장음표시 사용
11쪽
ipso orbe ipsiusines orbis j varios 6mitionum orbes perficerent. Quapropter inexplebile quidem erit sciendi desideriti, . at si finem desiderio metimur, longe maximum erit a Philosophia quae sola est scientiarum domina.&magistra cognitio num expleti oblectamentum. At quid dico expleti s hic unus
est finis , in his suauissimis expletionibus nurnquani expleri. Fatetur hoc Archimedes ille Syfacnsilis ; qui sciendi pabulo mento nutrita; obliui sectendr*pissimE xscarum: quibus coi i pus ipsum nutriret. Innuit hod mor9 ille praeceptor Sotra tes, qui morti proximus, vividam in se adhuc sentiens sciendi cu-
piditatem,eXpletus iam vita, nondesti contemplatione, prius' quodammodo desith vivere, qi amphilos phari Non fra toris partes ago', sed philosopbi in ' ΘΛ est meum vel borum
blandiths aureMestras cap tars, sed iuuenum animos sapientiae preceptis imbuere'; quare administer, non conditor, veritatis aquam, ex se pelliici sani: abs ue' vlla Eloquentia su-rco, ut ex ipso sonte haesi V furam , ac eram propina'
bo . Abeant hunc , abeant Sardanapali , abeant Caligulae, qui rationis imperio rebelles, abdo minimo , ut domino suo deseruientes, nullam agnoscentes statia .quasti qui in sensuuillecebris posita est, voluptarem, hinc supr/ omnes usque adcinium , quamuis contra coelum extollunt o Deum im-lmoi tale f que potest esse tarporis viiluptas, Auam vόnturam, ob sui vacuitat etia praecedit, venientem,ob sui expectationem comitatur, o prae lentem ob momeritiseatii sollationem c ' equitur molestia 3 Hic Philosophia veri voluptas est, quae nullius est capax doloris, quia cum semperpraesto sit, tota simul percipitur, ac toto tempore percipitur, nec futura, a
'φx , ηος pr*terita sua fuga, contemplantis ahimum excru ἀiat.' Illa tunc linitur, cum res iucunda obieeta sensui finem labet, qus cim straetetit', cum res ipsa eaduca sit, & cito pe- eat Hue nunquam deficiens est, cum sit rerum meditanda-
una,que sint peresuid , proindeq; a contemplatione potius
12쪽
ipsa mens, quam res ipsa contemplanda deficiet. Verum imodo luce digna, homineq; digna erit haec illecebra volupi litis, si proditura odit lucem, hominumq; conspectu aufugit Θ quomodo amplectenda si reijcitura soro, reijcitur a templis Θquomodo tandem suauis , si adepta psnitentiam parit, sibiq;- 1
i met odio existit, ae taedio Θ Haec itaq; , vel incerta erit, cum 'eius natura in motu sit; vel certe non erit, cum eius virtus post primum impetum evanescat, quinimo in ipso sui usu extinguatur. .n. monete Seneca) peruenit,ubi desinat,& dumI; incipit, spectat ad finem. Fingas tibi delectamentum quos icumq; siue natura paratum,sive arte elaboratu, oculiS intuendum,auribus hauriendum, ore degustandum; quamuis neruosl Ocs sue virtutis intendat, dulcissimam conleplandi oblectatio- l. nem, aequare sorsan aliqua ex parte poterit, superare certe no poterit.Oblactabilis sane, ac venerabilis oculorum conspectus
est, cum tetra nox terras tegens coelum aperit, sine colore coe-ruleum,sine igne splendidit, sine labore motum; per quod ceu per sublime pauimentum vario emblemate stratum , sapphiris,auroq; distinctu sub argentea luna,s era in turmas,atq; in agmina vagari cernis. Oblectabile sub eadem noctis caligine luminibus nostris sese obijcit Mare, quando malacia detentu placide,ac tranquille scopulis illisum,tremulumq; , dum stringitur aura,sinum crispans, in eo arternos ignes natare, inque coelo pisces auratis squammis scintillare, mare ipsum vides inclicristallinum coelum,ac coelum in coeruleum mare conuersum. Nec minus pratum vere nouo oculorum aciem libentissime
perstringit: dum enim sponte natis arbustis herbisq; vestitum, I odora quadam, & cana nive conspersum,discoloriousq; redi- lmitum flosculis miramur, quasi stelliferi soli, aut floridi coeli imaginem admiramur. His tamen tamdiu Oblectatur oculus, quamdiu aspectui subijciuntur; quare, nec coelum nubibus obductum; nec mare procellis conuolutum ; nec pratum hyeme deformatum, delectant; at coelum,quod sapiens men-
