Satirae

11쪽

Ia DE PERSII VITA,

Quintiliano et Μartiale Iaudatus in , praeter prolo, gratii sex siit iras, Dori pari omnes dignitate, qua, ruiti prima ex duarum laciniis composita videtur, Etiam Εκ quarta non pauca intercidisse probabile est. Vt ad i. marius de illis satiris iudieare possi-INUS, B u Videamus paucis, quid et qualis sit

sati in alat lati ruum gentis, quod a Romanis inuenintuiti, e XCul Liam et perfectum est.

Carminis genus, quod satirae nomine insignitum est, huc habet propositum, Ut mores emendet, eoque a libello se a carmine famoso dissert, quo id agitur, ut aliquis indigno moro infamia adsper g it vir. Vertim ratio, qua satiricus utitur, non in eo posita eli, Ut praecepta tradantur virtutis. mores candidi laudentur, vitaeque honestas cona- arieti de triri vcrum diuersam viam ingreditur, ridet

siti uitiam, carpit inprobos mores, scelera flagellat,ntque, ut brcuiter dicam, το ς εγκτικον satirico

propositum est. Ad hanc rem non argumenta ad inhibet, ut morum praeceptor in scii Olis, aut turpitudinem vitior iam communi ratione desci ibit, sed omnes artes ad suinit, quibus poeta uti possit et debeat, omnia loca et regiones quali ridiciali, invidiae et in digriationis perscrutatur, eaque inde depromit, quibus lectoris animum, qUOcumque velit, Ilectat, simulque teneat atque delectet, Neviqiae vero de uniuerso Vitiorum genere agit poeta, sed ut cum personis iuncta esse soleant, loco quoque et tempore definito. Personae possunt esses vel fictae, ad vitium tamen e X pressae, Vel verae, turpitudine notae atque insignes. Quo id ad se.

m Quintil. X. r. Mullum et verae gloriae, quamuis viro libi . Pir litis' mervis. Marti l IV. a 9. 7 seq. Sappius in libro mi moratur Persus uno.Quam leuis in tota Ararsus Amazonicie.

12쪽

NORI Evs Er scRIHENDl GENERE. I 3q iitur poeta, ut paucis tantum lineis ductis vivi. dissima vitiorum imago Doriam luct turpitudo et deformitas ante oculos obuersetur, quum hominis, cui ea insunt, sentiendi, cogitanda et agendi lationem velut oculis contemplari videamur. Omnes imagines et similitudines, quibus vittiar, e vita Communi petitae, aptae atque insignes debent esse, omniaque, quae pro furuntur, ita temperanda sunt. ut agi videantur non narrari natio, qua res tractari possint, multiplex est, partimqNe a poeta oindole et natura, partim ab argumenti ratione pendet. Semper autem impetu aliquo ductus

satiricus videri debet vel ridendi vel carpendi. occalionemque oblatam adripitisse non quaesiti ille soptimum igitur dicendi gentis, quod adhibere

possit, lioc est, quod sponte et e re natum, non diu quaelitum videtur. In qrio etiam nec acerbitus nocet nec acrimonia, si res ita postulat, dummodosa litius et urbanitate quadam temperata sit, ne in mera conuicia res abeat. Si vero studium adparet, omnis satirae vis quodammodo debilitatur

et frangitur, praesertim id genus, quod risu et facetiis hominum stultitiam exagitat. F. st quidam Terum ordo, qui primo adspectu solutus esse videtur ac liber, qualis esse solet, quiana ipsi quieti imaginandi facultati permittimus in latill imum

Terram Campum, quacumque lubet, exspatiari, qNO tunc in animo Tes rebus, imagines imaginibus subcedere soleant, prout vel simul iunctae fuerint, vel similitudine aliqua copulatae sint. Hianc Ordinem imitabitur satirarum scriptor, sitImiramque artem in omni artis suspicione amouenda declarabit.

His lineIs de uniuerso genero satirico ductis ad

nos oriri Persium rodeamus, paulloque adcuratius

de eo genere disseramus, quod ille secutus eIt.

