Schematismus venerabilis Cleri Diocesis Graeci ritus Catholici Hajdudorogensis ad A.D. 1918 [microform]

11쪽

garasiensis excepit canonisatio Episcopatus Munkacsensis. Bulla canonisationis huius Eppatus a Pontifice Clemente XIV. a. iiii edita iurisdictionem novi instituti hierarchici stabili-vii hin clerum et populum Ruthenorum graeci ritus niti, aliosque, qui eosdem ritus et unionem sequuntur et deguntitam in civitate Munkacsensi, quam in aliis praedictae Dioecesis partibus .e Ioannicius Basilovidi, Brevis Notitia Fundationis Theodori Noriatovicii, Cassoviae, Sod Pars d. Tomus II pag. 2ol. Itaque nec Episcopatus Munkacsensis exclusive pro Ruthenis in erectus, sed pro omnibus illis, qui in Eparchiae territorio graecum sequebantur ritum et unionem cum Sede Romana SuSceperant. In hocce vero territorio haud mediocri cum numero etiam alachi ungarique inveniebantur Milites a Principe Stephano ocina a. DOS . in oppidis,ajdu-konensibus colonifati maxima ex parte graeci ritus erant et hungari ac hi omnes Dioecesi Munkacsensi sunt adscripti. IEm-lekkony a gor. kath magyarolia Ooo evi roma Zarandoklaiarol. Budapest, Ool. pag. Tq. Protocolla porro, quae in Mariapocsi isti saeculi XVIII- a duobus Canonicis Agriensibus de miraculosa S. Imaginis BMV. Ecclesiae Monasterialis lacrimatione Sunt confecta, probant delegatos in scrutinio cum fidelibus gr. qatholicis Mariapocsensibus horumque advicinatis, unice hungarica usos esse lingua SZabo seno A gorognatholilius ma- gyarsag tolso alvaria utja. Budapest, OlI., pag. 3b8. Ex diciis patet istos iam tunc temporis quoque fuisse ungaroS. Litterae ergo fundationales Episcopatuum Fogarasiensis Munhaesensisque demonstrant, iam tunc, quando Sancta Sedes et Rex ungariae Apostolicus illos fundaverint, conditores

nec minime intendisse, quominus in gratiam nationum valachicae et ruthenicae novam quandam constitutionem ecclesiasticam darent. E contrario universos regni graeco-catholicos populos illius temporis, absque omni respectu ad diversitatem linguarum, iurisdictioni novorum Episcopatuum subiecerunt profecto ea duci intentione, ut fideles suum cuique reddendo in caritate vivant.

Ast rideatis haec ei omnem nationalisticam characterem excludenti dispositi, decursae temporum saene totaliter est sublata. Memoratae duae Dioeceses namque, prout et novi EpiScopatus ex harum dissecatione erecti, paulatim nationalisticis Valachorum et Ruthenorum studii propugnacula evaSere. Stigma nationalitatis Dioecesibus graeco-catholicis regni ungariae inuri quamvis fortuito promovebatur eo, quod

digressive Bullis fundationalibus ripsa Sedec Romana

Dioecesium Munkacsensis, postea Nero ac de hac excisSae Eperjesiensis Antistites nomine bEpiscopus graeci ritus Ruthenorume Fogarasiensi vero et ex hac serius excerptarum Dioecesium Episcopos nomine Episcopus graeci ritus Rumenorum in officiosis quoque documentis appellaverit. Nationalisticum nisum quas L compleverat a. a 8SI erecti, Archiepiscopatus Albaiuliensis-Fogarasiensis, quum S. Sedes Romana etiam ultima exiguam Valachorum partem Dioecesi adhuc Munkacsensi incorporatam linet exim uerit, pro initis Valachis 'etropolia, a Primati, Strigoniensi independentem creaverit hancque iam nomine Provincia graeco-catholica unita linguae rumenicae canonisaverit. N. illes, Symbolae Vol. II., pag. b83. Exinde invaluit usus, quod Sede Apostolica in decretis quoque officiosis movissim, iam raritum ruthenum , imo stvritum umenum agnosceret, quamvis antea ritum populorum horum tantum nomine 2 rittis groecuset conSueverit SSignare. Transitum a ritu graeco ad ruthenum sumenumque, inquantum coniicere licet, etiam res politicae promoverunt Tendentias nationalisticas eventus anni i8 8 horumque conSecutiones excitavere. Ad debellandum enim geniis ungaricae certamen pro defensione libertatis susceptum inimici gentis hungaricae mationalitates rim regno lucusque vitam facificam viventes ad actionem provocarunt. Cives ungari secum ipsis discordes intestinis Iaborabant odiis. Cumque bellum hoc defensivum auxiliante iussiae sanguinoe suffocatum Set, mationalitates ad seditionem cinctiata: exspectabanto rogabant, expromi studebant et reapse acceperunt mercedes actionum

