De Seneca medico id est De quibusdam utriusque Senecae sententiis medicis disputatio secunda quam praeside Io. Iacobo Kirstenio ... in cyclo academico placidae philiatrorum disquisitioni exponit Gustavus Georgius Zeltner,

2쪽

'I' - -

SENECA, de Consolat. ad Heluiam matrem. a

In morbis nihil est perniciosius, quam

immatura medicina.

tibus salutarem promittit effectum , certe haec est, dum sENEc A noster opportunitatem In medendo studiosissime esse obseruandam uerbis cedro dignis indicat. sENE A tunc in Corsicam a Claudio Imperatore relegatus, matrem, isto filii exilio mo stam, consolari parabat. Cui moestitiae se non statim , dum ea recens saeuierit, occurrisse ait, ne eandem ipsis Elatiis magis irritaret. Lationem huius consilii arcessit ab arte salutari , quae docet, in morbis quoque nihil esse perniciosius, quam immaturam medicinam. Qua similitudine in simili argumento etiam usus est pLvTARCHus , ille uniuersiae eruditioni, promus condus non immerito a nonnullis appellatus. De conseiatio. ηe enim ad Apollonium , pag. Ior. haec scribit: ε γὰρ εὶ βiλτι ι των ἰοικων πτὰ τὰς ἀθροας των ρει μα - εasipobes W3vς Oreo: phου τας λἀ των Φαρμακων βονοίας , αα βαεὐ- ρυγμον, διοι τῆς των εξωθεν - γ- ἀυτο λ αυrsi λαύειν h. e. Peritissimi etiam moiici, confertim ingruentibus uitiosorum humorum fluxionibus. 'ρη statim medicamenta applicant f sed tumorem inde ortum A a patium

Haee ia quibuιdam editionibus dicitur Alluna.

3쪽

patiuntur, foris istitis remediis, ipsum ultro concoctione quadam emolliri. Medicinam uero hoc sENECAE loco nihil aliud fgnificare, quam medicamentum, uel remedium; id senten tiae ratio declarat; quo nomine etiam CICERO D et ovi D iv s c) aliique , saepius medicamina uocare soliti sunt i Sic et immaturum, perhibente CALE PINO , d) idem interdum est, quod intempestiuum, inconsideratum, et praeceps. Scilicet, non eousque medicina est differenda , quod nonnulli Stahlianae disciplinae decretis abusi putant, dum ipsia anima iuccurrat aegrotanti, et quasi remedium afferat; sed omni tamen studio opportunum tempus potissimum ad sanandum est eligendum, nihilque aegris, nisi iusto tempore, est porrigendum , secundum illud Poetae: Temporibus medicina ualet ι data tempore prosunt,

Et data non apto tempore , uina nocent.

et alios innumeros, Astrologicas temporum mutationes ob

seruet; etsi quaedam ex illis haud plane vilipendendae s h

Potius sibi curae habeat, ut inprimis quatuor anni temporVm uices animaduertat; cum experientia, fidelissima rerum m*'gistra, doceat, omnino uarios morbos maiori facilitatenari uere, quam hieme. Id quod, praeter HIPPOCRATῆμet GALENUM, CELsus, latinorum Hippocrates, 4μ' dum praeeepit. Duo , inquit , genera curationum punio ββ in quibus eligere tempus non licet s sed titendum est est, qμ'

incidit s sicut in uulneribus, et stipulis. Alia, in quibus ημῆς dies urget, et expectare tuissimum, et facile est i sicut οβ ρη

u De Medicin. Lib. VII. cap. I.

4쪽

in iis , quae tarde increscunt, et dolore non cruciant. In his

uer expectandum est ebat si quid magis pressit, melior tamen

autumnus, quam hiems, uelaesas est; atque is ipse medius. iam fractis aestibus, et nondum ortis frigoribus. Ita et matu, lini , et uestertini temporis rationem esse habendam in porriagendo cibo, idem auctor Lib. IIL eap. o. multis uerbis edocet. Maximam uero attentionem merentur, vulgo dicta uniuersalia morborum tempora s quorum , secundum ARCHNGENEM duo saltem , status et declinatio ; secundumose.

