[De Accii iudicio de comoediis Plautinis]

5쪽

RECTOR ET SENATUS.

oti libsillos tantum sua fata habero sed et sententias et verba quis hoc nescit3 Nota sunt quae Accius poeta tragicus de comoediis Plautinis scripsit a Gellio in tertio

Noctium Atticarum c. 3 relata. Cuius verba quae olim varie depravata circumserebantur postremo Herigius ad librorum memoriam exacta in hunc modum edenda curavit. M. tamen Varro in libro de comoediis Plautinis primo AOoli nerba haeo ponit: 'nam nec Gemini lenones nec Condalium nec Anus Plauti, nec Bis compreδδα nev Boeotia umquam fuit, neque adeo Agroecu8 neque Commorienteue Maoei P EAccii verba a Gellio ut scribit non ex ipsius aliquo libro sed ex Varronis de comoediis Plautinis excerpta identidem a doctis hominibus tractata et retractata sunt, sed ea ne nunc quidem ita sunt profligata, ut iam nihil sit quod utiliter adnotari possit, immo Orationis formam, qua recte accepta eontinentur omnia, Videmur nobis, Si non totam, aliqua certe ex parte melius quam adhuc factum est declarare ae tutari posse. Id igitur hac scribendi occasione persequi volumus, si forte contigerit ut aliquid ad recte percipiendum usum consuetudinemque sermonis Latini conseramus.

Ergo Accii verba, quae ex quo libro Accii sumpta sint nec Gellius neque quem is citavit Varro indicat, in libris eius DIDASCΛLICON posita fuisse rei et sontentiae causa probabiliter post alios statuit Madvigius, is qui a. 1831) primus horum librorum originem et naturam luculenta disputatione explanavit reliquiasque eorum a grammaticis allatas collegit et emendavit, in quibus nostra illa verba sic perscripsit sopp. I p. 94)nam neo Gemini neo Leone8 neo Condalium nec Anu8 Plauti nec Bis compreδδα neo Boeotia umquam fuit, neque adeo Ἀγροικος neque Commoriente8,εed M. Aquilii, nisi quod de extremi nominis veritate se valde dubitare profitetur.

6쪽

1advigiana commentatione excitatus G. Hermannus a. 1841 quos illo libros

prosa oratione eXaratOS Cum vulgo crediderat cum aliis rationibus tum reliquiis ipsis certa metrorum vestigia prodentibus versibuS eSSe compOSitOS argumentatus troeliat cum numerum restituit verbaque illa quae sunt de Plauti comoediis, quae ad DIDAsCALICON libros recte referri congessit, hoc modo descripsit opp. vi II p. 392)Namque nec Gemini lenoned, nec Condalium, non AnuδPlauti, nec Li8 compre88a aut Boeotia eius umquαm fuit, Neque adeo Agroecu8, neque Commorientes sed Maroi Piti, sed ut is quoque ultimi nominis scripturam in ambiguo relinqueret. Hermanni sententia Ritschelius excepta et hos versus esSe et trochaicum numerum instaurandum probavit. Qui cum ea de re ageret in dissertatione de Plauti nominibus a. 1841 edita, repetita autem in Parergon Plautinorum volumine I, fellei ingenio contigit ut quae in extremis verbis versibusve Accianis dubia et incerta cum Madvigio Hermannus destituerat obscuritate sublata in elara luce reponeret. Memor enim vestigiorum Plautini nominis a vulgato diversi a se in codice Ambrosiano repertorum P. Maccium potius quam M. Accium indicantium scripturisque Gellianis quae essent inversibus Accianis accuratissime excussis eo devenit ut in extrema parte verborum Aegii non alius cuiusdam poetae nomen sed ipsius Plauti restituendum intelligeret splendidoque acumine paene ultro ex ipsis codi eum scripturis prosilientem formam nominis Maeot Piti suscitaret: in cuius rei fidem addidit idem nomen eandemque eius formam ex simillima specie scripturae in versu prologi Mercatoris Plautinae 10 recuperari, quem versum ita scribendum docuit. Eadem Latine Mereator Maooi Piti.