12쪽

Suarum praeprimis in foro ecclesiastico Graeci schismatici Rumeni et Serviani seorsim, hi et illi extensis cum iuribus autonomicis praeditum independentem Archiepiscopatum obtinuerunt. . C. l. IX a. 8b8. Pro graeco-catholicis valachis vero Gubernium Niennense immediate . Romanae edi sub C. t. XXXIX. a. 868. Etiam in tractibus ruthenicis putabant quadam illas via persequi, per qua ad Successus valachorum et Servianorum similes pervenire possent, sed exspectationibus praecipue ea de causa destituti sunt, quod Dioecese Mun-Racsensem perjesiensemque maximo cum numero graeco-catholici mungari incolerent ei in animis Sacerdotum harum

Adolphi DobransZk nullam causaverint amicam resonantiam. Umnes hae simul sumptae circumstantiae tamen talem

anni So-mis et bo-mis saeculi XIX. pro tam secluso territorio haberentui , in quo alia lingua aliaque cultura, quam nationa-llStrea, omni prorsus iure existentiae privaretur et ubi quisque

prolatio excitavit illam graeco-catholicorum Hungarorum concertationem pro existentia defensivam, quae in exitu suo rectionem Dioecesis Hajcludo rogensis produxerat Graeco-catholici natione ac lingua ungari effectionem in foro ecclesiastico iurium suorum iam a temporibus Reginae Mariae Theresiae moliti sunt Andreas BacsinsZky, Secundus Ordinarius Munkacsensis prius erat Archidiaconus Zabolcsensis et Parochus Majdudorogensis Ille ipse versiones carminum ecclesiasticorum in lingua ungarica confecit fidelibus suis ungaris illasque praecipue ad festa maiora in usum quoque perduxit Liturgiae S. Ioannis Chrysostomi prima et compleia versio ungarica pariter nomini Andreae BaesinsElivveni adscribenda, nam illam Georgius Nilisfalussy, Professor

linguae ungaricae in ymnasio Ungvarensi a. ITOS. conficiens, doni nomastici instar Praesuli tradidit. Versio haec non erat quidem typis commissa, in manuscripto iamen inter peripheriarum ungaricarum Clerum late divulgata est atque in liturgia vetero-flavica, praecipue in partibus ad cantum liuelium Spectantibus usitata. Em leukonyv. Pag. O Precum et canticorum liturgicorum versioni ungaricae, via ab Andrea BacsinsZk inchoata, progressive initio saec. XVIII operam impenderunt Stephanus Lupes Curatus Timarensis et Michael Κrucsa prius Parochus in GalfZecs, postea in Satoraliauihelv per annos i 8od-i8 id vero Canonicus Dioecesis Munkacsensis Secundo saec. XVIlI- dimidio ad versiones operam contulerunt Antonius sope Canonicus Doec Munkacsensis, Ioannes Va-lyi Curatus arasZensis, Iosephus Lukac Curatus in Abaui-sganio ac Alexander Vas ovic Curatus Nyiriassensis. Omnes hae versiones pariter tantum in manuscriptis copiisque manualibus remanserunt, de manu in manum inier Curatos Cantoresque datae Dempiis minoribus ceteroquin plerumque anonyme lingua ungarica vulgatis precum canticorumque libris primum in lingua ungarica graeci ritus precum et cantilenarum librum liturgico usui accomodatum Ignatius os ovics, Parochus prius Hajdubds1di menaeensis, dein mimilisensis,

In gyro eleri populiquerer cath. videlicet plerique eam in opinionem discesse te, proprietatem esse ac principium graeci ritus quod in cultu divino semper lingua fidelium vulgaris, si illa obsoleta vel viva, adhibeatur, ut fideles illam intelligere queant. Hanc sententiam propagavit Josephus app-SZila vi EPISeOPus gr. cath. Magno-Varadinensis quoque in libro al862. edito, qui inscribitur: Enchiridion Iuris Ecclesiae Orientalis, cum diceret: i Proprium est Eccae. Orientalis, ut in Sacris lingua nationali utatur. Sacra Sede Apostolica, quae de cetero gravibus e rationibus linguae popularis usum in

13쪽

mysteriorum celebratione eo ipso, quod mysteria sunt, non admittit Orientalem Ecclesiam in suo relate ad propriam linguam ritualem permittit. Enchiridon. - Magno-Varadini i8b2., pag.

Ibo De lingua liturgica .

Communis huius sententiae impulsu numerosiSSima ac procerrima gr. cath. ungarorum Ecclesia, Hajdudo rogensis

quippe, in interesse liturgiae ungaricae et de erigendo gr. cath. ungarorum Episcopatu in cohgregatione 2- Maii a. i Sod habita litteras substravit deprecatorias Basilio Popovi Episcopo Munkacsensi, Suae Caesareae et Apostolicae Regiae Maiestati Francisco Ioseph I-o, qua supremo EccleSiarum cath. ungariae Patrono, porro Ioanni Card. ScitovsZk Archiepiscopo trigoniensi ac Principi-Primati, Supremo Aulae Regiae ungaricae Cancellario, tandem ad Regni Comitia, ast ad has litteras petitionales ne ullum quidem advenit re

Ingressum iter nihilominus unum effectum est adeptum, etsi haud desideratum ille quidem Episcopus Magno-Varadinensis Iosephus Papp-SZilagyi, qui in opere supracitato Ecclesiae Orientalis proprietatem, secundum quam in liturgia lingua utitur nationali, edixerat, cultum divinum in Ecclesia parochiali Malioensi antiquitus lingua ungarica exercitatum interdixit Enatum inde scandalum prodiit in vulgus, ephemeridibus ad recriminationes ansam dedit, officiosae inquisitioni est demandatum et in Episcopum publicum evocavit odium, sed simul gr. calli Hungaros in stabilem coagmentavit consociationem. Farkas Lajos: Egy nemZeti kuZdelem tortenete.

