Cur pauci sint boni scholarum rectores disquisitio novi in scholam Plaviensem rectoris introductioni praemissa Io. Christian. Stemler ..

2쪽

D. B. V.

irum sortasse quibusdam videbitur, cum maximus eorum numerus sit, qui ad theologiae studium Curamque conuertunt, quod magnae religionis ac doctrinae theologuS, ALB. TVM FELDE, commentari de paucitate theologorum ' non dubitauerit. Sed hi erunt sere, qui ex errore imperitae multitudinis pendent, et theologos non, nisi titulo et professione, metiuntur. Contra ea, qtlirem suis aestimare momentis norunt, . qui ipsa Christi verba Matth. IX, 37 certo iudicio ponderant, et qui dissicultates operis, mores saeculi, asperitates rerum, temporum angustias et perturbationem veteris disciplinae considerant; mirari desinent, ct

perspicacis ingenii virum sat graues h buisse caussas intelligent de paucitate theologorum exponendi; cum omnes illi, qui se theologos prostentur, et contraria sitiae prosessioni omnia faciunt,' praeclari nominis adpellatione indigni sint, et ipsa iuris canonici

' Vid. ei. Anahela disequisition. p. y seqq. mr pauci hodie sint theologi. Cons.sPENERI confidia et iudicia theoloetea latina part II. cap. IV. am L sese. XC. p. r t seq. ordo noster satis est riuoverosus: si vero non titulis, non externa specie, non illis, quae saeculum admiratur, ses ex eo, quod res est, aestimemus singulos; vereor, nς longe singultior a pareat, quam quisque creditiset.

3쪽

sententia, mentiantur ' diuinique illius ordinis vibices et maculae merito dici possint.

Equidem in eius commentationem, alias abs me laudatam, denuo nuper incidebam, in eaque videbam illum pag. queri, non minus esse paucos, qui scholis regendis cum laude praesint, et quos Riuiorum, Mandrorum, Dauiniorum similes habere pol- simus, quam rari sunt theologi. Quod grauissimi viri iudicium cum animaduerterem consentientibus paene sustragiis non iniustorum rei aestimatorum confirmar, ' ι aptum huic loco fore existimabam, de paucitate bonorum molae Rectorum disquirere, et inuestigare caussas, cur eruditi homines ad alia quaevis gerenda, quam ad regendam gubernandamque scholam aliquam se accommodare malinti

Si ipsam prouinciam sita praestantia et communi utilitate metiaris; quocunque te animo et cogitatione conuerteris; paucas admodum inuenies, quae Optatiorem bene faciendi occasionen suppeditent. Quod enim munus adferre ecclesiae Christi et rei publicae maius meliusve possimus, quam si ciuibus nostris viam religionis et optimarum artium tradimus, si formamus ad humanitatem ingenia; si docemus atque erudimus iuuentutem, his praesertim inoribus atque temporibus, quibus ita est prolapsa, Vt omnium opibus coercenda et refrenanda esse videatur ' '. Si fructus habeas rationem, quem ex hoc labore in vita non modo, sed in ipsa etiam posteritatis memoria, apti ad docendum, suoqtie satisfacientes ossicio capiunt magistri: uberiorem, quam qui in

cauete a2 qu. I. Prouoeo ad lo. ΗΕNR. HOE CLERI iudiciumr Rartim munus provisu et so lania gnbernare res Aholasticas. - - Legat, qui bolet, descriptos literarum es sus, viro. interitus , aut, se nimis ab usa est Mee Philosophia, quaerat interim, sudendi temp&ris causa, quot Rominfelix, docta, eo os suintillanos inmer erit. caetera. vid. laudari funebr. Reme eri, quae est in oratim. Eo en N. IX. p. s. Cons. CASELIUS epis. lib. I. e Ii. III. μιθ. IV. VI. 6VJ XVM P. Ut -- cic Eno de divinat. lib. II. cap. II.

