aquae non ditior urna qu locu i. e. ea terra arida, quam supra diximus, non urna plus quae habens fortem Diomedem heroa ponymum habet. - Ex Strabone et Servio Scimus maximam tota Daunia semper fuisse Diomedis memoriam. Non Arpi
solum et Canusium, sed et alia oppida complura a Diomede condita esse serebantur Sipontum Strabo VI, C 284 , en ventum et Equumtuticum Serv. ad Aen. 8, s), Garganus, Veninum, Venusia In Servianis ad Aen. 11, 24 haec legimus: 'sano Diomedes multas condidisse per Apuliam dicitur civitatos, ut Venusiam quam in satisfactionem Veneris, quod eius ira sedes patria invenire non poterat, condidit, quae Aphrodisias dicta est'. Quodsi quumtuticum non minus quam Venusia Diomede conditore gloriabatur, etiam causam errori videmur deprehendisse qui scholion supra memoratum composuit, vel potius quicumque primus auctor fuit eius inter-1 Verg. en β, 10 primus ab aethorio venit Saturnus Olympo
is genus indoctio ac dispersum montibus altis composuit legesque dedit, Latiumque vocari
2 Si oeum de ipso oppidulo accipere mavis, spreto Bonileii scrupulo, ut secit Poerl-kampius, et hoc admitti potest. Sed tot urbes et oppida a Diomodo condita serebantur ut dimetio sit intellectu, quid tandem ad inveniendum nomen iuvare posset dicere id
18쪽
pretationis, quae Equitutici Horatium devertisso statuit, is ex duobus locis
prope rivicum a Diomede conditis perperam Optavit. Etiam memoria Tuticani, nominis neque hexametro versu nec pontametro apti ab Ovidio
Ex Ponto 4, 12 facete vitati apud hominem grammaticum aliquantum
Fortasse mihi obiicietur: uVenusia colonia Romana et quidem bis doducta, non poterat dici oppidulum empore belli unici ocundi orto Romani Venusinis usi sunt sociis sortibus atque fidelibus. Tunc Venusia orat civitas alicuius momenti et potentiae. Sed id ipsum bellum Hannibalicum cum toti Daunia calamitosum fuit, tum compluribus vetustis urbibus admodum nocuit. Testis est Strabo, oratii aequalis, geographus spectata fidei et diligontiao. Is in describenda Daunia et Apulia VI, C 285 προτερο μει,
memorat Canusium et Arpos, ut ex moenium circuitu appareret, Olim maxima fuisse Italiae urbes, tunc in brevius contractas. Venusiam idem semel nominat, et id obiter simul cum Hyria, cum demonstrat utrumque oppidum viam Appiam tangere, hoc inter Brundisium et Tarentum, at Venusiam in confinio Samnitium et Lucanorum; Hyriae autem cum etiam alio loco meminit, πολιχυιο i. o. 'Oppidulum' dicit. Inde tuto colligore licet,
ne Venusiam quidem eiusmodi appellatione indignum fuisso. Poterat igitur Horatius de patria sua ut oppidulo loqui, maximo in sermone sestivo. Quidni hoc loco saceret, ad urbanum dictum accommodatissimo p
Satis constat, vel vetustissimos et Optimae notae codices multis locis vitiis inquinatos esse solere, in quibus indagandis atque, si potis est, corrigendis ars critica et multum iam versata est et diu versabitur. Non est unius aetatis nedum hominis antiquum scriptorem ita emendare ut a posteris nihil supra addi possit. Quamquam non de industria quaerendae sunt coniecturae, quae Si bonae erunt, sua sponte veniant necesse est. Quibus si inveterum textibus constituendis carere possemus, Optimum esset: nam ut
salsas et corrupta lectiones correxisse iuvat, ita sinceris et veris uti praestat. Me praelatus sum ne quis libenter me putaret accedere emendatorum catervis, atque ut Oratiana utar imagine, in silvam ligna ferre. Sed res sic so habet Corruptelae in veterum scriptis etiamnunc insunt multae, qua non contortae interpretationis fuc oblinero porto, id vero esset os oblinere lectoribus vel quod etiam peius est, discipulis, sed plane agnoscere et veris nominibus uti. Quodsi hic illic soli conicetura tibi in mentem veniat, quae salva grammatica, Salvo sensu locum aperto corruptum, tamquam magica quadam Virga attigeris, in integrum restituat, simul ut causa erroris indagetur, quidni eam in medium proseras Sicarbitrato haud absurdum visum est pauca quoque huius generis ex adversariis meis huc conserre.