tam uero methodicam, si et GALENVΜt in quatuore principium , incrementum , status et declinatio , numerantur. Aliud namque agendum est ab initio morbi , aliud in sta tu, aliud in fine. Sic uomitoria, quamdiu materia morbi fica, seu peccans, est in primis uiis, imminentςm, auitiam praesentem febrem, aliaque incommoda , non raro cito et feliciter remouerunt, aut fallem sanation em reddiderunt se elliorem. Ita quoque uenaesectio , in principio administrata, saepius pleuritide laborantes , nisi sanauerit, attamen ad feliciorem curationem multum contulit. Ast perquam tristes etiam essectus illi aliquando experti sint, in quibus haec praesidia immaturo tempore fuere adhibita; quos recensere super-uaeaneum esset; cum PERSIVs n iam cecinerit: Helleborum frustra, cum iam cutis aegra tumebit,

Posentes uideas ; uenienti occurrite morio

Optime igitur illi sibi, aegrotantibusque constulere solent,

qui semper in animo suo agitant prudentissimas' uirorum in arte salutari uersiatissimorum regulas , atque praecepta , et, prout circumstantiae admittunt , leniora fortioribus praemittunt remedia; dies, et maxime criti QOS , obseruant, ne immatura medicina salutarem impediant crisin; insimulque ad

A a uires

5쪽

uires resipiciant; nec moueant, materia quam sit mobilis; studiosissuneque attendant ad id tempus , quando sit mitigandum, roborandum, euacuandum, et quae huius generis sunt alia. Cuiusmodi salutaria monita Parens omnis Medicinae, HIPPOCRATEs, passim in scriptis suis fideIissime annotauiti et posteritati reliquit. Id quod ex recentioribus, praeter Io. PAVL. GALLV cIvM, o) Germaniae nostrae Hippocrates, FRID. HOFFMANNus sp) in legibus suis, tanto legislatore dignis, et praecipue in lege prima, repetiit, et z0mmendauit. Omnibus, inquit, in morbis Ordinem et succesum octuum motuumque Pontaneorum, immo ipsa tempora, quiba natura sola medelam in salutem aegrotantium molitur, atque Assiluit, curate et perquam selicite obseruare decet. Explicationi huius legis hune finem imponit: suum praeparatisini negotium non nisi certo temporis statio absolui possit, μt0-ς

maxime omnium tempus expectet, nec cursum praecipit tmesis η, necesse se quae certe prudens expectatio in Medici μmmum est arcanum. Qua oceasione uenerabilis ille senex, praeter GIDION Is u Astu Ap. 1 libellum de morbis expectatismm nris , propriam suam dissertationem de curatione morbρ rum in tempore non immerito commendat; si quidem bδος dis utatio ad hanc sΕΝΕ ΑΕ sententiam ad sinstar common t rii esse potest. Cui etiam alteram , pari commendationς dignam, ab eodem auctore addo: de prudenti medicamen si

r- in tempore applicatione. Probe igitur sint tenon ' quae sapientissimus omnium mortalium, sALOMO, r) di ix i' e sua est tempestas: - - - tempus occidendi, ct ς ε

curandi.

Ecclesiast. cap. III. v. I. et δι

6쪽

Nullam habet spem salutis aeger, quem ad intemperantiam medicus

hortatur.

DAri aliquando aegros, qui, eum summa Intemperie paristium corpUris laborent, nihilominus tamen intemperate uiuant, nulli insolens erit, et inauditum. Quid enim tristius

uulgatiusque illo- nonnullorum dicterio: scii esse semitsonaesti , und lethel, it nausi. Hi uero non raro ipsimet

