장음표시 사용
61쪽
Shristin unferer nit. Tom. I. Part. I. pag. I 23. ' Schitia, Io. Georg. Riga observatio υn sacrarum de eodice Bibliorumhibraticorum manuscripto Cassesimo Bremae I 748. 8. Vid. notata supra ad pag. 3M. Semler. υ. D. Salom. Vid. inter scriptores lupia adductos de fragmentiamdleum hebraicorum Obsisvandis. γ Ori, D. IMA. Abrah. Dissere. de iudieio super variis lectionibus eodicish braei diveni recte faciendo. Ita . 7 7. Varia quoque ad materiam de codicibuo hebraeis manuscriptis V. T. spectantia idem in adnotationibus versimii suae Remmcolliani operis de satu hoaismo textus hebraei'T. adietas subinde observavit Tyrasinii, Olai Gem:arae Pentamen de variis codicem hebraicorum riteris rasamenti Mani criptorum generibus , a Iutaris et Non - Iudaeis descriptis , e mn in classes certas disributione, et antiquitatis et bonitatis charactere. Rostochii a. 8. Recensonem scripti huius doctissimi exhibuerunt Perillustr. Michaelis Bibliothee. orientia et exeget. Part. U. pag. I. o. S. V. Emesius Bibliothee. nouisi. Tom. II. Pari. IV. pag. 3 7. 38r. Fart. V. pag. 4D. seqv. et Vir doctus in Bibliotheca universat. Berata. Tom. XVIII. Part. ll. pag. 9. 37. Husdem bese etes Fentamen. Rostoch. et Lips I77 8. Uid. b. Hi diu Bibliothec. orientes. et exemtis. Part. U. Fag. I99. 2 9.ogelii, Georg. D. Ludov. disseitationes duae de eodice Bibliorum LMbraicorum Helin Iadiens. Hems . et Halaa II 66. de quibus conserantur, quae supra ad PM. 3 2. in his supplementis obseruata sunt. . 'Eiusd. disserti de matribus lectionis librariorum arbitrio olim residiis. Hi
WHui, M. August. Lebrent. Programma de regaendis Inibus Coniecturae triticae in textu V. T. hebraico. Witteberg. i 767. Zachariae, D. Guri . Traugoti. Programm. quo vindicatur immunitastixius hebresci a lamnarumsus erum. Buetzouii i 7sq.ributii, M. Carol. Henric. Diatriba de reditum V. T. oriendalium atque oecidiniatium disse nibus. IVitteberg. I 7 et quae inserta legitur a Io. Octricissu,e Coiactionis opusculorum hisorico-philologico. theologicorum Tomo n. Patri. FQ. 3. 28.
DE EDITIONIBUS CODICIS HEBRAEI SACRI POLYGLOTTIS.
Constitueram quidem prius apud me, totam hanc Sectionem omittere, postquam S. U. Andreas Gotuibitis mi hius in sua Bibliotheca farea eopiosissimo de iisdem commentatus suerit. Ne tamen his meis supplementis ad I gi Bibliothecam hebraicam Messet quidquam, symbolas meas ante editionem Masraiani operis, Di iligod by Corale
62쪽
eperis multis euris eoilectas eum eruditis eomi nimbo. Deque tamen ea neglexi, quae Mastatus ad hane materiam doctissime observavit, quae suo loco inserta rep.riet benevolus lector.
