장음표시 사용
1쪽
MICROFILMm 199 1 COLUMBI UNIVERSITY LIBRAMESINE YOm
a partis the 'Foundations of Westem Civiligation preservation Project
Reproductions may noti made Without permission stom
2쪽
State Code -- concem themining of photocopies orither reproductions of copyrighted materies...
Columbi University Librar reserves the right to refuse toaccepi a copy orde is, in iis udgement fulsitiment of the orderwould involve violation os ille copyright law.
3쪽
4쪽
COLUMBI UNIVERSIT LIBRARIES PRESERVATION DEPARI MENT BIBLIOGRAPHIC MICROFORM ARCET
5쪽
6쪽
7쪽
0 lulii Caesaris commentariorum e bello Gallit et ea bello civili textus, qui vocatur, cum praegepti grammaticis ab eodem seriptore in libris de analogia traditis
Nec dubitavimus multa esse, quae et nos praeterierint. homines enim sumus et Oeenpati ossiciis. lin. nat hist praef. g. 18.
Constat inter omnes Caesarem, clarissimum R0manorum ducem gravissimumque elegantis Latinitatis auctorem i), primum cum Cicerone linguam Latinam ex prava loquendi consuetudine ad accuratiorem normam revocare atque ab rusticitate et peregrinitate ad urbanitatem, locutionem emendatam et Latinam, verb0rumque delectum studuisse dirigere non magis exemplo quam praeceptis, ut de Latinitate illa, quae purum conservaret sermonem omnibus vitiis detractis, optime mereretur. Haec quae dixi in sermonem Latinum merita in primis sunt referenda ad libros, quos Caesar in maximis occupati0nibus η et, ut ait Fronto ), inter tela v0lantia conscripsit de analogia, de ratione Latine loquendi ). His enim libris suam, imperatoriam dicas, auctoritatem interposuit β in quaestione clarissima illa' utrum in lingua sequenda esset αναλογi T), aequabilitas, pr0portio, rati0, an ανυ μαλια ), inaequabilitas,' Quintilianus de Caesaris sermone scribito. O. X, 1, 11 4: Tanta in eo vis est, id acumen, ea c0ncitatio, ut illum eodem animo dixisse, quo bellavit, appareat; eX0rnat tamen haec omnia mira sermonis, cuius proprie studiosus fuit, elegantia' stellius dicit'. A XIX, 8, 3: Gaius Caesar, vir sermonis praeter alios suae aetatis castissimi μ. Ciceronis eximium de Caesare oratore iudicium legitur Brut. 72, 2b2:,, e Caesare ita iudico, illum omnium sere oratorum Latine loqui elegantissime'. s Hirtii . G. comm. VIII. praef. S. 4 qu. η Cie. l. i. g. 253. y B. Parthic. p. 329. Cic. l. l. β Cf. Frid. raner praef. ad Caes. comm. p. X edit Lat. . ' De hae Graecorum et Romanorum philosophorum et grammaticorum quaestione illustrissima f. Lerschius, die praeliphilosophie de alten pari. I et Varro L. L. lib. VIII sqq. y Varro L. L. X, 74 indieat analogiae definitiones: Analogia est Verborum similium declinati Similis squam volunt ii, qui severe in rationem incumbunt , analogia est verborum similium declinatio similis non repugnante consuetudine communi μ quam Varro ipse probat); cf. VIII, 23 et quas definitione posteriores graminatici constituunt ap. Lel Sch. I, p. 159 sqq. ' CL Varr. VIII, 23 sqq. t Lersch. l. l.