sibi spem salutis praecidere lent, dum , neglecto medici consilio , suis solummodo uoluptatibus indulgent, etsi illis interdum fortuna, licet rarius, faueat, ne intereant. Id quod suo iam aeuo primus Academicae Sectae sundator PLATO , s inimaduertit, quem ita latine loquentem fecit sERRA Nus: Dieis, inquit, hos perinde uicturos, ac idos, qui, licet aeo tent, nolint tamen, propter intemperantiam, extricare syatque expedire e vitiosa uiuendi ratione. Omnino, inquit. Atqui, inquam , sicite quirim illi et dedita opera tiaden νcaussam quaerere undumnseba et mi. Dum enim cuiarantur, nihiI aliud perficiunt profecto i quam ut et morbios adisssugeant, et magis magisque implicent, atque inuoluant e et tomen eam stem retineant, futurum, ut cuiuslibet medicamemti beneficio, sani et incolumes evadant. Omnino huiusmοῶ ectiones in aegrotos cadunt. Guid uero ' nonne istud indea strum est atque importunum quod ipsis maxime is sit odiosius ι ui uera moneat ' iam uidelicet dictitat, non potiones, non Uiones , non incisiones, non incantationes , non amuleta, non μος denique res quassiam, profuturas, priuinquam ille desinat , u

7쪽

et ebrietati, et gulae, et uenera i et inertiae, Ie Verum enim uero, quis est; qui puraret, infer medi eos quoque nonnullos reperiri 'ita seruersos, qui ipsimet aegros ad inteis perantiam non nunqum adhortentur 3 cum tamen iis temperantia fons: atque1eaturigo: plurimorum mox rummerito dicatur vnhe etiam h IPPO cRAT Et ae id usum rationi aduersiari docet. Magis, inquit , ratiui Stanferian

um, aegros non posse imperatis obsequi, quam medicos ea, quas , minime conueniunt, imperare. Satis tamen iustam, proli , habuit causiam sENECA noster cur fidelissimeZ,net aegros et medicos admoneret, et ab in gyris, quae, Ad temperantiam

spectant, con iis gingant ιι qi omnem filiosi recuperandae spem insit nul amittere uelint. Sunt nempe , quemadmodum In omni mortalium genere , ita letiam ex medicis nonnulli, quos turpe quaestps. fagiendi sudium aliquando impellit, ut, perhibunte cupiiani m tim ob. hq antur ,mollui m furant. Huius farinae uitarei haud iniuste a magni nominis quondam Viro', GEORG. FRAsco, x) in monstrosiorum elasiem referuntur. Talis, inquit, monstrU- medum es Iulei, qua praemeditatus , et ex constitista

sr tia conscienti Nione t male in ustilen4 2 proximλso mΑlii ideo obsequuntur desiderio et intemperantiae aegrotan tium , ut horum fauorem eo facilius aucupentur. Vnde GA

LENus u) iam conquestus est , esse nonnusios, qui, ubi aegrat re coeperint, medicos sibi accersant, non optivios ; sed qMi με xime adulari didicerist, qui etiam frigidari daturi simi, p ρ postulet: Iaaraturi, si Dis iubeati et uinum solicitantibus ' cturi, imo seruorum ritu iussis Obtemperaturi. Sed dici nQR potest, quantum eiusmodi indulgentia, item et intempestiV mediet

de curati morbor.

8쪽

medici misericordia, aemulto magis turpis adulatio, noceant hominibus cum aduersia ualetudine conflictantibus. Grauissime autem omnium huius farinae mediet tum peccant, cum sub praetextu felicioris sanationis, grauibus uitiis et peccatis eommittendis ansam suppeditant; immo et aegros adlio tantur. O utinam non inuenirentur eorum exempla, qui 1liquando fornicationem, et ebrietatem, grauissima illa peccatorum genera remediorum loco commendarunt i Haud ita diu uero, studiosiis aliunde hue delatus me conuenit, mihiaque naerauit, se aliquando uehementer uexatum fuisse pollutionibus nocturnis, et a Medico haud uulgari, eapropter petiisse consilium, quomodo ab hoc malo liberari possit Z Is haud cunctatus respondit , uix praesentius esse remedium, quam si res habeatur cum femina; hac quidem inepta et impia limitatione, se ei hoc consilium suppeditare, non tanquam morum magistrum, sed ut medicum. Iuvenis uero, cum haud improba mente praeditus esset, hoc responso uelut obstupefactus maluit eo morbo laborare . quam graue peccatum kiens committere. Sicuti uero mirum est, s si quidem eiusnodi narrationi fides habenda. inter christianos reperirium irreligio Zs imprudentesque Medicos , qui non solum

eiusmodi consiliis salutarem infament artem, et ipsi suam Onerent conscientiam ', sed et aliis patentissimum peccandi campum, quantum in se est, aperiant: ita tantum abest , ut deἀxestabile hoc remedii genus reuera prosit, ut multo potiust h0 M. Cum eius usu, atonia uesicularum seminalium, quae lorumque in caussa huius mali est, magis magisque inducarx, et augeatur ; quin immo ad multa alia peiora et pericu- tara symptomata uia sternatur. Melius igitur et animae v ς0rpori consilunt, qui ab his auxiliorum generibus cala-

