[Quaestiones quaedam Aristophaneae] [microform]

11쪽

AVSPICUS REGIS AUGUSTISSIMI

D PERATORIS ERMANICI

A D. XVI. M. APRILIS USQUE AD D. XV M. AUGUST A MUCCXCVm

13쪽

dum, sed quibus quamvis levioribus tamen hoo sortasse ostendi possit, quid agendum sit in hoc genero ut aliquid argumentandi vi efficiatur. Et hoc esse utileiensemus iis si qui ad haec studia incumbunt, a principio sibi persuadere non meram libidinem regnaro in his rebus, sed rationibus et causarum momentis probari et reprobari oportere ut certi quid constituatur. Disseremus autem primum do versibus nonnullis Equitum vulgo non recte scriptis aut parum prospere interpretatis. Eam labulam a MDCCC IX Adolphus Velfenus a se emendatam et locupletissimo apparatu critico instructam ediderat; cuius libellum, pridem divenditis exemplaribus, nuper domum Conradi Zacheri laudabile consilium instaurandum curavit. Qui cum in adnotatione Velseni, quam duplicem servavit, nonnulla removeret, alia suppleret, tum poetae verba ita descripsit, ut in multis a Veiseno mutatis pristinam scripturam restitueret, sed et ipse non pauca suo periculo aut aliorum exemplo corrigeret, plura etiam cruce critica adhibita in suspicionem vitii vocaret. Quam recognitionem non indiligenter nec sino ruditione factam qui accuratius pertractaverit, id quidem salebitur, in hac quoque comoedia accidisse, quod in multis veterum libris, ut eo verior sit eorum consormatio, quo propius a testata scriptura absit, sed et illud intelliget, non nihil abesse, ut huius comoediae oratio novissimi editoris manu adornata iam eam in omnibus speciem induerit, in qua facile acquiescas ac frui poetae lepore nullis scrupulis aut salebris impeditus possis Ad eam igitur stabiliendam explicandamve aliquid si possumus conseremuS.IInitium agendi Moimus a principio comoediae. Indo a v. 11 haeo habet Zacheri liba eum Velseno ac plerisque.

14쪽

De his versibus Hormannus Sauppius olim disputavit in pistola critica ad Godoliedum Hermannum data quae nunc legi possunt in opusculorum Sauppianorum corpore Conradi rieberi pietate condito et composito p. 152. Et ordinem quidem versuum 16 et 1 a Sauppio constitutum Zacherus retinuit, ipsa senisntia utrumque manifestum laciente, tam versus 1 et 17αλλ' εἰπὲ θαρρῶν

se nullo intervallo excepisse, quam V. 16 πῶς αν - μοι λώDin medium inter illos locum habere non potuisso et hunc superioribus adnecti postea docebitur. In ceteris vero Zacherus a Sauppi sententia longius discessit, Berghi Baeriique rationibus probatis, in quibus sunt quae nobis valde improbabilia videntur, velut illud primum, quod Demostheni, cuius no in libris quidem sunt, haec de versu 14 μ τον 'Amaaω 'γὼ μὲν ου adscribuntur, quae eam vim denegandi habent, ut vix apte in Demosthenis naturam animosiorem quadrare dicas non minus hoc alterum, quod quae sunt in versu 13 sq. - μὸν - μοι λέγε, να μὴ μάχωμαι, quibus Niciae nomen praefigunt item praeter libros ), in unius sententias ambitum coiro volunt. Qui enim, quod iussus est ipso, λέγε σύ, regerit in alterum, ἐν μὲν - μοι λέγε, h. e. immo tu mihi dicas', non vidobitur satis commode adiicere Iνα μὴ μάχωμαι; nam μάχεται h. e. altercatur; qua vi verbum et in hoc versu ponitur et alibi, velut Plut 1076 ἐγώ περὶ ταυτης ν μαχουμαι σοι, Eccles. 621, nec diversum est . 339 περὶ του προτερος εἰmῖν διαμαχον ιαι, de quo suo loco dicetur. Qui vero his ita iunctis Niciae praetoris ignaviam proeliari recusantis denotari statuunt, nimis levi indicio se duci

