Cynthii Ioannis Baptistae Gyraldi nobilis Ferrariensis illustrissimi ac excellentiss. Herculis Atestini .2. ducis Ferrariensium .4. ab epistolis De Ferraria et Atestinis principibus commentariolum ex Lilii Gregorii Gyraldi epitome deductum

151쪽

uJPonti cis pedes accid erat regni iurasmauit , omnis bus urbis, acJeditionibussedatis, omnibusι bellorum cauos deletis,eu laetῆet oti com tem dimisi. Cuius exostatus reditus tanta utilia parentem adfecit, ut ipsum amplexatus prae laetitia collachrimatusfuerit, inmanus ad Caelum tendens vobis aquit, Caelites;gratias ago quoi tantae ei, ranis expectationis filium mihi concelsistis. Cyterum propea ratum Hadrianisatum o Clementis ad Pontiscium disgnitatem ascensus veteres tumultus excitauit,si v quinuo dum concepta odia concoquerat acerbitatissu usus in fonsum euomuit. In illis vero rerum agitationib. min eo ita gruentium bellorum tumultu Hercules semper arenti prysio fuit. Et ecce interea Franciscus Gallorum Rex quicum Atesina familiasemper in id. er Ocio permanifesrat, ab ea in omni, quam in Italia cofecerat,expeditione, opibus, conflio, Erfortitudine adiutusfuerat Quilscies bat nobilissimum horum Principum genus a Gallorum nobis litate ortum duxisse, ut ipse longa temporum intercapedine intermissam cognationis rationem , inprisinum reducere πquam amiciti foedus beneuolentiam inter Gallos Regesis Atesinos Principes semper seruauerat, finitatis etiam vinculo imaret, nobilissimi, ac clarissimi adolescentis fama excitatus, Renatam Ludovici Regis filiam, uxorissue sororem, filii matrimonio collocaresecum statuit quod Regio decori Herculem,hoc connubio,non minus plendoris addere, quam accipere tuticaret. Hanc animi sui cogitationem, ο

152쪽

Vosenlam in Aresinum genus voluntatem Franci cus Ab of sgni cauit. Eam carisb ostio aperit amantissimus paster Hiendit quam in suam totius ditionis rem si faturum huic Regi a filitate coniungi. Cum Clemens, Plentijs ust Hiis aliis artib. ut euideret se addiicere conaretur filius pareti obsequentissmus o qui illiusseres paruit hortationib. Je ea dia fae fur respondit quaepater quacuns rone iuberet,

cusem,ne, bas duxisset ab amatissimis idelissimis 3 aa

retis ostiis recedere se hac tame in re eo magis in eiussententia descensuruiu ab amicissimo Rege inuitabatur,oss profonebatur sbio toti generi magno honorio comodo futuru videbat. Hissc inter filium, ' parentemsi maris pledidissimo equitatu comparato in Galliam Hercules ad Frssciscum contendit,o imus Rex o imum amfletiitur uioles scentem. Et cum in conuictu, e quotidiana consuetudine , in E ercule ingeniumpudentiam; conflium solertiam, rerum omnium cognitionem una cum aetates adoleuis anima istierteret ut omnibus esset co arandus multis anteponendus,ifum praesentia famamsuPro se cognouit. eos magis uero tu es, Renatam illi de hondisse quo illius virtutem omni sua Pnione maiorem se comperiit. R enatam tollit lectili imam aeminam; regio spleniori moribus,ac virtutibus pasrem fili matrimonio iungit eundem Carnutum Ducem creati Nuptiis celibratis Herculesialia repetiit, maona Iopuli titia,Vna cum uxore in Urbem se recepit. Dum hycFerrarisieruntur, Cear ad Clementem Bonorum venit,

153쪽

bus inter eum Glementem componendi a Cayare Bononiam accersitur, illuc contendit optimus Princeps, Hercule regni Produce, custode, ac moderatore relisto qui in eo munere obeundo tale de Je,et de virtute sua specimen dedit, utpaterser appellareto antequam feret. Videbant. n,omnes regendorum populorum Feritiam,quae inparente consenescebat,sciolio adoleuisse,ut paterna par esset. Rebus vero a Cles mente, va Alfonyo ex confectis tabulis, mutuo consensu Casuris arbitrio commisseis, o sententia a Casare o Abfonso lata mortuo Clemente,magna Alfons titia eligitur Potifex Paulus tertius, Atesinoamili veteri necessuum ne colun ius. Sperabat. nucioli Chrijsiano ibi,sbi is