Quo ex interdicio enata est die id- Apr. a. 868. Commissio Exsecutiva tabilis gr. calli Hungarorum Majdudo rogensis Huic organismo vitam dedit imprimis Succenturio superior oppidi Hajdudorog, Ludovicus Farlias, qui et iuratus Advocatus erat Labor eius singulari amore plenus, indefesSu animi ardor, longe lateque se expansum litterarum commercium effecit, ut communitates ecclesiasticae gr. cath hungaricae in Civi

iate Hajdudoro suprafata die per epulatos in congreSSum

convenerint. Huic congressui participavere, aut scriptotenus adiunxerunt sese Ecclesiae sequenteS:

herio, Visk. Universim d communitates ecclesiasticae.2. Emioecesi Eperjesiensi AbaujsZanto, Fatues a Gorom-boly Nassa, Pere. Universim S communitates ecclesiasticae. I. EDioecesi Magno-Varadinensi ErlieneZ, ohad, ΚrasEna-sZenimilitos, alio Nagykaroly Nagyleta, PorcSalma. Universim v communitates ecclesiasticae. . Emioecesi Zamosvjvarensi: Zaimar. In congressu participaverunt ergo universim S ecclesiasticae communitates et uno omnium cum consensu decreverunt: sese in emolumentum ducentenis milibus fidelibus graeco-catholicis ungaris erectionem separati Episcopatus ungarici et versionem in linguam ungaricam librorum liturgicorum ac, Si revera necessarium esset, loco competenti impetrationem linguae ungaricae in gr. rit cath. Ecclesia pro lingua liturgica sancitatione Maiestatem Suam Regem Ap. Principem Primatem trigoniensem, Comitia regni legislativa, omnesque iurisdictione comitatenses supplicibus verbis esse oraturOS. Ne vero petitio haec quacumque demum de causa, ad antecedentium modum seponatur, congressus cum sede Hajdudorog, praesidente Ludovico Farkas Succenturione superiori Exsecutivam Commissionem Stabilem constituit, cuius membra electa

sequentes erant Georgius Zabo Archidiaconus Eabolcsensis et Parochus Hajdudorogensis Stephanus Farhas incola Haj-dudo rogensis, Possessor agrorum et iuratus Advocatus Igna-

14쪽

tius os ovic Parochus Nyirpilisensis Alexander Earlias incola Hajdudo rogensis Ioannes,etskes iur. Advocatus, incola DehrecZinensis Antonius Jambo Parochus Bokonyensis Iulius Oros Curatus Hajdubosgormenyensis Paulus Molnar incola Nagylialloensis, iuratus Advocatus Stephanus RomZSa Cooperator Hajdudorogensis Paulus Goro Cooperator Majdudo rogensis Michael Lagar Curatus Pagonyensis Ioannesinovae Iudex Tabulae Regiae, incola Majdudorogensis Georgius ejerincola Hajdudo rogensis, Subnotarius Civitatis Franciscus e- res Curatus Ecclesiae Nagykalloensis, Protonotarius Comitatus CSanad Emericus Fejervar incola akoensis Emanue Imajduincola Nagykarolyensis, iuratus Advocatus Ioannes Ivany Curatus ornyospalca ensis: Stephanus Ieheles Curatus allo- semjenensis Demetrius Zeliel incola HajduboSZormenyenSis, Senator Civitatis Antonius eris incola DebrecZinensis Franciscus arua Curatus Fabianhagaensis Alexander aba incola agyleta ensis, Curator Ecclesiae: Ioannes Nova incola Jjsehertoensis, iurator Ecclesiae: Andreas Ilvadar Curatus Bacsara nyosensis Alexius BenyitZk Curatus/rasgnasgenimiklosensis Carolus Mesparos incola Ungvarensis, iuratus Advocaius et Ladislaus egos incola Tolcsva ensis, POSSeSSor agrorum, ita ut inter membra stabilis huius commissionis omni tempore etiam membra ordinaria senatus gr. cath. Ecclesiae Uajdudo rogensis accipienda sint. Egy nem Zeii uZdelem tor- tenete di . . Taliter composita stabilis haec commissio ex Secutiva non commorabatur munus multi laboris aggredi. Decreta congressus cum accomodatis propositionibus deputationaliter Budapesii ni Gubernio regni ungariae, Comitiis regni, trigonii vero Cardinali Principi-Primali exhibita sunt. Delegati ubique locorum horum perhumaniter sunt excepti ac meritum petitionis omni in foro agnitum est quidem, sed de die in diem magis magisque prominuere illa tulis ecclesiastici postulata, quae impedimento erant, quominus perfeciuata Si Supra- allata exspectatio gr. calli diungarorum. De gressibus hac in re positis Ludovicus arsias Praeses

