De Romae urbis nomine deque robore Romano commentariolum ..

5쪽

INDICES

PUBLICARUM ET PRIVATARUM

ACADEMIA MARBURGENSI

SEMESTRE HIBERNUM

INDE A D. XV. M. OCTOBRIS MDCCCLXXXVII USQUE AD D. XV. M. MARI JΙ MDCCCLXXXVIII HABENDAE PROPONUNTUR.

De Romae urbis nomine dequ0 robore Romano comm0ntariolum praemisit Theodorus Biri.

7쪽

COMMILITONIBUS DILECTISSIMIS

S. P. D.

In prooemiis academicis, quas ad commilitonus scribuntur, cum hucUSque argumenta impeditiora per sublilior0s disputationses proposu0rim, hodie lusum pro prolusione daboeaepeditum et quasi discinctum. Vix enim displicebit, ubi noua non docemUr, eorum Saltem ruminisci quase lare obliuio torii uel obs0ruantiae desectuS. Bellicam uirtutum inlor virlul0s Romanorum quasi aquiliferam agmen ducere seueri didicimus. Hinc ost quod in laudationibus antiquorum Romanorum primum Semper celebrantur fortia facta, postmodo oratoria facultas uul logis latura; hinc est quod Numae legum tranquillarum conditori ant0dedit si tompore et gloria bellator Romulus. Hinc est quod Liuius, ubi littoras si olii artes primum Romae constiterunt, non potuit non Urguere nouam hanc rem misso bullicoso populo VII 2, 33. Ex uadona sortitudinis considuntia et alia et uetus prou0rbium illud fluxit sup0rbum, quod audit: Romanus Sedendo uincit Varronis de r. rust. I 2, 2); indid0m iudicium non minus uirtutis conscium, quod in pol'Ulorum conSpectu posuit Plinius nat. hist. VII 130: gentium in toto orbe praestantissimam Unam omnium uirtut 0 haud dubio Romanam exstitisse. Idem iudicium quatenus patuerit obseruationibus nonnullis magis sellam declarare in animo eSt. Aetate imperatoria maxim se ind0 ab Augusti tompore milites natione peregrini, qui in legiones Romanas lugubantur, simul ciuitat0m Romanam acciperent necesSe fuit. Tales legionarios tribu Polliae adseribi sero sollemn0 fuit; quas res maXime ex militi m indicibus plenis in Asegypto ruportis innotuit rottulitquo de ea MOmmSenUS in ephem. epigr. V p. 14 Sq. Τ), unde didicimus uernis casti sensibus lum datam esse tribum Polliam, eum probarentur milites facti in iugion0 et sciam in Aegypto coloniae municipiaue Romanorum nulla ess0nt itaque dilectus etiam logionarius ad peregrini iuris homines maxime Perueniret, in ea prouincia mansit, ut ibi in logionsem adsumpti, siue castrenSeS eSSent siue Alexandrini siue aliunde oriundi, ad Polliam tribum potissimum referrenturm .

l) cf. quae dixit idem in Hormae XIX 1884, p. 11.

8쪽

Cur autem maxime ad Polliam 3 omon fuit in nominu λ). Posthabitase sunt Asmilia Galpria Romilia Voluria L0monia r0liquas, ut sexercitus pollentis partem se eSSe persentiret legionarius. Quamquam satis raros in littoris locos esse uideo, ubi pollendi uerbum adros militares adhibitum sit; quod uocabulum Cicero in Orationibus omnino spreuit; vocari

tamen in comparationem potest Poll0ntias statua quae suit in circo Liuii 39, T); H0rculi uictori poll0nti possenti d0dicatum ost CIL. VI 328. Ceterum classum pollentem mari Vullsius dixit I 2, 5 seripsitqu0 Tacitus hist. III 55 d0 Vitsellii copiis: tot milia armatorum ... inferendo guoque bello satis pollebant. Silio Italico XIV 338 pollure uisus ost in Oppugnatione Syracusarum sexercitus Marcelli, pollentior tamen Archimsedis calliditas:

astus pollentior armis Marcellum tantasque minas terraque marique Arcebat.

