장음표시 사용
21쪽
Regnicolaris communem persuasionem excitavit, negotium gracath. ungarorum non licere conceSSioni praevenienti, quainomissibili propositioni annectere, quia historia linguarum liturgicarum gr. cath. testatur, antiquiorem linguam liturgicam subsecuta nova lingua liturgica approbationem tune solum fuiSSSE conSecutam, cum iam tractus novae linguae liturgicae efformatus in ordinem redactus fuerit, cum scilicet territorium organismusque, idest Dioecesis ac ordinariatus iam stabilem acceperint constitutionem. Sic egregalio quoquerer cath. natione ac lingua ungarorum a iurisdictionali terreno alienarum nationalitatum ecclesiastico tantum separata quadam et exclusive in commodum horum fundata institutione potest effici quia institutionaliter, modo ergo omne dubium excluso unice per egregatam Graeco-Catholicorum Dioecesim posset documentari, oraeco-Catholicos ungaros non tantum de facio, sed etiam de iure existere. Commissio Regnicolaris itaque decrevit, se conlinuato in causa liturgiae ungaricae certamine, inter arma concertatoria postulatum erectionis separatae gr. cath. ungaricae Dioecesis inserturam et effectuationi huic succursuram esse. Talis Petitio ad Gubernium regni ungarici directa, quam communiSpropos io Commissionis Regnicolaris et Commissionis Exsecutivae Hajdudo rogensis S abilis ad finem anni toto devenit
in manus Gubernii Hac in petitione consignatum erat independenter a quaestione linguae liturgicae impetrandam esse erectionem novae Dioecesis sed et illucusque, donec nova Dioecesis erigi poterit, pro concernentibus Episcopis a S. Sede efficienda sit inviatio, qua hi cultum divinum ungaricum more in Ecclesia Latina usitata, seu iuxta analogiam ritus latini organisare debeant. Haec pe: itio exordium dedit dissertationibus actionibusque, quarum eventus erectio Episcopatus Majdudorogensis erat. Prout supplices, ita et Gubernium riungaricum petitionem li- iurgiae ungaricae ex actione sua exclusit. Imo idem ubernium ratione habita verosimiliter vivi exempli gr. calli Paro
chiae Budapestinensis, plura effecit postulatis. Nam concessionem cultus divini ungarici ad analogiam cultus Ecclesiae Latinae non seorsim a quaestione linguae liturgicae, sed cum inductione eiusmodi linguae illurgicae linguae videlicet ve-iero-graecae Supplicavit, quae nullum characterem prae se fert nationalislicum, neque vim ullam habet expans vam et qua talis profecto etiam . Sed Romanae grate acceptata esse poterat. Ita, postquam hac ratione amota erant omnia, quae Sedes Sacra noluit concedere, ex altera vero parte Gubernium ungaricum expensas erectioni novi Episcopalus adiunctas lubenter obtulerat, nihil amplius impedimento erat, quominus institutum pro gr. cath. ungaris iamdudum exopta um, separata scilicet Dioecesis erigeretur.
Propositioni Comitis Caroli hue Hederuar Minis erit Praesidis et Comitis Ioannis Zicli Ministri Cultus Sua Caesarea et Apostolica Regia Maiestas, Fronciscus Iosephias L, Rex Apostolicus ungariae, qua supremus Ecclesiae Cath. Hung. Patronus benignissime assentiens, die o- Maii a. Ol2. Dioece-Sin erocco-ciatholiciam HojUtidoroegnsem fundovit, illamque Sua Sanclitas Pius X. Pontifex Romanus cum Bulla i Christi- fideles Gfaeciet di 8- Iuni a. Ol2. canonisavit Comitia vero
Regni ungarici in capite legis XXXV. a. Ol I. in legem acceptaverunt.
Catalogum Parochialum novae Dioecesi adscriptarum in se continet ulla canonisationis, quae verboienus deScripta, inferius communicatur cum Decre o Nuntii Apostolici Viennensis, Raphaelis de Leguigno Sco' nelli Archiepiscopi Laodicetii die T. Novembris a. Os 2 edito. Pict.,ERECTi DIOECESIMI MDU-DOROGΗENSISRlTUS CATI OLICI IN IIUNGARlA.
SERVUS SERvORUM DE AD PERPETI IAM REI MEMMORIAM
22쪽
Christifideles graeci ritus catholici, qui ungariae Regno
SubSunt, nullo unquam tempore destitisse praeclaris fidei, pietatis ac studii erga apostolicam Sedem praebendis exemplis, apud omnes in comperto est. Nil mirum igitur si Romani Pontifices singulari benevolentia eos prosequuti fuerint, omnemque operam impenderint, ut ecclesiastica hierarchia inter ipsos maiora in dies susciperet incrementa, novas dioes dies et sedes episcopales constituendo, quoties id postulaverit sive auctus fidelium numerus, Sive necessitas alia statuendi doctrinae fideique catholicae domicilia. Hoc sane praesiili f. r. iu Papa, Nonus, praedeceSSor NOSier, qui, ut peculiaris suae voluntatis ac paternae sollicitudinis testimonium catholicis Rumenis tribueret, antiquis Rumeni ritus dioecesibus novas Lugosiensem et Armenopolitanam Seu Zaniosujvariensem Rumenorum addidit, e quibus praeterea unam constituit provinciam ecclesiasticam titulo metropolitico
eiusque iuribus ac privilegiis ve(eri sedi cathedrali Eogarasiensi et Albae Iuliensi tribulis. Huiusmodi autem honorem catholici umen non modo sunt meriti, sed eodem in posterum ita digni facti sunt, sive fide firmiter tuenda eaque Propaganda penes umenos schismaticos, sive amore ac filiali obedientia in Romanum Pontificem, ut catholicis totius Orientis
viriuium omnium exena plum Se praebuerint.