13쪽
te gerit,nec claudunt caliginose nubes,nec mare ventis inhom trescit, nec prati ornamenta flores languescunt; sed in ea hisce
omnibus eumdem tenorem seruantibus,die,noctuque,hyberno, aestiuoque tempore , eorum inspectioni animus vacans id nunquam perenni quadam oblectatione fit vacuus. Eadem ratione in sonis, ac vocibus laetantur aures, veluti sestis diebus in organis arte Musica moderatis,quae ita dulce resonant, suauiterq; mugiunt,ut iucundissimo eorum cantu, non homines
modo, sed etiam ipsi sacrarum Aedium parietes, quasi prae
gaudio gestire videantur. Quanta pariter exhilaramur laetitia, audientes Eunuchum ad ea ipsa organa canentem Θ qui dum continuato spiritu vocem in longum trahit, variatam flectit, acutam stangit, grauem fingit, intorto impetu rotat, puncto temporis eleuat, saltu prscipitat, totidem momentis nos facit gaudio diffluere,quot ipse vocum accentibus diffluit. Porro maxima vis est in his cantibus, & vis maxime suauis , sed
nullus neruorum sonus, nullus est vocum concentus, qui c6- parandus sit cum rationum neruis, quos mente temperat, aut
cum acutis, grauibusque vocibus , quas ore promit philosophus; non Sirenum cantus, quo nauigantes detineri ; non
Orphei, quo flumina sisti; non Amphionis, quo saxa moueri, preceque blanda Thebans urbis moenia extrui diceban- . tur. Fabulantibus haec poetis, vel potius somniantibus pro-ldita sunt ;sapientia ea est, quae litterarum munimentis , non lincantamentis allicit, effisnes iuuenum animos ad flagitia lfluminibus celeriores sistit, pectora saxis duriora cultu emollit, ad ciuilemque vitae rationem obeundam, & ad ciuitates mςnibus cingendas traducit. An quispiam audebit cum philosophica iucunditate eam exaequare, quam ex sumptuosis conuiuijs Persae, quamve ex intempestiuis compotationibus Syracusani traxerunt Θ minime profecto, nam philosophorum Symposia locupletiora sapientiae dapibus Syracusanorum, aut Sybaritarum coenis', magisque splendide cibos parant,& magnifice
14쪽
gnifice ornant, non ad genio, sed ingenio indulgendum, neq; ad ventrem, sed ad mentem ipsam alendam . Quorum epulsnec grauant animos copia,nec qualitate isdunt, sed sque sual ues, ac salutares,.quo magis degustantur, expetuntur magiS,l satietatem quidem , nunquam tamen saturitatem allatura .l Nulla est, nulla est mihi credite, vel potius credite Aristoteli in hac rerum uniuersitate iucunditas,quam lisc non exupe et,
non obruat. Existimabitis oblectamentum, quod ex pacatissi- lini regni dominio concipit animus P tam i tugurium regiae, limperium animi , corporum imperio fraeserens, contempsit Heraclitus: magnifacietis delectationem, quae ex auri, argen- tiq; maxima copia elicitur Θ hanc tamen Persarum diuitijs, philosophicae egestatis delicias prsponens, Thebanus Crates neglexit: amabitis suauitatem ex caro propinquorum corisortio, ex grato amicorum conspectu fluentem Θ tamen sapientis recessus pro congressu habens, Academicorum platanos proplarcis, repudiauit Anaxagoras. O voluptatum inuentricem, artificem deliciarum, suauitatum administram , dolorumque omnium expultricem contemplationem. Ea namque,sicuti ab oculis lacrymasi, ita etiam ab animo maerorem omnem abstergit : siue ab exilio profici staturint in Boethio; siue ex coecitate, ut in Democrito, sue ex imminenti viis periculo, ut in Euclide ; siue ex alijs hominum angustijs, ut augusto pastore sapientes ad omnes animi, corpori sque languores medelam dulcem, ac salubrem, ex hoc pretiosissimo sapientis myrothecio deprompserunt. Multos essem, S tamen mutilus, si quar- lcumque dici possent,s quaecumque dicere postem, vellem pro
veritate, non pro dignitate, non efferre modo velum etiam referre numcrando .i Quamobrem ne nimius verborum aestus, ac murmur aures obtundat vςstras, sermonisque carinam a