8쪽
consuetudo, usus. Docti et phil0sopbi et grammatici cum aut omne studium ponerent in ratione constituenda constitutisque legibus sermonem metirentur, aut solam loquendi consuetudinem secuti insolentia verba formasque fingerent, in sententias diversissimas maximaque vitia saepe incurrebant, id quod non
miramur, cum in rebus grammaticis ex usui ratio nascatur, e ratione usus. Itaque in hac re non minus loquendi consuetudo quam rati est observanda ). At consuetudo mutatur atque non numquam it prava lineamque quasi transit δ). Idcirco ratio tamquam obrussa adhibeatur est necesse Caesar severiorem quam ceteri rationem secutus primus est conatus incerta usuque fiuctuantia ad fixam stabilemque scribendi normam reVOssare Re Sermonem liberiore corruptaque consuetudine expurgare ). t ex Cisteronis quem commemoravi loco et ex indicibus, qui his libris analogicis sunt de ratione Latine loquendi vel testibus grammaticis ) de anal0gia Sive analogiarum, na- logici libri ' intellegitur maxime sibi proposuisse Caesarem, ut constituti certis de litteris et syllabis, de orthographia et etymologia, de declinatione nominum et verborum praeceptis i omnis inconstantia c0nsuetudinis t0lleretur et iam
usus ad normam, non norma ad usum dirigeretur. Sed tamen Caesarem non ad arbitrium analogiae quandam rationem statuisse neque eam latius, quam opus Sset, patere passum esse, sed angustis finibus aequabilitatem circumscripsisse testantur eius de analogia librorum reliquiae d). Quin etiam summum casti sermonis scriptorem non temere a c0mmuni usu loquendi regessisse, Sed
maximam partem incerta tantum m0do dubiaque in orthographia ' et declina-
Horatin usum in sermone valere vult in luculentissima illa ad Pisones epistula V. 20 sqq.: Multa renascentur quae iam cecidere, cadentque Quae nune sunt in honore Vocabula, si volet usus, Quem penes arbitrium est et ius et norma loquendi' ef epist. II, 2, 19. Varro VIII, 22 - anal0gia, quae a communi consensu oritur'. IX, 2 es Philolog. XVII. p. 94 sq.): Consuetudo et analogia coniunctiores sunt inter se quant ei credunt, quod est nata ex quadam consuetudine anal0gia, et ex hac consuetudine item an0malia quare qu0d consuetudo ex dissimilibus verbis eorumque declinationibus on,iat neque anomalia neque analogia est repudianda'. Quintilianus
maxime loquendi scribendique consuetudinem I, 6, 3 sequitur, certissimam loquendi magistram ibid. I), quae auctoritatem superaverit I, 3, 4).' Utrumque et similitudinem et dissimilitudinem his in rebus n0bis sequendum esse ait Varro VIII, 23' Varro scribit L. L. IX, 17: Consuetudo loquendi est in motu, itaque s0let
fieri ex meliore deterior, ex deteri0re melior μ.' Cicero horum analogicorum librorum respectu scribit Brut. 74, 2b8: ΕX- purgandus est sermo et adhibenda tamquam obruSsa rati0, quae mutari non p0teSt, nec utendum pravissima consuetudinis regula et ibid. g. 261: Caesar rationem adhibens consuetudinem vitiosam et eorruptam pura et incorrupta consuetudine emendat . δὲ Cic. Brut. g. 253.' Geli. . . I, 10 4. IV, 16, 9. XIX, 8, 3. 7. Charis. p. 117 . Priscian. p. 70 1'. 7 Cf. Fronti . Parth. p. 329 ap. Nipp. p. 52) cf. praeterea Nipp. p. 7b3
annot et ipsas Caesaris reliquias.
' Η ne in primis pertinet Pompei. Comm. Art. Don. p. 230 Lind. -Αnaloginfit et modis. Ut sint ex illae partes, quae aceedunt nomini. - qualitas, compa ratio, euuS, numerus, figura, casus. - Ait enim Caesar: Nisi omnia consenti aut
inter se non potest fieri, ut nominis similitudo sit . Cf. Lersch. I, p. 138. ' Huc referri potest, quod legitur p. Quintil. I, 7, 21: Optimus, 'Si mus, ut mediam i litterani, quae veteribus u fuerat, acciperent, Gai primum CaeSaris inscriptione traditur factum '. f. Velius Long. p. 2228 . Cornut. p. CASSiod. p. 2284 Haec quamquam inter incerta reseruntur, tamen non est infitiandum Caesarem in analogicis quoque libris de hoc medio i et u litterae sono diligentius disputasse.