4쪽

ecclesiastico munere versantur, serunti Qua sela cogitatione, saepe numero audiui, bonos viros liquido confirmasse, omnesse molestias, quae cum scholastico puluere coniunctae sunt, abstersisse. Si dignitatem loci consideres, tam contemta est, fate- . or, et abiecta eorum conditio, quibus traditae sint iustituendae iuuentutis partes, ut ipsium scholae nomen multi fastidiant: sed quinam λ vel insipientes fortunati, quibus intolerabilius nihiles e potest, vel ingenia, quae sunt a vera eruditione in ambiti nem, ab ambitione in vecordes fastus prona, vel sine ingenio et litteris homines, aversique a Musis, quorum contemtuS tantum abest, ut aliquid de dignitate loci, qui per se non obstat honoribus, detrahere ac derogare queat, ut potius insigniter eam augeat; cum in summa laude praestantium doctrina virorum ponatur, a ieiunis hominibus despici. Qui se non ipsos morum suorum sordibus et paedagogicis ineptiis verae studio rum et gantiae virorum ludibrio exponunt, magno semper in pretio Othonorati erunt apud omnes, qui litteraS non contemnunt, quas pro nihilo habere nemo potest, nisi qui sublatam e medio virtutem laudemque velit. Neque enim eo usque corrupta et lapsa sunt omnia, ut nullus plane Cato supersit, qui olim ad honores senectutis, summis rei publicae muneribus perstinctae, hoc referebat, ut adolescentulos doceat, instituat, ad omne ossicii munus instruat; quo, addit, opere, quid esse praeclarius potest ' ρPlura eam in sententiam disputarem: sed malo lectores in os ad elegantissimam prolusionem Io. M.A T T Η. GES NERI de felicitate docentium inscholis '' remittere, quam ex his fontibus rivulos meos irrigare, et proferre in medium, quae tanti viri, et tamdiu magna varietate, in his rebus exercitati doctrinae non respondeant. Illud saltem dignum inuestigatione vide- tur, quid sit, cur eam selicitatem tam pauci cupiant, et cur con- . A 3 tra

Exstat ea in Opustulis, tom. I. N. I. pyy seqq.

5쪽

tra ea locum tam honorificum, tam amabilem et expetendum

plurimi auersentur, ut non dissicile sit libellum de Rectore ren tente, siue de fuga Muneris scholastici, ad exemplum illustris ICti

CASP. ZIEGLERI, scribere, quem, constat, de Clerico renitente siue de fuga ministerii ecclesiastici, ex monumentis potissimum veteris ccclesiae diiscrtationem concinnasse, immortalium meritorum theologo Martino Getero dicatam '. Cum enim multi sacra munera in ciuitate Christi non tam exspectent, quam rapiant, et in ea, refractis reuerentiae pudorisque claustris, quasi irruant; et cum candidatorum, quoties locus aliquis vacat, numerus iniri Vix queat: anxie quaerendi sunt scholarum Rectores, et quidem tales, quales eligendos esse iam olim. Cicero et Plutarchus iudicarunt, qui nempe sint optimi et probatissimi, τοι, Δοις αλαῆλητοι , τοις τροποις οινε Πληπτοι, ταις εμπειριας ρέιγι Eorum enim nulla est penuria, qui, eum omnium scientiarum latitudinem, et sublimitatem emensos se esse iactent, bonae solidaeque artis vacui et expertes sunt, et disciplinae suae alumnos spolium ambitionis sitae faciunt, iisque, ad seria studia prouectis, praeter seram cognitionem strenuae ii ertiae et molestiam dediscendi nihil relinquunt. Nee desunt, quos necessitas quaedam ad hoc vitae genus detrusit, et qui, repugnante et aduersante natura sua illud suscipiunt; ex qu0, si pollunt, sese celerrime expediunt. Hoc etiam adiungo, esse Conrectores , qui tametsi magna laude in re scholastica versentur, tamen alieno sunt a capessendo Rectoris munere animo,

illudis

Prodiit illa separatilia: exstat etiam in opere eius de Discopo. cons Ιο prcu T. de fora Ministeri ecclesiast. et C Αs P. HEN R. s TARN tractat de vita priuata ductar. cap. II. p. V. p. II.

' cicvRo de inc. lib. I. eop. XXXIIII. PLvTA R c Ir V s πνρε - ο αγωγης, cap. VII. V. cons. o. ALPH. TURREaei Nus de byniis emenaeonis et promouendis in opusculis eius tom. L. p. νψ . Optandum is nobilis illo iustu ndae iuuentutis euro non; nisi peritis is est tum rerum notitia, eum sicen liae xtemitate. tum iso PD ac prudentia spectatissimis committeretur. caeterδ. Digit ipso by

6쪽

sCHOLARUM RECTORES. 7

illudque, tamquam onus firmis humeris metuendum, vel deprecantur prorsus, vel repugnantes cunctantesque et fere inuiti patiuntur sibi imponi '. Immo vero theologi exstiterunt omni laudum genere praestantissimi, qui, de ludo litterario recte instituendo consilii, minus se rerum scholasticarum peritos esse,

confiterentur '.