Iam vero inter fideles Graeci ritus excreverunt etiam qui lingua ungarica utuntur, quique iam a Sancta Sede instantissime petierunt ut dioecesis pro iisdem conderetur. Non Stprosecto dubitandum hanc erectionem quam maxime conferre, qua cristiana religio, pax et uni inter ipsos graeci ritus fideles variis sermonibus loquentes foveantur, arctiora reddantur vincula, quibus Regnum apostolicum S. Stephani devincitur Cathedrae Apostolorum Principis, item periculum avertatur Probrosissimi illius abusus, a Summis Pontificibus pluries damnati, inducendi nimirum linguas vernaculas in sacram Litur iam . Quapropter Nos benigne excipientes vota Maiestatis Suae
Francisci Ioseph Austriae Imperatoris et Regis riungariae apostolici, nec non preces venerabilium fratrum Nostrorum Cardinalis Primatis Archiepiscopi trigoniensis aliorumque eiusdem
Regni sacrorum Antistitum, omnibus sedulo ac maturo studio PerpenSiS, Suppleto Praeterea, quatenu opu Sit, quorum intersit vel sua interesse praesumant, eo Sensu, de a Stolicae potestatis plenitudine unam dioecesim Graeci ritus catholici in Regnori ungarico instituendam decernimus Majdu-Dorogensem denominandam, in eum qui sequitur modum. Imprimis novae huius dioecesis territorio perpetuo attribuimus et assignamus inferius describendas Paroecias, quaS, id, circo, e dioecesibus, ad quas modo pertinent, apostolica aucto
23쪽
parochia rumena , Nagyleta sparochia uiliena , Pocsaj, Vertes, Maho, agyvara sparochia ruthena et ex Archidioecesi Fogarasiensi Arhos, Nagyborosnyo, NagyliasZon, SikSZent-gyorgy CsiklaZarfalva, GelencZe, Illye salva Lemheny LiSEnyo, NeZdisgenheresZt, Torja, Abasialva, Alsoboldogsalva, OZod-ujfatu, ova rad, ZaraZajta, ZekelysgenterZsehet, Zehelyudvar-hely, OlahEsauod Gyergyoaliatu, si SZendomolios, ZepviZ, Gyimesbii h GyergyosZenimilitos GyergyovaSi ab Nyaradandrassalva, Nyarad balint salva HarasEthere , NyaradkaraeSon,ie-belesZentiviny, Marosvasarhely, Ze elysard, Zentharom Sag,SZentiorincZ,inisteremi; ex archidioecesi Strigoniensi Budapest. Quamvis tres ex modo relatis paroeciis graeci ritus, Buda-pest, alio, Magnovarad Nagyvarad nuncupatae, a territoriori ajdu-Dorogliensis dioecesis longe distent, quum tamen ipSarum fideles fere omnes ungarice loquantur, peropportunum viSum est ea novae erectae dioecesi adiungere atque aggregare. Quod ad paroecias e Fogarasiensi archidioecesi dividendas, quippe quae a nova dioecesi sint et ipsae discretae atque ab eius episcopali sede dissitae, indulgemus, ut ab Ordinario Hajdu- Dorogliensi regantur per Vicarium ab eo nominandum et
Huius dioecesis ita finibus circumscriptae Sedem epi- Scopalem in urbe vulgo Hajdu- roglie quae satis ampla est vitaeque commodis provisa, et a qua dioecesis ipsa nomen mutuatur, perpetuum in modum erigimus et instituimus: ecclesiam vero, quae beatae Mariae Virgini a Praesentatione ibidem dicata extat, quaeque decora et opportuna dignoscitur, Paroecialem ut antea extituram, sub eodem titulo et invocatione ad cathedralis gradum et dignitatem item perpetuo evehimus et extollimus in qua praeterea cathedrale capitulum, quod Senario canonicorum numero constabit, sub uno Archipresbytero seu Praeposito maiori, tamquam capite, perpetuo pariter erigimus et instituimus tributis tum episcopali Sedi, tum cathedrali
sive ecclesiae sive capitulo, omnibus honoribus, iuribus, privilegiis ac praerogativis, quae ipSi de iure competunt, vel quibus ceterae eiusdem ritus cathedrales et epiScopale ecclesiae in ungaria ex legitima consuetudine potiuntur et ga
Residentiam novi episcopi ac eius pro tempore SueeSSorum constituimus in aedibus a communitate Hajdu-Dorogliensi oblatis, quae tamen cura Gubernii ungarici aptandae erunt, ut ipsius episcopi eiusque episcopalis familiae decentem et congruam habitationem apprime praeSeferant. Item Secundum ea, quae cum eodem ubernio conventa Sunt, SSignamus ei attribuimus mensae episcopali pro eius dote Summam quadraginta millium coronarum e publico aerario quotannis Solvendam pro Curia episcopali aliisque officiis dioecesanis alteram summana duodecim millium coronarum pro vicario denique, in paroeciis ex archidioecesi Eogarasiensi dividendi constituto, eandem coronarum summam, qua ceteri vicarii dioecesium graeci ritus injungaria fruuntur. Simili modo canonici novi capituli cathedralis, praeter decentem et congruam habitationem in aedibus a communitate Hajdu-Dorogliensi extruendis, eam omnino assignamus et attribuimus dotem a Gubernio Husigarico persolvendant, qua gaudent capitulares aliarum Cathedralium graeci ritus in ungaria, idest canonico ArchiprcShyter Seia Proeposito motori Sex millium et hiscentum coronarum, Archidio Ono e Lectori quinque millium et sexcentarum Ecclesiorcho scia Custodi quattuor millium et nongentarum, Scholiastic quattuor millium et Septingentarum, Chorto'hilam Sesti Conceltari quattuor mil-liuni et quingentarum et Proehendas quattuor millium et cen
Volumus autem, ut Gubernium ungaricum, secundum onus, quod ibi assumpsit, sustineat impensas sive pro reii ciendis aedibus tum episcopalibus tum canonicalibus, tum fabricae ecclesiae cathedralis eiusque sacrarii, sive pro ipsius Cathedralis culi neceSSariaS.