tione nominum et verborum ad fixam regulam revocasse non solum ex anal O-gicorum librorum reliquiis, sed ex eo potest colligi, quod hi Ciceroni optimo Latini sermonis existimatori, maxime probabantur i) Sed ut ad rem Veniam, haec praecepta grammatica in libris de analogia data Caesarem in scribendis quoque commentariis belli Gallie civilisque in universum adhibuisse apertum est in tamen aursus negare m0 possumus singillatim laec praecepta ac0mmentariorum scriptura aliqua ex parte abhorrere. Res enim ita se habet. Caesar nominum et verborum declinationum formas eum ad certas probabilesque normas Hirigere atque omnia ad unitatis, ut' ita dicam constantiaeque rationem aeducere studeret, quo consuetudo vitiosa expurgaretur, interdum
insolentiores flexionum formas 'L antiquiorum scriptorum loquendi usum reicere ogebatur ad 4em illustrandam hoc loco mihi liceat isom. mem0rare temporis praeteriti quod dicitur, ae duplicati larinas i obsoletas, ut memordi, pepugi, spepondi quas Caesar antiquiorum exemplo finxisse traditur ) Istae dictiones ex eo nascebantur quod Ennius ceterique analogias defensores illa perfecta ad initatis rationem transferre studebant ex eoque quod Graeca exempla etem p 0ris persecti, AEu0L παρακellae νον ' appellant. inter se constantia intuebantur Caesarem hoc in genere non numquam a vero texisse m0 debemus mirari, quia, radi supra dixi. in sermone
non minus usus quam ratio Valet et ratio sine communis consuetudinis respectu facile in errores incidit ) Sed persuasum habeo Caesarem priscas illas abolitasque perfectorum meti0nes, ut Memordi, pepugi, spep0ndi ceti. quamvis antiquos secutus eas in libris de analogia probaverit, nam ei in commentariis non scripsisse. Et si h 0s libr0s evolverimus ubique Vulgarem atque commualem perfectorum reduplicatorum dormam reperiemus, ut poposcit . G. I,
27, 4. I. i5 Ira depoposcerant a. c. I, 7, 1 depoposcimus III. 85, 4 decucurrerunt . . II, I9 7, decucurrit II, al, I procucurrit b. c. III, i, 3 procucurrissent II, Mi 6. III, 93, 1 procucurrerunt
ibid. s. . , quae exempla omnia optimorum c0dicum auctoritate confirmantur. Sed hic illud praetereundum non puto c0dices manu scriptos et eos quidem optimos in Caesaris commentariis , persaepe non optima Latinitatis, sed p0steri0ris vel priorisy aetatis orth0graphiam, quam vocant, exhibere atquen0ν raro a monumentis litterarum in lapidibus insculptis grammaticorumque praeceptis dissentire Ut paucis exemplis rem abs0lvam. Caesarem vocabula
2 CL Geli. VII, 9, 1 b. Ceterum hie loeus, ubi ea, quae subra Scripsi, nem0rantur, proprie ad analogiarum libros n0 pertinet quia Ciceronis qu0que ibi mentio fit. At negare n0lo Caesarem etiam in analogicis libris hanc rationem temporis praeteriti reduplicati formandi esse secutum. Aliud exemplum profari Quintil. I, 5, 3 de
hab0lita atque abr0gata retinere insolentiae cuiusdam est et frivolae in parvis iactantiae et ibid. g. 43 nam fuerit paene ridiculum malle sermonem, quo locuti sint homines, quam quo loquantur . Gellius scribit . . I, 10 4: Vive ergo moribus praeteritis, loquere verbis praesentibus . Cicero in diiudicandis quibusdam de sermone Latino e0ntroversiis consuetudini auribus indulgenti obsequitur cf. Orat. 47, 157 48,159 160 ceti. Lersch. Ι, 142. De rationis existimatione, utrum recta sit necne cf. Lersch. I, 122 qq.