in conveni Commissionis Exsecuisva die S. Mart L J8Tihabito reddidit rationes Labor tamen assiduitate plenus annos ommodo l8TI. est effectum sorii us quando nimirum Sua Maiestas Ap. Regia Franciscussosephus I. suprema cum resolutione cie T. Sept eiuSdem anni pro graeco-catholicis fidelibus Dioecesis Munkacsensis ungaris in Civitate Majdudoro vicariatum 'oraneum Episcopalem erigi curavisset. Pr, primo Vicario oraneo item elapsis demum duobus annis, i8TSIoannes Danilovic Canonicus Cancellarius Eccl. Cathed Mun ka ensis denominatus est. Ad huius eneficii dotationem, tria

u ' 'p' frumiado Religionis collata oppidum

Hasdudoro si iugera agrorum est imperii tum ac in medio oppidi aptum spatiosumque fundum intravillanum emit cum domo pretio oo florenorum.

laetitia est quidem affecta, sed in effectuandis decretis Congressus Regnicolaris nec in posterum operae pepercit. Rei agitatae Studio singulos in dies detinebatur. E re illorum Toblata se opportuna occasione ullucusque uti, donec excitator praesesque commissionis Ludovicus Ea kas in vivis esset

v. Tu Dio e iussi Munua Sensis ac petiesiensis in oppido

'ecessariarum in linguam ungaricam occupati, exius iamdudum Suatos emendarint illosque pro typis impressione raeparaverint. Membra commissionis huius erant: Ioanne Dani-ovic Canonico ac Vicario praesidente, Michaeliotrado Cano-cus Eccl. Cathedr Eperiesiensis, Ignatius os ovic Caro-

is it Eccl Cathedr Munkacsensis, Ioannes Hrabar Parochus Magyaruomsatensis, Ioannes Iursan Professor theologiae

15쪽

es egyhagi enekkel .u Debrecpini, i 882. vGoro Natholilius Egy-hagi Eerkonyv. DebrecZini, 883. typis mandatum et promulgatum Posterius opus a Ioanne Danilovics, simul cum Emiliano Melles confectum: SZent Nag Vagul Atya dent es Is- teni Liturgiaja. in publicum prodiit Debrecpini l88O. - Hanc seriem explevit versio a Ioanne Danilovic sub titulo GordgSEertarias Alialanos Egyhalli Eneueskonyv. confecta, Deb- recZini 8q2. Etsi opera haec absque permissu superioritatis ecclesiasticae in vulgus prodivissent, generatim tamen pro editionibus officiosis habebantur. Episcopus Munkacsensis agilius Popovics, prout et successores eius Stephanus Pan ovidi, Ioannes PasZielyi-Κovaes, quemadmodum et in Sedem Episcopalem Eperjesiensem colloeatus Nicolaus Tolli perspicuis e causis perhenevolam voluntatem tolerantiamque sunt contestati erga studia graeco-cath. Hungarorum, sed in authentisandas versiones manu inserere haud quiverant. Fora etenim ecclesiastica, quae a cultus divini hungarici in vitam gr. cath. ecclesiasticam inductione exclusivum suae nationalitatis dominatum periimescebant, haud tintriinciati nisum et agendi rationem fidelium ung usu iam excultam, ita ac si haec protestantici characteris et tendentiae indicium prae se ferret, Sed Romanae iterum saepiusque denuntiare. S. Sede Apostolica acceptis ex relationibus Episcopos interessatarum Dioecesium nonnunquam interdi forti quoque ordinationibus instrui curavit Episcopi vero interdicta haec plerumque familiari e communicavere cum Sacerdotibus Li- iurgia ungarica stricto sensu sumpta hac de causa nec evolvi potuerat, sed linguis velero-flavica et umena adiunctiS, Porroquoque maiorem maioremque nacta est efficaciam iuxta analogiam Ecclesiae lat. rit. Hungaricae, ubi penes linguam liturgi-

cam latinam lingua vernacula quoque in officiis divinis vulgo

adhibitur. Magno incremento erat cultui divino ungarico prolatio in publicum editionum supramemoratarum HajdudorogenSium. Auctae sunt hae a. 882. cum libro evangeliorum et apostolorum pro diebus dominicis festivisque ab Emiliano Melles coniecto. Idem mox cum lectionibus cultuum divinorum postmeridianorum et horarum a. Oo2. iterum editum est. Cum libro precum canticorumque gnati Roskovic iam memorato libri precum ab Emiliano Melles sub titulis smdicseret aldogata et hJertet imadjuli, risEtusi concinnati saepenumero editionem

assecuti Sunt.