CL 104 ταυτ ῶ- λέγεις - μα - 'Anotata 'γω μἐν oo, et Sio gaepius, numquam sine vi, velut Av. 439 263. rio. 16. chara. 59. hesm. 269 μα- unoλλω οὐκ ἔν γε μὴ μonN. Non hercle multum in hae re librorum anctoritati tribuimus, qui saepe inter se diseedunt et aperte falsa multa exhibent, sed tamen si quando vera tradunt, ea ultro depravari laudabile non est. At plerumque poeta ipso satis providit, ut consilia sua raote agnos rentur, modo interpretes ea sequi vellent velut v Isi, ut hoc utamur, nos non dubitamus quin uni Demostheni adseribenda sint

quae Zaeharus eum vulgo in duas dividit personas, ut ab H M. ietas sermonem exeipiat, eum apertum sit Demosthenem sibi ipsum ho obiicere 'quaeramus eum. Sed quid quaerere en ipso coedit divinitus f. an. 1304 ἔνεγκατι - - λυρων καίτοι, δεῖ λύρας - --ον; Eool. 933 sq. Veis.

15쪽

tiuntur. Nam etsi poterat Nicias fortasse ita dicere, invenias tu salutare aliquid, ut reo ne debeam pugnaro', tamen utrum hic an alter prius efferat quod sentit, ad pro Iiandi neeessitatem nihil attinet. Verum si haec tecta Nicia significatio tam comstaret, quam aliena est, tamen prius verba suo proprio sensu recte componantur necesse est, id quod videmus abesse. Itaque in his, etsi nemo probavit, nobis vera visa est Sauppii interpretatio, hae verba Iνα μὴ μάχωμαι a praegressis separantis in hunc modum i ut incitanti Demostheni v μὲν ουν μοι λέγε Nicias respondeat, se velle dicere ne rixetur: να - μεχωμαι scit. λέξω. Quem morem loquendi Sauppius confirmavit exemplis latonicis velut de Craulo Iνα ιι ροπωμεθα, αποδεξαι μου auros et in Republica στω να σοι μὴ διαφέρωμαι; aqua vis verborum in hoo rixantium famulorum sermone eo facilius intelligi poterat, quia verbum μάχεσcta ut diximus non saepius de armis quam do verbis poni solet Illud quoque Sauppius probe intellexit, quae insequuntur verba - - Ἀπολλ. 'γω μὲν ο non Demosthenis EAS , cuius ingenium respuit, sed cui in libris tribuuntur, Niciae iisque tertio loco adhaerescere verba Euripido πῶς αν - μοι λέξειinci ab eodem Nicia in suam sententiam conversa. Sed ut haec recto statuuntur, ita Sauppius cum et ipse in his inesse putet quod Niciae inertiam ludibrio tangat a vera sententia nobis quidem videtur deflexisse. Itaque nos nostrum interpretandi iter persequimur. Etenim Nicias, posteaquam se

velle dicere quod habeat in mente fassus est, cum in eo est ut promat, metu codireptus rursus se negat esse dicturum, sis o MMUM 'rω μὲν οἷ quae verba salso accipiuntur, si quis, ut ipse Muppius, ex μάχωμαι repeti posse quod illis addatur putat, quasi dicat personatus icias u τον Ἀπολλω θω μιν ν μαχουμαι. Sed ut ad illarνα μὴ μάχωμx ex iussu ἡ μὲν Ουν μοι λέγε cogitabatur λέξω, si ad haec μὰ τον Ἀπολλω 'γω μὲν ον, quae contrariam illi sententiam continent, dicendi verbum audiendum eat in . A. θω ριὸν υ λέξω. Denique eodem cursu loquendi Nicias verba adnectit ex uripidis Hippolyto deprompta, - αν - μοι .uξειας α ι χρὴ λέγειν, quae iam apparet nisi huic loco non accommodata esse. Ut enim Ρhaedra Euripidea cupit illa quidem dicere quo malo prematur, sed cum iam dictura est, Veretur Retergiversatur et malit a nutrice proferri quod ipsa prodat oportet, sic Nicias altem cationis evitandae causa paratus erat dicere, dein metu impediente hoc a se impetrare non potest et magis alterum eupit eloqui, ipse quod sentit. Et ad hunc edisum praecipue et illam Niciae vacillantem mentis condicionem quam dicimus egregie

applicatur Demosthenis responsum 15 ἀλλ' εἰῶ Θαρρων, - καγω - φράσω. Qui quod nune uripideum versum esse non attendit, cum paulo post v. 18 19 Niciam ob uripidis mentionem factam increpet, nihil est quod legentem offendat nam Nicias

quam sententiam suis verbis exprimero poterat, maluit Euripide versu efferre, quippe