sorbeat, vela oratippii ni ep, heneuolentiae vestrae flatu turgida et contraham, & leni, breuique rationum curis,portum dicendi i
capiam ; dummodo at tentionem eamdem, quam adhuc Irs, l
15쪽
buistis, in posterum, veluti auram secundam non denegetis. Sed cum in portus mentionem inciderim, iure tranquillum animorum portum dixerim Philosophiam,cum olim dixerit Aristoteles, scilicet statum quemdam naturalem, in quo,veluti inportu sapientiae amatores libentissime conquiescant. Hinc Seneca animos nostros in terras desiluisse, di quasi alieno loco lissitasse aiebat, hinc prouida natura erecta corporis forma ho- . minem insignivit, ut etiam erecto foret animo: atque os subli-' me dedit, ut in sublimia oculos attollendo, illlic etiam cogni- tionem extolleret. At cum ad sua quaeque loca propria de- uehat operatio, mens ex Aristotele particula dicitur, qua i . telligit animus, & sapit, ut inde conij ciamus mentis agitationem esse opus humans naturae maxime proprium; quo ducitur ipsa mens ex hoc alieno corporis loco, quo detrusa est, in propriam, & naturalem contemplationis sphaeram. In qua iuxta sententiam Senecae, ex quo discimus omne,quod dici mus, ita se habet sapientis animus, ut coeli status supra luna, nimirum illic semper serenum est. Si ergo concedimus ele- i. menta proprijs librata locis ut sic dicam pacate degere,nec li grauitate deprimi, nec leuitate subleuari, etiam concedere de bemus,mentem per contemplationem in ea sede locari, in qua iucundissima detineatur tranquillitate . Itaque hunc laedit tionis portuiti mentium nostrae nauiculae feliciter inuectar, in eo non conquiescant modo, sed verius dixerim consenescant uin quo videre est sapientissimum piscatorem Democritum , hamis', nassis', & retibus philosophiae e profundissimis latentium causarum vorticibus in quarum aquis demersa fluctuat ipsam extrahere veritatem .Quod quidem intuentes Aristoteles,& Cicero; ille veritatis contemplatricem appellat,hic veri inuentrice definit. Cuius inuentio ita suauis est, ut etiam,cum suauissimis collata, suauius nil adinvenias. Dulcis est amicitia, dulcis prsceptorum amor, dulce est ipsum vivere; at his omnibus .
16쪽
nibus dulcior est veritas; ob quam Aristoteles etiam despexit
amicissimum Platc neu quem vivia coluit, ut oraculum;momtuo, ut numini istauit: ob quam ille idem malo nos monet,ut praeceptorem Socrarem a se unice amatum nom semper diligamus , quando videlicet non dilexerit veritatem Plinius ille, de cuius gestis vlaerior historia texeretur, quam ipse de naturaribus arcanis pertexuit,ad inquirendam emicantium igniuveritatem, quos eructat ore Vesuuius, non curat vitam perdere,illiusque flammis, quasi rogo comburi, ut inde rediuiuus in omnem aeternitatem Plisnix exsurgeret ingeniorum . 'sclara sane hsc dixeris, praeciarissima audientium corona, prs stantiora tamen vos manent, at breuiora, etenim non modo pomtusest animorum pacatissimus templatio, sed tutissima pomota ad fellaitatem, ' beatitudinem. Magnum est hoc, & supra vestram opinionem Adolescentes, at non supra veritatem: quamula enim Naria extiterint de summo hanc vitam viventium bono priscorum placita Philosophantium ; mihi tamen Aristotelis arrisit opinio, cum a ratione non abhorruerit; qui statuit non in habitu, ut Stoici, sed iiisola praestantissimς virtutis actione, hoc est in ipsa altissimarum causarum cognitione, quae est actio persecta absolutissim sapientiς ι collocatum
esse summum bonum .i Neque propterea negare ausim mora- iles virtutes summo, ac sibi debito bono priuari, sed assero in cotemplatione pr ipue locatum esse, cum in ea ultimus finis reponatur. Inspicite hoc veluti e specula in regio illo sapientiar, ac brudentiae speculo Salomone, erat is corpore persectissimus, progenie dauidicus, conditione regius princeps, imperio amplissimus regimine prudentissimus, diuitijs opulentissi-ra, mus,delichs assi uentissimus,ltae vi his omnibus omnem supergressus sit, que ante,postque ipsum fuerit principum gloriam; .
