De Seneca medico id est de quibusdam utriusque Senecae sententiis medicis disputatio tertia quam praeside Io. Iacobo Kirstenio ... exponit Georgius Leonhardus Beck

1쪽

VIRO

PRAENOBILISSIMO, CONSULTISSIM9, EXCELLEΝTISSIMO QVE

DOMINO

PARENTI SVO

OMNI HONORIS AC OBSERUANTIAS

CULTU PIE VENERANDO

HASCE STUDIORUM PRIMITIAS SACRAE

2쪽

SENECA O t. XCV.

Medicina quondam paucarum fuit scientia herbarum, quibus sisteretur fluens sanguis, uulnera cobrent paulatim: deinde in hanc peruenit tam multiplicem uarie

tatem.

Ihil in hoe uniuerso statim peruenire ad

perfectionem , sed cuncta paulatim temporis tractu sua capere incrementa. quotidie experiri nobis contigit. Parva, antea glans fuit, quae nune est altissima amplissimaque Quercus, quae inter alios arbores ita eminet, quantum lenta solent inter viburna Cupressi; et quae exigua initio fuerunt domicilia , uastissimae nunc sunt ciuitates et emporia. Haec et plura alia exempla, sapientissimus magister omnis moralis doctrinae apud ueteres, SENECA, probe perspexit, agnouitque, scientiarum rationem ita quoque esse comparatam, ut in dies eae magis magisque excultae, sensim ad maturitatem perueniant. In eadem enim epistola sane pulcherrima: Vetus, inquit sapien- cum maxime nascens rudis , non minus , qtuam ceterae

te , quarum in processu subtilitas creuit. Artem uero A a salaq

3쪽

salutarem sua iam aetate fatis amplam putauit, eamque ad

exemplum proposivit. Id quod eum fortassis HippockΑris docuit; ex quo ipse notissiimim excitauit a) eius primum aphorisimum : Ars longa, uita breuis. Nihil enim aliud in

dicare hac uult sententia, fronti adposita , quam quod uel stissimis temporibus, ubi medicina initium cepit, non si alim tantus remediorum diuersorum apparatus fuerit, sed paucis, medicamentis sanitatem tueri primi Medici consueuerint unde infra in eadem epistola : nibis opus erat, pergit,' scilicet prioribus temporibus J tam magna medicorum sivellectili , nec tot ferramentis , atque nxidibuν. Simplex erat ex simplici caussa ualetudo. Tunc sane cum Coo dici poterat: Paucc seunt, quae medicum nobilitant. Sed paululum strictius, et sere secundum ipsa uerba, explicabimus hanc sententiam, primum quidem demonstraturi , probabile admodum esse, prima medicamenta ex uegetabilium genere fuisse desumta deinde etiam, rei herbariaz augmentum, quam breuissime fieri poterili, enarraturi. Plurimi namque auctores, qui doprimorum parentum uicta scripserunt, uti sunt, cuRCED

nihiI dicam, de Iudaeis, et multis ex patribus, de quibu)MEYvs se) consuli potest) contendunt, eos pro primo uistRherbis usos fuisse, iuxta DEI mandatum quando Ad/m praeceperit: Tu uero comedito herbam agri. Ita etiam OVIDIVS, Metamorph. Lib. I. u. io 3. qui originem mundi paganis traditam, descripsit, cecinit de primis hominibu

Contentique cibis nulgo cogente creatμ,

rbuteos foetus montanaque fraga legebant,

4쪽

-Cornaque , et tu duris haerentia mora rubeis, Et quae deciderant patula uuis arbore glandes. Igitur maxima eorum cura erat, ut herbarum studium excolerent, et de earum usia et applicandi ratione essent soliciti. Earum autem usum internum ed externum esse posse,