24쪽
Quum primum necessitas postulaverit, mandamus, ut ad iuniores clericos rite instituendos seminarium dioecesanum erigatur, cui pariter Gubernium ungariae suppeditabit constructa aedes una simul cum sumptibus pro eisdem reficiendis ac pro alumnis atque professoribus alendis et sustentandis. Iubemus etiam, ut antiquae mensae episcopales umeni ritus servent, sicut antea, beneficia hucusque possessa, itemque fundationes pias in dioecesium rum enarum emolumentum a
etas, ita ut ab illis dioecesibus separari ac novae dioecesilaajdu- Dorogliensi attribui minime possint ac valeant. Ad linguam liturgicam huius novae erectae dioecesi quod attinet, praecipimus, ut sit graeca antiqua, vernacula vero in functionibus tantum extraliturgicis eodemque modo, quo in ecclesiis latini ritus, iuxta Sanctae Sedis decreta illa uti
Quod vero memoratae novae dioecesis sacerdotibus tempus suppetat antiquae linguae graecae addiscendae, tribus tantum annis decretam huius dioecesis erectionem proxime sequentibus in singulis paroeciis ea lingua liturgica uti poterunt, quae hucu&que usitata est, vetita prorsus ungarica lingua, quam, quum non sit liturgica, in sacra Liturgia nunquam adhibere li
Haec autem Sanctae Sedis praescriptio ut re igiosissime observetur, firmam spem fovemus Gubernium ungariae, quemadmodum pacto se obstrinxit, Sacrorum Antistitibus pro tempore existentibus omne auxilium et assiduam operam fore collaturum i l apropter animum Nostrum graium exhibere volentes in Maiestatem Suam Franciscum Iosephum Austriae Imperatorem et ungariae Regem apostolicum ob munificentiam, qua omnes sumptus nunc et in posterum necessarios et opportunos Prodioecesis Hajdu-Doroghensis constitutione ex publico aerario ferendos statuit, item pro certo habentes eamdem Maiestatem
Suam fore et deinceps prospecturam incremento ac prosperitati ecclesiarum quoque ritus orientalis sicut et aliarum in suis dominiis existentium, memoratae Maiestat Suae eiusque Successoribus, ius Romano Pontifici pro tempore existenti nominandi seu praesentandi infra tempus a iure statutum ad dictam Hajdu-Doroghensem cathedralem ecclesiam dignum et idoneum ecclesiasticum virum iis omnibus praeditum dotibus, qua Sacri Canones requirunt, ab eodem Romano Pontifice in episcopum praeficiendum, concedimus. Dioecesim praeterea Hajdu-Doroghensem, ut praefertur erectam, iurisdictioni ac dependentiae sacrae Congregationis de Propaganda Fide pro negotiis Rituum Orientalium subiicimuS, Simulque suffraganeam constituimus archidioecesis Latinittitus Strigoniensis, cuius archiepiscopi metropolitico iuri episcopos pro tempore existentes Majdu- rogensis subdimus Praesentes autem Litteras et in eis contenta quaecumque, nullo unquam tempore, ex quocumque capite vel defectu, aut quavis ex alia causa quantumvis iuridica legitima, pia et privilegiata, etiam ex eo, quod causae, propter quas praemissa emanarunt, adductae verificatae, seu iustificatae non fueries,
de subreptionis, aut obreptionis vel nullitatis, aui invaliditatis vitio, seu intentionis Nostrae, aut quopiam alio substantiali substantialissimo, inexcogitato et inexcogitabili ac specialem
ei individuam mentionem et expressionem requirente, defectu seu etiam ex eo, quod in praemissis eorumque aliquo solemnitates et quaevis alia servanda ei adimplenda, servata et adimpleta non fuerint, aut ex quoqunque alio capite, colore, vel praetextu, aliave ratione, aut causa, etiam tali quae ad effectum validitatis earumdem praesentium necessarium foret exprimenda, notari, impugnari, invalidari, retractari, in ius vel controversiam vocari, aut ad viam et terminos iuris ei facti, aut gratiae seu iustitiae remedium impetrari, vel etiam Motu scientia ei potestatis plenitudine paribus concesso et
25쪽
impetrato, quempiam uti, seu iuvari posse in iudicio et extra illud, atque eas sub quibusvis similium, vel dissimilium gratiarum revocationibus, Suspensionibus, limitationibus, derogationibus, aut aliis contrariis dispositionibus per quascumque Litteras et Constitutiones apostolicas, aut Cancellariae apostolicae regulas, etiam consistorialiter ex quibusvis causis et sub quibusvis verborum expressionibus tenoribus et formis etiamsi in eis de iisdem partibus earumque toto tenore ac data specialis mentio fiat quandocumque editas vel edendas, minime