I. - Verg. aen. II, 595 Aeneam aspectu Helenae immorantem, ultionem et poenas meditantem, Oblitum suorum corripit mater Venus: nate, quis indomitus tantus dolor excitat iras pquid furis aut quonam nostri tibi cura recessit 3 non prius aspicies, ubi sessum aetate parentem liqueris Anchisen, superet coniunxne Creusa Ascaniusque puerpet qua sequuntur. Haec perspicri nisi quod haeremus in Oce nostri. Servius no8tri cura et hoc loco, ut solet, unam se do Aeneae familia tacit, ut I, 25 IJ vn ob iramprodimur.' Ita nostri cura', quae Verba exire Veneris nihil aliud esso possunt, nisi cura mei, Veneris aut cura deorum, ita detorquentur ut non onoris deorumve sed Anchisae Ascanii Creusa curam declarent. Aliam explicationem tentavit eynius secundum eum Venus Anchiso cogitat se ipsam dicit, hac enim mente filium admonet ut Anchisen a Venere amatum tueatur ac semet nisi reverentia est, quam Venus exigit in oc, ne elena quam ipsa tuebatur iniuriam saceret.''Quae interpretatio malo causidico quam bono philologo dignior Neque si genitivum vnostri' subiectivum, ut dicunt, accipimus, quicquam inde lucramur. eerthampi merito totus versus Obscurus videtur Scilicet votustissimum inest mendum. NOSTRI ortum est ex male lecto MOSTRI. Diei VenuS: quid furis aut quonam monstri tibi cura recessit pnon prius aspicies, ubi sessum aetate parentem liquoris Anchisen. te. Celeritate opus est, at moraris. atri filio uxori opom serro dobos Helenae caedem moditaris. Quid furis Quonam monstri, in quamnam rem portentosam, immanem, a re tua alienissimam cogitatio tua recessit Duas interrogationes per aut coniunctas saepe idem valero notissimum est. Ad rem
consor quae Appius Claudius apud Ennium:
quo Obi mentes, rectae quae stare solebant antehac, dementes sese flexere viai pII. - Verg. Aen. IV, 584 sqq. Dido Aeneam videt vela dantem classemque
e portu procedentem. Erumpit in celeberrimas illa querelas cum exsecratione gentis roianae. Primum invocat Solem, tum Iunonem, tum H uten,
et ira ultrices o di morientis Elissae, accipite haec. Ubi quid sint di morientis Elissae nomo umquam expedivit. eerthams: siri morientia explicatu est dissicile Genio Didonis,mane Sychaei, etiam
ultores Elissa interpretantur.' Versus corruptus bis. Nam et perperam interpungitur non enim sunt di, sed verba morientis Elissa -- et sub vocabulis et di vetus mendum latet. quae si unciali scriptura exarata fin-
19쪽
igimus. correctio est facilis; ἘΤDEI ortum est ex FIDEI. optimo omnia procedunt, si Dido haec dicit
Sol, qui terrarum flammis per Omnia lustras, tuque harum interpres curarum et conscia Iuno noctumisque Hecate triviis ululata per urbes et Dira ultrices fidei, morientis Elissa accipite haec. Iam Servius depravatum versum legit. m. - Verg. Aen. VI, 10 corripit Aeneas extemplo avidusque refringit cunctantem et vatis portat sub tecta Sibyllao. Ρeorthampius perspicue, ut assolet, exponit et etantem huic loco aptum non esse. Cum enim supra eneae Vaticinata esset virgo: aureus illo ramus hipae nolens arilisque sequetur si te sata vocant alitor non viribus ullis lvincero nec duro poteris conVellere ferro' VI, 146 sqq. , sequitur ut Aeneas eum lacile decerpserit. At cunctans refringitur qui resistit quominus roseiugatur. Vergilius scripsit nutantem. Nutat qui labefactatus est qui loco cedit, fluxus Aen 2, 2 nutat