Versuum autem Accianorum tertius utpote iam exitu eius reStituto necesse erat seorsum

ab Hermanni ratione emendaretur: id quod Ritscholius ita temptavit ut tria proponeret exempla; sic enim ambigebat ipse propter renuentium Verborum aSperitatem; poSSe autem

scribi putavit

vel Neo fuit adeo Agroecuε neque Commorientes Macci Titi Vel Neque Agroeoos neque adeo Commorientes fuit Maooi Piti vel Neque adeo fuit Commorientes neque Agroecus Macci Titi. Ad eandem causam disceptandam post Ritschelium accessit Lachmannus qui

in prooemio a. 1849 Opp. p. 67) ita disseruit, ut a Ritschelio restitutum Plauti nomen

et eius nominis formam Accii versibus redditam vehementor probaret, sed Sotadeorum versuum naturam et usum subtiliter perscrutatus de Accii DIDASCALICON libris ita sentiret, versibus illos quidem compositos fuisse sed non quibus Hermannus et Ritscholius voluerunt trochaicis, sed ionicis illis a Sotade poeta denominatis, quorum normas modo descripserat. Itaque, ut mittamus reliqua, illos tres versus, qui nobis sunt in manibus, hoc modo dimensuS QSt. Nam neo Geminei Leone/ nήo Condalium nec Plauti Anuδ, nec Biε compreεθα ndo Boeotia μυδ

7쪽

quam fuit, neque adeo Agroecus neque Commoriente8moei Titi. Et haec, ut sunt sagaciter commenta, non paucos nacta sunt sponsores, in quibuSHerigium et Flechei senum. Ritschelius vero a Lachmanni sententia quam sibi quoque primitus probatam fuisse dixit paulatim deflexit, qui fragmentis Plautinis tractatis ad hanc causam reversus in Opp. vol. III p. 182) et quibus incommodis ista conformatio laboraret perspicue explicuit et pristinam suam opinionem repetiit, qua credidit trochaicum numerum, non quem ille Suasit Sotadeum agnoscendum esse, nisi quod tertium ex iis versum paulo aliter nunc quam antea scribendum esse coniecit. Atque hos tres tetrametros ab Hermanno Ritschelioque constitutos Namque nec Geminei lenones nec Condalium, non Anul Plauti, nec Bis compre88a aut Boeotia eiu δ umquam fuit,

Neque Agroecus neque Commorientes adeo fuit Maeot Piti qui contulerit cum Lachmanni Sotadeis, facile, opinamur, intelliget, multo hos esse quam illos probabiliores. At certi tamen in iis nihil est nisi a Ritschelio inventum nomen

Macet Piti, quod in utroque genere metrorum suam sedem obtinuit. Verum eius post Boeotia iam ab Hermanno de coniectura inculcatum et a reliquis Servatum quam

Ritscholius putabat fidem habere a quorundam codicum infimae sortis Parerg. p. 13 n.), eam nullam esse Herigit adnotatio ad Gellium evicit; neque hoc neque fuit in altera

parte adiectum aut adeo suo loco motum multum ad orationis formam aut elegantiam facere, quicumque non occupata mente verba ipsa eXaminabit, haud difficulter persentiet. Quibus omissis apparet de versibuS tantum non actum eSSe. Deniquo Bue chelerus a Sotadeis Varronianis profectus cum in eorum versuum condicionem et usum denuo dedita opera inquireret, et quos Lachmannus Accii Sotadeos esse voluit nullos esse intellexit, et reliquias DIDA SCALICON habere illas quidem etiam verSiculos unum et alterum, Sed alius generis, non ionicos, pleraque autem a doctis hominibus invita in versuum mensuram coacta pedestrem prae se ferre Sermonem sibi persuasit: itaque Accium statuit hoc opus litterarium universe sermonem eSse volui SSe,

non carmen, immixtis tamen hic illic versibus, alienis aut suis, ut ad saturae Varronianae naturam propius accedere videretur. Haec ille breviter, ut solet, sed liquido exposuit inmus. Rhen. vol. 35 1880) p. 401. Accii verba, quae nos disceptanda Sum pSimus, non attigit, non quod negaret, opinamur, ea recte ad DIDASCALICON opus referri, sed quia noluit nisi de iis agere quae ad eos libros pertinere testimonio constaret, sed ea verba eum metro inclusa maluisse quam pedestria habere credibile non est. Cui opinioni nos favere cum supra iam significatum sit, tum ad eam defendendam fortasse disputatio

nostra nonnihil conseret.

