장음표시 사용
11쪽
Nil aliud quidem videtur humana prudentia, rerum quippe
futurarum praesentiumque ex praerieritis recta obseruatio atque deductio; quam aeque magistram vitae, immo ducem ac caput aliarum virtutum ad veram selicitarem pertinentium dicit esse Plato, accusatque vehementer in Timaeo Graecos,
ob historiae atque antiquitatis negligentiam, quippe qui fabulis delibuti atque seducti, maiorum suorum origine resve
oestas ignorarent,eos semper pueros esse dicens, nec quemquam e Graecis posse senem vere vocari, quia puerilis semper ij sestet animus, &'nulla ex antiquitatis commemoratione prisca opinio, nulla cana scietitia. In quales & Homerus
amarulente stomacla atur. N-ιοι αγροιωτι , - φρονιονῖες, id est:
Agrestes, otii, tantumque diuina scientes. Atqui histori studium hfinc peruersiam securitatem depellit.& ab hac infamia nos liberat, ne dicam vi ,--: immo iuuenilam animum sapientem &canum facit, sic maio-rtim institutis atque exemplis instruit, ut cum senibus saepe prudentia & rerum cognitione contendere possit. Senibus autem ipsis astatim consilia ad rempublicam sapienter gubernandam suppeditat. Imperatoribus artem militarem largitur, animumque generos lana ad gloriam inflammat, abiectos timidosque spiritus excitat, superbos simul ac nimium feroces moderationis fretio cohibet, insta ilis sortunae imataginem oculis ubique subiiciens. Denique nulli non hominu generi consulens, bonos ad virtutem laude & gloria vocat, i inprobos, a sceleribus poena atque infamiae exemplis deterret. Qui fructus in nulla magis quam in Romana patent historia, cum ii cres publica diuturnitate atque amplitudine imperii, rerum domi forisque gestarum magnitudine, bellorum ingentium periculis , varietateque sortunae, ceteras omnes vincat; atque ideo exemplorum copiosam in omni genere materiam suppeditat. Sed sentio quam spatiosum ingrediar campum. si de dignitate & fructu historiar exactius velim disserere: retraham itaque stylum, si unum adiecero, nempe omnium sapientum hominum cocordi iudicio non
reperiri dignius nobili ac principi viro studium suam historiae, atque ad reipub. gubernacula natum maiore cura,
laude & fruge non posse otium suum terere, qua in lecti' ne ' Auctorum,
12쪽
Auctorum, qui res publiceptiuatimque bene maleve gestas
eum fideliteris mandarint. Hi namque veri sunt amici, cum
quibus utiliter eonfabuletur, de rebus dubiis consultet 3 quiti semper praesto sunt,& sapiunt plurimum, & nihil adulai tur: cum his multo maiore cum laude poterit horas fallere, quam si vel alea ludat, vel morionibus indulgeat. Ex veterisus autem, qui vel Graece vel Latine historiam scripserunt,&ad nostra tempora peruenerunt, si qui studiose legendi
sunt, sane non video, quisnam Valerio Maximo praeserri poterit, cum nemo melius nucleum historicae utilitatis no. bis excludat, dum ex omnium pene historiarum uberrima flua virtutum vitiorumque celeberrima quaeque exempla quasi flosculos selecta breuiter in concinnum ordinem redigit , communi vitae publicis priuatisque moribus accommodat, in genera ac capita tam apte digerit, ut quod in aliis non sine labore quςrendum esset,ex hisce nouem eius libris
nullo negotio peti possit. At quo ordinetvt quae ad religio nem sacraque publipa pertinent, liber primus, quae ad prae
clara ciuitatum instituta. secundus contineret: reliqui, quae ad mores priuatos, nempe varia virturum vitiolumque genera multiplicem rerum humanarum scenam complecterentur. Haec quae omitia suis capitibus ita distinguit, ut memoria comprehedi sacile possint. Videmus itaque ut in hisce Iibris, velut in amplis limo theatro , communi vitae nostrae quasi quandam Tragicomoediam Valerius nobis agat, linquo ipse tanqu*m pantomimus aliquis insignis in nouas saepe formas se mutat, mortalis vitae mille pericula, casus Infinitos diuersis gestibus dexterrime imitatus; passiones, affectus, mores, atque studia graphice depingit: aliquando grauitate siublimis, summaque eloquentia splendidus, dum