Rosis plane abstinent, et potius eorum sequuntur exempla,Pλο THEODOR. a INGERus bH collegit, ac inprimis α

9쪽

po LYDo Ri lib. t. cap. I, proposuit , ubi relatum legitur de ΥΠ0MA II, Eboracensi Episcopo, cui aegrotanti medici c6n sulerent/, ut feminae pro remedio misceretur, et amici idem uehementer urgerent, ipseque assentiri uideretur. Adducti Ost decentis formae femina , idem tamen noluit eam attin gere. Ab amicis reprehensus, resipondit: propter salutem

arnis tandem moriturae, immortale decus pudicitiae non amitatam. Praeterea autem omnino etiam nonnulli ex medici,

fuerant , qui aliquando, uel largiorem uini potationem , uel ipsam ebrietatem , commendarint, indugi fortassis a Mediei, Salernitanis, canentibus: a Si nocturna tibi noceat potatio uini Hoc tu mane bibas iterum, et fuerit medicina. Quae uero sententia cum grano salis est accipienda, ne illud tandem eueniat, quod alicui morioni aulico uenit in men

men se crapulam ad sanitatem conferre, docuerunt. c) Nος ualet ingeniosa excusiatio IAC. PRIME Rosii. d) Is enim cum in HIPPOCRATE et PavLO AEOLNET A quaedam tu'ca inuenisse, sibi uisus est, ubi sit largiorem uini potationςNeommendauerint, ad uarios debellandos morbos: V μ' hic temulentiam non comoenia, inquit, quae si ρqββt- erit per accidens ob uariam naitiram sumeniij. Si enim o tW aegris eodem morbo laborantibus amphoram uini Medicus p scribit, unus forsan ebrius fet, alter minime . nam ebri Iequitur per accidens ratione Meditae eum inter homis indum uno aut altero haustu inementur ι alia uero non nisi μ' ιμs repetitis. Ebrietatem igitur Mediens non imperat, qμε .nis uini liberaliorem potum interdum seu adeat. Dem-

10쪽

nm animo peccandi, nec uoluptatis , sed sanitatis tantum caussa , eiusmodi remedio utitur , uix peccatum admisisse uidetur. sp ΝΕCAL uero nostri sententIam illustrant et defendunt parillustre Hori MANNIORVM; CAspARus ob nimirum, nostrum quondam decus, et FRIDERI Cus f) Hallensium ornamentum. Hic, ex omnibus maxime inquit, debet Medicus colere temperantiam e ut enim intemperantia.medicinae mater fuisse dicitur: ita temperantia medicinae filia est. suam qui dextra colit , eum auctoritate aliis persuadere eandem potest. Alter, sententia HIPPOCRATIs usus: multi corrumpunt compus suum, inquit, et quod DEVS dedit aptum , faciunt ineptum, idque labefactant, otio, somnolentia, uino, uigiliis, uenere , ac immodica libidine.' Felix igitur is est, qui medico temperanti se tradit: ille enim non potest non etiam omnia, quae ad temperantiam spectant, ordinare, sicque statutis sporumagis confirmare ae corroborare, quam aliis adimere.

III.

SENECA, E sol. CIVPeregrinatio non facit Medicum.

OVi saltem fugitiuo , ut alunt, oculo hanc intuentur sentenis alam, sane putent, SENECAE cum medicis plane non conuenire : utpote qui peregrinationes non solum magnopere commendant , uerum etiam ipsi ut plurimum itinera in longe dissitas regiones, artis medicae amplificandae gratia , instituerunt. Nisi enim peregrinationes facerent, aut certe perficerent, medicum; cur et ueteres , et recentiores medici , ita frequentes suscepissent peregrinationes Z Quorum inter ueteres praecipue nominandi, HIPPOCRATES, DIOS CORIDES,