I. De Bibliis Po*glestis, totum codicem hebraeum exhibentibus.
333. Biblia Hebraea - ab Augusmo Lusini o episeopo Nebiens in i
sula Coesica, qui natus est Genuae anno Christi i4 o. Consilium prius ceperat, uniuersa hebraica hac ratione edendi, cum vero illi deessent ea pensae uecessariae ad tantum Biblia opus praestanduin, tentaminisBibliorum sitorum polysiouorum tantum specieΠ pracbat 'alterium octaplum, quod Genuae Iso6. sel. prodiit et qCO. paginas comprehendit. Plura de hae psalterii editione memorantur a '. D. Frisiris. Hirtio in Bibliotheca orientali et exegetis. Part. I. num. a. pag. 23. 3O. et Masehis in Bibliotheca saera. Tom. I. Part. Ι. eas. III. pag. o. seqv. 333. Specimina bibliorum polyglonorum Veteris Test menti a D. Draconise adornata per singulas partes prodierunt. Primum laborem Draconiter in evulgandis Prophetis et Proverbiis Salomonis in se suscepit, et in prioribus im
Primis loca prophetarum , quae ex eius sententia ad Messiam respicere viderentur, a reliquis xubro colore distinxit, simulque nonnullas figuras aeri incisas aeri incisas. adiecit. Licet autem, teste Io. Vogito in Catalogo librorum rariorum pag. seqv. haec opuscula rarissi,na sint paucis nota, pauetoribus visa, in punctatione N men totus ma rethici veteris Testamenti et paraphraseos Chaldaitae adieme
muIta vitia irrepserunt. Uberius raeensent eadem Georgius Irudolphius obm octius in hisorificiaritisum Natarichion Don emer Bra sume lycian Bibe semin&π- .Part. I. pag. 46. Baumgartentus in Nanritaten bon merhwurdL. Len BEchem. Tom. I. Pari. IV. pag. 3ar. 326. et Mastius in Bibliotheca sacra Pari. I. cap. III. -388.3ρα Uid. quoque I Olf Tom. IV. Bibliotheci hebr. p. 99. Pag. 3 36. Nostris temporibus quoque ritres Societatis Caput arum con silium suum de edendis iterum Bibliis Polyglottis Anglieanis, adiectis insuper aliis versionibus et emendato textu hebraico publice declararunt in scripto, quod sub ti- Milo: nemoire de la Societe des Hudes orientaler prodiit, euius libri argumentum doctissime enarrauit Perillustr. Misaelis Bibliothec. oriental. et exemtic. Part. tu, num XXV. pag. IO4. 33. Ab biblia polygloria coepta quoque referri meretur Io. Georg. Meintelict
probe einer critiichen Pol glotten, abibet oder biblis et conserenisi ubi bie drer exsteti Eapitet des ersten 243ose, quod speeimen editum est
Norimbergae I 764. q. quod seeutae sunt postea eiusdem cotationes polyglottae in librisi sibi Commensario eius in Iobam Noriberg. 37 t. q. insertae. Ιοpriori scripto Maritellar unicuique eommati ri tum priorum Genelaos capitum ad unxit uersiones Ariae Montani. Vulgalae LXX. Chaldaicas et Perseam omia Iu, quibus etiam translata es Lutheri, Piscatoris, uinungue Induto-Sermon
63쪽
eam Antae et I uiatelis, Belgicam, Gasticam, Darieam, Livinavitam et nos
nitam adiecit, cum annotationibus, 'uibus dictae versiones varia ratione sub examen revoeantur. Uberius reeensetur istud speeimen meiatilii a b. Ernesio Bi Eo e. theolog. nου. Tom. U. Pari. IV. pag. 3o6. Impugnavit autem hoe specimen et varia in eo reprehendit, b. taeorg. D. rLudou. Vogesiur in dissertati iusseripia moderamen in versionem cotricis hebrati contr.3 me intelium. Halae I 76s. 339- 3 t. Biblia Complutensia. Permulta de hoc opere splendido . et satis antiquo obseruari possens, qua in re autem iam otium mihi secerunt liter tissimi viri, D. Salomo Semleras, Io. Melchior Gezius et Masehitis in t is ii sin nominandis. Interim tamen nonnulas symbolas, quae ad notitiam eius faciunt. in gratiam lectorum meorum hic adiiciam. Editor eius Rit Franciseus Minenius Cardinalis ut Archiepistopus Toletanus, de cuius vita pluribus commentatus est Paul. Coloni fur in Italia et Hispania orientali pag. 22o. seqv. Totius operis huius initium coeptum est a ivbus 1 lamento, euius editio finita est d. Ir. Ionuarii A. C. 'IZI . quae etiam hae de eausa primum Tomum eiusdem operis constituit, cui simul adiungebantur Grammati graeca uno saltem solio constans et Vocabularisngraecum omnium vocum, quae in Novo Testamento occurrunt. Deinde edebatur V