virtutes laudat honesteque facta in caelum evehit: nonnunquam tristis ac velut tragice plangens, dum crudelitates, sce-
Iera, atque improbe facta damnat, saepe facetiis lepidus, dicteriisve falsus & comic e iucundus , cum vana hominum studia & stulta consilia suggillat ac ridet. Sed qti autos, pedecore, quali pompa,quo ordine, velut instructissimus choragus, nunc virtutum nunc vitiorum mimos elegantissi incVerborum apparatu comptos inducit, & tanquam praesen-Ms oculis subiicit Z quam exempla exemplis connectend',
13쪽
velut nouas subinde personas aptissime suggerit 3 Ipse inte- .rim, ut nos quasi spectatores delectet, pulcherrima passim interponit acroamata sentent ijs 'cata his consilijs & admonitionibus seuerus est, atque in allusionibus acutus. Denique exquisita verborum proprietate iecorus , breuitate concinnus,oc mira varietate gratus ubique reperitur. Non
mirum igitur, quod ob summam utilitatem atque elegantiam hic iber tot iam seculis assidit E in manibus hominum versetur: non tantum in scholis literariis, verum etiam incuria, soro, castris frequens sit: domi item familiaris, atque in itineribus quibuscunque promptus suauisque saepe comes. Sed ad eb attritus usu nimio atque consumptus est, atque iniuria temporum male multatus, ut vix sui similis videatur: immo si ipsie nunc ab inseri , resurgeret, hunc suum sceturn vix agnoscereti non magis quam destreas, cum apud
inferos. Pliam idem laniatum corpore tot Deiphobum vidit lacerum crudeliter ora, Ora, manu que ambas. populataque tempora raptis Auribus is truncas inhonenio vulnere narώs. Vix adeo agnouit.
Non minus hic arietor celeberrimus vulgo circumsertuls ede laceratus, mutilus ac deprauatus. Nam frequenter rescriptus atque mutatus in elices seculi superioris barbariem haud modicam contraxit; ut emunctae naris homines saepe culpent stylum eius, atque Latinae locutionis puritatem in eo desideret. Et quidem immerito, cum antiquitatem
saeculi sui renustam totus redoleat. Quod ii cuiquam visum suerit scriptum aliquot exemplaria conferre, pedibus spero veniet in sententiam meam,& quisquis resederit apud hunc impurus barbarici foetor, non ipsus auctoris esse iudicabit. Nam varie interpolatu nil melliget, turpissim que conspurcatum plusquam puerilibus scoliorum annotatiunculis, &inelegantium ludi magistrorum dictatis. Saepe eui ira in docti librarij spuria a legitimis dignoscere nescientes . reiectis puris atque antiquis dictio ilibus, glossemata inepta triuialiaque contextui inserueriint, saepe mutilarunt sententias , aliquando diue sa exempla in unu in contra xerunt, nonnunquain transtulere verba atque totis etiam
14쪽
periodos, idque admodum temere pro sui quisque ingenii
ignauia vel insciti 1. Cum igitur tot iam seculis hunc auctorem indigne e tui inatum exstare molest E serrem; optaui quidem saepissime mihi tantum ab alijs occupationibus laxamenti, quo studiosoru in gratiam nonnihil ipsum
extergere, atque habitu cultiore incultum producere in publicum possem. Quod clim statuissem defunctori Esuccissi-uis horis facere non passus est moram diuturniorem liristophorus Plantinus, nostri temporis typographus diligentissimus ; qui ut omnes fit e veteres, ita & hunc auctorem
excultum atque emaculatum typis retudere cupiens , a me multis precibus effagitauit, ut maturarem destinatu opus,