Annis posterioribus a re liturgiae et Episcopatus ungarici avocavit animosque fere unice praeoccupavit ibidem subsecutus et ab anno i 88b per decem annos distractus, mulias controversias molitus motus, electionis nempe Parochi loci.Motus hi illisque annexi eventus ecclesiasticae disciplinae contrarii magno erant detrimento morali reputationi illae eximiae, quam civitas colluctationes priorum decenniorum litur-gicas ducendo est adepta In hisce electionibus populus non quaerebat quivi esset idoneus rex uberiorem principiorum. proximis decenniis depositorum explanationem, sed commoda privata agitationesque Simoniacae intraverunt animos Intelligentia vero, haud secus inter calamitates electionis, proprio cum magistratu ecclesiastico dissentiens, ad Ecclesiae oppositos, ad alienae religionis asseclas ad protestantium castra se conferebat Magistratus civitatis, exterorum ductus consiliis, naturaliter rem liturgiae et Episcopatus ungarici characterem stricte ecclesiasticum prae se ferentem haud satis oculis intentis prosequi potuerat. Non est ergo mirum, quod partes tumultuosae breviter in certamen descenderint. Aggravata est conditio haec eo quoque, quod subsecuta anno SOS. Ioannis Danilovic morie, vicariatus oraneus per septem annos vacans si permansus ad annum nimirum Oo2, quado stallum

16쪽

hoc Andreas Leneye v. A. D. Parochus agykalloensis nactus

Regnum humaricum a. Sob celebravit anniversarium subsistentiae suae millesimum. Hanc occasionem censebat Commissio Exsecutiva ajdudo rogensis tempori aptam, poStulata congressus a. 8b8. habiti iterum resuscitare. Primo huius anni vere ductore Paulo Farsias, Praeside commissionis, deputationem ex centum membris exstantem expediverat ad Episcopum Munkaesensem ac ad Principem-Primatem, sicuti et ad membra Gubernii hung. atque ad regni Comitiarum Praesidem denuo precantes urgentesque effectuationem iam sancitonis usus liturgici quam et erectionis separati Episcopatus. Sperata fausta dispositio non est insecuta. E contrario Sedes Romana in ordinarione deI- Sept i 8 . celebrationem cultus divini hungarici stricte interdixerat interdicium hoc maioris erat momenti, quam similes dispositiones Sacrae Sed is prioribus annis iam in lucem prolatae. Cum supremo enim Suae Regiae Maiestatis indultu, in causa supramemorata, etiam PSum Gubernium hungaricum praevenienter via diplomatica munus transactoris egit. Cum vero Sedes Sacra via officii S. Congregationis ad competentes Episcopos decretum praescribuerit, illo ipso tempore via diplomatica et Gubernium regni certiorem fecit se linguae ungaricae locum dare in cultu divino haud esse propensam. Res propediem confecta fuit, cum Gubernium ung nuntiationem S. Sedis recognoverit et L. M. o Deciderius Banffy, iunc Praeses Ministerii in conventu ablegatorum Curiae die S-a Sept. a. 8Ob declaraverit: In sinu Gubernii constitutum ei decretum est ad assequendum propositum, quaestioni erectionis Episcopalus anteponendam esse diluci ratio inem linguae hungaricae quaestionis, quam haud impossibilem uiat, imo e sua parte omnibus votis exspecpiat. In interesse separati Epi-geopatus gr. alii hung. erectionis idem Gubernium finem

posuit inceptis studiis. Tali modo liturgiam ungaricam S.

Sedes Romana, Episcopatum ungaricum vero ubernium hung. pro re impossibili declaravere et causa gr. cath. ungarorum profecto in impervium angiportum delata est. Areor. liath. MagyarSag utolso kalvaria-utja Pag. abd-los. Quae cum ita fuerint, Episcopus Epedesiensis Dr Ioannes Valyi et Eppus Munkacsensis Iulius Fircga effectuationi S. Sedis ordinationis resistere non poterant. Adversarii liturgiae hungarciae superiores sunt facti et praeceptum editum est usum diomatis ungarici in cultu divino peragendo gradatim quidem, prorSus tamen esse intermittendum ac loco illi Ningua vetero-Slavicam et umenicam in statum priorem exclusivumque SSe collocandas .

In hoc cultus divini ungarici discrimine fideles provinciarum regni oculos fiduciamque ad communitatem ecclesiasticam gr. cath. quae tunc im Metropoli Budapes coepit organi- Sari, coniecerunt. Sortis suae meliorationem sperabant exspectabantque, intelligentiam ibidem haud exiguo cum numero considentem nobilibusque gradibus constitutam se in bene ordinatam aciem esse collocaturam.