ab illis excipi et quoties illae emanabunt, toties in pristinum
comprehendi, seu comprehensas ullo modo censeri, Sed Semper et validissimum statum restitutas, repositas et plenarie re integrata ac de novo etiam sub quacumque posteriori data luandocumque eligenda concessas esse et fore uosque plenarios
et integros effectus sortiri et obtinere et ita ab omnibus censeri ac firmiter et inviolabiliter observari, sicque et non alias per quoscumque iudices ordinarios vel delegatos, suavis auctoritate fungenies vel dignitate fulgentes, ei iam Causarum Palatii apostolici Auditores ac S. R. E. Cardinales etiam de Latere Legatos, Vice-Legatos dictaeque edis Nuntios, sublata eis et eorum cuilibet aliter iudicandi et interpretandi potestate et facultate iudicari ei definiri debere, ac irritum quoque et
inane decernimus si secus super his a quoquam quavi auctoritate, scienter aut ignoranter contigerit attentari. Ad haec denique exsequenda deputari edicimus venerabi-
em fratrem Raphaelem Scaranelli de Leguigno Archiepi Scopum
titularem Laodicensem ac penes Imperialem et Regiam Austro-riungaricam Aulam Nuntium apostolicum cum omnibus facultatibus necessariis et opportunis etiam subdelegandi, ad effectum de quo agitur, quem cum lue ecclesiastica dignitate ornatum, atque definitive pronuntiandi super quavis difficultate seu oppositione in exsecutionis actu oritura, facto tamen eidem onere intra sex menses ad sacram Congregationem Consistorialem mittendi authenticum exemplar exsecutionis peractae.
Non obstantibus, quatenus opus sit, Nostra et Cancellariae apostolicae regula De iure quaesito non tollendo ac Lateranensis Concilii novissime celebrati dismembrationes perpetuas uelis in casibus a iure permissis, fieri prohibentis aliisque etiam in synodalibus, provincialibus, generalibus universalibusque Conciliis editis vel edendis, specialibus vel generalibus Constitutionibus et Ordinationibus apostolicis, privilegiis quoque, indultis ac Litteris apostolicis quibusvis superioribus et
personis in genere vel in Specie, aut alias in contrarium praemis-Sorum quomodolibet forsan concessis, approbatis, confirmatis
et innovatis, quibus omnibus et singulis etiamsi pro eorum sufficienti derogatione de illis eorumque totis tenoribus, Specialis, specifica, expressa et individua non autem per clausulas generales idem importantes mentio, aut quaevis alia exquisita forma servanda foret, tenores huiusmodi ac si de verbo ad verbum nihil poenitus omisso et forma in illis radita observata inserti forent, eisdem praesentibus pro plene et sufficienter expressis habentes illis alias in suo robore permansuris latissime et plenissime ac specialiter et expresse ad effectum praesentium et validitatis omnium et singulorum praemissorum pro hac vice, dumtaxat, Motu scientia et potestatis plenitudine paribus harum quoque serie derogamus, ceterisque contrariis quibuscumque . . Volumus autem quod praesentium Litterarum transsumptis, etiam impressis, manu tamen alicuius Notarii publici subscribtis et sigillo alicuius personae in ecclesiastica dignitate constitutae munitis, adhibeatur in iudicio et extra illud eadem prorsus fides, quae eisdem praesentibus adhiberetur, si originaliter forent exhibitae vel StenSae. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam Nostrae dismembrationis, erectionis, institutionis, concessionis, indulti, impertitionis, statuti, subiectionis, decreti, commissionis, mandati derogationis, et voluntatis infringere, vel ei ausu temerario contraire, si quis autem hoc attentare praesumpserit, in-
26쪽
dignatione, Omnipotentis Dei ac beatorum Petri ei Pauli
Apostolorum Eius se noverit incurSurum. Datum Romae apud S. Petrum, anno Domini millesimo nongentesimo decimo secundo, die octava mensis iunii, Pontificatus Nostri anno nono. A. Cordinalis Aeliami, S. R. E. tancellarius.
Pro Em Secretario S. C. Consistorialis Oriente Scipio recti, AUSOSOR Reg. In tantali APOL, M. MIII. M. Raegi, C. A. Notiarius.
