장음표시 사용
21쪽
betur in crypta montis , crihereae halneo ineumdentis: inv ni tur etiam apud Anianum in Villa Puneto: habetur tandem et in foro Vulcani , nec non conspicitur, aggeri sub-strata penes Templum Serapidis apud Puteolos. Nullam autem Phrsicis , si recto perpendant, mulio ferro, qua terram , qua Morias , qua liquefactos olim igne lapides ,
tophumque harum regionem scalere, dissicultatem faciet mulatio coloris in lapidibus sati Montibus, eamquo a diverso Oxidationis sero statu repetendam facito eoncedent post ea, quae nos docuit Clarissimus Davrus. Ferro autem Oxidato per eorum substantiam disperso , nec non ferro oxidulato in eustalla octaedra ut plurimum etarmato, hujus modi lapides abundare , docent Lithologi nostri, acus magnetica ostendit, et sa po nullo perspicillorum auxilio observare cuique fas est, praesertim in montis Olibani lapido. Hisee adnotatis, illud dehinc exponendum phaenomenon duco , quod mihi et Gismondio novam ferri oligisti geni sim suadere videbatur. Ille enim seoriarum Mervus , qui rubro colore persunditur , quique natrium gignit carbonatum, in uno tantum sui angulo ad meridiem verso, lapides, scoriasque exhibuit ferro oligisto obductas , ut plurimum cyanei coloris , et in superseie, vel in cavernulis pumicum, scoriarumque contento.
Splendor hujuscemodi serro maximus inerat, et in declivi illo loco tantum reperiebatur. Iniit tunc animum opinio, illud essor- mari potuisso stat lactitis in modum. Ad rem mucleandam , tentandum etassionibus locum duxi, et qua perpendiculariter , qua horizaonialiter id praestandum euravi; illarum ope haec mihi sese obtulere. Quo loeo ager superius impositus in lapides Moriasque desinebat splendentes laminao serri oligisti tenuissimae quidem , et se gilissimae duarum circiter, vel trium linearum longitudinis, nulli adhaerentes eorpori, sparsim so osserebant; infra positas vero scorias, pumicesque,
vel ponderosiores, olimque liquefactos lapides , ferro otiosis,
22쪽
vel in superficie , vel in ca ernulis seoriarum, ac pumicum lantum , solem deprehendi. Horta zonialiter, vel perpendieulariter ellosso terrae angulo praedicto, post tres, circiter palmos, se rum oligistum evanescebat. Quae in scoriis cavernulae ferro oli-gisto abundabant , eas vel insectis, vel eorum ovis, vel etiam plantarum radiculis observa i occupatas. Ut laminae, ita et erystalla huiuscemodi metalli, ultore maximo splendebaut. Haec omnia simul concepta persuadere .mihi videbantur ., serrum olio-stum in modum stat laetitis eo in loco , et alibi, per fatiscentiam lapidis, ut hyalites inarime, et alibi, generari: dissolutis
enim lapidibus serro onustis, aqua secum trahens serri minimas particulas , poterat in superscie , aut cavernulis lapidum eas deponere , et in laminas, vel in minima custalla ferri specularis convertere. Neque in hoc terrae angulo quidquam desideratur eorum, quae ad conjectandam chemicam hujuseemodi operationem necessaria sunt: actio scilicet meteorarum lapides, et ferrum dissolvens ex dictis patet, non secus ac ferri abundantia , ejusque dissolutio. Luci pariter, erius praesentia ad ebernieas operationes conficiendas neceSsaria est, non omnis denegatur accessus ; ut ex insectis, ac radiculis plantarum in ea- emulis scoriarum simul cum serro oligi Sis repertis, et ex loci inspectiones coiiijcere est. Nee clarissimo Gismondio , cui rem Omnem aperui, aliter videbatur. Verum quum do ignivomo monte sermo sit, dubiae, allem apud prudentes Geologos hujusmodi serri oligisti genesis, meo judicio, erit; pluribus enim locis apud Vesevum serrum
uligistum in.superficie , et in cavernulis lapidum , Scoriarumque caeteris omnibus superimpositorum , quod desiderabatur in locis inserioribus, adinvenitur; illudque splendentissimum, quamvis nec recens , nec ex satiscentia lapidum; sed spiritu mephitico , aut muriatico, aut suphurteo etc. ab ignivomo monte , qui olim exarserat, derivaretur. Montes enim ignovumi et ri-
mas mephitico , allis e spiritibus , nec non calore ingenti ii
23쪽