Probi moderatores communitalis ecclesiasticae gr. cath. Budapestinensis, huic exspectationi congrue die U- Iunii a. 8O8. praesidente Eugenio Stais Membro Curiae Magnatum constituerunt cum sede Budapes Commissionem Regnicolarem Graeco-Catholicorum ungarorum. Scopus commissionis in programmate sub puncto primo sequenti modo definitur: Propositum Commissionis Regnicolaris conservare et confirmare usum linguae ungaricae in cultu divino graeco-catholico, eximere eandem ex uindusque fere centum per annos durante statu tolerato et hoc sine intercedendum, ut ritus ungaricus legalem agnitionem ac adaequatas normas consequi valeat ubique locorum, ubi hoc numeruS gr. cath. ungarorum et emolumentum religionis expoSiuIarent, absque omni respectu, in cuiusnam Dioeceseos territorio vivant litu. Em lekkon , pag. lol: Prouti hoc ex programmate patet, Commissionem Regnicolarem, consonanter cin

17쪽

gnito oubernii regni consilio, laborem non in erectionem fovae Dioecesis impendisse, ast solum legitimationi cultus divini hungarici et liturgiae hungaricae studuiSSe. Uti activitas Commissionis Exsecutivae Hajdudo rogensis Stabilis et adepti successus prosperi primo illius Praesidi, Ludovico Farsias debent attribui tali modo et clari successus a Commissione Regnicolari Budapestinensi obtenti, Praesidem

Eugenium Zabo, eiusque indefessum laborem, assiduitatem et paratum ad sacrificia ferenda animum laudant. Commissio Regni laris ultimis anni 8O8. diebus publicans programma suum, fideles gr. cath riungam ad iungendam cum ipsis communionem provocavit. In his litteris invitatoriis iam edixit: Ad assequendum finem noStrum neceSSeest nos Romam proficisci. In persona oportet nos obsequium reverentiale Solio Suae Sanctitatis confestari Praesentibus nobis convenit exorare, ad adipiscendum agitationis et propositi nostri supremum eius patrocinium. Em lekkonyv, pag. l. Proclamatio Commissionis Regnicolaris plenum successum est consecuta, in quantum programmati eiuS, I e Dioecesi Munkacsensim Matres Eccl. cum isodoo animiS,

2. e Dioecesi periesiensi si Matres Eccl. cum dididi

mis, si e diversis regni partibu S 6 animae. Universim si Matres Eccl cum II 52 animis se adiunxere. Peregrinationem Romanam Commissio Regnicolaris in appropinquantem annum Mo iubilarem procrastinans et haec

Budapestino die d-a Martii iter ingrediens, die D- Martii Romam advenerat et diebus T. S. v. mensis eiusdem ibidem

expletis, io- Martii domum reversa est. Numerus illorum,csui peregrinationis de sacto fuerant participes, ac di excrevit. Ductu ris Ioannis illae Eperjesiensis et Iulii Pirea' un-kacsensis Episcoporum partem peregrinationis capessivere Dioecesi Munkacsensi do e Dioecesi perjesiensis viri ecclesiastici. Ex intelligentia saeculari praeside Eugenio Seohoperegrinationem susceperunt Io viri et Therae Peregrinantes Sua Sanctitas Leo XIII in Capella supra navi Basilicae S. Petri sita Aula delia Beatifica1ioni nuncupata die O. Martii

circa I 2. horam meridianam benigne excepit. Commissio Regnicolaris folia, accessorias fidelium subscriptiones continentia in libro praeclare exornato coadunavit ac hunc una cum memorando, argumenta inductionem liturgiae ungaricae urgentia et comprobantia complectensi, mediante Doctore Ioanne Valyi Episcopo perjesiensi, occasione solemnis audientiae, concomitante sermone salutario Suae Sanctitati exhibuit. r. Ioannes Valyi Episcopus in sermone suo gratulatorio peregrinantium petitionem interpretatus est sequenti modo:hri ac solemni occasione nos ad pedes Sanctitatis vestrae profundissime provoluti non dubitamus libellum memorialem opera Commissionis Regnicolaris ungaricae adornatam, in quo humillima petitio de usu linguae ungaricae apostolica auctoritate in sacra liturgia concedendo continetur, nomine praeSentium peregrinorum et absentium, qui universim plus quam ducenta milia numerantur, graeci ritus Catholicorum

riungarorum Sanctitati vestrae filiali homagi praesentare, atque eundem libellum ad altissimam eati Petri Principis Apostolorum Cathedram deponendo, ardentissimis Sanctitatem Vestram precibus exorare, ut libelli huius rationum momenta benigne respicere, tot Christifidelium spiritualibus indigentiis paterne succurrere, iusta eorum vota et desideria clementissime exaudire, atque usum linguae ungaricae in cultu divino summa apostolica auctoritate adprobare et sanctificare velitv.