cabularium hebraicum et Chiadaicum V feris rasamenti, ci s i 7. d. II. Martii . Quae una eum Grammatica hebraris titulum in fronte gerente: Introductio artis Grammat eae hebraeae cis I s. d. ultimo Maji) eonstituunt operis huius ramum II. Hunc excipitnmtu III. sistens priorem partem librorum Veteris Tesamenti, Pentateuchium, ij xos Iostiae, Iudicum, Regum, Chronisorum et orationem Mariaspis, quae postrema tan tum hie latine exhibetur. Tomias IV. eomprehendit libros Udrae, Nehemiae, Tobiae, quorum plurima pars 1altem eum veri ne latina adieiba , inpressa exstat in hoc opero, Hrobum, Psalmos, Prouerbia Salomonis, librum Sapientiae, Canticum Conticorum et Siracidem, quos excipiunt in sequenti Tomo voli annina Prophetarum Iesaicae, Ieremiae una rem Nimis eiusdem, liber Baruch
graece tantum, cum si liber veteris testamenti apocryphus9 Prophetae minores tribus libris comprehensi, ubi in Malachia saltem exhibetur textus graecus cum versione interlineari et Machabaeorem kbri. Finis elaborationi huius operis i post is est die decimo Iulii A. C. ist . et measse Nouembri huius anni mormus est dithus Cardinalis Ximentur. Interim post editionem eius anus et alter prael riit, quo bibliopola in ordinem redigere potuerit horum voluminum apparatum. Divulgabantur exemplaria huius operis bibli et sacta demum a Pontifice maximo Leone X. d. 22. Martii potestate, qua impetrata episcopus eeelesiae Auilanae negotium. Voluminum huius operis in ordinem redigendorum in se suscepit, quod idem in relatione typis impressa sequentibus verbis narrat. MCuravimus per viros ... industrios ex eius rei peritos terniones is volumina, et ea ipsa volamina in sex, otius orerin partes redigere, et non habita impere ruta. quae fuerint propem
' dam i Eutar, ratio , sed utilitate, quae inde sequeretur casissime, taxavL
64쪽
mu totum πω aureorum duratorum pretio numero sex et dimidis, aut aliquammto pluris. ,, Quod pretium autem postea ob raritatem operis, de qua infra plura adferam, maxime auctum fuit. Hae mora temporis inter editionem et venti.
tionem tabliorum Compluteusium factum est, ut Ara i Roferodami Tesamentum
novum graecum prius in vulgus fieret notum, antequam diVulgarentur exempla- .ria bibliorum Complutensium. His no i nulla de conditione Veteris Testamenti in hoe opere biblico impressi. per saturam quasi collecta subiicere libet, Titulo unioseuiusque Tomi operis praefixa sunt insignia Cardinalis almehui. quae in Novo Testamento nigro, in re, liquis vutem operis partibus rubro colore aeri inelsa exhibentur, in quorum. u scriptione vocabula varia oecurrunt, de quorum sensu recentiori aetate varie disputarinit .viriliteratissimi. Ad codiem Veteris Telsamenti speciatim quod attinet. Per omnes eius partes, quae quidem hebraiee exhibentur, in collamna exterior In margine locata exstat tenus hebraicus, qui sbi adiunctam habet verbonem vulga. tam latinam Hieronymanam et in columna media in margine interiori exibit ver flograeca τῶν LXX. una eum eiusdem versone is resimari. In hae graeca versi ne LXM. Interpretum exprimenda inis est editor mlgaribus literis graecis, quae fere figuram literarum graecarum repraesentant. quae in Manuseriptis eodieibus oecurrunt. quibus literis etiam usus est in deseribendo Novi Testimenti eodire et Vocabulario atque libello grammatieo graeco. In Pentateueho i mus adiecta est versio Chaldaim Onhelos