signes, ubi Inque excitant, et ex iis saepe non secus ae ab eorum eratera saxa liquesaeta , scorias , pumicesque vario sublimationum genere ornatas, incrustatasque, in superioribus partibus saepissimo nobis repraesentarunt. Hoc in Vesevo evenisse
se imus a Scriptoribus anno 1 86, anno 1794: hoe vidimus anno 1810 , anno 1817, 1820 . et 1822. Latera nempe montis
dehiscere , et ignitas substantias evomere observavimus : quas modo si queras rimas, aut voragines, nec ipsa vestigia supe sunt , at serro oligisto ut plurimum in suPersicie distinguuntur. Hujuseemodi autem rimae interius vel exterius montis concussionibus , aut eruelationibus, aliisque do eausis mutationibns iam iis subi ieiuntur , ut serrum in supersicio soli praestent, quod inserius non reperiatur. Quum nonnulla adhuc suppetant, quae aut veluti ex dietis eorollaria sequuntur , aut rebus nostris illustrandis , ac artibus inservire possunt; llaeat mihi ea paucis referre. Neminem Phrsicorum post Spallanranium, ac Brei stactium Ialet, maleolana, ac Linternina, nee non Pithecusarum littora, quae vulgo di Gaamieriola, e de' Mummi nuncupantur , pra cipue nigra arena ferruginea in immensum operiri: constat
autem illa ut plurimum vel custallis octataris ferri litani ri , vel eorum fragmentis seldspathi particulis 'admixtis. Hujus arenae genesim explicare satagens clarissimus Brei stachius, nus sero infinita copia veluti exterritus, non a dissolutione te rarum , ae lapidum harum regionum serro praedicto scatentium, totam repotoro maluit, sed a monto Epomeo in antiquioribus suis constagrationibus tam perisse ejectam fuisse suspicatur. Brei stachii conjectura verosimilitudine haud caret; quemadmodum enim apud Vesevum, Aetnamquo prroxenorum pluvia
locum habuit sit , ita ferri ia octaedra etarmati ingens eiectio
24쪽
poterat dhrivari. Quod si in uno lom l quem cuncterom vulgo dieim J apud superiores antiqui Vesevi l nune Ammal pendires tanta sarri Migisti in laminas, et erIstalla octaedra, comsormati copia adsit, ut centum librarum pondus una dio eo, laetum sit, quamvis sine perlavio locum ipsum adire non liceat; quid vetat maximam serri copiam simul potuisse ab ignovomo mo te elici Verum si res serio ut par est, perpendaturi videbitur nullam adesse necessitatem, quae ad eoniecturas recurrere nos togat ad phaenomenon explicandum. Si quidem ea tantum litora hujuseemodi arena tum elaca Puteolos , tum in Pitheeusis , tum etiam apud Neapolim op riuntur , quae aquas pluviatiles, ac siuviales e superioribus t eis deseendentes cumulant, at quibus illae ad mare profluunt. Has autem aquas, serrum undique seeum trahere, et in mare deserest, vel ex eo liquet, quod ubicumque terrarum aquae pluviales excurrant, non leves hujuscemodi arenae cumulos unis diqua post pluviam in limo derelinquant: ut eenses et ubique per Puteolanam , et Inarimensem regionem , qua lata patent, observavi. Adde terras, lapidesquo harum regionum continuo, ae maxime triginta ab hinc saeculis saliscoro , atque dissolvi. Nedum enim ibi lapides, terraequo facile dissolvuntur, mole rarum actione , quum praesertim a seldspatho originem ducant, et eodem abundent; verum etiam causas plures habent, easque summa vi praeditas , ob quas satiscunt; de quibus inserius ag mus. Et cum serro oxidato , et eodem Oxidulato in crystalla taedra ut plu)imum compacto. undique Iapides terraeque abundent , quid mirum si ingenti arenae ferrugineae copia littora earum regionum operiantur ΤIllud potius optand- nobis est, ut ab arena ista serrum purissimum edueatur , quod triginta ab hinc annis a Centurione Castagna tentatum , ab Alnsio Gonaaga persectum esse narratur: sed nescio quo pacto in usum adhuc apud nos non venerit. 18
25쪽
duum tanta sit, ei tam vehemens et assiduus terrarum, aelapidum dissolutio in regionh Puteolana, Cumana, Linternitia, et Campana . admirabilis aiusdem saecunditatis ratio clare explieatur. Haee a veteribus summis elata laudibus , sere in .gra apud nos viget . quamvis . ea loca noxiis paludum eae viis undique infirmentur. Nedum enim tellus euique plantarum generi apta est , verum et fructus alleri uberiores, et aliquando sero incredibiles. Quis enim facile credat ab uno temrao iugero constat apud nos iugerum passibus quadratis triginta j tantam vini copiam saepe dominis redire, quae pondussoquei 19375 librarum s 12, unciis constat libra apud nos lovis autem fidem praestabit Didam de Fraja . ingenuo viro ,