Ate1lino erio, ceu salutare quoida lydus,'se tot cellas affulsisse. Re ipsa Al sensusse ne3has deceptu, utus cset,

ni properata mors tuta illifelicitate ademi seti Successit Iastri Hercules totum ordinu lauisu eo/gauito, quoi nos in eo quod extat Hercule salutato heroicis numeris collexi sumus ut quod sui desdein Albii usoibus relituerat noui Frincipis laetitia prorsus ablulerit. A post soli insedit paterno,illa grata excelles, eximiai specie acta e auctior, o excelsioro admirabilis ille ai vigor et AqueFruria Pinc uirudelia quo ut veluti ioculus stolum aliaru iututu magij tra)suos radios adeo illustres emiserui, ut ipse se ira majore lassi ostenderit Primu cusciret ea e ferer manam inco lati viij a tu i vicissitudine mutetur, o Po

154쪽

fortuniarbitrio,,abeutra accedant pse aduersus fortuna eas virtutormaui ut aduery forti iosecuta teperat esset laturus uris pariterin istis inuictus. Prudelia vero sterita repetere pr sentia ordinare futura, sui dere,ineoructugsebant,etfacie da supererat par Iudiu adhiberealitii vero ipsi potissme curς fuit,ut ad illius Herculis exolu qui antes quam ad monstra domanis aggrederetur se domuit e PJum superaret sibi se parere doceret, ut qui tot populis Frserat illos rectius, e sapientius regere se ipso di cesretitus igitur Hercules descendit, ese oposuit intrasse imperio priusq; ad id aggrederetur,ordinauit. Et cuillud Episebarmisec assidue voluere mentem. s. eam esse, tu cernit, quς audit, reliqua omnia surda penitus, C caeca esse,corasilium in arcem rationis euocauit, illa tantum duce imperare

sibi poposuit Allui in iolescente Principe mirum fuit, quod in ea state , ius natura intemperans esse consueuit sequi nullis legissus tenebatur, perinde amese legibussum uerit assi omni bus ipsi legi bus Iarendum esset plectis debeare , si a lege uissum, vel procri um transgrederetur

Anim igitur asensibus uocato, totus in contemplationem erectus , rationis lumine cernebasse in conspectu esse totius 1s modo ciuitatis sed orbis uniuersi, Ibi in ea cura maris me' incumbentu esse,ut ualis baberi volebat, talese prUasraho quale ipse popul optabat,tales e populo ostederet. Gl.n. Princeps in ciuitate veluti scopus ad que dis populus tam irigit vivendi rationem . litis igitur maloru omni eso

155쪽

cus Aptarei domesticos seruntue Priscipum lases

imTotentes animi impetus cogitationibus omnibus ad illustredecus compostis prauom immio cohibuit; nec Dantum stiliceret,sed quantum deceret cogitabat. Non . m. vo

smet aut Affotelis latebat, aiolescentes ques magis cupis

algus trahuntur,eo magis etiam decere illas comimere,

quare ut omni bisubiiceret, ipse semper se totum rationi subiecit, ni bi , unquam nisillustre , atque honesi1 Iimum

re fiexit . allam n adfectuum, A commotionum moderas tricem temperantiam omnium actionum siuarumsemper comitem habuit Caterum vestraesibi sedatis animi perturbaotionibus, quietem in omni vita co parauerat , populos suo exemplo bonesam vitam docuerat,ad ditionem omnem stabilendam se totum conuertit. Et cum videret, ea omnia, quae internos vigent, humana prasertim cor rabeo ueintegram valetudinem seruare , quousque illa in elementorum diuersias, quibus consamus inter se conciliata pacis foedere iuncta seruantur, omnia in Ierus ruere sulla res rum initia intersedi eant, alterum alterum, de sede deiiscere tentet, cogitauit etiam regnum tamdiu incolume futus rum, quam dii ipse 'ram daret, ut peTetua pace niterestur. Quare etsi videbat parentem rerum bellicarum gli ria perennesbi decus comparasse , tamen Princepsprudentissimus, o publice quietis cupidissimus animaduertebat ipsam etiam belorum felicitatem , cua clarusfuerat Alfonsus, mas