atque quam primum absoluerem : cuius quidem desiderio refragari non potui, clim quod ipse hoc mereatur, tu quod amici quoque plures hortarentur igitur emendando Valerio trimestrem operam destinans, ea tam cia ob difficultatem scru semestris est facta. Nam cum a capite hoc opus aggrederer, inter octo vel dece manuscriptos archetypos, quibus adiuvabat, tantam repperi diuersitatem, tantam uerbo Putri rerumque saepe discrepatiam, ut velut Labyrinthum ingrcssas, aliquando quo me verteiem nescirem Quantum igitur hic ni hi laboris sit exhaustum, non puto recte quenquam aestimaturium; nisi qui ipse vulgatam ante editionem cum liac nostra contulerit is spero fatebitur puriore toga indu tum prodire nunc Valerium, magisque sanum,integrum, ac nitidum. Amplius enim quam octingentos naeuos insignes cmaculauimus, vastas lacunas suppleuimus veterum exemplarium auxilio, cicatrices atque ulcera foeda plura sanaui
Inus Divinationi quidem aliquando indulgendum fuit, sed
admodum religiose ac parce hoc factum. Nam antiquos libros ita sequuta sumus, ut emendatiora dumtaxat, vulsatis mendis re eclis, amplecteremur, errores autem, qui inliniti etiam sint in scriptis coditibus, praeteriremus Exemplorum insuper titulos a li biarijs contextui Valeriano temere insertos, ac fere ineptos ac salios, quibus perperam video capita dissecari; cum in veteribus scriptis exemplaribus non habeantur , non adeo inesses cxistimaui c contextu omnino submouere, amicorum aliquot eruditorum suffragatione ad hoc confirmatus, nec rnea solius sententia nixus . Ne
15쪽
tamen hos quispiam prorsus ablatos conqueratur, recusos atque emendatos quam breuissime potui capitibus suis ita praetexui, ut exemplis singulis ordine respondeant. Adieci insuper in calce operis quasdam nostras annotationes, in quibus cum iesulta ad auctoris huius explicationem potuis. sem adducere, ne tame nimis essem prolixus; satis visum fuit emendationum causas reddidisse lectori ueclion omnium tamen , esset enim fastidiosum ac sere infinitum omnia loca
mutata persequi, cum in ordine tam verborum quam petio-don, tum etiam in propriis nominibus ubiq; fere corruptis. Qigae etiandi intit octingentos naeuos non numerem, &in annotationibus praetere. anpur; velim tamen persuasum esse, non nisi ex antiquitatis fide, atque veterum codicum aucto-xitate ea me muta si .Praeterea, ne quid in hoc opere desit,&cum plurimum lucis adserat historiae vel sola- temporum cognitio, quae vehementer ad causas, consilia, nec non rerucircumflantias inteli gendas conducit, non absurdum iudicaui Romanis praecipue exemplis tempora atq; annos, quibus contigerunt, annotare, ut studioso pleniorem historiam
cupienti haud sit difficile ad annales Liuianos aliorumve
recurrere , Vel etiam ad nostros Romanorum magistratuum
breui, volentibus superis, in publicum exituros: qui eius appetitum uberi scire copia supplebunt,ut ampliora commentaria non sit delia eraturus. Sed tu nobis linqui est messem in herba demonstra , quid interim n qnc esurienti praebes, quo famem sedet Θ Ne igitur interea studioso prouisum non sit, volui singulis item exemplis loca auctorum veterum insigniora annotare quam bleuissime ; e quibus vel latiorem historiam, vel incliorem rei eiusdem explicationem haurire poterit, si ea consulere Valerioque conserre visum fuerit. Hunc itaque auctorem, illustrii sime Princeps, multo magis quam prius expolitum atque instruet una, ut sub tuo hono ratissimo nomine in lucem emittam, haud vulgatibus adducor causis: quarum primae sunt magna verae virtutis expectatio, atque praeclarς indolis incrementa a me non semel perspecta in comitatu amplissimi patroni mei Cardinalis Granuellani, cum is Bruxellae nobilissimam illam heroinam
virtutum omnium cumulo ornatissimam matrem tuam negotiorum vel ossici j causa visitate soleret, tu qu e illi adeunti freqdent cet
16쪽