9쪽
causa, casus, divisio ceti ubique geminata littera A scripsisse constat i), cum optimi commentariorum codices constanter unam S liabeant. Item expl0ratum habeo Caesarem in libris suis nusquam medium illum ii et i litteraqsonum ii scripsisse, sed ubique i ); Sed codices commentariorum lia in seribendi ratione saepissime in magna inconstantia verfiantur. Sic legimus existimo . G. I, 6, 3. 7, 5 20 4 23, 3. 27, 4. 33, 4. 39 6 4l 3. 42, 1. 47, 3. II, 2, 5. III, 3, 4ett. existum autem V, 28, 3 BD ). I l. 49 6. VI, , 3 AB. 11, 3 ABD. VII, 40, 5 ABCD. 47, 4 ceti. praeter maritimus maritumus . G. II, 34 l. III, 6, 1. IV, 23, 5 V, 2, 5. 4 l ceti.
Praeterea, ne dicam de litteris compositis quu uu Vu, quae apud antiqu0squo qui cu), o, 0 80nabant ), cum optimi commentariorum codice vulgo quu uu V exhibeant, inter omnes conVenit genetivum Singularem nomin uni substantivorum eas primo ius vel ium terminatorum Romanae rei publicae aetate tantum modo in i simplicem exisse, non in duas i codices autem Caesaris commentariorum iique praestantissimi, ut postea videbimus, non raro i geminam habent. Nunc quoniam de universa librorum anal0gicorum natura eorumque cum commentariis belli Gallici civilisque comparati0ne diximus, separatim praecepta grammatie in his libris tradita persequemur atque ea, quae ad opuSculum nostrum pertinent, diligentius eum scriptoris ratione conseremus. Neque mirum Videbitur, si ea praecepta, quae potius ad bene scribendi artem, quam ad grammaticam sunt referenda, praetermisero ) Sed ad rem veniam. 0. Quintil. I, 7, 20 scribit: Quid quod Ciceronis temporibus paulumqtie infra
fere quotieti s littera media vocalium longarum vel subiecta l0ngis esset geminabatur 3 ut caussae, cassus, di Vissiones qu0Diodo et ipsum et Vergilium suoque scrip sisse manus ipsorum docent Cf. 0rssen. avss praehe, I, 28 sq. 2. avss.). Brambach. , die eugestat tune de lateinis hen orthographie s. 273 . agner orthogr. Vergil. p. 469 Ribbeck. proleg crit ad Vergil. p. 444 sq. Praeter Quintil. I, 2, 20 et Vel Long. p. 2228 P. s. Cornut. p. Ca88i0d. p. 284 P. i. Lacrumae an lacrimae, maxumus an maximus scribi debeant, quaesitum est. Terentius Varro tradidit Caesarem per i eiusmodi verba solitum esse nuntiare et scribere inde propter auctoritatem tanti viri consuetudinem factam . s. Brambaeh. p. 10 sqq. Neu II. g. 54. 0r8Sen. I. p. 33 sqq. ' C0dices commentariorum auctore Nipperdeto, quem, quia libueri magnam editionem criticam inspicere non potui, ad conficiendum pusculum meum praecipue adhibui haec sigia habent: odex Bongarsianus I, Parisinu Ι, Vossianus I, EgmondhnHS,Vratistaviensis I, Parisinus II, Leidensis I, Scaligeranus, Cuiacianus, Halaniensis I,Vindobonensis I, scriptura Vulgata. f. Nipp. quaestion Caesar. p. 3 sqq. et p. 252.
M Us. Quintil. I, 7, 26. Neu L . 23. 0rss. II p. 9 sqq. Bilichel declinatio.
Conveniunt omnes in eo, quod commentarii de bello Gallico perscripti sunt genere simplici ac nudo, locutione emenslata et Venusta. Cf. Cic. Brut. 25, 262. Hirt.