Iacillime didicerunt. Statim enim, si pro uictu iis utebantur, experirI poeterant : an herbae crudae, an coctae, facilioris ejent concoctionis; quod nimia repletio molestiam crearet ; quod post nimis adstumium cibum nocturno tempore inquiete dormirent ; quod unam plantam prae altera commodius perferre et conooquere possent; quod post usum cuiusdam herbae , sitis maior uehementior Incalescentsa , aut frigus, et quae sunt aliae senationes, in corpore prouenirent; quod denique ex huius uel illius herbae esu orirentur, in corpore ructus, tormina, flatus, dolores, alui constipationes, laxationes; non uero ex usu alterius. His omnibus solicite obseruatis, nulsus dubito , quin ab his herbis, quae semeI, aut saltem aliquoties, turbas excitarant in corpore eorum, abstinuerinz, et alias , magis salubres, quaesiverint, et comedendo probauerint, probatasque annotauerint; unde paulatim Medicina diaetetica ortum cepit; de cuius propagatoribus cELsus g haec commentatur: Eius autem csc. partis), quae uictu morbos curat , longe clarissimi auctores etiam altius quaedam agitare conati , rerum quoque naturae i cognitionem uendiuerunt, tan ruam sine ea trunca et debilis meiatina esset. Quoniam autem primi homines parum uestimentis tecti erant, et sine dubio pedibus ut plurimum incedebant nudi Gigitur si circumibant, sedebant, iacebantque, faciIe expIoraro atque sentire poterant, herbas alias esse lenes, alias asiperas, uias aculeatas , alias glutinosas , molliores alias , duriores

5쪽

que ; nonnulla foliorum magis densa et flexilia , sicque apta ad ligandum , alia ueto minus ; et quae sunt aliae tactiles qualitates: ut nihil dicam de notitia per alios sensius acquisi a. Si igitur ab aculeatis plantis , aut morsu animalium. uulnerati fuerunt, facile sibi ex folio, aut cortice arboris cuiusdam, fasciam paxare potuerunt ; qua occasione infimul

experti sunt, unam prae altera plantam esse commodiorem; u. gr. folium asperum uulnus fricare , dolorem augere, ruborem circa uulnus emcere ; lene uero demulcere, et, si

glutinossim, insimul uulnus consolidare , et quae sunt alia. Hac ratione exorta est Medisina chirurgica , de qua hie s NECA inprimis loquitur ; unde a nonnullis medicina prima uocatur. Quia uero statim a principio et ortu medicinae, non in multis , sed in paucis plantis, et fortassis uilioribus, experimenta instituerunt; igitur medicina quondam paucam herbarum scientias post multos demum annos in tam multi piscem uarietatem peruenit. Vnde eum SENECA nostro plino Conuenit xerum naturalium scriptor diligentissimus, PUSIV ;

b Hinc nata medicina , ait: Haec sola natura pucμ' resse remedia parata uulgo , inuentu facilia ae sine impeηδερ, m quib- uiuimm. Postea fraudas hominum, et ingenism captura, ossicinas inuenere istas, in quibus ora cuique simi

uenalis promittitur vita. Statim compositionas et mixturae is explicabitre decantantur; Arabia et India in medio aestimo tur , ulcerique paruo medicina a rubro mari imputatur i cμφremedi Mero pauperrimus qusque coenet. Nam si ex hortρ i 'tur, aut herba , uel frutex , quaeratur, nulti artium μili V fat. Et supra citato loco CELsvs : etiam imperitis mμ gς ter , inquit , herbas , aliaque promta in auxilium suis ' morborumque muerunt. Vltςxiorem autem huius rei expη

6쪽

cationem relatam legimus, in is oria Academ. Reg. Ac ent. Pari ubi dicitur : Plantarum cognitio nusio non tempore omnib- gentibu3 in pretio habita fuit. Persuasi sunt c--

muniter homines , simplisibus Gniuersam fere medicinam comtineri , et quemadmotam natura nonnustas animalibus instinactum indidit , quo uim medicam in quibusdam plantis reperiundam detegunt; ita hominibus instinctum talem ad plantas in genere , et maximam fiduciam in remedia ex isto parata, contulisse uidetur. Rationi uero nostrae commisti, indagare ,

quaenam utilitas a singulis plantis oecialiter expectanda sit, qua quidem in re ratio nostra satis difficulter instinctum quorundans

animalitim assequitur. Non autem uictus ratio sola ad inuentionem medicamentorum ex herbis ansam dedit: duo nimirum postmodum accedebant, quae insigniter culturam et indag tionem naturae plantarum , earumque multifariam cogntitionem , adiuuerunt; Pollinctura nimirum et Religio, seu cutitus diuinus. Sicuti autem ratio mortuos balsamis condiendi

antiquissima est consuetudo : legimus enim iam in saero Codice , Iosephum Pro - Regem Aegypti, praecepi se medico

ut mortuum patrem suum Iacobum aromatib- condirom: Raad cultum Deorum destitiatas herbas in erudita DiffertationοLipsiensi nuper dem ni γ Plantis feriali ν , PrysCHELIus proposuit.Difficillimum interea est,primumMedicum etChirurgum certo designare. Nolim adeo nunc primum Medicum botanteum, ut nonnulli solent, Adamum ; multo munus Apostinem,r, licet eum OvIDIus ci ita gloriantem ea ventemque induxerit: Inuentum medicina meum est , opiferque per orbem