Ornus, quam lignatores admotis securibus certatim accidunt. Ibid. 9 682 nutant summae quercus vento motae. ac Ann. 1, 17 princeps recens factus qui nondum radices egit, dicitur unovus et nutans adhuc.' Macrob. Sat. 1, 12, 2 vanni certus modus apud solos semper Aegyptios fuit aliarum gentium dispari numero pari errore nutabat V In his et similibus extem aliqua is causa est nutandi. Nostro loco aureus ramus sua sponte cedit. Nullo negotio Aeneas nutantem refringit porindo atque ei fuerat praedictum. endum autem ortum videtur ex eo quod cum in archetypo nutantrem in Versu primum Oecuparet locum, prima aute litora aut abesset, aut evanida esset, scriba perperam suppleverit, UΤΑΤΕΜ eXarans pro eo quod esset lUΤΑΤΕΜ. IV. - Verg. Αen V, 75 lege excipiunt plausu impavidos gaudentque tuentes Dardanidae. Syllaba tim hic excidit. Sueri Troiani quamvis verecundi minimo pavebant, Iim verecundia moti pave- neque parentes iuvasset aspectus timidorum. Si, rent, quid est quod poeta eosdem laeto appelint. vs. 577 postquam omnem laeti consessum oculosque suorum lustravere in equis. V. inor C. 1, 37, strophae sextae:
perire quaerens nec muliebriter expavit ensem nec latohtes classe cita reparaVit oras,
ultimus versus interpretes non sine causa vexavit et exat. Sensu enim prorsus caret et aperto vitiosus est ' Merito igitur L. Mulier in od sua Teubneriana corruptelae signum apposuit. Quid enim sit ora clarae ita reparare nemo sanus intelligit. einehius coniecit ollisitare paravit oras, quod ulter ob metricas rationes impugnat, neque ab historia commendatur. Tantum enim abest ut Cleopatra latentes i. e. remotas, Oras sollicitare non paraverit, ut sub adventum Octaviani usque in Arabiam fugam cum animo suo volutaverit. aravit quidem fugam, et eam classe naves ex Mediterraneo per Isthmum, qui Aegyptum ab Arabia separabat, in sinum
συμμἐυειν, παυσατο. Quid ergo, Si viam ingressi, monstratam a L. Bos quom laudat oerlhampius qui unam litterulam coniecit excidisse, duas periisse statuimus, ut legendum sit Classo ita Ire paravit oras. Animi magnitudo hac in re cernitur quod fugam quidem meditata est, Verum non patravit. Haec autem medicina lenior, quam si cum Bonilesio legas relasse cita penetravit oras. Omp. etiam Lucr. 5, 386 quod sacere intendunt,
VΙ - Leniorem Ortasse etiam modicinam adhibere licst ad restituondum alium versum oratii C. 2, 13, 18 . oota ibi hanc sententiam, homines Incertis fortunae casibus maxime obnoxios esse, exemplis illustrat navita Bosporum Thynus perhorrescit neque ultra caeca timetve aliundo sata: miles sagittas et celerem fugam Ρarthi, catenas arthus o Italum robur sed improvisa totivis rapuit rapietque gentes. Ut nauta periculum a mari timet, ita Romanus miles a Partho, Parthus a Romano Illi enim cum procellis luctandum, at his alteris inter se suis cuique armis contendendum uter opprimat adversarium, ita ut arthi artes belli resormidet Romanus, huius vero illo. Verum plerumque ali mortis genere occumbere solent. Oc, ni salior, vult poeta. Sed non plane expressit. Etenim Romani timorem intelligimus, fugam arthi quilis et sagittas numquam ustra emissas horrentis, arthus cur carcere potissimum Italos metueret non intelligitur. Non enim capti hostes carceribus includi solebant sed aut interfici aut oni Malofici se fures in carcere includebantur.
