장음표시 사용
21쪽
3Vi P R AE F Λ ex habitu paucas rite depictas possdent memoria plantas. Si haec ita sint ; nonne melius agerent Bolanophylli , si i utiles plantas rogionis suae
indagarent. et '. Vulgares in tota puro a , si rite retinerent. 3φ. chariolas tantum exoticas cognitas haberent. 46. SL rariores pro ultimo certam in C re
servarent. Io. Tandem his acquisitis, si horum omnium proprietates bene ponderarent , omnium situm , tempus florendi , maturandi , Occuparent , vulgatissimarum anatomiam peragerent , leges evolutionis, multiplicationis , incrementi, nutritionis , motus, sensibilitatis exquirerent: nonne vere doctiores evaderent , quam stupenda ista nimi-tiplicatione specierum , quam omnes ambiunt , quam nominum omnium systomatum perpetua &inquieta inquisitione ; his concessis utilitas nostrae editionis evidentius oculis omnibus patebit exhibet enim has omnes plantas cuique regioni Europae proprias, inter bas 8oo , in toto tractu Europae inveniuntur, aliae sparsae crescunt in variis regionibus ; nam quisque angulus , nonnullas libentius fovet , plantas; in borealibus non paucae inveniuntur species , quae situstra quaererentiar in australi
Europa ; in Alpibus aliquot centuriae crescunt , qu 2 nunquam collectae fuerunt in planitie ; in australibus Hispania , Italia , quot sponte vigent quae nisi cultura adaequata , crescere possunt in mediterranea Gallia. Quo calidiores sunt regiones; eo numerOsores offerunt plantarum species; quo frigidiores , eo pauciores : Laponia vix sexcentas alit species, circa Monspeliuili , χooo & ultra Iaete virent. Plurimae species nonnullorum generum amant
Hispaniam , sicut teucria , laesingia minuartia&c. aliae Germaniam , sicut nonnullae campanulae ,
22쪽
psia, veronicae , pirotae. In Gallia australi nume rosi cardui, in Lithuania paucissimi. In Gallia pili rimae species in excelsioribus tantum montibus inve niuntur , quae in Lithuania laete in planitie crescunt, Campanula thyrsoidea , troilius Europaeus, Ophris cor-rolarisans. Plurimae in .eniuntur in Lituania species quae frustra quaererentur aut rarissimae t unt in Gallia.
Campanula pyramidalis, lili lia , valantia glabra,
veronica maritima , dracocephalum Moldavi cum , Ruischianum , pedicularis sceptrum carolinum evonimus verrucosus , saxifraga hirculus, pirota minor , uniflora, umbellata , eringium planum, laser pitium pretenicum , cherophyllum arornaticum , orchis cuculata optiris Loeselli polygonum talaricum,ledum palustre, cucubalus viscolus, rubus camae morus potentana nor vegica, anemone patens, ranunCuluscamusicus , scutellaria milio , lathraea squam acta , la 'ehyris palustris, cala palustris. In australi Gallia, paucae musci, iungermaniae, quae numerosae in Lithuania. Qui omnes has differentias occupab;t ; debet sedulo eonferre specimina australiariam cum borealibus, varietates a climate , solo naras enu cieare. Qui haec omnia bene ponderab t evidentee videbit quam in vanum ' plurimi Lin ut ii incula pariant , quod durius varietates eliminaverit, cui denterque haec bene observata stabilient , quod adhuc plurimae species Linnaeanae forte mera siticvarietates a solo , climate productae: gentianae, galia , campanul e , hieracia , cardui supeditabunt horum omnium exempla: certe campanula thir idea quae alpina , humilior, densa solia offert cum thyrso
cauli aeq aali, in Lithuania altior, sparsa soli a pro ducit cum thyrso breviori , galia palustria vix
23쪽
disserunt a terestribus , veronicae meridionales scut
romana , cultura evaserunt merae varietates horea
lium I maritima , si berica, spicata , vix certe diversae species. Circaea Parisiensis nullo modo differt ab Alpina ; Nam in Lithuania media adest species altior, sicut Parisiensis , cujus soliola calycis sunt colorata, sicut in Alpina, cujusque solia alpinae similia , &c. Quot cisti , teucria , quae jam suspicante Linnaeo, sunt merae varietates productae a solo humido , umbroso , sicco, &c. qui haec dubia leviora judicabit , colat varias species, sicut diu secimus , saepe mutet terras , irrigatio sit divorsa , videbit quo modo mille modis polymo