NUNTIATURA APOSTOLICA VIENNENSIS
Ravorandissimis Dominis Archiprosbyteris, Parochis temiorisquo sacerdotibus Dioscosis Haydu-doroshensis, salutem in Domino. Decreto huius Apostolicae Nuntiaturae hodierna die dato, executio canonica fit ullae Christifideles die VII. Junii MCMXII. expeditae, qua Beatissimus Pater novam dioecesimriajdudorogliensem erexit. Eodem decreto, auctoritate Apostolica Nobis a Sancia Sede speciali modo delegata, constituimus et nominavimus neoerectae dioeces eos Administratorem Apostolicum Illustrissimum ac Reverendissimum Dominum Antonium Papp, Epi- Scopum Munkacsensem, donec eidem dioecesi definitive de proprio Pastore provideatur.
Mandat igitur et praecipit Sanctitas Sua ut praelaudatus
Episcopus Munkacsensis ex hac die administrationem apostolicam et regimen dioeceseos Majdudorogliensis assumat et con- Sequenter vos, Reverendissimi Domini, sub eiusdem jurisdictione positi, dignissimum Praelatum tanquam vestrum legitimum Superiorem considerare debeatis, eique praestare in Domino devotionem, reverentiam et oboedientiam tenemini: ipse enim directe et expresse repraesentat Patrem fidelium communem, ad hoc ut vos dirigat in exercitio ministerii, ad salutem animarum curis vestri concreditarum provehendam.
Non ignotus quidem vobis Pastor praeficitur, cuius doctrina, prudentia, charitas, Zelus, vos certe non latet ipse omnes uno paterno amplexu vos humanissime recipiet, difficultatibusque vestro ministerio propriis, praesertim cum de paranda nova, aliquo modo, directione agatur, consilio providebit. Non autem praefata, ut ita dicam, nova directio, ut bene nostis, statim incipiet: nam trium annorum spatio indulgetur in sacris ritibus usus linguae liturgicae in unaquaque paroeci hucuSque adhiberi solitae, exclusa semper lingua ungarica, quam in liturgicis actionibus adhibere nunquam licebit Elapso hoc temporis spatio, lingua graeca antiqua in liturgicis functionibus adhibebitur, quae, sicut vobis comperium est, fuit primitiva lingua liturgica venerabilis vestri ritus. Hanc linguam, si iam non noveritis, Deo adjuvante addiscetis durante hoc temporis spatio et non dubitamus, quin etiam vestrae curae erit, uilaici quoque in functionibus liturgicis participantes suis re- Sponsionibus, eam, saltem quoad lecturam, addiscant Linguae vernaculae in extraliturgicis, et tanto magis in precibus privatis, in praedicatione et instructione populi quae quidem praedicatio et instructio, in lingua qua omnes utuntur facienda est: imo in diversis linguis, si una ab omnibus non intelligatur. Ceterum, omnes cuiuscumque labii, cuiuscumque ritus, cuiuscumque nationis catholici fratres quidem in Christo sunt, fraternaque dilectione ad invicem prosequi tenentur ei Beatissimus Pater, ut Christi in terris Vicarius, omnes uno benevolentissimo charitatis vinculo complectitur ac diligit universi quidem, qui catholicis doctrinis adhaerent, unum ovile sub uno eodemque Pastore constituunt. Horum aeque omnium Ipse ad imaginem Divini Pastoris, in cunctis suis dispositionibus et praeceptis, bonum animarum respicii ae earum aeternam salutem. Ipse, qui perspicue vestram devotionem novit ei siu-
27쪽
dium in Apostolicam Romanam Sedrun, centrum unionis et unicum Salutis aeternae portum, certo tenet, quod vos, Reverendissimi Domini, quantum ad vos pertinet, curaturi eritis, ut in medio fidelium vestro praeclaro Zelo concreditorum,
pax Christi, tranquillitas, filialisque confidentia in Sanctam Sedem et in dignum Antistitem, qui Eam repraesentat in regibmine novae vestrae dioeceseos, imperturbate existat Scientes, quod bonum spirituale tantummodo Ecclesia quaerit, et per cooperationem vestram inter fideles vestros sperat consequi
Apostolicam autem Benedictionem Smi Patris Nostri vobis, Reverendissimi Domini, fidelibusque vestris transmitto et
omnia quaeque fausta a Domino ex corde adprecor.