Posse hae unum enuntiatum efficere, σὴ μἐν οἶν μοι λέγε, , μὴ ροπωμαι, non negatur,conL Aeham. 11 φρασον με σαφῶς ωα μη σε α ρω, sed hoe nune sententia non patitur; et D vel να με ex togitato, non posito Verbo pendere posse, do et A. . tab ovo ob misis M. D mr --

16쪽

in suum mentis statum insigniter facto. unc autem cursum sermonis quem esse inversibus 14-1 volumus, si recte explicuerimus, apertum est, nihil in his cavillationis inesse praetorem Niciam carpentis. Etenim ut planius etiam, si fieri potest, dicamus quod volumus nam in hoc genere allusionis quam dicunt dissicito persuadetur doctis), tria sunt quae Nicias, alter samulorum, uno tenore sed haesitando et breviculis intervallis promit primum esto dicam quod sentio, ne rixer' dein resormidat exsequi quod o velle modo dixit metus enim servilia prohibst ne proferat quod ei iam inter labra haeret verbum ominosum tuoριολωρον 26); denique mavult alterum eloqui, ipse quod voluerat. Haec tria praeclare inter se cohaerent et pingunt animi motum qui est in Nicia, modo volente, rursus nolente dicere et altorius opem implorante: nam de nulla re alia nisi de dicendo agitur. Atqui quia verba Iνα μὴ μαχω- μα soluta a dicendi notion et per se posita in imperatorem Niciam cadere possunt, si qui ideirco hanc ambiguitatem lusus causa inserendam statuit, corrumpuntur et distrahuntur quae optime concinnata erant. Et hunc igitur errorem cavendum esse

dicimus, o particulam ex contextu sermonis eximentes ex En colligamus, qua con

textus ipse excludit et vana esse persuadet. Inde a versu Euripideo ad suam sedem retracto reliqua suapte sponte fluunt neque inhibentur. Sed nobis ad superiora redeundum est. Etenim Sauppius, ut ratio constaret quam inde a versu 1 inierat in prioribus eam descriptionem sermonis et personarum secutus est quae olim vulgabatur et quae est ipsa librorum distributio.

σωτηρίαν νουν, αλλὰ μὴ κλάειν εra; M. τις ον γένοιτ ῶν λέγε σν. Η συ μὲν ουν μοι λέγε. Quare de ea re nihil erat quod verba saceret Sed postea exstitit, sive Beerius si vo Bergkius, qui cum versu 13 quas unius erant in duas divideret personas, XI. τις υνγένοιτ' ἄν ΑΗ λέγε σν, hoc assecutus est, ut in proximis nihil iam recto talo stare videretur Ex illo enim principio manavit ista personarum descriptio, quam salsam esse et poetae menti contrariain demonstrare studuimus Sed semel iacto infelici commenis, nemo postea ausus est ab isto errore ad sanam sententiam rediro. Quid enim Demostheni salutem aliquam quaerendam esse proponenti aptius responderi potuit ab altero quam rις ον γένοιτ' ἀν λέγε - h. e. ne quis pronomen frustra adiectum esse ducat 'tu qui modo quaerere salutem iubebas. Et hoc quod ratio suadet, comprobant exempla Ut enim mittamus toties ad hunc modum formata nuntiata