in quavis pagina eum latina eiusdem versione, induabus divisis minoribus eolumnis. Reliquas Chaldaieas versiones Ionaimanis benquae in hibnu Euxtorsi rabbimeis leguntur, et Targum Iosep i Iu in Hagiographa consulto in hoe opere omist mmentur, quod non improbari potest, cum hae ipsae paraphrases ' ἰmis lonsas digressiones contineant' et alia, quae in textu hebraeo originali plane non leguntur, comprehendant. Interim tamen eamndem quoque latinam v onem eonficiendam curauit, cuius codicem manu exaratum bibliotheeae Comphitensi eustodiendum tradidit. De accurato missio, quo in d scribendo textu bibliso versiti sunt editores, egregium exstat testimonium Cardis lis X invenit, quo publiee idem profitetur, eosdem in consciendo hoe opere non ausos suisse ali luid in textu originali Ueteris Testamenti immutare. , unde stilum est, ut saepius contradicerent Versioni vulgatae praesertim iis in locis, ubi ea videretur rextui hebraeo adversari, euius asserti documentum repetitur in loeo G
III, I s. quod iam praeter alios obseruauit Getius in der Vertheidiguet der*mplutensistin Bibet Hamburgi I τε s. g. pag. 27. Proinde singularis horum
editorum eum se ad minima extendit. Quod enim ad ordinem linearum iii Meopere biblico obseruatum spestit, cum lineae hebraicis lueras exhibentes una ei mpunctis suis vocalibus permagnum spatium occupent, duae linae versionis latinae adiectae sese reserunt ad unam hebraicam; eontra in Novo Tepamento ob minus. quod graecae literae oocupant spathim, AEuaelibet linea textum graecum exhibensu ii Pars II. , G ve
65쪽
quod haud ubi vis duae latinae linea uni hebraicae ex asi e respoliderent, et in hebrat eo textu etiam interdum aliquid remaneret . quod non collocari poterat in lineis du1bus latitiis, in fine spatii notae instar additi sunt numeri l2. et 4. ubi a tem in latino textu spatiunt latine non expleri poterat, cum hebraica verba latine exprimenda deessent, spatium vacuum nullis sic dictis seu figuris nutu eromura catea natis expletum est. Atque per hoc ipsum medium per totum opus obtinebatur ae. curata conveniciatia linearum, quae exhibent textum hebrateum et latinuin, ita ut in prioribus ea tantum deprehendantur vocabula, quae posterioribus ex aduerso semptis accurate respondent. Neque minorem lioe singulare artificio m. I ctoribus praestat usum in accuratius conserendis vocibus hi brateis cum latinis inversione latina adiecta adhibitis. Quodsi in vulgata versione vox exstat, qime ex mente editorum huius operis divertam temonem a textu hebrateo ma rethico indicaret, vel saltem spatii ea endi gratia, vel alia de causa, uisea literam parali Iam hebraicam, cuius antea mentionem iaci, in editione Veteris Testamenti Com- collocatur punctum. v. gr. Exod. XXIV, 8. in verbis: Heis sanguis foederis. Quod si autem voces latinae suerint transpositae, etiam litetate parallelae hebrateae sui invicem Yespondentes transpositae reperiuntur. In fine linearum textus hebraici nullis literis dilatatis, quas vocant, utuntur editores O luteas quibus alias tibivis expletum fuisset linearum spatitim. Loeo earundem, ubi iam cessarium fuit ad linearum spatia apte et decore explenda adhibuerunt uncinnior . In margine in gratiam tironum quoque interdum adiecta reperiuntur primitiva v eum hebraitarum derivariorum , quod autem si epius nimis imperfecte praestiuam est, saepius etiam valde supei suum fuit. Simili ratione in gratiam coriim, qui doctrinam de tono Hebraeorum et hillaba tonica investigavda nondum callerent in Meibus penaculis et quasi penaculis hebraicis , syiuiliae tonicae impositerunt superne signum toni, quod figuram accciitus hebraici Icadma refert, licet haec figura in hoc opere saepius occurrens plane non si pro accentu reputanda. Sie etiam