Inter postremos qua Martia pollet Acincus d0 Aetneo Pannonia0 oppido Apollinaris Sidonius escinit carni. V 107. Prudsentiusqu0 de urbe ipsa in periteph. 10, 1l4: Romα pollet auspicato condita, sic ut toto orbe pollet apud Florum Romana maiestas IV 2).Supseru0nit Cug0nius Bormania qui iam antiquioribus temporibus idem ualuisso Pollia0 nomen docerot Romani senim subisecta Gallia cispadana ut stabitu fier0t imperium ad uias Flaminiana Aemiliam oppida aut condi durunt aut firmarunt ac muni userunt sat multa: Bononiam Placentiam Fauentiam Parmam alia. Interque haee oppida ea, quibus tune dabatur ciuitas Romana, adscripta esse uidentur ad unum omnia eidem tribu Polliae. Munus autoni corum id suit nimirum ut contra Gallorum transpadanorum hostil0m impetum ut 0t armis tutarentur agrum Romanum. Ecce tribus potens pollensque circa ipsos sines Romani nominis. Neque ideo uel ipsa oppidorum quae dixi nomina casu imposita esse credes '). Νam set Parma et Husta siue Astu) arma ac tela claro sonant acceditque ipsa adseo Valentia, accedit Pollentia. Similiter quam in agrum Picenum deduxerunt coloniam Potentiam uocarunt. Atque omen non fefellisse annalus imperii Romani demonStrant. Promam exemplum longinquum, Sed admirabile aetatis infimae eius, ubi iam ad Oeensum vergebant respublicae. Romanorum ultimus iure quodam uossari possit Stilicho urbis propugnator,

Alarici depulsor; atqui ne tum quidem spum frustrarunt Pollentia et Hasta; haec enim Oppida sunt, ubi hostem barbarum ill se deuicerit, id quod prodit eius laudator Claudianus ε); pugnam uero illam Pollentiacam proprio carmine colubrauit idem, ibique idoneis sane uorbis scriptum est u. 635): O ctilebranda mihi cunctis Pollentia saeclis, O moritum nomen, laticibus apta triumphi si Vides quid etiam tum contra Gallum germanum Polluntia ualuerit. Claudianus autem

omen in nominu ess0 aperuit: aptam triumphis sesse dicens ae meruisSe nomen Suum.

Atque admirari possis quod iidem barbari in eampis lare iisdem iam olim a Marioli Momm senus l. l. p. 15 adn. 2) In Archaeol. epigraph. Mittheilangen aus Oesterei chα, ed. Conge et Hirschfeld, X p. 226 sqq. 3) quod idem obseruat Bormannus p. 228.4ὶ de VI cons. Ηon. v. 202 sq.: Pollentia .... aut moenia uindicis Hastae.

9쪽

profligati sunt; V0rcollae senim non multum ab Hasta Pollunti aquo abi aesent λ . Cuius memoriae aptissime recordalus sest Claudianus finem carmini imponsens et hanc ibi tropa ui

inscriptionem proposuit u. 6453: Hic Cimbros sort0squ0 G0tas Stilichone puremptos Et Mario, claris ducibus, togit Itala tollus.

Discite u0sanao Romam non temnere gentes.

Supserstition0m d0prohendimus usero Romanam. Vi ac robore uincant logion0s; uim ac robur Osisendant nomina. Iuuat in comparation0m uocaro id quod tradidit Fosti opilomop. 121 M. δ): sicut senim in u0ctigalibus publicis lacus y Lucrinusa primus Duundus locabatur hominis boni gratia , ita etiam si csensus fisebat v primi in censu nominabantur Val0rius, Saluius, Statorius et . Itaqu0 0t hic quoqu0 primo loco eXellandus osse uisus esta ualsendo dictus Val serius lJusta aulum set u0ra illarum donomi uationum causa altius ni fallor repseli polust Νam ipsa Roma unde tandem nomon suum hab0re cred0batur 3 An non ha0c ipsa quoque ρωμ P suit, non et ipsa robur ac uis set quasi Valsenlia 3 Itaqu0 accidit casu sano diuino set prodigiali, ut huius urbi ei nominis sine dubio an liquissimi quasi prassagio id iam indicatum sessset, quod per saecula postera Romanorum Semper maxim0 proprium habitum sest: su it que urbs seponymos. Ita Aristides qui laudos Romae conscripsit statim in