reginaeq; Sabar attestatione, & admiratione, omniumq; consensiones elicitamus decantaretur:tamen sacrarum testimonio litterarum, nunquam talis haberetur , nisi amplissimo regno
17쪽
squalem sapientiam diuinitus obtinuisset. Quasi parum fuisset ad eius felicitatem esse sceptro po emem, nisi potuisset ingenio, parum habuisse manum omnia exequereri,nisi habuisset animum omnia cognoscentem, parum fuisse prudentissi mum, nisi sapientissimus extitisset. Ex his intelligere potestis, quanta sit in contemplatione voluptas , cum in ea tantum sit bonum: summum quippe bonum summa assequimur volup
tate: quin etiam si fides Aristoteli, illud summum, haec sum. ma consequitur, Nec iniuria id quidem, nam quando in Illuperiectiomim,acis avi tat um Omnium oceanum: cuius rivulus est ex tuis hic noster oceanus contemplando reuertimur svnde prius 4nstar fluminum derivamur, fieri haudquaquam potest, ut saporem aliquem pro salsuginoso, dulcissimum non imbibamusa quin imo, si ut ea ipsa fumina reuoluta in mare
conuertuntur in mare, ita sapiens ire Deum mente conuersus,
in eum similitudine quadam conuertitura Hinc apud Platone Alcibiades Sochratem sapientissimum,Sileno persimilem dic bat, nimiru, qui ob corporis tactus extrinsecus brutorucifigiem praesesexret,intrinsecus vero ob sapientiam, Dei imaginem pectore conditamsestaret i Et Seneca stoico tamen semisu interroranti, quae sapientem aciunt, quae Deum ipsum rospondit. Impius quidem senses si citra nostiarm sensum, cum eo sapientem strat, quo scandere non possix, nisi hominem transcendas. Voeius cum eodem alibi dixeris, sapientiem Deuesse, quia Na eo Deus , nempe ipsa mensi ,'us in homine Deus est perindustriam, uti Deus est in caelo per Daeturam. Etenim quemadmodum ipse Deus in secontinui omnia per eminentiam, ita in Sapientis animo, ut inquit Ficinus,oia,qus in com poribus istis sentimus; elorum elementorumq; globi ς syde
rum,Vaporumq; naturae; plantarum; animaliumq; λrmae, per reprssentationem continentur: ct quemadmodum ille uniue forum Architectus omni a procreat, ita sapiens artibus,quarii mater est Philosophia,simillima conando, cum Deo ipso con-
18쪽
tendit. Hinc fuere, qui sabrefacerent, & volantes,canentesque aues,ut Archytas; serpentes';sibilantes,ut Boethius; ignem,ut e concauis speculis eduxit Proclus; tonitrua,ac fulgura bombardis, hominu fulguribus, iovis sulgura, strepitusque olym- ipi aemulantibus; coelum, ac sydera horologijs, astrorum accessus,recessusq; exprimentibus; ipsum denique uniuersum,ut e vitro, non tamen fragili gloria, nec labore fragili, parua A chimedis manus naturς aemula construxit. Verum hoc nihil cum dicendis conseratis, contemplationem esse sontem delectationum,nihil est, esse thesaurum selicitatis,esse vincu-um, quo in hac vita nos Deo, Deusque nobis iungitur, nihilrst. Namque post corporis damna, post discrimina laborum, te hac vita fiunctis proposuit Deus mercedem, qua nil iucun-lius auribus audiri; nil suauius oculis adspectari ; nec oratio-ie exprimi, nec cognitione concipi potest optatius ; commu-ie laborantium perfugium ; augustissimum secretarum menium forum;prsclarissimum domicilium animorum; aram hu-nanae salutis ; asylum perpetuae quietis . haec tamen requies , equies sacrosancta,requies beatissima, requies suauissima, sol diuing essentis contemplatione postidetur. Quids Deus,
eus ipse mundi conditor,bonitatum parens,beatitudinis di- pensator, hominum, coelituumque imperator, qui vitam vμit, qua nil beatius, nil bonis omnibus affluentius, nil perenius, qua vivunt omnia, perficiuntur omnia, beantur omnia, anc sapientia, ac virtute litatur sua,tunc noua molitur, m tusque gubernat, tunc beatus est, tunc vere Deus est ; quum iam diuinam mentem introspiciens,scipium perpetuo con- emplatur. Mens itaque a corpore soluta Deum meditando im eliciet delectationem, quς supra omniu mortalium ments posita est;& eadem mens iuncta corpori eumdem contem- .ando,non capiet eam oblectationem,qus supra omnem cor-