phat evadant pleraeque species , quomodo cultura , tali modo mutantur, ut vix ad prototypos agrestes reduci possint non loquor de hybridis,defasciatis,omitto varietatos in numero staminum, petalorum , capsularum , loculamentis, numero seminum. Haec dive states in plurimis observantur nonnullae veronicae, tria stamina nobis obtulerunt; sambucus saepe sex ,
septem , Lysimachia Thyrsiflora , sex, septem ,
octo stamina & segmenta corollae , folia integra in aquosis di Tecta fiunt, juniores plantae villosae evadunt adultae glabrae , spinos frutices mutici senescentes. Si igitur numerus , forma omnium partium , climate , cultura , statione diversitates in foribus &soliis producunt, quis stabilire potest , usquequo natura ab Hispania , ad Lapponiam influxu aeris, tempi rie soli , has formas mutare valeat Z indeque
concludendum , jure meritoque Linnaeum , his omnibus ponderatis , innumeras antiquorum varietates ,
a sapore , odore , magnitudine deductas , ad species constantes reduxisse, in posterumque illius plurimas
24쪽
EDITORI S. xi species tutius influxu soli , climatis cogit to, ad alias species tanquam typos priniitivos reducendas fore. Inde sorte in posterum ad tertiam partem numeruS verarum , primitivarumque specierum di ini- eluetur : hoc peracto summo opere quod annos requirit , statuendum einet, an quolibet seculo unia formis sit natura i Nonne , accuratis peractis imaginibus plantarum , nostri nepotes seculorum s quentium, videbunt mutationes formatum, plurimas putatilias species deletas, novas. aeque fictilias eu tutas i Forte si centum anni non sufficiunt, quando considero , quot formae canum delitae , quot novae evolutae , quot formae hominum diversae , in variis regionibus, libenter crederem successii temporis , species Utiquas deicii , novasque etairnari ; sed
alia artis desiderata P proponamus , quae forto graviora apparebunt. Suppono . species omnes rite determinata iaccurate descriptas , vere depictas , tandem plenar e adumbratas. Nihil ne restat agendum Qui animo concipere omnes relationes vegetabilium valebit , perspiciet facillime , quam magna sit inquisitionum novarum copia. Iam immortalis Linnaeus noster in philosophia Bolanica pin amoenitatibus Academicis , eadem animi acie qua nomenclaturam & dispositionem reformaverat , pari ingenio sere- on res relationes
plantarum tetigit ; sed unus solus vix omnia, te ita sima linea . potuit delineare ; qui tanti viri, pericula cognoscunt , plurima ad elima Sueciae attinentia inveniunt , quae vix in aliis regionibus applicationem invenire possimi. Huc veniunt Horologium florae , Calendarium, Somnus plantarum , Hospita iii Le-
25쪽
xx PRAEFATIO torum , Uernatio , Ghmmatio arborum , flore
centia , maturatio seminum , plantarum , arboretum, frutetum, nonne haec omnia novis tentaminibus,
novisque observationibus , sub quaque latitudine r novanda 3Ηie vir immortalis utilissima reseri , cirea plantas edules e sed quam multae tales allegantur , quae vix micam principii nutritu continent, quam plures
omittuntur , quae vere magnam quantitatem muci
largiuntur , haec stila thesis de edulibus, innumera detegenda includit; quoad Anatomiam certe Grevius Anglus, Μalpighius Italus , Duhamelius Gallus
aliique egregia offerunt, sed quam innumerae conia tructiones, fabricae adhuc latent. Plantarum Anatomia comparata adhuc in cunabulis vagit, in minimis natura diversa veris observatoribus semper apparuit. Figurae antherarum microscopio visarum , quot formas exhibent , quot accidentia , quot colores ; Glandulae , pili, fulcra , quot modis variis eGrmantur. Iam plurima pretiosa Guettard noster ex primis proposuit; sed quot delineanda manent , ex vivis speciminibus, plurima vidi juxta Varias aetates , quae . omnia ab aliis omissa volumen crassum adimplere possent; quoad structuram textus cellulosi plantarum , vasculorum lympham vehentium , v serum secretionibus inservientium , vasorum aere rum , glandulas, &c. Quam adhuc detegenda suta persunt: celeberrimus Bilsius egregia nobis demons. travit, variaque olim vidimus quae nec in Μalpi-ghii, nec in Duhamelii operibus reperiuntur. Unde tot sunt conformationes diversae , quot variae formae naturales : adde morbosas configurationes scilicet caries , tumoreS , extravasationesi haec sola pars physicae vegetabilis, vix adumbrata fuit a peritis.