13쪽

Videamus igitur primum de argumentis, quae tractanda sibi proposuit, in quorum delectu magna

cautio habenda eit poetae. Debent enim esse eiusmodi, ut per se iam lectorem quodammodo adliciant, nota quidem atque insignia, ita tamen animo Compreliensa, ut nouitatis quoque gratiam habeant, quamquam vel negligentius circumspicienti vhique obuia videantur. In prima satiravit Noster de inportuna scribendi et recitandi cupidine ac de prauo et conrupto venustatis et pulcritudinis iudicio. In secunda de precibus inprobis et ineptis. Tertia delidiosam et mollem Romanam iuuentutem perstringit; quarta regriandi cupiditatem rerumque publicarum Curam, eorum omnium ignaram, quibus niti debeat. In quinta de vera libertate agi inr; in sexta de isegitimo divitiarum aut rei familiaris usu. In prima, tertia, quarta et sexta non tam in delectu rerum peccasse Persium dixerim, quam in tractatione, tamen in tertia et sexta meo quidem sensu felicius versatus est. Secundae satirae argumentum mirari S aptum videtur satirico poetae, ei praesertim, qui pietatis sensu tam vehementer inbutus est, quam Persius, quamquam Iuvenalis et hoc satis commode tractavit, Verum declamatoria ratione magis quam satirica. Luciano risori melius res processit. Sed in quintae satirae argumento deligendo, non e vita Communi, verum e stoicae disciplinae penetralibus deprompto, cuius sacris ne ipse quidem satis initiatus fuisse videtur, maxime forsan peccauit. Disputatio enim, quae subtili rerum a communi usu remotarum finitione nititur, in qua animus vel maxime ab oculorum et aurium consuetudine avocandus est, per se iam omnem poeticam tIacta tionem respuit, quique eam nihilominus tamen tentaverit, is ueque apud disciplinae rudes neque

14쪽

NORIBVs ET SCRIBENDI GENERE.

Is apud philosophos gratiam inibit. Eiusmodi enim

quaestiones verbis scholae omissis, ut poetae par est, commode tractari Vix possunt, nec quiuis lector subtilis orationis sensum capere valet, nisi stoicam rationem quasi in numerato habeat. Videmus quidem Persium operam dare, ut scholasticis compedibus liber ita loquatur, ut rem vel rudibus aperiat. verum ipsa eius contentio, quum felici subcessii deliituatur, ingrata est lectori, obficitque interdum voluptati, quam ex quihusdam: locis satis felieitet tractatis alioquin capere potuisset. AtqNe tota haec res, quum per se difficillima sit, si cuiquam umquam . et 'tantum prospere cedere potest, qui id, quod tractare vult, penitius ii se

inspexerit, Vt ea seponat, quae omnino vulgarem Tationem non Capiant, reliqtia ad captum uitii titudinis adcommodet, magisque sentibus lectorum quam intellectui consulat. Secundae, quintae et sextae satirae epistolarum forma induta est; sunt tamen proprie disputatiunculae poeticae, ad Macrinum, Cornutum et Bassum missae, ex cogitatione aliqua grauiori, fortuito quali scribenti oborta, quam statim adreptam longius prosequeretur, natae. Iniquum videtur statuere, Persium in his Horatianam epiItolam imitari voluisse, verum . quod sibi proposuerit, non fuisse adsecutum. Horatianas satiras ab epillo-lis eius et rebuS, qUae Vtroque genere continretitur,

et expolitionis ratione diuersas esse, iam viderunt veteres n), ni Perque momeri iem doctam disputationem de discrimine earum instituit o . Nonn Statius Silv. Ι. 3. Io 3 seq. o De satirae atque epistolae Horatianae discrimine. Lips. i,oi. In hac disputatione pag. s. . in notis reprehendit Casaubonum, qui illaa tres satiras epi-

