Disputatio de fine bonorum ex psalmo primo recte constituendo, per comparationem cum eo, qvi à philosophis est definitus publicè proponet. Hermannus Nicolaus respondente Torvero Finnonis Islando

8쪽

ma, ac Deus velut terrenus, natura sua die incti.

onem aspirans , dc pleno quasi gradu tendens; nem sibi propositum habet, ad quem actiones sua sdirigit. Omnis enim actio a natura , arte, doctrina vel electione proficiscens intenditur, ut agens bonum quod si meon sequatur, cui ut fini acquiescat, in quo agere desinar. II itaq; finis Sc bonum convertuntur subice Oct conve niunt, sola ratione dissemini. Etenim unus idemq; scopus actionis Bonum dicitur ratione appetitus : Finis vero per comparatione ira ad motum desoperationem, quam terminat. Et, cum boni causa

curiae a fiant, cuius autem causa aliquid fit, ιd finis te et dicatur, sequitur hei e nil aliud esse honum,quam finem. III. Finis iste non unus est, sed multiplex ac diversus. Nam quia diversa sunt agentia, quorum sngula suos habent fines: ideo in rebus plures quoque ac diversos fines esse, necesse est. Horum alii sunt qui in sola operatione quiescunt a terminantur , ut contemplatio, meditatio, deambulatio: alii , qui ex operatione sunt effesta, ut domus de navis. v. Deinde fines alii sunt ultimi, quod instar architecti actionem gubernent alii intermedii de sub alterni , per quos ad ultimum pervenitur omnium vero alii praestantiores aliis Etenim τι εργα sunt praestantiora ips operationibus quae propter opera suscipiuntur. Ac ultimi fines intermediis sunt praeserendi, cum illi propter se, hi autem propter illos expetantur. V. Et si autem pro diversitate agentium de intentionum, multi eonstituuntur finium gradus ti differentiae tamen unicus tantum est rerum agendarum finis summus, bonum ultimum, optimum .persecti sumum semper propter se, nunquam ob aliud exinpetendum' quod propterea graecis dicitur λυτιολὲς παντων ἄκροςum,των πρακτ--γα idcc. Latinis finis bonorum,beatitudo Se summum bonum.

V I. Quaerimus , inquit Cic. lib. t. de sinib. quid sit extremum, quid ultimum bonum quod omnium sentcntia tale esse debet, ut ad illud omnia, ipsum velo nusquam referri debeati ac si talis

9쪽

lis finis daretur, in quo appetitu tanquam ultimo dc summo

bono acquielceret fieret, ut semper aliud ex alio expetendo, in infinitum progrederetur irritusque de inanisl appetitus redderetur, cum nihil haberet. in quo consisteret, atq; ita homin frustra datus videretur, quod est absurdu Nam ut habet vulgo decantatum illud: ο Θεος in ηφυπς ουῖν om. VII. Non igitur obstat finium discrepantia, quo minus in hac eorundem sub ordinationes, is qui ultimo expetitur, deso quem obtinendum inferiores omnes expetuntur praestantissimus sit, exoptatissimus, ultimus de summus i in quo omnes tandem con silant de terminentur: qui non propter alium, sed seipinit bonus; de ad quem alii omnes referantur, ipse veto ad nullum, ut

Plotini verbis utar,

VIII. Ex his liquet,de bonum, Ac melius, summum sive . Primum dari quibus praelibatis ope immensi boni, sine quo nil boni de eo dicere valemus ι nunc ad propositam de summo fine disputationem nos accingamus. Quam bifariam se partiemum ut pars prior summorum mundi sapientum de summo bono decreta perstringat reliqua psalmi primi Davidici seententiam an undanae sapientiae oppositam, eiusq; analyses partium xconomiam expediat.

IX. Summum bonum ob varias conditiones distincta' relationes ejus, variis prς sertim a graecis des gnatum est nominibus. quae framvis frequenter confundantura abent tamen significationes propria sic distinctas Commune nomen est ἀγαθον,

vel Ain γ π, cuius ratio ex seipsa est conspicua. Nomine vero magis proprio dicitur υδ ιμον quod viri felices optimo Daemone duci regiq; vulgo credantur.Tertium nomen est μαλα ρις-

ιος. quod prisci πι πῆ χ ζl deduxisse videntur. X Reliqiis sunt nomina υiυωσι ευπζHia, a prospera fortuna Sc proba actione, tanquam a suis semibus derivata. Vel, quia nonnulli in abundantia bonorum fortuna finem bonorum colloc arunt Uel saltem ex sententia Aristotelis qui ea instrumenta esse statuitisne quibus homo felix de beatus esI non posis Beatitudo autem manifesta formi cadita verbo, quo comicus

10쪽

N I. HIs nominibu, tanquam potioribus autho res ut hon&e-lve runt, de re ipsa longe maxima varietate inter se dissidentes. Cum enim beatitudo tanquam regina in sua sede splendidissima

fulgens mortalem omnem conditionem despiciat: fit, ut per anguste de obscure admodum in mortalibus conspiciatur, homini ιbu' eam perquirenti multiforme sese exhibeat. Omnes tam ei in eo consenserui, ut summu bonuit, quod propter se expetitur XII. Apparet quod dico, ex diversis hominum de summo b ilio Definitionibus , quibus non modo sapientes a vulgaribus veru metiam sapientes a sapientibus ita discrepantes depraehen-iduntur Dut Cic. in libris de finib. affirmet, de nulla quaestione majorem inter summos viros dissensionem fuisse, quam de ea, qualet Uaeritur: quaenam res sit summum hominis bonum. Et Avgu- sinus de civit Dei scribit,arronem annotasse , suo tempore fuisse circiter ducentas octoginta, sto philosephorum de summo bono opiniones. XIII. Causa tantae exorbitatio iis a vero fuit, quod philosophia quae tota est naturae corruptae , etsi fundamento non pugnet cum lege Dei; tamen praeter id, quod Evangelium ignorer, etiam legis praecipuas partes omirtit quas autem retinet de disciplina morum de officiis externis, imperfecte de obscure proponit, ad- .eoqi caviam erroris, ignoranti aes malorum non intelligit.

XIV. Interim eum vera philosophia ita sit particula legis divinae sequitur finem hominis eundem esse secundum legem de philosophiam. Sed finis ultimus secundum legem, est Deum crea torem agnoscere, agnitum celebrare de diligere, ejusque legem

meditari.

X U. Hic finis praeclarissimis virtutum ornamentis in natura

viguisset, si homo in primaeva integritate perstitisset, de non petie extincta fuisset lux illa, cujus quasi radii de igniculi sunt prin-ch,ia illa, ex quibus extructa est philosophia. Verum postivam

per prς varicationem vitiata est natura, manet quidem certe finis,

ad quem homo est conditus: At notitia eius in tantum obscurata esse caepit,ut etsi homo ex naturae luce creatis visibilibus agno scat Deum esse omnium conditorem, finemque summum aliquem

sibi propositum , tamen assequendi finis rationem ex se ipso pla-ο XVI. Hinc