Ut Hermannum Ritschelius, ita Bue chelerum excepit Leo, qui in illis egregiis Quaestionibus Plautinis p. 32) hoc testimonium Accii de Plauti fabulis in transcursu

magis quam tota causa exposita tractavit ita ut et Ritschelii versus obtinenti obviam iret sit Bue cheleri rationibus probatis hanc pedestrem esse orationem confirmaret, Sed maxime

8쪽

ad explicandam orationis formam verborumque sententiam aperiendam se daret. Is enim

quoniam duplex Plauti nomen in superstitum fabularum prologis occurrit, in paucis Plauti, semel in Mercatore Macci Titi, hanc opinionem mente concepit, Accium, cuius verba eandem nominis discrepantiam habent, eas fabulas, quas negat Plautinas esse, prologorum earum ratione habita, aut Plauti esse aut Macci Titi negitavisse, utpote qui prologis, qui non sint Plautini, fidem non esse habendam sibi persuasisset; sed Accium non substitisse in discernendis duobus generibus sabularum falso ad Plautum relatarum sed tertium addidisse quod medium inter illa duo diverso Plauti nomino discreta intercedere voluisset, et hae quia fabulae essent origine non testata, ad eas nullo Plauti nomine adiecto verba umquam fuit adscripsisse'). Sed in his, quae non negamus scite es Se eXcogitatis, Sunt tamen quae parum probabiliter disputari nobis videantur. Nam ut mittamus interim quae ille de prologis Plautinis magis sumpsit quam probavit, quam tertiam classem fabularum Plauto iniuria adscriptarum esse iussit, ea quomodo verbis distincta sit, ut a legente recte accipiatur, ambigimus nec satis certo dispicimus. Cuius rei causam quod Leo si recte intelligimus a

genero loquendi artificiosiore repetendam duXit, de elocutione nos Secus sentimus. Artificiosam enim hanc esse orationem aut insolita collocatione verborum insignem tantum abest ut concedamus ut nihil simplicius esse hac sententia posse affirmemus. Nam cum haoc diceret Accius neo Gemini lenones nec Condalium nec Anu8 nec Lia compre8δa nec Boeotia Plauti umquam fuit, prolixam enumerationem fabularum in duas series disposuit paene pares, ut Sua ad utramque seriem pars praedicati, quod unum est sod item in duas particulas distributum, aptaretur. Unde haec nata est oratio nec Gemini lenones nec Condalium nec Anus Plauti nec Bis compreδδα nec Boeotia umquam fuit. Eam autem orationis formam, qua Accium usum videmus, consuetam Sermonis Latini structuram esse exemplorum fides quae mox asserentur probabit. Interim hoc dicimus mirum esse') In adnotati0ne ponimus verba ipsa eruditi viri, quae, quod ne ipsum quidem fugit, habent aliquid diffiduitatis intelligere cupienti, si sorte invitis n0bis acciderit ut de eius sententia non satis