Picor , et herbarum est 'biecta potentia nobis. De

7쪽

De quo etiam VIRGIL1vs m) ita cecinit: Scire potestatα herbarum , usumque medendi

phisivs , n) aliique scriptores christianae religiones expetates , Chironem Centaurum primum constituunt medicum bota nicum : utpote quem narrant non solam rem herbariam, prae aliis coluisse, uerum etiam ad usum medicum conuertisse. Vnde apud PLUTARCHvM ob legimus : Tarii Agenorii

Chironi Magnatre primitiaη herbarum asserunt, eum primum medicinam fecisse existimarunt. Radices enim plantarum erant, quibus aegrotos sanauerunt. Diligentius autem artis salutaris inuentores diuisit HYGINvs p eum in modum : Chiron inquit, Centaurus artem medicinae chirurgicam ex serbis primus instituit Apollo artem scutariam primus fecit: tertis autem loco Asclepius , Apollinis silius , clinicen reperit. Si autem .ad fabulosam medicinam fortassis retuleris Chironem clar-

taurum, teste DIOSCORIDE, ut X ues Meua, ues Andrea, Inue

nies antiquiorem , qui praeter rem herbariam praecipue cl/rus fuerit; an autem hic Cratetia sit is, qui coaetaneus Hip pocratis, an eius Proauus , adhuc in dubio est. Ita autem de illis DioscoRIDEsr so Crateuas , inquit, herbariin , Andreas medicus , qui caeteris diligentius hae In parte uersetiuidentur , radicci multas apprime utiles , herbasque hau qM quam adnotatas , reliquerunt. Quaenam autem ex plwΠ sint uetustiores , eas colligimus ex Hippocrate , DUO, hortis , Plinio , Archigene , Aegineta, Oribasio, alii NRqueteribus i scriptoribus medicis r praeter alias autem nondVVIarum saltem nomina indicabimus, uti sunt: Erasisa , ' olea, Raphanus, Mob , Vrtica , Raptim , Polium , Busiri

8쪽

--- ' --

ca, Anisum, milebo et Laurin, Asyarag- , etc. et , si uerum, nonnullae quiden ex illis., propter frequentemusem. aut inuentionem Luius uel illius medici, uel alterius medicinam facientis, nomen suum accepere. Sic antis quissimae insimul plantae innotuerunt Centaurium: nia mirum , , Lysimachia , Artemisia , Telephiu-,Poeonia , Helenium, A vias, Achiilea , Cis ea, Nymphaea , Heraclia , etc. Ad uulnera sananda herbae uero . quae hodie traumatica a medicis uocantur) et ad Ianguinem sistendum , antiqui usus sunt : Plantago , Acacia Porrram, Myrtus , Η 'pericum , Malicorium , Thus , MFrrha. hic. Cur uero, pristinis temporibus, muJtifariam plantprum cognitionem et usium parum curauerint, huius rei rationem ipse PLINIus adduxit. Plerosque i ita uides existimare , nihil non herbarum ui essici posse , sed plurimarum

uiroe esse incogiatas : quorum In numero soli Herophilas , clarus medicina , a quo ferunt dictum, quasdam fortassis etiam calcatas prodesse. - Sed quare nmplures minantur . caussa est. quod eas agrestes litterarumque ignami experiunturAEt qui sol inter istos uiuant, praeterea securitas quaerendi obuia maedicorum turba. Cum quo ex resentioribus summus quondam Geti maniae Bolanicus, A vG. QVIR. RIVINvS f Lipsiensitum quondam insigne ornamentum, conuenit, dieens: priscis temporibus solanicam non sicus , atque asia disciplinas , mancas extitisse mutilasque. Ne longius excurram , testumihi sit Aristotelis successor , Theophrastus, qui sub finem Lib. L is. Plantur. ubi de arborum disserentiis disserit is aperte fa-Vtur , olaestrium plurimas nomine carere , experta lue per DRς esse , eum urbanarum plures suo noscantur nomine , ut-