26쪽
Physiologia minus adhuc persecta apparet: Qui
mechanicos tantum impulsus, in plantis cogitarunt, Temoram verae phytologiae imposuerunt. Qui fluxum limphae celerem in arboribus vulneratis, qui motus
in sensitivis , papilionaceis , Oxalide ; qui vibrationes staminum in Serberide , in chenopodiis ; qui directionem radicum ad nutum plantae, obtu sensu quaerentes succum aptum ; qui motus inclinationis ramorum , foliorum ad lucem ; qui excretionum cenomena , aliaque ejus comatis varia sedulo observabit ; ille certe vix concedet , omnia
in vegeabilibus mecanicis legibus peragi , ille Collatis phenomenis , irritabilitatem in fibris vegetabilium mirabitur , ille ab hac irritabilitate innata, fluxum limphae deducet; ille ab hoc principio ,
secretiones varias , quin imo omnibus pensitatis, in posterum apparebit, non modo motus spontaneos
in foliis , pedunculis , staminibus, calyce , corolla, mictu adesse aut visibiles aut sicut acus horologii in iis biles; sed etiam saltem in nonnullis speciebus motus progressivos adesse; certe bulbi tuli parum , aliarumque liliacearum nascuntur , evolvuntur , ad plurimos pollices a matre effata, certe tubera setani, ranunculi sicariae, filipendulae idem phenomenon exhibent. Plantae plurimae iuxta lineam rectam satae , sequentibus annis divaricantur, sic plurimi frutices juniores discedunt , a viis nimium calcatis unde concludendum Boianophyllis , qui mecanicas legis
In hac parte , plurima egregia Duhamelio , Hallerio Boneto, nec - non Chimicis variis debemus, Linnatus plurima Sed primus CelI. Barthesius verae phisiologiae animatae plantarum fundamenta paucis verbis posuit.
27쪽
de resinquent, varia nova stupendaque phenomena demonstrare posse , quae tribuenda erunt energiae
principii vitalis , nullo modo mecanicis legibus per gentis ; sed his missis quae dissertationum plurimarum materiem largire possunt,ad alia desiderata properam.