18쪽

Prograrii maii Commissionis Regnicolaris sequentes ecclesiae parochiales se adiunxere:

Duplo maior est ergo numerus harum communitatum eccleSiaSticarum numero earum, quae anno l868. congreSSui

Hajdudo rogensi per deputato intererant. Elogium Sacrae Sed Apostolicae exti bitum, qua Praesidentes graeco-cath. ungarorum Commissionis Regncolaris subscripserunt: Praeses Eugenius Zabo, Membrum Curiae Hung. Mag

Socii in praesidio Paulus arsias POSSESSO agrorum, Dr Alexander Leove Consiliarius Mintalerialis, Iudex ori Supremi Administrativi rerum publicarum administrandarum, Eugenius Ille Iudex Curiae Reg. - Ioannes PasEfelyiIudex Curiae Reg. - Michael Meduig Tabulae Reg. Senatus

Vice-Praesides Iulius Andor Consiliarius Praesidio Reg. Comitiarum, Eugenius Pas Esely dr. Advocatus fori uiriusque iuratus, Ignatius Ros ovic Artifex Pictor. Praesides commissionis localis Comitatus Zabolcsensis: Stephanus Feliet Archidiaconus , - r. Georgius NuZmos Proton edicus Comilalensis Andreas Lengyel Vicearchidiaco

Praesides commissionis localis Comita us Majduensis: La distaus Vargha, Andreas j hely Parochi. Praesides commissionis localis Comitatus Borsodensis Andreas Hodoba Vicearchidiaconus, Paulus Eaffli Notarius Reg. publicus. Praesides commissionis localis Comitatus Zaim ariensis: Emilianus Melles Archidiaconus, Colomannus Somlyay senS. Consiliarius Civitatis Saltuarius. Praeses commissionis localis Comi a us Abauj-Tornaensis: Stephanus NovaticZli pens Iudex Tribunanis. Praeses commissionis localis Comitatus emplenensis Ba-

19쪽

Silius Talaia ovic Consiliarius Regius, Director Adni in si rationis redituum publicorum. Praefecti Secretariatus Dr Coloniannus Demko, Di rector GymnaSi Sup., Michael aranes ministerialis sectionis Consi larius , Alexander Nova ProfeSSor. Magistri Secretariatus Dr. Andreas Rabar Vice-Iudex iudicialis regi, Victor arsia PossesSor agrorum. Exactor pecuniarum Nicolaus Barna Administrator numularius Ratiotium contraagentes Georgius Martios Geometra Supe .ior viarum ferratarum regni ung et Nicolaus Repassy Geometra culturae agriae. Notarii Vladi mirus aestiisZk viarum ferratarum reg. Secretarius et Edmundus NecskocZ Professor.

Peregrinante cum Suo num ei conSpicuo, modestia et

religiosa probitate Romae bonam nominis famam sibi conduxerant. Opinio publica domestica cum gaudio recognovit Sedulam activitatem Commissionis Regnicolaris et singulas partialitates aditus susceptionisque Pontificiae Curia Romana

iure exspectare poterat, Gubernium ungaricum immediate POSVPeractam peregrinationem non esse omissurum filum diplomatiae e novo assumere. At Gubernium ungaricum per- Spicuo peregrinationis successus morales haud properavit in bonum commune convertere, rebus domesticis politicis perturbatis effrenatisque partium factionibus in medio positis, ab exspectata et pro certo habita interventione destitit et tali

modo actio haec pulchre magnoque cum morali succeSSu ordinata nullum prorsus effectum est consecuta Pro unico effectu tantum id posset haberi, quod decem annis peregrinationem subsecutis actio contra cultum divinum ungaricum commota contabescuerit, molimina adversariorum Graeco-Catholicorum requieverint et sic restitutio linguarum veteroslavicae et alachicae in statum, in quo antea fuerant, remanSerii. ProgreSSioni tamen nec ecclesiasticae nec vero politicae vitae factores vocali ullo gressu uecurrebant. In foro literaturae ecclesiasticae, si minore libros precum et pertractationes ephemeridicas excipias, Sub decem annorum

decursu maioris momenti opera in lucem prodivere: Anthologion Zeptember es oktober honapolirae versio ungarica ex lingua graeca ab Emiliano Melles, typis vulgata in Zalmar- Nemeti a. OOS. Deinde opus, quod inscribitur AZ gyhagiliogenesieli angjegyes kiadasa u a Ioanne Boksa et Iosepho Malinic confectum, in lucem prodivit Budapestini a. Obi.

Peracta peregrinatione romana, venio silente Commissio Regnicolaris organisationi Parochiae Budapestinensis curam dedit. Super communitale ecclesiastica gr. cath. in conventu

fundatorio Budapestini o- Ianuarii a. 8OS. Praeside Eugenio Popovic Iudice Curiae habito ordinata, iurisdictionem ordinariam vindicaverant sibi Episcopi Munkaesensis ac perje3iensis et Ordinariatus Archidioecesis Sirigoniensis Causam litigiosam S. Sedes Romana decidit per . Congregationem de Propaganda Fide die S. Decembris a. Oo2 subbro T 362. edicendo Fideles gr. cath. Budapestinenses Archidioecesi trigoniensi adscribendos esse Metropolis Ecclesiam parochialem novitus fundatam iam prius die o Iulii a. 8OS. sub patronatum suum recepit, illa sub conditione tamen, ut hac in Ecclesia, in illius cultu divino lingua ungarica evadat domestica Parochiam hanc Buda pestinensem . m. Franciscus Claudius Ciard. αSatis Princeps-Primas et Archiepiscopus trigoniensis die S- Ianuarii a issos fundavit atque expedito diplomate fundationali cives Urbis Capitalis simul ad electionem Parochi invocavit. Urbs, elapso legitime publicato concursus termino, numero concurrentium die id. Aprilis a. OOS. Emilianum Melles Archidiaconum Parochumque Zaimar-Nemeliensem elegit pro primo novae fundationis Parocho, qui beneficium i*-a Septembris capessens, cum titulo Abbaiis S. Salvatoris deSZekSZar condecoratus, curam animarum eoerectae Ecclesiae

eodem adhuc anno die T- Novembris adivit. Litterae fundationales huiusce Parochiae non determinaverant linguam liturgicam. Iam ab initio plerosque pervasit opinio consultatissimum fore, ut in nova Ecclesia parochiali lingua vetero-graeca inducatur qua uingua liturgicas Admini-