15쪽

DE PERSII VITA,

exigenda haec Perlii ratio est ad eam formam, quam lectis Horatii aut Inuenalis epistolis forsan

animus complexus sit, qui in ration S et virie, quisbus poetae res tractandas esset re post mi, innumerabiles sint, Dec ad certiam Drimeriam DBlura adstrict fle. PraΘceptaque et regulae t miris vel illius formae aiat imitatori hias aut lectoribus tantum scribantur, ut habeant, quod sequantur. aut ad quod in legendo adtendant. non poeti,, qisi linero CDi Iu, quo impetus et Musas ducant, se s intur. Illa a satirae arit epistolaΘ ad anticos missae eo consilio scriptae sunt, ut ipsi quali in scalptionis lio ureamicique pietate gauderent, lectores Vero, quorum. Tatio praecipue liabita est, lectionis fructum conisti gerent. Neqne eorum opinio mihi probatur, qui per hibent. Pellium eum rerum o illitiem in satiris seruare, qriem dialectices regii lae Praesci ibant. Videtur potius in hac re philosophus non satis stolas vocaverit: nam tres P est Deirae. Inquit,su ut iliae quidem quouSuom i sim tire. 1εd nouisVi

sciat. Quosdam quidem Orjus secundae et sextae fatirae pra misit. in illa quatuor, in hac sex. qui, bus VIolium Matri tum et Casum Hasu=v amicos adloqviretur. Sed verjus isti aut nihiι faciunt aut parum ad argumenti tractotion m. quo in alteras crytitiosos. in au ra ordiae viv/ntes locis eom. munibus castigat. At in quintae maxima rarte Cornu i yrm mytoris encomtum pius usipulus pro f qtitur. Quod qui adfirmat GDvhonus. tim ea uene ax dios. . 'nm illa fomitra tribus cf tyiginta D. r. si bus ri - si , 6a - 64. habet Cornuti laudes. Cetera, quae disunt ad Qticinorom versuum summanι consciendam. ad alios q osvis. quam od Cornutiam,

pertinerent, vis forte dicere velis, p uer una dictata magisiri reddere.

16쪽

HORIBvs ET SCRIBENDI GENERE.

adcuratus, et subtilis, simulque poeta non satis solutus ac liber. Vnusquisque stati in , qua Cum irassat ira perlecta . animaduerterit necesse est. Persium non Uno tenore argumentum detexuisse, sed iri

singialis partibus elaborasse, prout quaeque illi in

montem venerit, eam Ne curiose interdiam et gili. genter ita expoliuisse, ut ubique Ornatram poetae vel in singulis vel bis adnoscas, duinue eas, neglecta arte, quae in conmaissura celanda cserniis lur, composuisse, ut primo adspectu totius operis partes adpareant. QNa eri re conligas, inu Entionis ubertate rerima lite iopia magis illum delii iti itini suisses, quam verum si rapulariam tractandi ai te, quapi obe irili ructus grammaticorum et rhetorum scholas teliquisse videtur. Poetices porro ratio pollulat, ut res, qua, mente trinium Et ratione videmus, ita tractentur et eri ponantiar, Vt Omnia videantur

in .ea e lle mutata, quae sensibus percipi pollini. In quo genere Perliti S ab Horatio longe a tergo relinquitur: ad quos enim scopulos ille te moronati fragitim saepe secit, eos prudenti consilio hic semper euitauit. Ublitus est Persius, eas plii Iois sopitiae partes, quae in rebus contemplandis poasitae sunt, eaque principia recondita, qttibias in Oaxum dis fit litia Dititiar, non esse res vulgi, ineptum qiae esse, multitia dinem harum rerum iudicem constatuere, coram 'trio philosophi causam suam agant. Ei enim in imiusmodi iudicio facilius esse,

illas res in ii sum et iocum Vertere, quam glauidi piatatione caulam Obtinere, Horatius Non uno in loco comprobauit, neque quemqNam fugit, quantos plauius scurrae pasti tu et sanniori es tulerint

nostra memoria in philosophia critica deridenda. dum defensores eius doci illi mi atque a cutissimi Noti inteli cit illi quidem causa cecidisse videantur. Innumesia Liles praeterea sunt rationes, quibus Ho-