Priscian Inst. Gramm. p. 45. Ρ Keil. II. p. 4. i): Pompeiii quoque genetivum per tria i scribebant antiqui), quorum duo superiora loco
consonantium accipiebant, ut si dicas Pompelli nam tribus i itinctis qualis possit syllaba pronuntiari 3 quod Caesari doctissimo artis grammati eae placitum a Victore quoque in arte grammatica de syllabis comprobatur. μP0mpeii genetivum ex eo profectum esse puto, quod Ciceronis et Caesaris temporibus i semivocalis duabus vocalibus interiecta propter molliorem plenioremque sonum si similem haud raro i geminata scribebatur ut alio, Maiia ), satius, Pompei ius ceti. δ). Hae scriptura nisum Caesarem ana-l0giam Secutus, ex qua genetivus tot syllabas quot nominativus habere debere ε), eiusmodi genetivi, ut Pompeiii, alii, et reii ceti ut tribus i clauderentur, si quidem Prisciani verbis, id quod non dubito, credimus ), in libris
de analogia praecepisse haud absonum videtur. Sed qua ratione hos genetivos triplici i scribendi utebatur Caesar eoque auctore alii quoque grammatici eam commendabant, haec numquam in communem scribendi usum abiit p0steaque a viris doctis, cum esset molesta ac Supervacua, reiecta St.
Itaque facile est intellectu eodices Caesaris de bello Gallico et civili
commentariorum nusquam hanc genetivi formam exhibere, sed ubique nomen
Pompei casu secundo aut simplici i est scriptum aut id quod rarius legitur, duplici. Ubi autem genetivus Pompei una i littera codicum optimorum, Pari- sinum primum B dico praecipue et, quod attinet ad libros de bello civili script08, Parisinum secundum a), auctoritate comprobatur, loci sunt hi: Pompei . . VII, 6, 1 B; . c. I, 2 6 a. 3, 2 a. 3, 4 a. 29, 3 a. 30 1 a. III, 9, t a. 22, 1 a. 56, 1 a. 7, 3 a. 70, 2 a. 70, 6 R. 80, 3 a. 8l, 3 a. 82, 2 a. o. 83, 1 a. o. 84, 2 a. 85, 2 a. o. 87, 1 a.
praes ad . . lib. VIII. Quintil. X, 1, 114. ac dialog. c. 2 et praeter hos Nipp. l. l. p. 5 et ran p. 4 sq. - Sed libri de bello civili cum deteriore codicum eundi. cione nobis traditi sint, tum saepius neglegentiae vestigia exhibeant; s. Nipp. l. l. et
in CL Nipp. p. 2b sqq. et inter Vol. III. Caesaris Hirtique fragmenta p. 127 sqq. eii , Grammatici Latini testimonio inter laudavi. y Quintil. I, 4, 1 scribit: Seiat grammaticus etiam Ciceroni placuisse aiio
Maiiamque geminat i scribere LR CL Neu L p. 83. Corss. I. p. 18. Buchel. p. ;8. Bramb. p. 195. Ribbeck. pr0leg ad Verg. p. 426 sq. In ommentariis autem Caesaris huiuscemodi vocabula co-dieum consensu ubique una i scribuntur, ut ompeius . c. I, 2, 1. 3 bis). 3, . ,4 6, 1. 9, 5. 14 3 19, 3. 24, 1. 26, 1. 27, 2 28, 3. 29, 1. 32 8 33, 2 34, 3. II, 32, 2 ceti. Gaius . G. V, 27, 1. VI, 6, 1. 33, 2 40 4. II, 40, 3. l, 6 90, 6 et alibi persaepe Aurunculeius . G. II, 11, 3. IV, 22, 5 V, 24 5. 28, 3. VI, 32 4 et in ceteris huius generis nominibus, quae omnia hic numerare quid utilitatis asserat, non 3ideo. M CL Varr. p. Charis. p. 9 sq. Bramb. p. 19 sqq. β Non assentior achmanno ad Lucr. p. 371 , qui Priscianum haec ex nihilo hausisse iniuria opinetur cf. Bramb. p. 195. Caesell. Vind. p. Cassiod P. 23 17 sq. ' Pompei codicis a auctoritate legitur quoque . G. III, 52 4 5 53 I. 7 Dinter cum ranero hoc loco c. 16, 4 pro librorum manu criptorum Pompeii summam scribunt Summam uam.