Ἀγάθωνα πετω . . ἐς Θεσμοφόροιν ἐλθεῖν. ΗΛ τι δρασοντ' εἰπέ

μοι Τhesmoph. 89

quae innumera sunt, plane eandem rationem prae se serunt haec quae leguntur in

Vespis 346

17쪽

Quid enim similius asso potost versibus quos disceptamus quitum ' Itaque, Doἐμὴ ξυμβουλή, inquit Plato, Aristophanis editoribus auctores simus ut in posterum

hanc sermonis partem ita exprimendam curare velint

ΑΛΛ θω δὲ ναρι-των ' ἀπ' ἐργαστηρίου 74 ἔφοντος τέρου την χύτραν φειλόμην spretis quae ante temptata erant omnibus recipiendum duxit, nos, etsi fatemur aliquid speciosi esse in ista ratione, valde dubitamus approbare. Nam licet Verum sit, etον στρατηγο quem se vποδραμεῖ dicit Cleon non posse nisi Demosthenem esse, et ut hi memoretur, iis quae sunt in altantopolae responso poντος τέρου tantum non flagitari, illa quoque quae scribit Sauppius mυς ε Πυλο . . - σάκωνας similibus

ab ipso allatis, quit 1200

ΑΛ Ohιοι αλας ἀδίκως γε ταμ φήρπασας. A A. νὴ τον Ποσειδω, καὶ συ γὰρ τους ἐκ Πυλο Scit. κνήρπασας, et Nub. 186 τοῖς ἐκ Πουλον ληφθεἶσι τοις Λακωνικοῖς, defendi, tamen nescio quo paeto in ista consormatione esse sentimus, quod male habeat legentem nec iis album calculum adiicere sinat. Istam enim sententiam si sequimur, necesse est haec Erba πλευσας ἐκεχε coniungamus eum verbis OWσwατηγον ποδραμών quippe πλευσας ἐς Πυλo ille 1ον στρατηγνο h. e. Demosthenem ἐπέδραμεν, et quod ita participinm participio superadditur, neminem Aristophane moris gnarum offendet, qui vel talia ferebat, quale est V. 56 πανουργοτατά πως παραδραμων ἐκφαρπάσας αντος παρέθηκε. Sed posse haec ita iungi, ut sententia requirit, etiam atque etiam dubitamus. dion nos fugit Aristophanem

τις αν οἶν γε-0', qui proposuit, proposuit quod recte scribi potuit ut supra in Vasp. τίς ἀνθυν ni et Lysistr. 19 - αν οὐ γενοντ' ἄν ρκος, sed ho necesSarium esse non magis eredimus quam . 86 σου γαρ ων χρηστον τι βο--αiμεθ' αὐ pro ovλεουσαίμεθα de Meinerit opinione.

18쪽

non ita raro paulo liberius verba in versu collocasse, qua ros hic illic emendandi cupidos irretivit. Verum nunc verba πλευμα ἐκεχε ita media in hac altera oratione posita sunt, ut ab ea seiungi ne vi quidem posse videantur: τοὐς ἐκ Πυλον πλευσας ἐκεῖσε τους Λάκωνας ἰῆγαγον. Quod si ita est, intelligitur, non satis apte iis separatim praemitti verba τοι στρατηγὸν ποδρα-ν, si quidem haec ad Demosthenem reserri Opus est. Itaque redeundum est ad scripturam librorum fide acceptam των στρατηγῶν υποδραμοντων ἐκ Πυλον, quae facilem explicatum habent. Ea enim non possunt nisi ad res gestas Athenis ante prosectionem Cleonis et ad contumeliam Nicias in concione ab eo factam redire. Quas cum 'hucydide ita tradantur, ni Cleonem dicentem laciat Ire 27), καὶ ἐς Νικίαν οὐ κηρατον στρατηγον οντ α σήμαινεν, ἐχθρος ων και υριων, άδιον εἶναι παρασκευὴ, εἰ ανδρες Ιεν οἱ στρατηγοι, πλευσαντες λαβετ τους ἐν τῆ νήσω, καὶ αὐτος; αν, νῆρχεν, ποιῆσαι τovet et paulo post addat αυθις δὲ ὁ ωκέας ἐκέλευε καὶ ἐξίστατο της ἐπὶ Πυλο αρχῆς, satis apparet quo iuro Cleon Aristophaneus dicere potuerit praetoribus aiylo subterfugientibus o illuc navigasse et Laconas adduxisse. Quae ab Aristophanis mente non abhorrere indicio sint quae Cleon v. 355 dicit οστις ευθν θυννεια θερμα καzαφαγών, κα ἐπιπιων κρατου οἴνου χοα κασαλβάσω etονς εν Πυλι σερατ rou eoli. v. 358. llantopoles autem, quod istam iactationem Cleonis his orbis ludibrio habet θω δὲ περιπατων γ' ἀπ ἐργαστηρίου ἔφονιος ἐτέρου την χυτραν ἐκνειλόρον, non est quod vituperemus aut ad eorum normam superiora exigamus nimirum ille non hoc egit, quo nihil opus erat, ut singula singulis responderent, sed universe Cleonis facinus luculentum quale fuerit ostendit collatum eum eo qui nihil agens coquente altero ollam ei subripuit. Quare ochium probamus, qui quamquam in eandem cum Sauppio opinationem inciderat, tamen eam aspernatus propius a librorum scriptura edidit ora των στρατηγων πο*εμοντων ἐκ Πνλου, nisi quod et do verbi forma ab eo restituta dubitatio haeret et de rationibus quibus illam scripturam confirmare studuit. II horus Equitum posteaquam suum illud παῖε παῖε τον πανουργον κτλ. 247) )