Viennae, ex Aedibus Nuntiaturae Apostolicae, die XVII. Novembri MCMXII. Raphael Archim. LOOdirect . Nuntius Apostolictis Publicus populorum regni recensus anno solo in Episcopatus Hajdudorogensis ambitu 2IS O fideles graeco-catholicos adinvenit. Ex his lingua materna ungari erant i 8ISTS, la- vici lo23, Rumeni 26823. Rutheni f8, aliae linguae Sod. Ex
numero illorum, qui non erant linguae maternae ungaricae, huius tamen linguae gnari 2 ood ignari 82b. Numerus ergo Sermonis nativi ungarorum una cum illis, qui, quamvis labii alieni, linguam tamen ungaricam bene callebant, universim 2OTO T. Itaque fideles sermonis ungarici ignorantes in nova hac Dioecesi anno erectionis efficiebant partem idolo summae eiusdem parchiae oraeco-Catholicorum, ast etiam haec pars exigua verosimiliter ex infra T-um annum prolibus et senibus coaluit Recensus iste optime demonstrat fideles novae Dioece
Recensus publicus a rasso in ungaria o 322 incolas graeco-catholicae religionis numeravit. Tali modo 2OT O gr. calli Hungari adhucusque iurisdictioni linguae liturgicae ru-
menicae ei ruthenicae episcopali sunt subiecti seu omnium gr. cath. ungarorum do 'io. Novus hic Episcopatus in toto vel ex parte extenditur ad tractus Comitatuum songrad, sanad Heves, aSZnagyliun-SZol noli, orsod, Ung, empten, Belies, Biliar, Hajdu, Zaboles, Zalmar UgoeSa, fili, HaromsZeli, Marosiorda et svarhely.Quod attinet emolumenta ex inductione linguae graecaeliturgicae pro gente ungarica emanantia, hac de re Eugenius SEaho Praeses Commissionis Regnicolaris gr. Cath. ungarorum, in opere suo iam pluries citato: Aior. ath magyarsagutolso halvariavijau dissertationes ad finem perducendo Sequentia dicit:
hQuod ubernium regni ungarici introductione graecae linguae liturgicae est consecutum id ex obtus gentis ungaricae expressa, irrevocabilis et perfecta victoria potest nominari. Ab illo ipso enim momento, quo nova Dioecesi erecta Sit, gr. cath. Hungaros nemo posthac nec pro Ruthenis nec pro a lachis, sed unice pro ungaris habebit. Certum est quidem, periphrasim accomodationis linguae ungaricae restare adhuc in cultu divino. Ex hac parte Buna canonisationis et decretum institutionis assecurationem ad minimum reduxerat, Sed Participationem stanc minimalem legaliter in 'utin collocavit. Nequit fieri, ut auferatur, sed augmentari ad illam usque men- Suram, quouSque exigentiae spirituales expostulant, potest. Iam si rem ex unico hocce obtutu species, magni momenti SSe illam invenies Cultus divini ungarici principii instar expressam concessionem non licet parvi aestimare Plus valent pauca, at legalia, quam complura, si illa illegalia sunt. Considerato emolumento ex appositione linguae ungaricae ad emortuam linguam liturgicam vetero-graecam profluenti, etiam minima usus linguae ungaricae venia legalis incomparabiliter maioris est pretii, quam si concessio haec linguae liturgicae vetero- flavicae vel rumenae apposita fuisset .
28쪽
Decretum Nuntiaturae Apostolicae Viennensis diei T. a. lyl2. administrationem novae Dioecesis curae Antonii PapAEpiscopi Munkacsensis demandavit, qui ut Administrator Apostolicus Episcopatum Majdudo rogensem usque ad diem . Oct a. Ol I. seu usque ad inthronisationem primi Episcopi
dioecesan gubernavit. Documenta erectionis et canonisationis necdum fuerint publicata, cum iam in novae Dioecesis horisonte atrae nubes partim ex agitatione politicorum nationalitatis valachicae, partim vero ex definitione stabilis sedis novi Episcopatus pro
Dioecesis haec semiparte e territoriis Episcopatuum linguae liturgicae rum enicae est dismembrata . Comite nationalistica Vala chorum negabat characterem ungaricum fidelium ungarorum e Dioecesibus Magno-Varadinensi, Zamosvjvarensi et Alba-Iuliensi-Fogarasiensi adnexorum, etsi hi ipsi se linguae
maternae ungaricae natos esse profiterentur. Imo membra
AComite etiam extra ungariam queribunde Gubernium riung. accuSaverant, hoc plura milia Valachorum et origine et lingua talium e sphaera Dioecesium alachicarum vi adhibita hun- garos fieri operam dare. Memorata Comite communitates ecclesiasticas novae Dioecesis in finibus Comitatuum Biliariensis et palmariensis sitas ad resistentiam dissidiumque concitare studebat. Erant, qui decretum Nuntiaturae institutivum acceptare nolebant et istud remiserunt. Nonnulli delegatis Administratoris Apostolici obedientiam denegaverant. Generatim tamen instigationes ahComite profectae nullum habuere succesSum. Pars potior communitatum eccelsiasticarum quieta cum mente suscepit incorporationem. Tantum in parochiis Nismaj-ten et Zamosdo est exoria vehementior animorum fluctuatio, at paulatim et haec sedata, finitoque processu iudiciali civili, ad litem ecclesiasticam contestatoriam disciplinarem causa non est deducta Commissio Regnicolaris gr. cath. Hun- garorum provocando ad factum, quod post erectionem quoque
Dioecesis Hajdudorogensis ovo r. cath. ungarorum Sub Dioecesium nationalisticarum iurisdictione remanserit, poStulavit, ut si novae Dioecesis discriptio revisioni esset subiecta, consulatur simul illis quoque 2oo graeco-cath. ungaris, qui ob causas territoriales pro nunc e Dioecesi ungarorum