Mitto tinctoniam artem , mitto frutices nec non radices arborum , cujus ligna, laminas coloratas,
pulchras pro variis opificibus , Ebense in sappe
ditare possint, omitto innumera tentamina circa plantas, baccas, radices , quae spiritum ardentem largiuntur,loquar paucis de reformanda materia medica: ex octo millibus specierum , sexcentae indicantur, tanquam medicinales ; sed ex his quot veris observationibus confirmataei Bono animo antiqui , virtutes ab antiquioribus plantis concessas , vix rite cognitis concesserunt: inter proprietates ab antiquis allegatas, quot sunt vanae , absurdae, vix a sana mente admittendae, & quod pejus, omnibus computatis , falsae virtutes , numerosiores sunt vere confirmatis : unde nam exurgit credulitas ista λ Ex ignorantia efficaciae naturae medicatricis antiqui praetexHypocratem sicut recentiores , praeter Stathium , non computatis morbis qui sponte sanantur , honorem curationum concesserunt plantis pro his morbis praescriptis : unde tam numerosa vulneraria , maturantia , lupurantia , anodina, a
t Jamodica, febrisuga, cephalica ; quia plerumquo fructurae , vulnera , phlegmones, dissenteriae , peri neumoniae, pleuritides , sebres, Diarrhaeae , spasmi ,
Vulnera ,haemorragiae, dolores , asima, artritis, spontes inantur, in his numerosa absurda tanquam probata proponuntur. His concessis duo impedimenta ma-tCriae medicae cognoscuntur. 1 v. Ignorantia plantarum ab antiquis designatarum Ignorantia morborum s Ionte curandorum. Prima nunc exoleta dissicultas ,
28쪽
.erte omnes plantae medicinales rite descriptae M detineatae sunt; sed semper natura manet moi borum medicatrix , unde incertum diu manebit, an illa aut plantae morborum sanationem procurarunt et inde
dubia invincibilia usquequo adsit specialis a accurata morborum historia,qui selis naturae viribus debellantur : sed hae historia vix hodie inchoata , paucissimae sparsae jacent observationes morborum solis
naturae viribus commissbam. Alterum in materia medica desideratum in eo Versetur , ut in quoque morbo una planta pres cribatur non vero miscella variarum , quia his mixtis nulla revelatio adesse potest , unius aut alterius efficaciae: attamen ad hunc usque diem , sere Omnes me dici composita tantum medicamenta praescripserunt,
Sennertum, Iunkerum lege etiam recentissimos Savvagesium , Lieulaudium : ubique formulae apparent , quae plurimas herbas offer uni; cuinam , quaeso a harum honor sanationis concedendus tHis omnibus pensitatis , videant medici BotonOphylli, quam numerosae novae observationes restane peragendae: analisi severa legant immortalia Halleri, Μurraii opera , quae fere omnes plantarum effectus , specialioribus casibus a recentioribus confirmatos offerunt; ex his segregentur casus qui mos bos sponoe sanandos continent , videbunt quam curta manebit vera nostra materia medica. En sunt, ' ni fallor, prae-
Inter desiderata ariis, unum adhuc exponendum manet, quod certe hujus ferrei seculi Philosophis non placebit, scilicet theoIogia naturalis phytologica r jam a plurimis annis, Philos phi, ad risum , causas finales contemnunt; attamen ut1
29쪽
xxiv PRAEFATIO, &c eipua Bolanicae desiderata nec anni nec secuIa sum
Ciunt, Ut vacua tanta catenae resarciantur, hinc in
holanicis, sicut in aliis scientiis dicendum cum Seneca , flurima egerunt qui ante nos fuerunt , plurimumque od huc restat agendum.
scilicet methodieam expositionem cuiusque structurae in Varith Plantis , huthasque rationis si ni flentes hanc thesim iam Linnaeus. io Variis operibus egregie elucidavit, sed quam multa curiosa adhuc manent detegenda : mirabili modo stipulae radicaIes, juniorem scapum cum floribus defendunt; in aquaticis non mulIis, quarum flores submersi fecundantur, quam mirus U- paratus t hue veniunt pili menyanthes corollae r Ilic contemplan diis somnus plantarum, quare humida tempestate corollae plu- Timorum clauduntur quare capsulae plurimae , elasticae quar semina numerosa volitant Quomodo surente gelu, germinae seminum sana servantur quare plurima germina, etiam Vim digestionis animalium eludunt. Talia phaenomena , sicut millena alia quα mente concipiuntur, iucundum & utile opus bene ordi vata offerent. Ο utinam cito tale publicetur i Tunc omnea syMophylli, uno ore , cantabunt. Planta enarram Otorim Dei