et Choeph. 868

et apud Horatium

19쪽

incedens recitavit, et Paphlago metu percussus heliastarum inter spectatores sedentium suppetias invocavit 25, 4 γέροντες Δασται, φράτερες τριωβόλον,

ex postremis verbis ansam petens chorus haec illi reiicit 2b8 ἐν δίκη , ἐπεὶ τα κοινα πρὶν λαχεω κατεσθίεις, καποσυκαγις πιέζων τον νωνδυνον σκοπῶν 260 oστις αντων ωμος ἐστιν πέπων δεια πέπων,

Scripsimus haec sic ut in Zacheri libello leguntur; in quibus quae nobis improbentur,

ut patefaciamus, conamur interprotari singula: ἐν δίκη γε h. e. δικαίως inquit chorus scit. -πτει π ανδρων et rationes recenset quibus hoc iure fieri confirmet primum ἐπε - κοινα πρὶν λαχεω κατεσθίεις, quae sensum quidem perspicuum habent, quamquam quae res potissimum significetur ambiguum est; deinde alterum καὶ ποσυκάζεις πιέζων τους πενθννους σκοπων - αυτων ωμος ἐστιν ῆ πέπων δει πέπων in quibus primum illud mixtum genus comparationis agnoscitur quod saepe diximus et apud hunc poetam multo usu frequentari constat nam proprie dicuntur τὰς συκας αποσυκά ι et τὰ συκα πιέζοντες σκοmis G αντων ων; ἐ-ν 41', sed haec nulla comparatione facta ad πευθυνον applicantur, quos ille mέω arguitur temptasse, ut homines in

x solent. Sed de his quod tria appellari videntur quae ille premendo exquirat, dubi-

teque, dum processis, o Triumphe, non me dicemus, io Triumphe. Quae nota uni eo memorassemus nisi Zachero quae adduntur καὶ γαρ ovmς ἐν πανουργος ποώιακις

- ἡμέρας nescio quid dubitationis attulissent, qui se negat mῆς ἡμέρας intelligere et ' μεραι ρ- poni posse redit. Utrumque mirum nam ne dicamus in epistola Platonica quae fertur scribi I τε - μέρας ἐμπιπλαμενον ζῆν και . . quid tandem diversi est in chara. 66 μισθὸν φέροντας λοδραχμα τῆς ἡμερας, ut schol. st Vesp. 663 scribit ικά- QMυβολον - ἐρας multaque id genus Blaydesium congerere ad Vesp. 66 videmus. CL Vesp. 508 αλαν ἔχω. .. Νῆ α' ιν δῶκε γε. Thesmoph. 83 πολλ' α α γυναῖκες ἡμεῖς ἐν δίκη μερινναίμεθ' αὐ ισιι ανδρασιν δικαιως. Nub. 1332 ιυς ιν λκη τ' ἔτυπτον. ἐ- ῶς γένοιτ' αὐπα- τίπτων ἐν Εκη. sed ibid. 13774υκουν δικαιως l αἶθις αὐ τυπήσομαι. 'si re, M.' ἐν δόκην ἄν. Ἀαι πῶς δικαιως. Pae. 628 ἐν δίκη μῖν - l M a.' ὁ μέλ' ἐνδικως γε ι'. ubi MMU a reponunt plerique. Non recte putamus si interpungi πιέζων -- πευθύνο , σκοπιών - nam ille diciturnMζων σκοπεῖν; non magi 262 διαλαβων, ἄγκυρισας immo Me βω- vel potius M αλω, quod est in