Qua ex re iudicari sacile potest primam paucitatis bonorum scholae Rectorum caussam esse magnitudinem et dissicultatem muneris. Duas enim personas scholae magister sustinet, quarum una est doctoris, altera directoris '''. Vtraque virum postulat, in quo non vulgares sint litterae, non exiguae dotes ingenii, non obuiae ubivis virtutes, sed exquisitae. ui optimas artes tradere aliis velit ; doctrina, fide, industria, quanta sere in hominem cadere potest maxima, praeditus esse debet. Facultatem habeat oportet animQrum motus, quos hominum generi natura tribuit, pernoscendi. Valere eum necesse est grauitate comitate temperata et quasi condita : vacuus sit a grauioribus animi perturbationibus: prudentiam sequatur eam, ut nihil disciplinae suae alumnis tradat, quod nimis sit ab eorum intelligentia remotum, nihil nisi profuturum, nihil, quod nescisse rectius fuerit, doceat. Praeterea ordinem seruet accuratum, et, i alia ut taceam, ad recta tendentibus viam exemplo monstret. Proponi in scholis optimi auctores solent; boni autem interpretis partes tueri magnae molis est l. Tanta enim in ob-.

vid. Io. c. sc HVn T de Iovi Rector. oscis p. Πδ. commentar. in psalm. CT ' Vid. s P Ε N E R I consilibret geman. tom. III. eap. VI. Act. VIR p. 376. Ehisd. Confit. latis. pari. III. cap. VI art. I. p. 3δο. . . ' Adolescenti in hoe Africo aetatis non p: aeceptor modo sed exstos etiam ectorque, quaerendus; PLINIVS epis. lib. III. epi'. III. cum quo conserri velim scHvDT. de boni Rectoris offficio p. Ba.' P A VL. ΜANVTIVs de disscultat. interpretationis in praefuti

7쪽

8 . CVR PAUCI SINT BONI

scuritate, tanta in varietate litterarum, tam recondita et multiplici in arte versandum ipsi est; ut sapienter omnino HVETIus iudicarit, multo esse dissicilius accurati interpretis officium explere, quam Ornati scriptoris '. Itaque mirum non est, mul torum studia et voluntatem ab hac opera abduci.

Nondum autem bene satis prouinciam suam administrat scholae magister, qui bene docet : sunt alia non minus ardua, quae ad regendam scholam pertinent. Sanctissime nimirum prouidentissimeque cauendum, ne disciplina vigorem suum amittat, sine qua actum est de schola : igitur quae lapsa fluxerunt , seueris legibus sunt vincienda : nihil indulgendum est licentiae, quae leges perfringit; sed omne tamen genus cautioni; adhibendum , ne seueritas in odiosam morositatem incidat, et castigatio vitiorum ad castigati utilitatem neutiquam reseratur. Ordinandi sunt docentium labores: custodienda inter

collegas concordia: opportunitas idoneorum ad agendum temporum Obseruanda. Quae omnia quantum adserant dissicultatis

et quantam postulent industriam, intelligent Ohines, in quibus aliquid est, non dicam sapientiae, sed simitatis. Augetur Rectoris labor et molestia, mutata iam studiorum

scholasticorum ratione. Post sacra repurgata et litteras a barbarie vindicatas, ita scholae magnorum virorum prudentia compituebantur, ut , si quis Latinos Graecosque auctores explicare posset, cum laude scholam moderaretur ; nec opus haberet , hos scholastici curriculi limites transire: quia diligentissime

in academiis omneS artes, quae ad humanitatem pertinent, eo lebantur. Iam autem illae ex academiis in scholas remissae sunt, iubenturque Rectores, praeter commemoratas linguas , etiam . hebraicam et patriam gallicamque docere: formare debent oratores et poetas: accedat Oportet omne genus historiae, ad quam

8쪽

Geographia et antiquitates reseruntur, neque Mathesis, proconsuetudine saeculi, negligi debet ; cumque tot ac tam diuersis studiis iam satis docentium ac discentium animi distrahantur; tamen ab illis philosophicarum etiam scientiarum doctrina quasi iure quodam exigitur '. Via Proteus ille Homericus , varius ac multiformis,

omnia factus, quaecunque in terris repunt , in tot umquam diaerias formas se vertit, quot Rectorem scholae, praesertim triuialis, subire nonnulli vellent. . 1 - . ὶ

Quo autem plus oneris, amplificatis studiorum scholasticorum finibus, docenti imponitur; eo minus discentes ferre volunt; sed, pro libidine sua, studia coaristant et praecipitant': satim sapiunt, statilia sciunt omnia, verentur neminem, neminem imitantur; a se ipsis exempla petunt, sibique praefidentes et inflati opinionibus, in tanta eorum copia, quae traduntur in scholis, aut inanes crudisque studiis ex illis in academias festunant, aut venditatione eruditionis, cui solidi nihil subest, auctoritatem magistrorum dedecorant et scholarum.