frequenter licinoris gratia occurreres. Dei neeps ex tali ex pectatione suxit amor meus erga te tacitus, propensumqde in obseruationem animum rΗlso demum impulit; cum audiam Lovaniense tirocinium in literis tuum non minorem expectationem omnibus concitasse. Laudantur enim publicis doctorum hominum testimo iiij sprogressus ad pietatem atq; literas tui insignes, ut spes haud dubia sit quando Deus Opt. Max. eain mentem tibi dederit, ut ipsus gloria nihil prius duca , eamque fortui am largitus sit, ut utrimque sti pe regia in eo domo, in qua sempcr v crus honos ac plendor virtutis enituit, nasceleri lie nihil tanta notilitate in diagnum, nihil obscurum aut humile cogitatu ium: sed omnes
curas relaturum. quo te tua tam praeclara indoi s. tam accurata in omni virtutum genere educatio, impellit. denuque te vocant maiorum tuorum exempla,& tot illustr. s he-Ioum imagine , quorum nomina nulla obliterabit obliuio, memoriam nulla dies extinguet. Inter quos si annales euolueri in inuenies, qui rena p. Christianam sudore & sanguine suo non sis tum defenderunt, vertim etiam eius limit S magna Europq atque Asiae parte siti bacta mi isice prop'garunt.1ublataque immanis limorum Turcarum tyrannide , ipsam Christi interris patriam primamque fauillo tum vera quereligionis sedem Hierosolymam a crudelissima seruitute liberarunt. Explica totos Romanorum fastos , recente currus triti phales omnes; nihil hac lauro sublimius, nihil hac gloria speciosius reperies Quocunque igitur oculos direxeris, siue
paternam resipicias os ginem, siue ad materna conuertaris stemmata, occurrent ubique virtutum omnium exempla
immortalia; i quibus in pace iustitiam, in bello sortitudinem, in omni sortuna moderationem tibi facile erit imitari, nunc ita cursum instituere, ut directam ingressus viam ad summum decus peruenias, maiorumque tuorum ornamen
tu tuis exaeques vel etiam exuperes. Quod quidem siet, si tibi persuasum erit. g ntris claritatem, opes populi vestudium dare quidem imperium, sed animum imperio dignum daretion posse. Dabunt haud dubio bonae disciplinae, atque ijs artibus munien t,ut non ambitio vel auaritia, quae saepe iacta praeclare fundamenta virtutis subriiunt, non honori inimi a voluptas a ructo tramite deducat. His autem ut natalium
17쪽
tot deeora illustres. boni omnes expectant, qui rem p Chrs-stianam, cuius inter alios gubernaculis es natus, felicem &incolumem cupiunt: nosque licet inter extremos positi eorum qui tuae dignitati, favent ad hanc palmam cui renti frigidam suffundemur, plaususque passim adhortabimur. Eoque nomine Valerium tibi, ut audio, valdὸ familiarem mitto, nobilitate claram auctorem nobilis limo principi,ut laudatis si nis tuis inceptis gratuletur, multisque exemplis de monstret, quam inlinitis ante saeculis perenni in gloria atque aestimatione solida virtus fuerit quibus praemijs semper comitata: quamque ubique reiecta improbitas,& quae dedecora, quamque graues paenς Superum iudicio persequantur noxios non solum apud Romanos, sed etiam apud rudes barbarasque nationes, etiamsi verae religionis lumen his nunquam pr luxisset. Hunc igitur illustrissime Princeps, tibi in italica peregrinatione comitem esse cupio, & nostrae in te obseruantiς veluti primum pignus habeas,supplex oro. Quem si strena fronte exceperis, & tibi gratum esse intelle- auro, omnia summa me consecutum putabo: etficiesque nequa difficultate deinceps nostra fatiscat indust: ia, si laboribus, quo sane non paucos literarum prouehendarum causa sustinemus, aura tu et beneuolenti et aspirare cil perit Deum Opt. Max. interim precor,Vt inter huius vitae ambages a tquo pericus a dirigat gressus tuos, teque felicem atque incol anem diu fauet. Bauxellae Idib. August. Anno MDLXVI.