10쪽
Itaque cum genetivi Pompei tricies, Pompeii autem tantum modo vicies codicis boni a confirmati scriptura reperiantur, nobis dicere licet hanc genetivi in unam i contractam larmam, quippe quae Caesaris omniumque eiusdem aetatis scriptorum propria fuerit, unicam rectam esse et ubique in Caesaris libris restituendam i). Est enim praeceptum satis notum rei publicae Angustique imperatoris, si Propertium et Ovidium excipimus ), temporibus omnia haec nomina substantiva casu primo ius Vel tum terminata patrico simplici i esse dicta et scripta ). Si Caesaris commentari0rum libros manu scriptos aspexerimus, tum inveniemus illa quidem nomina, quae dicunt appellativa, ubique fere i geminata scribi, ut auxilii, consilii, imperii, negotii ceti. sed propria nomina modo hanc, modo in unam i contractam formam meliorum codicum auctoritate prae se ferre. Exempla sunt haec:
Aemilii . G. I, 23, 2, Valeri Beb. b. G. I, 7, 4, Silii et Velanii ΙΙΙ, 8, 2, Tituri V, 27, 1. 39, t. VI, 37 8, a se et ii V, 29, 2 Clodii VII, I, , Commi VII, 6, , Calidii . c. I, 2 4 5, Domitii I, 9, 2. 20, 1. 4. II, 18 2. III. 36 8 37, 1. 5. 38, 2. 70, 6 contra Domiti , 23, 2, Scriboni I, 26. I, Canini I, 26, 5, Afranii J, 37, 3. 39, 1. 4l 2. 70, l. 74, 3 6 84, 2. II, 7, 3, sed Afrani I, 3, 4. 49. I, Vibulli I. ue8,1 a. ΙΙ, 5, 8 iaceonius Bibuli eodd. ε), Nasidii ΙΙ, , , Petreii I, 39, 1. 74, 3. II, 17, 3 ), reboni II, 5, 3 a. III, 20 1 a 2 a Galloni II, 8, 2 a Atti II, 34, 2, it autem II, 23, 1 ab Laelii III, 7, 1, Octavi III, 9 6 a, Antoni III, 34, 1 a. 67, 5 a Cassi III, 36, 4 a, Lucili sic Nipp. Luci a III, 82, 5 scriptura codicum dubia), Lucii III, 96, 1 Triari III, 92, 2. Septimi ΙΙΙ, 04, 3 Corfinii I, 20 l, sed Corfini II, 28, 1 a Brundisii I, 25, 2 3. III, 24, 1 Brundisi legitur III, 14, 1 a. 24, 1 a. 7, 4 a. Igilies 34, 2, Dyrrhachi III, 5 2 sic
Stephanus, cum codices ab accusativum habeant, ceteri Dyrrhachi 0 . 78, 3, Dyrrhachi autem III, 26, 2 a. - Ex his l0cis sequitur, quam inconstans in his genetivis scribendis codicum ratio sit h). Sed ne longus iam, Caesarem steterosque eiusdem aetatis scriptores huiuscemodi genetivos simplici scripsisse inter omnes constat. - 0mpei Comment Art. 0n. p. 233. d. Lind. Keil. V. p. 199): Lectiun 8 h0 8aepius, praecipue apud Varronem. Ille dicit Lae non debemus dicere, sed laet. Sed dixit Caesar contra ipsum rem valentissimam, nullum nomen duabus mutis terminari. μVox lactis in Caesaris commentariis tantum modo ablativo singulari
legitur, lacte . G. IV, 1, 8 V, 14, 2. VI, 22, 1. b. c. III, 8, 1. Et
pro certo est statuendum Caesarem in libris suis casu primo ubique laescripsisse, cum eius regula nullum n0men duabus mutis terminari serm0ne
Latino ipso sit stabilita t). Gell. XIX. 8. 3 sq. C. Caesari in libris, rivos ad M. Ciceronem lae
' Ita inter et ranero ubique Pompei scribere placuit η Cf. Neve Ι, 9 sq. R CL eue ibid. p. 85 sqq. Buchel. p. i. ithner. auffutirliche grammati k Ι, 28 sqq. Lachmann ad Lucr. p. 32b. - Nomina autem adiectiva semper i duasi desinunt e Neu II. g. 18.ε Dinter posteriore loco Vibulli scribit, sed rane Vibullii. β Dinter ubique et rei scribit, rane Petreii.' Cf. iri. . in VIII, 50 1 Antonii, sed ibid. g. 2 Antoni. I f. Buchel. p. 1 et . Neve I. g. 2.