Quis ergo miretur, paucos inueniri bonos usiique probatos Rectores ; cum pauci ea sint instructi copia et varietate artium, quae, pro ambitu studiorum scholasticorum, nostra aetate Rectori necessaria putatur.' Finge etiam, esse plurimos, qui ea

9쪽

omnia scientiae pervestigatione comprehenderint; cum perti scite sit elaborare in uno: quem non subit taedium muneris, ut magni, ita molestissimi, in quo usque ad extremum spatium nubium sere tranquillum ci otiosum spiritum ducere queat ὶ quis frangi se tantis laboribus cupit, quantis vix exercentur homines aut nulla , aut humili aliqua arte praediti quis denique suis rebus et commodis tam parum seruit, ut loco, in quo vitam degat, quae nullam habeat molestiae intercapedinem, non praeserat alium, in quo aetatis suae tempus tranquille et sine magna

contentione possit traducere.

In omnibus negotiis, priusquam illa adgrediare, diligens adhibenda est praeparatio: nam cum magni esse momenti Opus nemo neget, crudire iuuenes et scholam aliquam regere; publicae utilitatis ratio suaderet, mature exquirere apta ingenia, quae ipsa cupiditate ad illud trahantur, corumque necessitati, ut in suscepto consilio permaneant, liberaliter subuenire, ne subsidiis careant; seminaria constituere in academiis, ex quibus peti possint, qui in usu habeant, quod doceant alios, magistri. Apud nos contra paucissimis in hoc uno studio defixus est animus , quo ad docendas in scholis artes praeparamur: plerisque pluribus intenti sunt, ignari, qua olim persona sint tim luendi: ex quo illud oritur incommodi, ut paucos habeamus Rectores, qui excellant. Accedit communis optimorum etiam scholae magistrorum sors, exigua merces ps. magna opera. Iudice PONIO non exquisitis modo adhortationibus, sed praemiis etiam impetram dum est , ut quis cducationis taedism laboremque suscipiat ': vetus autem illa SENECAE querela in nostra etiam tempora

Dist. lib. I. epist. VIII.

10쪽

sCHOLARVNI RECTORES.

IIconuenit , numquam eos magnas accipere mercedes, qui hermeneumata docent '; quo nomine linguarum studium intelligit. Quae res quem habeat euentum, non alio testimonio melius declarare possima, quam. Io. CASEOI , de cuius in rem scholasticam meritis nulla umquam aetas conticescet. Ita nu

mirum ille: Operae pretium est videre qui fat, ut, in ipsis 3 etiam academiis, penuria si praestantium virorum, qui non solum suentia abunde instructi At, sed etiam in docendo diseri

ri, nec leuiter ante versati. Priaeum ubi merces docenti tria Mitur, unde solus in diem vix vivat, quis eum locum ambiat,

i nis qui eruditionis nihili et nullius si ingenii 3 Demus, se

praestantem, de cuius tamen industria hactenus non constiterit, cui munus docendi detur: verum de alio magis, quam de eo, quod adeptus fuerat . ornando cogitare necesse habet. Forte non segniter gerat munus suum et sea maiore cura adfectabit aliud ''. Consentit GE. CALIX Tvs, cuius de emendatione scholarum et delectu praeceptorum ''' consiliatiρ multa continet salutaria, quae, ne longius, quam proposita ratio postulat, prouehar, omitto; nec molestus esse lectoribus volo aliarum commemoratione miseriarum, quae pridem scholasticae vitac genus, quo, teste PLINIO; sincerius nihil et simplicius est, delicati fastidii hominibus inuisum secerunt. Cum enim tam pleniquerelis sint omnium libri, tam plenae omnium Voces, ut modum multi excesserint, et quaedam aspere nimis parumque religiose in scholas dixerint t: praestat, mea quidem sententia, ea silentio praeterire, quam odiosa Oratione repetere. B a , Vnuin

t GVI D. PATIN vs illud Laeiani suo ealeulo probauit, quem oderint dii, hunc scholae Rectorem eos faeere, et instituentes adolescentea damnatos esse ad