18쪽
De religione. 2De simulata religione. II De peregrinaret:gibiae re
De auspici js. Ι3 De ominibus. is De prodigii,. 18 Desonantjs. 26 De miraculi S. 3
. 7x De matrimoniorum ritu s& necessitudinum off-eiis. a De magistratuum atquieordiinim ossiciis &institutis. ψ93 De militatibus institutis. 1
De frugalitate & innocentia. J' 6 De externis institutis. 6s 1 Dedisciplina militari. 67 68 De iure triumphandi. 7s' De consoria seueritare. 79io De maiestate. S
1 De indole. L De sortitudine. 8gesI3 De patientia. io σέ De humili loco natis qui clari euaseiunt. IIos Qui a praeclaris parenti bus degenerarunt. IIs 5 Deillustribus,qui in veste, aut cetero nullia, licentius sibi indulserunt.1 I De fiducia sui.
De animi moderatione. I r. De te conciliatione. I et De abstinentia & continentia. I De paupertate laudata. IS De verecundia. Is 7 16o I 6 1716 De amore coniugali. De amiciti. e vinculo 8 De liberalitate.
19쪽
Qui moderati aduersus suspectos libero S. 2I81. Qui filiorum obitum forti
i De pudicitia. 2 21 Quae libere dicta aut facta.
3 De seueritate. 23 De grauiter dictis aut factis 23'ue De iustitia. 2 3
: De fide uxorum erga maritos et Ig Deside seruorum erga dominos. 2yι' De mutatione morum aut fortuo P.
1.De felicitate. 263α De sapienter dictis aut saetis. γε
P De stratagematis. 28 Is Derepullis. 2876 De necessitate. 2897 Detestamentis rescissis. 1938 De ratis testanaenti, &insperatis. 29σ
'gnibas. 3O 2 De priuatis iudiciis insitagnibus. 3O73 De mulieribus quae causas magistratus egerur.3οφή De quaestionibus. 3I ue De te stimoniis irritis vel ratis. 3IIo De his qui commisierunt quae in aliis vindicarant. 3ly De studio &industria. 3r 8 De otio laudato. 3229 Devi eloquentiae. 32 Io De pronuntiatione & apto 'motu corporis. 32iti De effectibus artium Iari ,
20쪽
ri optimis artium magistris s Desuperbia&impotentia iconcedendum esste.3r9 36ο13 De senectute memorabili. 6 Depei fidia. 36i '3so . 7 Deseditionibus. 3 c 14 De cupidate gloriar. 33 8 De temeritate. 366 is Quae cuique magnifica 9 De errore. 367 contigerunt. 338 io De ultione. 36' 'II De improbe diciis,&sce-NO NI LIBRI. lerate factis. 37. 11 Dem ortibuS non vulgari-
13 De cupiditate vitae. 378 et De Rixuria&libidine. 3 3 1 De similitudine sermς.38ra De crudelitate. 3 81ue De his qui permedacium 3 Deita&odio. 314 se in alienas familias De auaritia. 3 19 inseruerunt. 3ῖν