recte aut nun satis plene referremus. Seribit igitur l. s. c. haec: In den Protogen eu Gemini lenones, Condalium, Anus war der Genetio des Diehternamens Plauti, zu Agroecus und Commorientes Macci Titi. Es sind Rategorian, die Achius duroh die Namen und thre Stellurta bereichnet, etwas gesuchi, wie man es non tam erwarten muss. Er sagi damst: obgkich dis 3 Stile eaus sesie lyh des Plautus und die betaen an rn des Maeeus Titus heissen, sinit sie doch nie von thin ge-wesen; inoraus folgi, duas er die Prologe fila unplautinisch hieli. Daritischen stehen Ohne einen von Plautus Namen Bis compressa unii Boeotia: nun wissen reis, dass die Boeotia einem anderen Dichter augeschrieben wurde, und die Bis compressa erscheint nitaend wieder, es set also nichi unu ahrscheis lich, dass sis unierden unbezeugien war. So scheidet er die dritte Gregorie der dem Plautus willhsirlich augeschrisbenen undserat das umquam au diesen, wie adeo tu Agroecus und Commoriente8; unii man muss gestehen, dass erdurch eine ungemein ksinsiliehe Noristelluta δεν den Leser, der im Zusammenlata war, die Sehei iung utlich gemachi hat. vir sehetat dies voltig beweisend, und es ergibi sich duraus elamat dass der Agroe secht war rete die durch Terena bezeugien Commorientes . .; sum andern, dass Plauti u eder unigestellinoch sonsi corrigiert werden dare; endlich dass von Versen hier hetae Rede mehr sein hann.

9쪽

neminem omnium, qui his verbis Stabiliendis operam navarunt, genuS Structurae recteaeStim Sse, praeter unum fortasse Madvigium, qui certo abstinuit inepta interpunctione qua ceteri usi, cum post Plauti distinguerent, orationis formam quam non intelligebant ultro corruperunt. GraviuS etiam peccatum est ab iis, qui eius pronomen post Boeotis metri scilicet causa inseruerunt, quod ut nullum praesidium habere a codicum memoria supra diximus, ita nisi cum insigni detrimento orationis constare non potuit. Ritschelius autem, quo fortiuS negaret illam pedestrem esse orationem, cum hoc exemplo ludibrii causa a se ficto uteretur Parerg. p. 86 n.), nec Titus nec Sempronius Varronia, nee Caius nec Publius eiu δ λδoipulus umquam fuit, nec adeo Pituε nec Aulus fuit Terentii Marri, qualia nimirum nisi poetae non concederentur, ne dicamus pravam interpunctionem et falso adiectum eius, certe ut rite comparationem iniret, simile suum ita instituero debebat,neo Titus nec Sempronius Varronia discipulus nec Caius neo Publius umquam fuit ut in hac parte nune Sub Sistamus). Quam conformationem quis qui intelligit non vi dot sit pedestrem eSSe revera nec ullo modo vituperabilem aut poetarum licentia vindieandam, comparem autem et comparabilem sic demum Accianae illi quam libri tradunt oxistere, quae tum vituperabilis esse coepit cum propter mensuram a Sua primitiva forma oriticorum arbitrio demutata est. Unde intelligitur quam credibile sit quod Ritscholius

maxime etiam atque etiam asseveravit Accium istam Sententiam non posse nisi versibus expressi SSe; quem Virum acutum mirum eSt profecto non vidi S Se Orationem quam exempli causa finXit nec pedestrem esse neque vero poeticam Sed nescio qua imperitia loquendi

procreatam.

Sed quo magis patefiat orationis conformationem qua Accium usum esse diximus familiarem fuisse scriptoribus Romanis eXempla asserimus, selecta ex multo pluribus quae asserri potuerint Sed quae satis erunt ad fidem faciendam. Itaque Cicoroscribit in Antonium v 18, 49flii qui oum omnibus e δι tum optimo cuique cari88imu δIbid. IX 1, 1 neo dubito quin reditus eius et vobis gratu8 fuerit et rei publicae salutaris fusi ruδIbid. II 21, 51 cum ab hoc ordine ego conδervator e 88em tu hoδtis rei publicae

iudicatu S.