gna grauias, ulli, O Ivulis damna intulisse. Nemo

156쪽

enim gloriam bellicis in actionibus, iis magii mortalium malo sibi comparare potes . Statuit igitur Hercule aliamssi viam ad gloriam Iernere . Et ut eius pater ex aduers eo cunda nobis et cere curabat lac ne quicquam aduersi nos laederet operam nauauit, imo felicia elicissima rediere sbi Iro suit. Reges ii . intelligebat maxime decere alienam salutemsumma diligentia curare, publico commodo sulere, opopulis in Pimis essesalutares . Prudens Hercle cogitastio, o eo Pinicipe digna, qui non in bubentis, sed in suens dis rebus animi magnitudinem posuisset, vidi Dei ad eas seruandus nihil a ius pace a Dis immortalibus humano gestieri concesumfuisse. Nams bella non alia de causa suscis

piuntur, quam V Victoriam Imperatores con equantur,

ea obtenta ab omnisnt impetu , ab omni iniurii, ab omni perturbationesecuri . Quis Principem illum non miris laus dlbus efferat, qui regnum sic sibi regendum pro fuerit, Vt consito, smentia omnes ab iniuria illi inferenda vel ouerterit vel deterruerit omnese regni inesse defenderit, ut nullis unquam incusonibus fuerint lacessit , nullo in etu populati, nulli bellis vastati r Cum igitur Hercules vis disset parentem trium maximorum Ponti cum odiis istasiisro quoniam fato in eas belli difficultates, vel iiivitum coniectu ui se, in quibus qua uis vitior euaserit,tamen ruia semper a sectauerit,illam perquisiverit, omnibu' votis effagitauerit, ipse secum fatuit, quam pacem A fonsus ob Potis iam dignitatem in Paulam collatam si e tantum concel e

rat, re

157쪽

sae armis nunquam se Principe tib astaretur. Eamiolo cur Musta praefaturus voruntatem, maioresJuhΣs haereditario iure,omnibus Pontiscibus insiterunt, Romam ad Paulum P m considit. Hunc avem opus lus Romanus vix adolescentem , cum ad Hadrianum pastris vice accessit, brinter viderat, tunc Principem, πD A maiorem veneratus es. Cum vero Pauli in con pestium venit, ea eloquentia, uam a natura instam ab Osat, artes , O literarum studio excolluerat, Paulo exposuit Atesinos omnes Principes, ab Aesopimo Caui uno a virginispari noningentesmosexagesimo octauo , pro Yontiscia dignitate cum Berengario tertio ea fortuna Llia Isu, ut Pontisce incorum omnem illius iram in se cons

tium ejiannorum. DXXX Ula praedar de eorumvmute ac de erga Romanam Ecclesam dedi Oe testimo, ma 'fetu semper fimmo Principes in Pontificis auctos

ssemper 'ontiscum incolumitatem praetulisse Eodemis etiaonimo in amplis amitam maiesutem Alfontium fui vi Vt contumaces Venetos Iulii Pontificis Misaeim . . tisparere doceret,c illo cu Rege Gallosae iusserculpit, iobo ea in expeditio tapreclara opera nauauit, uti tironisciae=bmHerintpote stati. Sed aduers ovoriis La

158쪽

Veneti in tute recepis, illos aduersus A fonsum concitMrit, π,uniuerse lalli mole in Dum conseris Principem,ussale de se bene meritum regno Piuare omni Au cura Mesrit. Alse interea Iulium alli su fessum mem Speras se Alfonsum uo mutus inter ipsos,et uniuersia eoru domi nece nitudine, tum obsuam in illam Jedem obbelua itum , Leonem sibi aequioremsore , ideo ad eum alacrem accessisse . ora belli P aequo , o iure illum in tutelam res cieret, quae Iulius illi iniuria dempserat, iure ipse resti tueret Se . n. eumfuturum pollicebatur, ob omniaseras Fer υ Leoni, O . . R . C. debere es et 06bu/rus ei omissis a Leone fuisse oneratu,ea vero tande irrituIuisbe. cuinum nullasti cuja, multo acriore Iulio hoste habuerit quod ille regna tantii hic vero regnu,et illius cotis diis. t armis appetieriti Hadrianu vero Leoni successisseo non mitius modo sed multo etiam aequius cum Allon so egi De cum deletis omnibus iniuriarum, o exfosulatio