1 Bentleius: Quid, obsecro est reparare oras Iasser et grammaticos increpat squis hypallagen hyperbaton, Inchysin nominaverint, egrogio loca quaeque contaminatimimas putant expedire.' Poerlkampius: Locus difficilis, qui mo maxime omnium vexaVit.V
20쪽
Catenae autem et robur, sic coniuncta, quid aliud significare possunt quam carcerem Et solent interpretes accipere de udian carcere. Sed explicare supersederunt quo pacto carcer urbis Romae a Servio Tullio aedificatus,vItalum' robur iure vocari posset. Praestat sententia eorum qui de Italarum legionum roboribus cogitent. Sed quid uni catenae Nam catenas, quales superbi et insolentes reges et imperatores Victoriae securi secum portabant, ut illae λυσῆις, quas memorat Plutarchus de vit aer alieno
c. 44 3, Moral. p. 829 A Datim et Artaphernem adversus Athenienses
habuisse, talos poeta hic dicere non poterat. Suspicor vocabulum catena esse corruptum. Si certuti esset, Ventidium Bassum, qui anno 38 ante Chr. n. clara de arthis victoria Crassi cladem ultus est de qua pugna lutarchus Anton. 34 τοὐτο το ἐργου iv τῶ αοελμιώτατοις γευομEυου - Gallis vel Germanis auxiliaribus usum esse, non dubitarem
assirmaro CATENAS ortum esse ex ΑΤ EI IAS, i. e. cateias. Id enim totum, quamvis Italis non ignotum vid. Verg. Aen. 7, 41 Gallorum imprimis
vel eutonum proprium fuisse dicitur. Eo Optime hostem nonnisi minus pugnantem urgere poterant. In Antonii dumtaxat exercitu cum adversus Ρhraatem duceret, Galli erant, Vid. lut Ant. 1. VII. In octavo Aoneidos libro inest sabula certaminis Herculis et Caci, quod magnifico a Vergilio descriptum utilissimo commentari instruxit ΜIcHEL BREA in dissertatione quae inscribitur νHerculo et Cacus, iude domythologie comparee' id imprimis cap. X. - Egregia poeta narratio in versu 1 obscuratur mendo, quod Ximere conabor. Postquam in Superioribus Caci rapina Herculis labor in quaerendis raptis bubus rustra positus, tum eius discessus eum reliquorum boum mugitu, postremo unius ex raptis ad eum clamorem reddita vox, latibulumque inde coguitum deinceps narrata sunt, poeta ipsam pugnam heroi et monstri resurro aggreditur. Describit iram Herculis et primum impetum: hic oro Alcida furiis exarserat atroselle dolor rapit arma manu nodisque graVatum robur et aerii cursu petit ardua montis.
In iis obscurum est, quid sibi velint furiae Alcidae, tum plusquam M.