asserenti ab eadem terrae quantito octo ab hine annis 30000 vini optimi libras apud forum Vuleani retulisse Τ Horum autem primum mira omnem dubitationis aleam est , et mihi cem in constat: seeundum testibus fide dignis, practer auel rem , confirmatur. C et anus oriani tandem vinoam habet inpendieo orientali fori Vulcani secus viam, quao Neapolim olim ducebat ; haeo tribus modiis cum dimidio constat , idest passibus quadratis 3150. Tribus antecedentibus annis eam vini quantitatem inde excepit, quae 80 mille librarum pondus a quaret, immo superaret. Elapso vero anno uvis undiquo ins sis , minorem quidem, sed etiam uberrimam vini copiam inde retraxit, libras nemps ciret ter 65 mille. Nil dicam do e realibus , nil de oleribus, aliisque plantis , quarum proceritalem , vigoremque singularem admiratus est celaberrimus vir, Italiae decus, Antonius Scarpa, exterique omnes transalpini quotidio admirantur; nihil de malis pitriis , pomisque omnis generis : nihil de fruticibus , plantisque minoribus , quibus regio iusignitur , ornaturque , nil do ilvestribus arboribus. I num tamen addam, alternantibus annis a terrae modio vitibus arcte onusto , colonos accipere duodecim , quindecim , ei non
26쪽
raro decem et oela optimi frumenti modios; nec unquam terrali est vitibus consita inutilis jacet, quum si frumentum non da-derit , phaseolos , vel foenum, salias o retribuat. causae vero eximiae saecundi latis regionum illarum has sunt. Meteorao tellurem lapidibus , tophoque , pumieibus tuoseldspathicis compositam .. ac serro oxidato , et litani sero abun.
dantem continuo resolvunt ad coque novas semper silicis , aringillae, ealcis, natrii quoque, et Lalii, nee non ferri pluvi rum ope partieulas addu ut, essaetis per culturam locis ; et sic veteri terrae novam jugiter saecunditatem adjungunt: Latio
praesertim aeris madorem attrahento , ipsa continuo humus solutior fit, et eam adhuc servat indolem, quam Plinius no .lavit, nempe resolutam , et pulveream ; nec plus jusis , nequo ex deseelu aquae lenacem. Adde hujuscemodi regiones plorum qua montibus, ulvisque contra ventos hJperboreos protegi, et soli meridiano expositas esse. Hanc tantam lapidum terr rumque dissolutionem promovent calor interior tolluris, et vapores plus minus undique exurgentes per totam illam regionem.
Quao enim vineae uberrimos fructus praetor omnem praestant expectationem; eae et maximo calore , et ossi uviis continuo o terra erumpentibus infra tellurem irrorantur. Siquidem
essesso solo ad 12 pedum profunditatem in vinea Caietani ori ui , t a nobis superius indicaia , ad quam scilicet non pere
ni rent extremae es perpendiculares radices vitium ; et majorem infra solum calorem, et erumpentes a terrae visceribus jugiter vapores, Thermometro, ae ΗΤgrometro adhibitis expertus sum ;hosque, et illum in rationo profunditatis exerescere pluribus s veis per mo lactis Observavi. Irroralis autem vaporibus tepidioribus vitium radices, maximum praeli eant fructum necesso est; et facito vivunt, germinantque. Λtquo hino est cur iis in locis tam stricto viles consilao sint, ut frivam potius, quam vineam conscere rideantur. Insuper unaquaeque vilis non duo,
27쪽
vel quatuor, vel otio , ut in seracioribus i is , sed dorem et octo , et 24 et amplius serat sarmenta smgisera, ex quorum singulis uvarum racemi plurimi, ac praegraudes pentare te
calor autem , et vaporos nedum in locis apud Forum Vultaui positis, habentes . sed per Puteolanam, Cumanam , ac Lintominam regionem infra terram haberi, certa res est. Nam initio laeto a villa Marchionis cavat canto propo litius maris
Nesidem insulam spectans, aquae sat calidae exurgunt , quae sorsan antiquo si ama balneo respondent. Praeterea in crypta apud Montem dulcem vapores o terra erumpere superius ita,eavi. Thermaim esse aquas balneorum , quae subreni homini , ει Sempidis nuncupantur , nemo ignorat. Idem de aquis ob-.