mι cati is illum,non secus, ac illum,injuam clientelam receperit , π,Ponti fici decreto. in tota iurisdisione conjumauerit. Si i eruem Dedemum Clementem Pontiscem Maximisi, qui non prouocatus, non lacessitus Vetera odia scitauit, ea

animi aceibitate vi nihil magis quo eris, i ii ii re , Oa ut esuri Al onso, vel vitam arripere ue vel eum de regii , D de Ortunis omnibus deturbare, id ver 1iiijba ab ipso te acumicum,υ Dei optimi maximi munere in uaim ulla elia dolos euitauerit, et omnes conatus eluyeutac

159쪽

declinauerit. Τaniem Caro, Quintum a Clemente,πub Alfons arbitrum electum fuisse aut de re tota cognosseret, pro aequo istano sententiam ferret. Caesarei in controuersa ducta, amborum iuribus auditis pro Rufons iudicasse parere Clementem iudicato uolasse, o Da illi exsententia ut ingentem pecuniarum summam obtulearat repudia se interea vero Clementem fato sublatum, Deorum immortalium consilli Vctum Paulum, ex ampliss

simo illo patrum senatu ele tumfui De ob generis splendos

rem Vits integritatem morum, nobilitatem maxime disgnum uisumma illa auctoritas traderetur,qua nulla a Deo maior uniuersus orbis videre potes. Se arbitrari Deum ut Max nulla alia de causa illum toti M. T. prepoashqse , quam ut ad eam Iacem , cuius iis Deus se auctos rem no stetur,omnia vota, omnes conuerteret cogitationes,

orbi, bisiano vniuerso siq etiam , qui eum antea'

semper obseruauerat, nunc ver. 1 colebat ac venerabaotur, eam tranquillitatem , acquietem concederet , quam,

rater suus semper expetiuerat inpius Milauera , nun Pamvero a secutus fuerat, quod illi Pontifx desuerit eius praeoclarae voLntatis, cuius sesbi durum futurum pollicebatur. QVis se exorarisineret ut optabat rem procul dishi aceret Chrijsiano homine dignam, dignam pontifice,et Ponti ce Paulo , quem ea in sedis statione positum cre obat, ut esset vel tisignum uoddam omnibus totius orbis

Cbistiani hominibus erectum ad bene ferandum se sibi ii

160쪽

eo magis omnia bona polliceri, quo pro comperto habebat eum optime scire, tum ex is a Cataliselitentia , tum Aris quae hac de re I iis intellexerat, sum nihil ab aequilao te,njhil 'tu ilitia alienum Iosulare . Se vero , pro tanto bene licio , in nium, fortunas, virest omnes )Ma deque' boum P eius arbitriobemper ex vorsurum . Maressuri lex

eum etiam iterum , utque iterum orabat, ac byecrabat ut suam de eius probitate, iusilia , ac clementia Vnionem concuerat, re issa experiretur Herculis oratione commosius Paulus illi spem dedit se aequi e boni rationem hasbiturum, daturumque offeram , ut eum non mittius sibi prosi'cium inueniret, quam aequitas, o suus in omnem I, testinamfamiliam amicus animusIUularet. Non defuestunt tamen , qui hanc Pauli mefitemi de semper in uitiae liuo elicibus hominum rebus infensius est ab Hercule alleuriare omni nixu tentarunt. Nec qui Vocurarint, eam Fecuori laesummam , quam , ex Caesarissententia, Pontifici deo bebat, licet ingentem, quae Vix a Rege opulentissimo exigeret ' maiorem abi opersolui. Casaer,m a Pudentia iercules qua Ponti ficem totum nego stium persi , ut invidorum malis iam superauerit C hominum alieni appetentium cupiditatem uallerit . Penim scio. n. diplomate Paulus omnia sili ditio vi rura firmauit: fiatrem glie Hippolytum quod Hercules in m. uuis cum illo collocutionibus tractauerat' in Cardinalium collegium coulauit. Voti contios lacrculi tota in regni curam inin