Garactra contra grammaticam, quae persectum requirit. At omnia recta soliabobunt, si mecum sentias FURIIS librari deberi, poetae manum esse FURΤIS pro Aloidae autem, ut iam Ρeerlhampius proposuerat, nomin Aleidea reponendum esse. Scripsit enim Virgilius hic vero Alcides, statis exarserat atro solio dolo, rapit arma manu te Iam anto id vult plusquamperfectum furtum heroi dolorem moverat, qua de causa cognito latibulo ultionem sitiens extemplo adversus latronem vadit. VIII. In oratione, quam pro Sex. Roscio Amerino habuit, CICERO duorum Rosciorum Capitonis et, ni scelesta societate caedis et rapinae, Sex. Roscii patris nece Onorumque eius a T. Roscio iniusta occupatione exposita, quantus ob eas res Amerinos luctus cepisset declarat, indignationem vero tantam suisso narrat ut nefarii sceleris dolor metum potentis Chrysogoni vinceret. Factum est enim decurionum decretum, ut publice apud L. Sullam de
Rosciorum malefacti conquererentur. ι Etenim, ait Cicero, multa simulant oculos versabantur, mors hominis florentissimi ex Rosci crudelissima, filii autem eius gestas turpissima. . . . bonorum empti flagitiosa, OSSessio, furta rapinae, donationes. Nemo erat qui nou ardere Omnia mallet quam
videro in Sex. Rosci viri optimi atque honestissimi bonis iactantem se ac dominanto T. Roscium.' In his quid sit vinatio omnia ardere explicatu dissicito ost. Sed nihil oxpodit ingenii acumino abuti in interpretandis verbis
manifeste laudo errore depravatis. imirum scripsit Cicero 'nemo erat, qui non Udore Omnia mallet.' Emendati adeo certa est, ut mirarer, si nulli ante me in mentem venisset. Atqui quaerenti mox hercle mihi apparuitiam multis annis ante Scholiorum idem coniecisse. Cum vero editores Odicum lectioni vitiosa certissimam correctionem posthabere pergant, melius
do Cicerone agi iudicabam vulgando hanc emendationem, quamvis iam ab alio Occupatam, quam eam Supprimendo propterea quod alius ante me mea dixisset 'in IX. LIVIUM II, s tradit ob metum periculi alorsenna imminentis patres plebem beneficiis sibi devinxisso, cum annona cura habita tum onera plebis lovando Nam et pauperibus vacatio data est portoriorum tributique, et usalis vendendi arbitrium, quia impens proti venibat . ademptum privatis,' scilicet ut plebs sale uteretur vilioro. Hoc autem sine damno aerarii fieri non potorat. Quod et Livium aperte dixisse consentaneum est, sed ea verba quibus id memoravit, non integra ad nos pervenerunt. Codices et editiones habent vi publicum omni sumptu ademptum privatis.' O Obscurum et varie foutatum. Livius scripsisse videtur vi publicum ONUS ademptum privatis. V endum autem antiquum ortum esse potest ex eo quod olim librarius litterarum ductibus perperam lociis, quasi scriptum esset OMIS, extremam litteram pro sigi vocis usumptus' acceperit perscripseritque
vomui sumptu.VX.- ac Αnu 1, 32 in enarratione legio uum Gormanicarum seditionis, quae fuit post mortem Augusti, legimus maxime in centuriones Saevitum ESSe. ΗΡ strato verberibus mulcant sexageni singulos, ut numerum centurionum adaequarent; tum convulsos laniatosque o partim exanimos anto vallum aut
in amnem Rhenum proiiciunt. V Insandum facinus, sed minimo incredibile, ut commissum a multitudine irata, odio exagitata, atque ut fit levissimi cuiusque sollicitationibus tamquam in insaniam et furorem adacta. Sed hoc fido maius, quod in tanto tumultu milites, ubi Hrepente lymphati in centuriones invaserunt', momento temporis summa disciplina militari inaequas partos se divisisse dicuntur, ita ut singuli centuriones a Maevenia
1 MERGUET, Lexilon z de Reden de Cieero mi Angabo summillefier Stellen locum nostrum laudat ut uilicum exemplum verbi ardendi transitivi vico fungentis. Sed quem senSum tranSitivum ardere habeat, addere superaedit. antum Ciceronis verba ex nescio cuius suspicione ita supplevit ut essent ardere illa omnia.'