soleti balnei , quod dieitne Cati relli, mihi constat. Praeterea in Ilitore maris, quod Lucrinum lacum praecedit, ac sequi tur, usque ad sudatorium , quod Nemnis, aut Truosi, indi-gitatur, nedum thermales aquae pluribus in Iocis exurgunt in ipso maris sinu, verum es arma ejusdem vel in fundo ipsius usque ad 60 Reaumurii gradum calore percita est, praese tim apud sudatorium superius laudatum. Apud Misenum pra- montorium , et maris ejusdem littus, cui Dinais collis incumbit , erypta sat ampla visitur, vaporibus aqueis hydrogeno sulphurato commixtis, ita iugiter exposita, ut fornix, et cuplae ipsius parietes , aluminio sulphato allatino elegantes in formas disposito incrustentur. Me idem sal a euptae domino colligitur . depuratumque Neapolim venit. Oui sontes balneorum per totam illam regionem extabant, quique amplius non visuntur propter eructationem anno 1537, thermales aquas ut plurimum habebant; et thermalas etiam .nuae sunt aquae balnei
quod dicitur de Finoe o, prepe Melesiam paro talem Misenensem. Tandem collis, qui dicitur Monuriri apud paludem
28쪽
cumbit , duas habet sat sensibiles rimas , a quibus vapores olidi jugiter erumpunt. Idem et in Monte, quem dicimus no
Quod ii per mediterranea Puteolorum discurrere lubeat, jam forum Vulcani, iam balneum exoletum, quod nunc di Piaseianelli dieitur; iam Sancti Germani sudatorium, totidem ea- loris ae vaporum promptuaria esse omnibus notum est. Tum quae procul a Puteolis in Liuiemo eique adjactatibus locis aquae exurgunt , acido ea nim , et lepore insignes sunt. ac digestionem hominum , ae animantium mirisee fovent. Tales sunt parvi sontes in loco , qui ranearum dicitur, et freque liores qui circa Paludem Linterninam passim , et undique s eus littus eiusdem msiliunt. Tot autem , ac tantis mirandis naturae donis instructa regio thorribile dictu lin deserta peno est, et habitatoribus vacua. Noxiis enim paludum effuviis quum undique subiiciatur, nemo morialium a mense Iunio ad Novembrem usque sine vitae discrimino somnum in ea vel unica vico capere potest. Et hae una do eausa , quas in deliciis apud Romanos loca celeberrima erant, in humani generis exitium, et opprobrium simul conversa videntur. claudendi hic rivuli essent, finisque Iabori imponendus. Unum tantum addam, quod ad forum Vulcani attinet, et non minimi pretii sorsan apud Geologos erit. Repetitis observati nibus deprehendi , eos . qui praedicti fori basim, seu solum ad eolligendum sulphur, aluminam, calcemque sulphatam e plodunt , ejus planitiem datis in locis dividere in areas reclangulares aggere quinque vel sex pollicum altitudinis circumdatas. Id non ubique praestant, sed iis tantum partibus , quas norunt vaporibus , ac hydrogeno sulphurato e terra exurgentibus esse subjoetas. Ηujuscemodi areis nomen Gardinini impo. suere. Eas vero idclam e mant, et aggere muniunt, ut
29쪽
aquas pluviatiles e parietibus sori undique per abruptas , implicatasque semitas descendentes continere , et retinere valeant. Magnam saxa , terrasque eluendo secum transserunt aquae pluviales particularum ainminae, caleisque sulphatae copiam, eamque in areis , stagnantes deponunt. Exiccatae sole, ventisque areae , hujusemodi particulae sibi invicem cohaerent, crustainque subtilissimam etarmant: pliis quo ibidem repetitis aetibus alia super aliam impositae , et inter se invicem cohaerentes . in lapidem tam solidum Sehisto , seu Prlladi similem excre-seunt, ut in frusta abeant potius quam in pulverem; iis pra sertim in i is , in quibus ealor , spiritusque sulphuris , ac vapores aquei o terrae viseeribus jugiter evomuntur. In locis vero hujusmodi eausis nihil vel parum subiectis , incohaere
In alio nostro opere il), d uimus tam in foro Vulcani,
quam apud Vesevum ardentibus scatebris, rimisque eam competere saeuitatem, qua dissolutae combustae et exesae terrae , lapidesque incohaerentes earum vaporibus exposit, ad solidi latem denuo recuperandam cogantur. Hinc si Globus terraqueus
diverso olim imbutus ealore , et diversis spiritibus ab ejus visceribus erumpentibus fuerit assectus; si aquao antiqui maris , majore calore , diversisque principiis, immo et diversa eorum quantitato, diversis temporibus aetao suerint, explicari posset cujuseumque montis primae, et secundae formationis , nee non eorum qui transitionis dicuntur, genesis ; atque causa pateret, cur mare nostrum suis sedimentis pluribus ab hine saeculis montes' in lectulos divisos, ut Appennini, aliique sunt, amplius non constituat: unde finis imponeretur quaestioni, quam aquae, quam ignis in efformanda Terrae crusta sibi vindicent
30쪽
partem ; ut recte coniectando magis, quam observationibus docuit , monuitque clarissimus Breislachius lj. ill Vide flui dess Istuvio R. I . di Mimo anno 1825, 1nere di Manio.