Comes Stephanus Tisga Praeses Ministerii in sessione reg. Comitiorum die S Decembr. a. yid habita, observato utrimque provenientis desiderio declavarit, Gubernium riungi certe se non fore interclusurum, quominus ambitus Dioecesis Hajdudo rogensis revisioni subdatur, ast filum pertractationum tantum mutua reciprocitate prae oculis habita posse recipere. Hocce facto consulturum esset desideriis non tantum alachicis, sed hungarici quoque Hoc fundamento pertractationes incitatae sunt quidem, sed revisio toties postulata cum conditione Gubernii Supramemorata nec iam alachicis rerum politicarum viris erat optabilis Fluctus agitationis paulatim levigabantur et bellum medio a. Oid omnium gentium interveniens quaestionem de foro penitus sustulit. Pro sede novi Episcopatus Collegium Episcoporum ung. cum ubernio regni consentienter, oppidum Phre geri exaS- signavit. Desiderium partis praevalentis interessatarum Parochiarum conveniebat in hac re cum sphaerae officiosae ecclesiasticae ac politicae studiis. Huic communi desiderio obstabat partim localis interesse oppidi Majdudorog, altera ex parte aemulatio invidiosa helve leae confessionis Protestantium. Posteriores hi in vulgus dispergebani hcalvinisticam Romamet, Deb-reepe nempe inficiatum iri, si forte novus gr. cath. Episcopatus sedem ibidem obtinuerit. Tunc temporis, quando erectio novi Episcopatus res adhuc minime certa erat, die 2. Septembris a. Oll Hajdudo rogenses, quibus sedes episcopalis cordi erat, in convenium congregati ius suum ad sedem episcopalem indicaverani Mense Februario a. Ol2. competentibus foris iam constabat aemulationem civium Debrecinensium calvinisticam avocare proposito duo laud posse. Tunc Majdudorog, ut
29쪽
sedem episcopalem sibi uiam reddat, commodo huic sacrificia materialia vires oppidi superantia asportanda se deobligavit. Hac agendi ratione oppidum assecutum est, ut in Bulla canonisationis sedis episcopalis instar locum capere potuerit Pars autem longe maior Ecclesiarum id aequo animo ferre noluit et pro sede episcopali civitatem pirees fida rogavit. Dioecesibus Munkacsensi et perjesiensi annexionem exspectantium communi fatum ecclesiasticarum septem et quinqua inta partibus oppidi Nyiregyhaga fovebant. Pro residentia Majdudo rogensi econtra usque ad diem . Octobris a. Oi2. exempto PSO, cui res intererat, oppido, tres tantum Ecclesiae steterunt Selectae Dioecesium alachicarum Parochiae hac ex parte quoque in passivitate permanserunt, i Ecclesiae tamen ex his quoque civitati Nyiregyliada se adiunxere. Interim die i. mensis Aprilis a sol I. in persona tephani Miklosy, antea Parochi Saloraljaiij helyensis et Archidiaconi dem plenensis primus novae Dioecesis Episcopus denominatus est. Novus ordinarius die S- Octobris a. Os I. ab Episcopo Crisiens Iulio DrO'Ohecasty concelebrantibus Dre Augustino ischer-COthri Episcopo Dioec Cassoviens et Drelosepho Ldnaei consecr Episcopo Tinniniensi consecratus, eadem die, Presbyteris dioecesanis circa centum ac triginta circumstantibus, instat latus est quoque et sic regimen Dioecesi suscepit. Causa residentiae episcopalis nondum ad finem perducta, Episcopus in oppido DebrecZen, loco DioeceSis suae accomodatissimo quaesivit ac invenit domicilium sibi aulaeque suae apium. Praesul in sede hac interimati honorificentissime eSt exceptus Comitatus Zalmariensis Ecclesias non dudum adhuc malcontentas cum oliva pacis aequitatisque divit et postquam renitentiam hic-illic ostentatam prudentia sed simul fortibus cum manibus comprimuerat, visum est Omnibus ac Si ordinationi novi instituti nihil esset impedimento inserviturum. Speciem tamen extemam alia voce redarguit attentatum nefarium die 23. Februarii a. Oid in personam Episcopi Deb-reegini commissum. Manus maleficae, sub titulo doni pii in scrinio
clausi inscriptione Episcopi provisi hombam i e machinam ad explosionem praeperatam miserunt eidem via postali ex urbe pernovitZ Litterae adventum doni indicantes lingua hungarica scriptae praecipuae Episcopi curae commendaverant candelabrum, argenteum inauratumque, medio scrinii repositum et Ecclesiae Cathedrali oblatum. Providentia divina personam Episcopi a morte attentata liberavi sed officiales eius, qui tempore aperitonis scrinii aderant, nominatim Michaelem IacahOPic Vicarium Episcopalem Ioannem leph OPSEst Secre-iarium Episcopalem et octorem Alexandrum sati Eiscum Dioecesanum explodata bomba horride in partes dilaceravit, cancellariam dioecesanam pessum dedit et complures vulneravit. Attentatores valachi erant sed auctores facti sceleros inquisitio in castris illorum adinvenerat, quos non diu post lis ad seditionem excitantium decisiva in MaramaroSSZiget peracta detexit, in illis videlicet castris Moscoviticis, quae bellum praeparaverant iam tunc appropinquaturum. Vix de attonitu attentati nova Dioecesis experrecta Si, cum brevi iterum inopinatum impetum perpeti est coacta illinamque cives Debrecinenses, qui decisioni negativae a coetu communitatis de causa sedis episcopalis die l. Octobris a. los 2 habito latae acquiescere nolebant, rem novo consilio esse subiiciendam rogabant. Attamen intolerantia ex parte helv confess. Protestantium iam prius acriter manifestata nunc post nefandum attentatum quoque, imo, si res ita exiguissent. praesent ipso Episco 3 prona erat decretum istud negativum
etiam excitatione scandalorum innovare .