Iris captum posita sit ξ Dei ipsius contemplatio ea affluit iu- militate, quae Diuins menti est consentanea ; hominis con-d
19쪽
templatio, quae est ad Dei similitudinem suauitate deficiet ξ At deficiet ipse dies, deficient ipsς corporis vires, nun
quam tamen dicendi occasio, aut vires et u r deficient. O nunquam deficietem oblectationem Aramiam voluptatemis ambrosiam animorum, nectar mentium , delicias diuinitatis Iain porro deiecisset oratio,si auribus quemdam meis imulu rantem, a dubitationibus defecisse audirem: diceret enim ali quis summo quidem respersam esse oblectationis condimento inquisitionem rerum cognoscendarum, at cognitarum nullo. Hoc non auditur in Academia, non sentitur ire Peripato, non percipitur in Porticu . Sapiens magis, quam Philosophus reruli omnium scientia completus, dulcissima delectatione compi l tur, tum, quia exercet maxime omnium actionem secundum sapientiam; tum etiam,quia lapius, ac stequentius eli cet. Vsritas emplo clarescat. vidistis aliquando artificiolissimos serenissimi Dynastae , aut Cardinalium Atestinorum hortos . hic conuestiti parietes edera.opereq; topiario aureis, citrei mmalis distincti; illic in varias sermas consita viridaria, in qui bus buxus, ac myrtus,nauium castellorum, aliarumq;animan tium figuras effingere; ab his consepiri quadratae areols i ctissimis herbis depictari, regum coronas florum gemmis ;cardinaliumque galerum ci oco, veluti cocco exprimentes visunuir alilii rosaria, viarum sepes, & Omatus; concam me pergulae, di ab his pendentes vite a longe hinc Varidicats syliue leporibus resertae ; pomarium speciosiuimarum arborum ramos , laetissimis fiuctibus onerantium a cauea versicoloribus auiculis plenae, melos vocali gutture contra uantibus ; alibi perennium aquarum riuuli, cursibuS, recursibusque solum ipsum irrigantes,quorum gelidae aquulf Vitre lucidiores ad umbilicos, leuesque lapillos molliter alliis, culcissime strepitare ; humus tota miris modis luxuriare ; syli leni flatu impulsa suilarrare ; arborumq; comae , quas avs.l ventilat, crepitare. Vidistis inquam isthaec omnia, & eodere
20쪽
saepenumero vos retulistis . cur toties ad eadem reuisenda
vester aspectus recurrit nonne satis fuerat semel vidisse, introspexisse , suspexisse totis oculis ; totis auribus hausisse Θ non fuit; nam suapte natura iucunda , etiam decies spectata
placent. Igitur quemadmodum oculus , mens externa corporis inspectione frequenti rerum sibi conuenientium maxime delectatur : ita mentem oculum animi saepius iterata i quisitio , pari suavitate deliniet. Et sane quis unquam deficeret admirando pulcherrima uniuersitatis ornamenta , orbes illos ceruleos collucentibus orbibus redimitosi in aequalibus conuersionibus inaequales pIanetarum recursus;Venerem, qus sub sole reuoluitur suae, ac Martis antiquae vindicem iniuriae, supra illum reuolutam , ut recensiores quidam imagina
tur ipsum pedibus calcare ; Lunam in propria sphaerula sui
vultus maculas.eodem semper modo ostentare, solique obi istam, a quo lumen mutuatur beneficij immemorem, eum lumine priuare , in cuius rei poenam deinde eam obscurari abi
illa ipsa terra, quam illustrat. Quis dum immobile istud cena trum conspicit, in eo immobilem non firmat intuitum Θ summi opificis immobilitatis exemplar ; opacorum, gelidorumq; fontium scaturigo; sedes vastissimarum solitudinum; immensarum altitudinum fulcimentum; cicurum, ac serocium animalium domicilium; metallorum, gemmarumq; promptuarium I arborum , irugum , atq; odoramentorum omnium, &parens, & altrix Θ Quis mutuos aquarum cum terra amplexus non cernit libenter P ipsa ingentia maria minutulis arenulis clausa: maria dico terrifica totius orbis monstra, quae etiam si caeli motuum quasi habenis cohibeantur; nihilominus ventorum, turbinum l stimulis exagitata tumescunt adeo, ut procellosis spirantia minis, frena mordeant, spumis albicent, ipsumq; agitatorem cstum, ut sitis fluctibus obruant ad coelum usq; ierantur; haec tamen vides, veluti in arenis pedem figere non valeant, in seipiis conglobari potius, quam extra prae- i