Agnosciturne aliquid similitudinis cum ista oratione Accii nec Condalium Plauti neo Boeotia umquam fuit. An secus putamus in his exemplis praedicati unitat0m dispertitam per partes partibus orationis accommodari 2 Addimus alia. In Antonium vi 3, ineo vero de illo θicut de homine aliquo debemu8 sed ut de importunissima belua cogitare Ibi d. VI 4, 9 malet me δapientem a vobi8 quam 8e modeδtum eae i8timari Ibid. VII 8, 21 quo ore vo8 ille poterit quibus vis ελ vos illum oculis intueri Ibid. IX 1, 3 ego εic interpretor 8enδδεδe maioreδ no/tro8 ut cau8αm mortia

10쪽

Ibid. 11 21, b2 quid cupide α δ enatu quid temere fiebat; hoc est enim quid

cupide quid temere a senatu fiebat. Ibid. 11 36, 91 ne qua post Iduε Martias immunitatis tabula neve cuiu8 benesisti figeretur; quod maluit, cum posset ne qua immunitatis neve cuius

benesori tabula figeretur

Ibid. xi 6, 15 quid enim atrociυε potuit quid δeveriu8 decernere

Post red. in sen. 6, 13 cum vero in circo Flaminio non a tribuno pl. conδul in contionem δed a latrone archipirata productu 3 e88et. De domo sua 1 b, 40 tu M. Bibulum in contionem tu augureδ pro duae iδti. Licebit fortasse ut hoc in praetereundo addamus hac observatione Strueturae Ciceroni valdo adamatas uti in vindicandis vel explicandis verbis quae sunt in oratione post reditum in senatu habita, ex qua unum supra allatum eSt exemplum, poterant

asserri plura. Dicimus haec c. 10, 25.

Nam Q. Metellus et inimicus et frater inimici, perδpecta veδtra voluntate omnia privata odia deposuit; quem P. Serviliu8, vir cum claris8imu δ tum vero optimus mihique amicissimus, et auctoritatis et orationis suae divina quadam gravitate ad 8ui generis communiaque δanguinis facta virtutesque revocavit, ut haberet in conδilio et fratrem ab inferi δJ, δocium rerum mearum, et omnes Metellos praeδtanti88imos cives paene ei Acheronte

eae citato ε, in quibus Numidicum illum Metellum' , cuius quondam de

') In editione Teubneriana, qua nulla magis uncorum deliciis gaudet, non solum verba ab inferis inclusa sunt sed etiam proxima sic scripta exhibentur in quibus Numidicum illum Metellum . In praefatione haec adnotavit editor: 'Metellum del. Halm, Mota Adimus Kayserum, in cuius editione item Metellum uncinatum legitur in praefatione hac addita adn0tati0ne: illum Manutius, L h. e. editiones superi0res omnes , illum Metellum C h. e. codicum consensus); dein Halmii volumen evolvimus: n0n habet n0men illud in textu sed adn0tat illum Manutius; illum Metellum codices. In Orelliana prima nihil nominis in textu, in adnotatione altum silentium. Inspeximus Graevianam a. 1696, quae e0mmentarium Manutii adnexum habet. In textu in quibus Numidicum illum, in commentario Manutii οἶδε γρυ. In Lambini Sanctandreana a. 1584 in textu nomen non legitur, in adnotatione Lambini nihil, quamquam is pluribus verbis egit de verbis vicinis ab inferis. Quis igitur est aut qua rati0ne usus is qui primus hoc nomen ex Ciceronis oratione sustulit 3 id quod nos, qu0niam nostram causam non ita attingit, editorum Tullianorum diligentiae, quae quanta fuerit vel hoc exemplo cognoscitur, indagandum relinquimus; quibus id quoque auctores sumus ut investigare velint, in qua editi0 ne hoc n0men prima desideretur consultone an per errorem verba Numidicum illum Metellum extremo n0mine deminuta sint. Nos ad hanc rem cum delati simus in eo subsistimus ut quaeramus editores novieii quo consilio h0e nomen, quod simul omnium codicum fide niti profitentur, tamen exulare iusserint: qui si meminissent, ut omittamus Numidi ei illius Metelliquoties mentio fiat apud Ciceronem, in Sestiana 62, 130 in eadem re narranda ita diei ut etiam

Q. Metellus consul. . . de mea salute rettulerit. Qui eaecitatus . . P. Se vili quadam gravitate dicendi, cum ille omnes prope ab inferis euocasset Metellos et ad illius generis . . dignitatem propinqui sui mentem . . rest isset, ei que eum ad domestici Gempli memoriam et ad Numidici illius Metelli casum vel glo-