analogia conscripsit, harenas vitiose dici existimat, quod harena numquam multitudinis numero appellanda sit, sicuti neque caelum neque triticum; e0ntra autem quadrigas, etiamsi currus unus, equorum quattuor iunctorum Rgmen unum sit, plurativo semper numero dicendas putat, sicut arma et moenia et comitia et inimicitias. - Tunc prolato libro de analogia primo Verba haec ex eo pauea memoriae mandavi. Nam cum supra dixisset, neque caelum neque triticum neque harenam multitudinis signifieationeni pati, Num tu, inquit, harum rerum natura accidere arbitraris, quod unam terram et plures terras et urbem et urbes et imperi uin et imperia dicamus, neque quadrigas in unam nominis siguram redigere neque harenam multitudinis appellatione convertere possimus 3μCommentarii Caesaris cum hoc praecepto ubique congruunt. Nomen harenae in iis non legitur. Sed tamen, etsi Caesar hanc quam commemoravi scribendi normam dedit, ut vox harenae nisi singulari numero dici non deberet, apud alios scriptores in hisque maxime apud poetas haud raro nobis multitudinis numero occurriti). Vox caeli apud Caesarem bis reperitur singulari numero . c. I, 8, 1. II, 5, 3. Multitudinis numero caeli nisi a poetis et scriptoribus, excepto Servio ad Verg. en I, 331, ecclesiasticis, quos dicunt, non usurpabantur p). Vocabulum tritici semel est scriptum genetivo singulari . c. ΙΙ, 18 4 ). Ceterum, quod sciam, hoc nomen nusquam plurali numero in libris veterum legitur ). Quadrigae in bis c0mmentariis non reperiuntur contra ea arma saepissime et constanter multitudinis numero, ut arma accusativo)b. G. I, 27, 3. 29, 1. 2. II, 20 l. 28, 2. III, 18 8 21, 3. 22 4 28, 3. IV, 14, 2. 4. 19, 2 37 2. V 26, 3. 37, 1. 39, 4. VI, 8, 2. VII, 4, 2. 4. 11, 2. 12 3. 4. 5 et alibi quam plurimis in locis, qu0s omnes proserre
haud magno in discrimine equidem posuerim, cum hoc vocabulum ceteri quoque Latini seriptores tantum modo pluraliter usurpent. Eadem rati0ne apud Caesarem moenia quoque plurativo tantum numero nobis ccurrunt, ut 0enia . c. II, 16, 2. III, 40, 2. moenibus . . II,
6, 2 3l 1. III, 12, 3. VII, 22, 5. b. c. I, 13, 1. III, 80, 6. Cum optimae
p0steriorisque Latinitatis aetate nisi multitudinis numero vox moenium non scriberetur, singulari moene Ennium posuisse testatur Festus p. 45. Item comitia numero plurali leguntur . G. VII, 67, 7. b. c. I, 9, 2. 5. III, 1 l. 2, 1. 2, 5, sed cum hoc vocabulo locus designatur, ubi comitia habentur, ut apud ceteros script0res, ita apud Caesarem singulariter reperitur . .
I, 3, 3 sed lectio hoc loco est dubia cf. Nipp. p. 126). Vocem inimicitiarum Caesar ubique in commentariis pluraliter scribit: in inicitiae . c. I, 4, 2 inimicitiis ib. IIl, 83, 5 ab inimicitias ib. I, 3, 4. III, 16, 3. b. G. VI, 12, 7. Cicero quoque hoc nomine tantum modo pluraliter
utitur praeter philosophiae libros, in quibus non numquam singularis inimicitia vi ac potestate animus inimicus nobis occurrit, ut T. D. IV, 7, 16 9, 21 ).' i. eustes, 411. CL Neu I, 4l sq. ' Hic annotare volo commentariorum de bello Gallico libri II itemque belli
Alexandrini, fricani, Hispaniensis in hac quaestione raro me rationem habuisse, quia hi libri omnium consensu Caesaris non Sunt. Cf. Neve l. c. p. 404 Sq.