20쪽

stratores communilaiis ecclesiasticae tamen susceperant paries liturgiae vetero-flavicae, in illa dimensione cum cultu divino hungarico coniunctae, in qua extensione tunc temporis pars praevalens Parochiarum Dioecesium perjesiensis Munkacsensisque lingua ungarica utebatur. Ordinariatus trigoniensis Parochiam, de qua agitur, pro omnibus udapestini degentibus gr. catholicis fundaverat. Hu- iee sunt consequenter adiuncti non tantum fidelium e Dioecesibus linguam vete: o-flavi am usitansibus oriundorum poSteri, sed et illi, qui e Dioecesibus Provinciae ecclesiasticae linguae liturgicae rumenae Alba-Iuliensi-Fogarasiensi descenderant. Graeco-catholici umen hanc incorporationem acceptare nolebant Ordinariatus trigoniensis petitionem in hac re illorum S. Sed substravit et S. Congregatio de Propaganda Fide

decreto de die T- Oct a. OoT. sub ro Iloo edito, gr. cath. Rumenos Budapestinenses ex iurisdictione Parochiae gr. cath. loci exemit Magni momenti est argumentali decisionis. Pro- PGectricia inritiam in decreto sti retineoriam respicienti hoc

licam Budapestinensem ob linguam liturgicam vetero-Slavicam riitheni ritus esse Valachos ergo, qui ritu rumeno obSequuntur, isti annumerari non POSSE.Hanc S. Sedis decisionem, quae Parochiam graeco-caiholicam fidelesque eius pro ruthenis declavarit, inamoene ferebat cum communi fas ecclesiastica, tum tota Metropolis. Senatus Ecclesiae autonomicus, necnon communitas Urbis Capitali profestavere, quominus Parochia haec nomine ruthenae stigmatisaretur.

Ecclesia haec pluries memorata cum S. Sedis Apostolicae indultum die l-a Septembris a. I O. incipiendo, Sum,alendarii Gregoriani introduxit. In communitatis ecclesiasticae sinu res de inducendo,alendario regoriano iam . Oo8. agitata est. Conatus hic fideles nonnullos, intelligentiae adnumeratos, animo sensibusque nationalismi ruthenici saturatos, ad delationem cultus di-

vini ungarici impulit Concessio exsecutiva introductionis novi Nalendari data et ordinatio S. Sedis liturgicum linguae hungaricae usum interdictoria ferme eodem tempore officio parochiali exhibita fuere. Interdictum hoc Senatui ecclesiastico sententiam iam infundatione Parochiae mente agitatam revocavit. Eadem Senatus una ex parte in interesse conservandae linguae cultus divini ungaricae, tum via ecclesiastica, tum precibu impetrato regni Gubernii interventu, bono cum successu interceS- Sit, altera vero ex parte in ecclesiam parochialem Budapestinensem pro lingua liturgica die 5- Oct lyso linguam vetero- graecam introduxit, eo modo, sicuti hoc . m. Franciscus Claudius Card. Vaspar Princeps-Primas regni iam anno ISO8. Commissionitar calli Hungarorum Regnicolari in institutione

commendaverat.

Communitas ecclesiastica viam hanc illo ex oblui est ingreSSa, ne partim civium sedis regni benevolentia erga novam Parochiam contestata, nomine ruthenico auctoritate ecclesiastica improvise impicio inquietari possit, altera vero ex ariene in institutione pro Graeco-Catholicis in sede regni deposita characie rem ungaricum exclusivum, etsi per incorrectam terminologiae ecclesiasticae usuationem quoque, qui negare queat. Sic enatum est gr. cath. ungarorum primum graecae linguae cum ungarico cultu divino coniunctum institutum. Infer Commissionem Regialeotalem gr. cath. ungarorum

et Commisionem Exseculivam Hajdudo rogesisem Sabilem contactus mutuus inde iam ab anno OsS frigescere coepit. Intro- duclionem linguae graecae iurgicae Majdudorogenses adhuc magis reprobavere. Interdicium Parochiae Budapestinens a. lolo irruens Commissionem Exsecutivam S abi'em nee minime

commovebat.

Negativus peregrinationis romanae effectus, dies ardui Parochiae Budapestinensi imminentes, periurbatio vitae politicae stabilitatis signa prae se ferens, in sinu Commissionis