20쪽

tandi et corrigendi causam doctis suppeditavit, qui quia in nom non esse possit, nisi qui ωμός vocetur, ne bis idem dicere videretur πέπων μηδέπω aut πέπων η μὴ 'κπέπω seribendum coniecerunt; quas oniecturas, quamquam nec μηδέπω nec ἐκπέπων satis usu stabilitur, Zacherus in adnotatione memorandas duxit. Atque etiam qui nihil mutari iubent, tamen interpretando hoc idem effici volunt, ut maturi et nondum maturi distinguantur. Ac tres gradus maturitatis in scis discerni potuisse, quis dubitat cum respicit quae auiaheophrastus scribit de iunipero hist plant. 3, 12, 4hως οἱ ἐν Ἀρκαδὰν

λέγουσι ρετ αμνα καρπονς ισχε τον τε περυσινον ουπω πέπονα καὶ τον προπερωινον ἔδηπέπονα καὶ ἐδώδιμον καὶ τριιον τον νέον πο ν αινε aut quae de uvis sunt in Odyssea 7, 125 αλλα δε τραπέουσι παροιθε δέ, μφακές εἰσιν ανθος φιεχαι, ἔτεραι δέ - περκάζουσιν. At horum similia Aristophanem significasse verba dissuadent; qui quod scribit οστις λων ἐστι πέπων δει πέπων, non est ea duplex, quam duplicem putabant, sed simplex interrogatio nam si quaeritur utrum quis maturus an non maturus sit, non diversa quaeruntur Sed unum, sitne hoc an non sit, neque i μὴ πέπων plus aut aliud quam in rimis inesse potest. πως ἔδης ιτ ενδον - οὐκ ἔνδον Aiac T);ωρ ἔστιν αρ'Ἀυ εστιν; Oed Col. 316). Quare illa non sunt tria quae tria esse videbantur, sed duo, ac sententiae satisfieri poterat hac forma omις αντιῶν μός ἐστιν πέπων, sed maluit hoc alterum poeta pleniore oratione contrariis comparatis dispescere in duo: οσυς αντων ωμός ἐστιν, λωπωλῆ μὴ πέπων. Quae ratio dicendi tam non quaesita est aut insolens, ut eam Aristophani placuisse credendum sit, etiam si nihil esset exemplorum quo eam confirmatum ires. Sed sunt exempla quibus otiam increduli facilius sibi persuaderi patiuntur. Sic enim scribit Euripides in Oreste in colloquio Menelaum inter et Orestem a v. 440 DP pq νος καθ ήμων οισεται ν ὴμέρ . - Ἀνεπειν πολιν Ἀνδ' η θανεῖν η ρι θανετν;

Sed rursus admirari licet interpretes tamquam in re singulari et inaudita obstupe- fiori. Vel Godoliedus Hermannus, tantus vir, haesitabat nec e expediebat, ut etiam dubium de integritate scripturae moveret 'nam valde inutile est, inquit, illud ῆ μὴ θανε,ν, quod si scripsit Euripides, intellegendum est ut scholiastes interpretatur Θανειν, μη θανεω λλ ετέρως κολασθῆναι δηλονoti. Et hoc utili scholio nescio cuius interpretis, quod indorsus ex Argenti sarragine Vol. I p. XXI sq. deprompsit, Ed Schwarigi iusta recensio, ut par fuit, eontempsit, tamquam unica salute nituntur etiam posterioris aetatis interpretes non unus sed complures, o non vident, quam ineptum sit supplementum sententiae quod mente addi iubet scholiasta Sunt etiam qui cum taceant interpungendo patefaeiunt se rem non intellexisse, φενγειν πόλιν τηνδ', ἡ Θανεμ α μὴ θανεῖν. Quid multa Apparet duo significari, de quibus decretum exspectabatur publicum, exilium aut mortem, hanc autem afferri ita ut quaerat Menelaus φῆ νος ισεται θανευ ν μὴ θανεω, hoc eo modo quo Euripides Aristophaneus dieit