17쪽

18 DE PERSII VITA, ratius usus est . ad rem aliquam haud raro vulgarem nouitate aliqUa et Venustate commendandam,

quae ingeniosissimum, versatissimum rationisque humanae peritissimum indicant, politissimorumque

hominum commercio et consuetudine usum, qua Tum pauca tantum vestigia in Persio deprehenduntur. Neque sane est, quod miremur. ita se rem habere. Etenim satiricus in hominum frequentia debet.versari, ut eorum ingenia, mores, vitae consuetudinem cognoscat, nori in umbra et solitudine, in qua maiorem vitae partem Persius exegisse videtur. Qui quidem in hominum moribus et vitiis describendis tanima utitur diligentia coloribusque exquisitissimis: sed in lineamentis, quae

ducta sunt, non leuem et quasi fugacem artificis manum, sed timentem et in minutis adcuratam adnoscis, ut statim adpareat. naturam sibi ipsam eum non proposuisse, sed regulas secutum esse et praecepta, eaque imitando eXpressisse, quae iam ab aliis expressa viderit. Quae causa quoque est, ut loca quaedam non polita solum diligenter, sed culta operoso undique conlecto paene rigida vi. deantur, quaedam oratorio fuco adeo obducta, ut, quae subsint, nemo perspicere possit. Porro res, exempla, similitudines, quae Proponuntur, non domi nata aut sponte oborta, sed schola videntur adlata, ideoque saepe non mouent animum Iectoris. nec inopinato feriunt, sed frigidum relinquunt adhibitae artis admiratorem. Quae Vitia omnia, a quibus ne optimi quidem Romanorum poetae omnino liberi sunt, ex praepostera rhetorum disciplina, quae tum mariime vigere coepit, repeti possunt, qua prius discerent iuuenes, quemadmodum inuenta essent tractanda, quam ipsi rerum cognitione satis instructi, quae cuique argumento forent adcommodata, inuenire et excogitare valerent: fierique omnino necesse fuit, ut, dum ine-

18쪽

NORIBUS ET SCRIBENDI GENERE. 19

moriae infinita illa praecepta inculcarentur, ipsique in legendis poetis et Oratoribus a d. ea semper animum adtenderent, seque in illis adhibendis

exercerent . ingenium neglectum eXaresceret, omnisque gener olior et altior spiritus aut exstingueretur, aut saltem quasi compedibus vinciretur, quae omnem liberum cursum retardarent et impedirent. Dramatica ratio, qua saepe felicissime Horatius utitur. quaeque prudenter adhibita in satiris non vltima laus est, in Persio, qui eam quoque tentauit. muItas creat difficultates. Etenim modo aduersarium loquentem inducit, eoque dimisso statim alius in scenam prodit, non ille prior; nisi mauis statuere, parum cogitasse Persium, quas partes tuendas semeΙ ei, quocum sibi rem esse finxerit. iribuerit, et inde modo hoc modo illud defendentem induxisse. Saepe etiam imitatur tantum Noster aliorum sermonem, dictionemque naturae illorum et indoli adcommodat. Difficultas autem indosaepe oboritur, quod in ipsis dialogis non adcurato satis et ipsius et aduersarii partes discretae sunt. vi statim cum ex iis, quae dicuntur, tum eae ratione dicendi ipsa intelligas, uter sit, qui Ioquatur, .

quum repente orationem excipiens ea dicere pergat, quae aduersarius exorsus fuerat, tamquam eius

vices sibi essent tutandae. Pertinet quidem haec ratio ad ironiam, sed magnam habet cautionem, ne perspicuitati obficiatur, cui a poetis etiam conrisulendum est, quaeque ab iis tantum negligi solet, qui ingenio destituti aliorum inuentis utuntur, nouitatemque iri ornatu sol Um quaerunt. Verum in ironia adhibenda Persius saepe nequidquam Iahorauit. Non videtur enim illa elocutionis figura ardentis csse ingenii, nec ab eo facile Posse tractari, cuius animus grauiori aliqua B a