literis Hebraeorum 'praefixis z, P, signum figurae aecentus hebraici Mahpach superimpositum .est . in editione amplut Wi, quod in Chaldaica adiecta Onhelos
versione per literam I, expressum c1L i Ad puncta vocalia Hebraeorum quod attinet, Compsit ex vocales Sa tot et ehatephsaegol nunquam diuinxerunt, unde vocem notissimam plexumque cum nudo . sub N. expresserunt. Simili ratione pro vocali Hebraeorum, Eameet ponunt vocalem Patach, unde saepius scribunt maeu pro Tl I. quod mei dum ex conditione icmporum Saeculi XVI. quo Hebraeorum rcs grai an alica os dum ad eum perfectioiiis gradum, quem nostris tcmporibus allecuta est, pervenerat, derivandum est. Aremitus omoes Hebraeorum a Complusensibus per universum Veteris Te
stamenu codiuem sinu omissi, quod etiam obiurvavit Mus Uus in libliotheca si
66쪽
rea Pari. I. Coim. pag. 334. Forte id ex ea ratione factum esse suspieor, quoniam Theologi Hispanici una eum Cardinali ximmis apices et figuras accentuum pro non inspiratis et invento mere humano recentiori haberent, unde eosdem Miscentus indignos censerent, qui textui saero hebraico insererentur. Interim in fine cuiusvis periodi ordinario in loco colloeant accentum Silla , sed non tanquam accentum, sed ad indicandum tantum finem versieuli. Simili ratio ne Athnuchi figura interdum expressta tantum refert Occidentalium Colon et Smmicolon, unde saepius in uno eodemque versa hebrat eo duae vel tres Athnaehi Ggurae occurrant. Sed sussiciant haec, quae de internis characteribus eo dieis Ueteris Testamenti Complutensis observavi. Raritas operis 'polyglotti bibliei Compiatms vel ex eo satis poterit colligi, quod P. max. Leo X. in Bulla sua Me opus approbante data d. 22. Martii Isao. numerum exemplarium eius divulgandorum tantum ad sexemta exemplaria restrit xerit, quare merito observat David tamenia Bi Oth/qu. hi toriq. et erit. Tom. N. pag. 17 . sequentia : sior qu'est re que sis. Exemplaires ou mciron potir une ει
,,ue resonent Dinais et comMen eu diem t--u pour os particuliEn si Etiam iampridem hae da re eonquestus est Arias mutanus in Praesulione priori Bibliorum Antinerρienstrum polyglotiorum, ubi pag. 26. sequentia scripsit: ,,Complurans- ,,bur Bositis potissmum hac in parte usi sumus, quae via Maos homines magno',ina pretis 4abita fuerwnt: quae tamen , quia proyter miram eorundem paucitatem raritatem isderabantur. Me in opere non modo instaurata, sed minis elisi 'Μartibus auctra, integrata, locupletata, magno etiam a positissimoque rerum et .
, erborum apparatu exornata junt. ., Praeterea permulta exemplaria huius ope-
'ais Complutensis sunt incompleta, in quibus singulae quaedam eiusdem paries de seiunt, qua de re iam giniuissime conluerit ur Alvares Gomesus in vita ordinalis X enii pag. 47. Hine non mirandum et , quod hoc opus integrum nitem in nonnullis Bibliothecis publicis reperiatur, quo referas Bibliothecam Beroliuensem, Drudensem . Guel 'Hylanam, Helmstadiensem et timem ublicam academicam. Vid. M. Chrsom. Mylii Memorabilia Bibliothec a te cae Lenenses pag. Forte ex hae insigni operis huius raritate deri vandum est, quod varii alia, doiussi ' mi viri in deseribendo hoe opere biblico varios errores commiserint, quos praeter alios notarunt Climent. De. citato et D. Melchior Goeetius tu der V eriae tune
dis Coni Uuten'sehen Bibet Hamburgi I76 ι 8.) pag. s. sequ '339. lin. 7. Lusitaniae 3 pro hac voce aer Hispaniae, proutitan ipse e ierou molpus Tom. IV. Biblisthec. hor. pag. I O. . aeterum, pi mer eos, quos I I I noster iam adduxit seriptores de hoe opere biblico polyglono imprimis eonferendi sunt Eduari Gartius in Disolis praesentem statum regni Hispaniae concernentibus υρυionis germanicae D. Tob.