pq ς quarum sensus sit communior. Extra dubium igitur est,

9쪽

suete e notitiam inualui , urgente partim neces rate, in defectu Ius entium medicamentorum , partim ingenua

ori state pilus ultra stimulante Hios. ΗΙΡΡOCRAras uero quemadmodum totam quasi medicinam in artis formam rea degit ideoque non immerito parens omniS medicinae diei tur, etiam rem herbariam amplificare coepit; optandum sal tem esset, ut plantas , quas nouit, indicauitque, clarius de scripsisset. Hinc Gallicorum botanicorum quondam prin-e s , TovRΝEFORTIus co ita de eo sentit: Hipponates saluti posteriorum melius conseiauisset, si herbarum descriptiones aὀdidisset , quibus aetate sua Therapeutica continebatur. DAstamen nomina uiresque recensuit plantarum circiter aquatuor

ex instituto de herbis scripsit, nobisque earum historiam reliquit, ex omnibus botanicis antiquissimus auctor, D recen-stit plantas. ῬJ Ille autem herbarum numerus ita sequentibus temporibus erevit, ut moscoRIDEs iam de D C ferefflantis mentionem fecerit. Post illius autem tempora, vixit Gumus,de quo supra nominatus ΤοvRNEFORTI l. p. alta dicit: Galenus, de uiribus plantarum quinquaginta cor

eiter supra quadringentas egit libro hexu , septimo et octaustri

Ampiscium medicamentorum facultati s raeter alias plurim εν de quibus Oar sim tractat. GALERvM hune, et nonnullos Arabes si excipimus, Bolanica per multa saecula parum profecit. Saecul' autem XVI, uti omnis res literaria et medica altius efforuix ita et morti sunt uiri, qui rem herbariam insigni studio δμque incremento prosecuti fuerunt; et qui non solum mulx' plantas collegerund , descripserunt , et ad usum mediςψMNOCarunt ἔ uerum etiam , ut posteris eo fierent notis magisque cognitae, plurimas herbas delineari curaruΠx

10쪽

Quamuis et his non admodum laudabiliter loquatur MEI MONTIVS: et et ) A diebus D coridis , nil artem herbariam increuisse comperi ; quin imo hodie ab ipso traditu herbarum iconibus, nominibus atque facissus plantarum , utrimque dumtaxat disputario nil uero uirtutum, proprietatum, ac usuum esse adiectum priori inuentioni atque historis e Praeterquam , quod posteri confinxerint eradus qualitatum elementarium , quibus tota herbae Crasis tri enda est. Aecum ducentas forte herbin , unius qualitatu et gradus , diue με habere proprietates comperissem, atque aliquot diuersarum qualitatum, ac graduum symphoniam sputa in potionibus uuia nerariis. J habere in productione eiusdem essectus, coepere mecum uilescere , non quidem herbae, pentacula diuini amor u 3 sed ipsi herbarii. Sie adeo inuenimus in opere botanico TRAGI, plantarum icones DLXII; FucissiI, DXVI.; MATTHIOLI, MDLXVIII; eiusdem autem botanteum, cura CAMERARII et BAvΗ1Ni editum MDCCCXCVIII Imagines plantarum d pictas in se continet. Sic etiam liber botanicus CLUSIIMCXXX, C OBELir uero exhibet icones MCCCCLXXVI: DODONAEI, MCCCVIII. TABERNAEMONTANVS, prouti eas recensuit CONR1NGivs , α MMLXXXVII annotauit. Noua uero huius operis editio , quae Basileae An. 173 I. diuulgata est, plus quam M MM iconibus descriptionibusque

plantarum exornata prostat. Immo, Vir de re botanica meritissimus, ΗΑvilmus , in P/nace, M MMMMM plantas cogni-tR iam indicauit 3 et antea nominatus ΤΟVRNEFORTIVS , in

stitutionibus suis, uniuersiam rem herbariam, ad DCLXXIII vix iter genera redegit, qu bus plus quam 3846 species

plRntarum tam terrestrium, quam marinarum hucusque B a cogni-