19쪽

DE PERSII VITA,

commotionis genere conturbatur; est potius Iudentis aut risui itiit titiam salibus et facetiis propinati tis. Quo etiam sit, ut Persius ab itonia, qua uti coeperit, statim deflectat, atque ad pilli triam gravitatem et acrimoniam reuertatur. Om Hirio quidem

id vitio non verterim, si quis ironiam per totum opias non tueatur, quod ut fiat, a quibusdam pulcritudinis et venia statis doctrinae magistris velut lege sancito in videnatis; neque ad Socratem confugio, ut illius exemis , hoc defendam, qui saepe serio dicta troiliae inmiscnerit: sed in ipsa ironiae natura situm hoc esse existimo, ut eius vistum praecipua sit, quum quasi ambigi possit, utrum serio dictum lit, nec De. id quod tiam maxime adcidat necessse est, qutim iis, qDae ficta mente dicia sint, serio uictis dillincta videam DF. Verum liac exquisitiori is Oniae genere num qi iam utitur Noster, semper liae fere reni vel adeo deprimit vel exaggerat, ut vel stupidissi uiris mentem veram possit diuinare. IIaro igitur in hoc genere pungit, aut aculeiam alte in animiam demittit, sed id tantum essicit . ut res studio deformata et distoria

risum morient.

Iam de dicendi genere, qtro Persius usus est, pauca dicamus. Noti est illud hilarum, iocosum, facetum et vibanitate salibusque temperatum, quo Horatius lectores tantopere detinet ac delectat, sed trille plerumque, senerum, morda X, acerbitate et acrimonia plenum. Non ridet stianii iam. Dd flagello increpat vitia et turpitudinem. Ingentiam nactus folsari natura trillius, modkIii usqNe a paren ii hiis in solitudine paene educatus, Romam qui dem sed ad grammaticos et rhoiores delatus est, deinde in disciplinam Cornuti venit. Hic generosus illo animus iuuenili ardore stoicorum praecepta adripiens e praeceptoris sernionibus res liti manas,

non ut sint, sed ut esse debeant, cognouit, atque,

20쪽

NORIBvs ET SCRIBENDI GENERE. II

ut solent, qui erectioris et ardentioris ingenii sunt, formam et imaginem illarum mente concepit, ad quam deinde Omnia, quae nudisset vidissetve, exigebat. Quae qiarim animaduertisset ab illa norma Iongius aberrave, ea lite saepe derideri, quae sibi extra omnem dubitationis aleam posita esse viderentur, gritui indignatiorie adcensus est. Haec deinde quum piemenda esset, vixque tuto inter familiarissimos posset effundi, non solum vehementer

aucta Pst, verum etiam in accrbitatem et acrimo

niam abiit. Quae acerbitas praecipue se exseruit in sententiarum conformationibus, in tropis figurisque deligendis, in quibus e trema semper, quae sermonis ratio subpeditet, sequitur, nec semel vel omnem V sum et consuetudinem, ut nobis quidem videtur, migrat, ut ea, quae proponat, indignationis vehementiae respondeant. Hinc magna eri parte aliud vitium ortum est,

quo Perlii scribendi genus laborat, ambiguitas ct obscuritas, quae oliam a ricta eli breuitatis studio. cui ex stoica forsan disciplina nimium adsueuit, et

sententiarum argutiis, qui bris tunc homines d lectu hantur. Vel tam . ne grauius aequo de Persio con trieram Dr, hoc utique tenendum est, obscura nos dicere, quae a nobis non perspiciantur, iustoque breuiora, quae rem, nunc quidem ignotam, Iignificent tantum . non exprimant, nostram Terum cognitionem. nostrum sermonis latini usum respicientes. Quis autem non intelligit, quae nunc obscura vocamus, perspicua aequalibus esse potuisse, qti Re nunc dura videntur, ex parte tunc usu fuisse

mollita; etiam breuitatis studium, qυod nimium

esset iudicamus, aut ni lium aut modictim iis videri potuit, quibias res ipsae tam notae essent, ut uno verbo abrinde ad intellectiam Indicarentur.

Quod si enim tam obscurus aequalibus visus fuisset. quam quibusdam ex recentioribus, qui potuissee

Diuitiaco by Coo e