67쪽
ut alios silentio praetereamus, qui nostiis potissimum temporibus in causa controversiae de editione Complusenili Novi Tesamenti intex S. V. D. Salom. Semserum et Io. Melchion Getium agitatae, varia obiter de Veteri Testamento Complutensi
monuerunt, quos vero hic adferre scopus meus non permittit.
Pag. 34t. 343. Biblia Fobsitta Hutine nensa. In iis , quae adriam splendidissimae huius editionis Bibliorum polyglottoruni periinent, varia de sunt memoratu digniora in relatione b. I Isi hoc Ioco et ram. IV. pag. 3 . e stante. Quae primum ex loco Davidis Gement. infra adserendo supplebo, usquam de characteribus editionis Ueteris Testamenti in hoc opere obriae nonnulista adferam. Sumtus ad tam splendidum opus in lucem publicam edendum n eessarios a Philippo II. Hispaniae rege sibi expetiit Christophorus Plautinus, cel berrimus typographus Zitinermem s. Primus eorum, qui huic regi Hispaniae persuaderet, ut precibus Flantinι aures placidas et gratam responsionem daret, fuit Cardinalis Unoti, Minister aulae regiae primi ordinis et director Hispan, eae inquisitionis, quem hae de causa Benediatu Arias Montamu in Praefatione secunda huic operi praefixa pag. s. summis extollit laudibus. Hinc rex iste munifieentissimus in literis ad nucem de Madrili do et s. Martii Is 68. datis et in peeuliari ad Planimum hine ipsum opus non tantum approbatione sua reginexornauit, verum etiam ad vim necessariam pecuniae, quae ad hoc ipsum opus edendum necessaria sui si siluendam sese promtum paratumque fore declarauit. N que spes haec Plantinum fefellit eum Rex Philippus V. omnes stimius huic operi impendendos liberalisi ine in se susceperit, id quod ingenue testantur Theologi Lo-umienses hi mistola ad Regem Philiopum II. d. XXX. Septembr. A. C. Is 69. scrupta. Hinc sorte pro commento salso habendum est, typographum Plantinum huius operis editione sibi tantam vim alieni aeris contraxisse, ut a creditoribus suis mulxum fuerit vexatus, quod Longnis et ex eo Cotyis noster pag. et a . affirmant. Socios, quos sibi in adornando opere hoc eo io adiunxit Arias nonianus, nominat π essus Moster pag. a s. quibus adhue addendi sunt Clemens Philosophiae et in Medicinae Doctor in Anglia, Gialielmus Camerus, Petrus Serranus Cordubensis Professor Theologine in Aeademia Complutensi, Strata Hispanus Theo-hagus Autlantis , Ambrosius Morus, Auri nus Humaeus, Cornelius Guianus,
Iohannes Bariensius et alii , qui huic operi in lucem publicam Promouendo aua vatrices admouerunt manus. Neque minori diligentia Cardinalis Siristus et I hannes Regia, qui postes Imperatori Carolo V. suit a consessionibus, in perquirendis et cιιitteremtis saerorum voluminum lectionibus, iisqiae sub examen remeandis
versati iunt. Practerea C rdinalis Graniniamu Ariae Montano transmisit Biblio,
68쪽
evin v eorum exemplam suis impensis ex eoditibus Vatimnae Miliothesiae seripta et accurate inter se collata. Etiam adlatum est per Danielem Bomberium pervetustum Novi Testanaenti Syriaci exemplar Coloniense, quod sibi magno usui fuisse testatur Arias Montarius. Praeterea adhibita sunt in edendo hoc opere BL Hia Complutensa , et varii eodices manu scripti hebraici, chaldaici, graeci et I titii a flantino in usum huius operis proe ML Vid. MUM. Bibliotivi. Der. Fart. L Cap. III ME. 34o. 34I. 34 .sequ- ι Pag. 34 r. liii. 7. Hebraicd adde: cum Vulgata ex Complutensi, et denuo in alio Tomo hebraice. . Ibid. lin. 13. Complutenm ςolumnis aduersis. Ibid. lin. 3. a fiue paginae ad verba: Tomus V. N. Tes. graecum Syriae, eharacteribus Maroniticis expressian, adiecto Syriaco textu literis hebraicis expresso in gratiam eorum, qui characteres Maronitisos non callebant, omissis tamen quibusdam vinionis Syriacae parriculis, quas indicavit Bau artemus in titten oon inter mur digeri Dii ern Tom. I. Pari. IV. Pag. 296. quibus Dauid Climnu. Biblioti . curis . rim. IV. pag. I76. addit secundam epistolam
Petri, cuin haec segmenta neque in antiquissimo exemplari manu exarato, quod ad manus Ariae Montani fuit, neque in editione Quinansuit exstarent, ut comiteit tament. memoratus.