Ne consilium hoc deduci possit ad actum, ipso Episcopo intercedente propositio illa a pertractatione in communi civium conventu est retenta Episcopus vero decrevit se domicilium Sedemque suam, ut primum fieri poterit, in oppidum a praevalenti parte Dioecesis exoptatum, in Nyiregyhaga quippe esse transpositurum. Ceterum oppidum hoc, quum in omnibus sit sat excultum, incolas numeret fere dooso, positum sit in Eparchiae centro georgaphico et scholis, paedagogiis, institutisque
30쪽
aliis culturalibus abundet, pro residentia episeopali est maxime
Communitas porro eiusdem Civitatis in testimonium optimi erga Episcopatum sensus, So milia coronarum in aere parato fundumque pretiosum in finem aedificationum obtulit ea sub conditione, ut residentia eppalis, seminarium clericorum, domu canonicale etc. Utruantur eodem in oppido. Transpositio sedis reapse facta est. In domo gr. cath.
Parochiae Nyiregyhagaeris conducticia, sectionibus scopis Episcopatus convenientibus occupatis et in ordine collocatis, Ordinarius cum Gubernio reg. ungarico consentienter die I. Septembris a. lyid sedem suam in Civitatem Nyiregyhaga transtulit, quod . Sed Romanae pro approbatione indicavit, Clero populoque Dioecesis vero litteris circularibus,ro Ity ld. notificavit. lInterim, durante bello atrocissimo, Princeps Pacis in terris, Sua Sanctitas Pius Papa X. Dioecesis nostrae fundator, die 2o Augusti a io id in Patriam decessit aeternam e vivis. Memoriam Patris optimi filiali cum pietate recolimus nobi gratissimam et colendissimam. In successorem illius electus est die IS. Maii Emus Cardinalis sacobus Delle Chiesa, Archiepiscopus Bononiensis, qui nomine en dicitis XU. asSumpto accedit ad Ecclesiae gubernium. Peracta Episcopatus in oppidum Nyiregyhaga translatione, bello iam tunc fere per omnes tractus terrae furenti tota vita publica aggravata est. Per se intelligitur his duris sub annis ordinationem novae Dioecesis subito exstrui haud potuisse. Inevitabilia tamen non sunt neglecta. In Canonicos capitulares, quorum numerum iam Bulla CanoniSationis ex sex membris constantem esse decreverat, die o- Maii a lyid denominati sunt Theodorus Damjanovic in Canonicum Lectorem, Eugenius Banya pro Canonico Cantore et Alexius Mitrovi
in Canonicunt Custodem Installatio novi Capituli die 28. a. io id adhuc Debrecllini est peracta. Ibidem celebravit Episcopus die 2- Iulii a ny id primam S. Sedis Consistorialis
.issionhm simulque primum concursum dioecesanum. In Asssisesores . Sedis Consist denominati sunt ac primae sessioni adfuere sequentes: Theodorus Damja novic Canonicus-Lecior Eugenius Ba-nya Canonicus-Cantor Alexius Mitrovic Canonicus-Custos;
Emilianus Melles Ab has it Parochus Budapestinensis Iulius Rutilia Arehidiaconus, Purochus in NyiregyhaZa Romulus Georgius Marchis emer Archidiaconus, Parochus agykaroly- ensis Ioannes oros emer vice-Archidiaconus, Parochus Ma-koensis Augustinus Damjanovies it Vice-Archidiaconus, Parochus Satoraljaujhelyensis Iosephus Milia lovics emer Vice- Archidiaconus, Parochus Sajospoge densis Antonius GoncZy ee-Archidiaconus Parochus in patinar-Nemeti Andrea Zapo Medii emer Vice-Archidiaconus, Parochus Sajope trinensis Ni
eolaus Zab V. A. D. Parochus okonyensis Andreas j-hely Parochus Hajdudorogensis Ioannes Mihail. V. A. D. ad hon. Parochus in palmarpsadany Nicon enepi vi A. D. Parochus in Saros patali Constantinus Balogi Parochus Tokajensis Alexander ojkovic V A. D. Parochus ejo-keresEiurensis Ignatius Zabo, A D. Parochus agyleia- ensis Ioannes Papp. iii. v. A. D. Parochus Majdu hosZormenyensis Nicephorus Geysa Melles Di rector Cancellariae Eppalis
tous1k V. A. D. Iarochus agykalloensis. In nova piscopatus Civitate Residentiali administratio Dioecesis evasit completior, postquam scilicet Canonici quoque inde ab Idibus Octobris is id ibidem fixum capessiverant habitaculum ac officia ipsis ab Ordinario commissa adimplere accederant. Episcopus in aedibus pro stabili residentia ipsi traditis Capellam dehite exornatam s. lephano Archidiacono ac Protomartyri, qua Dioecesi Patrono dedicatam instrui cu ravit.