Pag. 3 a. lin. 2. di s VIII. denique M.9 Separatim prodiit hie Toniux, Oi simul versionem latinam Saratis Pagiani et Ariae Montana exhibet, Antinerissiae I 72. sol. quam editionem plenius et accurate recensent Bau arterius in Gad rictiten oon einer Dibliotbee. Tom. I. Pari. I. pag. I. 7. et Gothius in historisi. critis ben rimhriciten. Part. I. pag. D. I s. iam editionem ob raritatem eius summam, quam eidem quoque tribuit D. Vortius in Calcilogo librorum rariorum pag. m. 9 I. Saxoniae Elector Iohanties Georgius I. Francoserti et L sae i 47. sol. et 8. maiori suis sumtibus typis denuo deseribi curauit. Neque minus rara est editio huius Tomi, quae Antinexpiae ex ossicina Chrisoph. I lotini prodiit teste D. Vettio in Galalago librarum rariorum loci
Λd Veteris T. Menti restem speciatim, premi in hae editione typis deseriptus est, quod attinet, puntaindi ratio in hebraico textu longe accuratius regulis grammaticae Hebraeorum aeeommodata est quam in inphitensi editione, quod imprimis Ariae Montani egregia linguae hebraicae notitia instructi si dici tribiendum esse iudico. ' Auentus quoque, quorum notaς ἡν viatos editione demrant, in hae editione Antine iens adiecti sunt, de qu sforte friar magis pra Hare sentiebat, quam mmmius et Comunitenses. Adiectae quoque sim hebrateo
intui praeter Chaldulam paraphrasm Unisisse Paraphrases Io haris Vsesidis
69쪽
et σ3M Iustis melagrama, in Complatens editione non exprens fiasse
in superioribus obseruatum est. Equidem non negandum est, opus hoe biblicum maximo eum plausu ab omnibus exceptum fuiste; nonnulli eo usque processerunt, ut haee ipsa Biblia quo- ad maximam eorum partem nulla prorsus munda in se continere sibi persuaderent,
atque ipse Aritu Montanus in Oratione ad fuminum Pontifcem hi s verbis uii non veritus est: ,, Quod ad operis huius integritatem attineti ego - ο sero Sanctitati, esrae Biblia haec, a me a prima paginu ad ultimam usque diligenter Graece ita- ,, tine et Chaldaice perlecta, et cum exemplaribus Melissime collata, tamia fide, is senon solum s verbum 'alik d deprauatum deprehendatur, sed s vel unus apex,,aut jota unum in illis merito desideretur, caeteris coadiutoribus meis ρxceptis est Ma culpa liberatis, i e perpetuam ignorantias et negligentiae notam subire velim. -
meque unum Omnis torrestionis obnoxium exhibeam. ,, Uerba haee adduxit D. Georg. Schelhomius Amomitat. literar. Iram. II. pag. 34Ο. Interim tamen iam
obseruauit Bri ur Is altonus in A paratu biblico OP. VII. l. 14. 6283. muuta omnino esse, quae Arine Montani diligentiam eiiugerint, qua in re Sciatho tuus usu huius operis Regii edoctus assensum ipsi praebuit. Raritas huius operis vel ex eo satis constat, quod permagna exemplarium eius in Hiisa iam vehendorum pars absorpta a tempestatum vehementia. navi in aquis interierit, quod testantur praeter alios imprimis sessardus Malis rotius ire Iibro de ortu et progressu artir typographicae Colon. I 639. I 23. mens. ωvt in diinrt. de variis raritalis libroruin causes 3. X. et Schenoreius Ioc. eit. Tom. II. pag. 398. Praeterea quoque de eedem raritate huius operis testimrinium peris his ε-ι bestis in Catalogo librorum rariorum pag. m. 9 a. et Crement. Ex blioth. Tom. IU. pag. I76. ΤΚ3. qui plures scriptores de eius risitate in mediurn adduxit. Exstat tamen in nostra bibliotheca Ierieris rublica academica splendidissimum eius exemplar. Vid. Mysii Memorabilia Bibliothecae academicae tinenses
Caeterum de hoe egregio opere praeter eos, quos iam supra adduxi scriptores et eos, cpa S Wolfus memoravit, consependi sunt, cui plura dei eodem obseruarunt, D. Henrie. Hottingerus in holiothecario quaarlyartito pag. I 36. Richarae Simon. His . critis. V. T. pag. m. 3IS. Thomas Crentur in Animad
70쪽
Bibliottica sacra Part. l. cap. tu. yag. 34O. 349. Pag. 34 3 c. IV. io . Biblia Molderi polyelotta. Uberiorem huius ediritioliis deseriptionem suppeduarunt Baumartentus Ac. citat. TOm. I. Pari. IV. pag. go6. 3ra. et M thius Biblisthec sacr. Fart. I. CV. UL pag. 387. ut alios tace
Pag. 34 . 3 6. Biblia m*glotta Hulteri , Huius editionis tantum prunius Tomus prodiit, qui Pentateuchum, libros Iosiae, Iudicum et Ruth eontiitecmtterus hane editionem .pol) glottam isto demum tempore paravit, cum iam a Divisset editionem suam N. T. polyglottam, quod ipse memorat in praefationε ini, D. Novi Testamenti, ubi narrat, se in animo habere eonsiliuni edendi Vettis Testameninna in duodecim autem saltem sex linguis, quod vero opus non dum ad finem perduxit. Exstat quoque editio, quae loco versionis Sclauonicae gallicam translationem comine , quae memoratur a Baum nenio in reia oon nier xiirdissen-Πm. I. Pari. IV. pag. 3I . seqv. Ea ver' editio quam mo I memorat, perrara eis praesertim in Germaniae oris, quod priuste Hestinorum a Mis .in fine pag. 346. citatum testantur Petrus Glilius ih Introductione in historiam literariam Statiorum pag. t 63. UUtius in Calais librorum rari Mn mg. 93. et Clement. Biblioth. hisor. Tom. IV. pag. 334..i 2. Caeteri in plura de hac edati e memoratu digniora obseruarunt Baumgarsensus see. citat. pag. 3I2., 31 . : Rufriuus in bisserit , critis en Fart. I. m. q. pta. 28. 3I. et Mufchia1 Dc. citato Pan. I. Cap. III. pag. 39α
Pag. 46. lui. a IIIolpo memoratur, Hulterum speciminis Ioeo edidisse sumor. Plenior mulus huius ed tionis est: sue morum eleganti, nova, utili maximeque necessaria 'porum forma, qua primo statim intuitu singuί. mutu vocum Merra radiciales ab fruit u discemuntur,. editur iugi asiam ecthstiirtim et scholarum: tu Sisaea sancta lingua breui tEmporis is eio e omni fere liabore qUs ex cubo et quadrato ta tiam . ad id ordinatis m diis L nuxiliante Spiritu sancto musto. felicius nunc quam antea disci et durari pilisu, auctore sita Hultero. Namburgi per L. Samium Hamburgensem. Vid. IV:is infra pagi Hambumi Ha L .. Pag. χ47. Biblia polygotta Parisiensia. In hae editione textus h
braieυ 'eteris Testamenti ad exemplar Γιbliorum Aut replerist , est expretrus splesedula satis, sed minus accurate. , Hunc excipit Pentateuchvs Samaritanus Samaritavis charai 'elilius de ineatus, adiecti, Samaritana paraphrasi, quae desidera- me in Bibi is Antine iens s. Huic adiecta est versio D. Morini literi, rum S moritari rum insigni ni titia PDllentis elegantissima. Porro in .hoc opere exstant Tisthv nim impressa ad nornaum editionum Venetarum Divilis fio bogii et B