ἄρα επωνυμον rei τῆ του νομα καὶ ουδὸν ἄλλ' γῆ ρωμ in τὰ τῆ δε. Quaeritur quam antiqua haue interpretatio murit uocabuli nobilissimi set quasi adtorni eiusque num conscius fuerit senatus populusque Romanus. Atqui in urbe omnino non conscius uix quisquam unquam misso videbitur. Et primi seuoluantur urbis an natos. Liuius ubi Roma quomodo condita sit plono senarrat de nomine lamen nihil, nisi conditam conditoris nomine essu appullatam IJ, 3); noc alitor iam de Romulo apud V0rgilium uaticinium est Asen. I 277: Romanosque suo de nomine dicet, de eodem Dionysius Halicarnassensis antiqv. II 2: του νομα αυτῆ τῆς ίδιας κλύσεως επωνυμον τίθεται praeluseratque Varro de l. lat. IV 50 es. V 114): ib Romulo Roma. In istis scilicet rerum grammaticarum incunabulis Romulum potius sex Roma dus sexum osso deboro ignoratum est. Continuomus usero Livii lectionem et quid re u 0ra sensserit comparebit. Qui ubi acta Romuli ad noctit in noli novalidi ac uirium mirum quantum insistit. Confluxit Romam sex finitumis populis turba hominum perfugarun idque primum ad coeptam magnitudinem roboris fuit Ι 8, 6). Sic primum ρωιMV parata est, Sequitur βουλη: reae cum iam uirium non paeniteret, consilium deinde uiribus parat Ι 8, Ti. Et mox: iam res Romana adeo erat ualida ut .... bello par esset Ι 9, 13. Itaque in agrum Romanum impotus sit Caseninon sitim: Romuluq l qui certamine docet uanam sine uiribus iram esse s Ι10,4)l D0indu bsellum cum Fid0nalibus

l) Cf. Silii Ital. VIII 597: Vercellae fuscique feruae Pollentia uilli.

10쪽

unde orium sit audimus; hi nempe nimis uicinas prope Se Opes contialeScere arbitrantur et b0llum is sero occupant prius quam lanium roboris esset quantum suturum apparphat I 14,4). Pos' quo hos dein cops hostos Vei sentes concitantur: pece ibi uicisse reae Roni misdicitur uiribus nulla arte adit iis, fastum ueterani eXercitus robore Ι 15, 43. Iam quo Romanum robur confirmatum sest; tandem urbs, cum roX d0esederet, ab illo uiribus datis tanuum ualuit, ut tutam pacem haleret I 15,7). Liuius itaqu0 lalia dum scribit dorobore, d0 uiribus datis, de conualescendo et Ualendo, an non callebat urbsem seponymon 'Uim ess0 Romam, quia uilissima triuialis contrita piastris Sapientia fuit, laseduit sanili adsero elegantiores. Propt0rsea et Liuius eam set roli qui eiusdem census scriptores iure suo ut nouserunt ita lacerat unanime. Νihilo minus qui eum cura lectionem laciet, loqu-tionus apud illos, quibus ad rem plane ut distinclo ad ludatur, non paucas facile com puriet. Earumque aliquam ho e loco comportans portionem operase prelium mihi facere

uideor.

Et Roma quoniam uis QSt, plerisque uim Romanam uel uires Romanas sol si essemp0r sors postlis) circum Seripte distere placuit, ubi d0 ui maximo militari Asermo suis, uolui Liuio IV 61: omnis ει is Romana Veios conuersa est. Apud Tacitum ann. XIII 54 Auitus Frisios ad preeses perpullit minit undo uim Romanam; reg0sque barbaros Seriplorid0m ann. III 60 commemorat qui ualla erint ante uim Romanam, hoc eSt ante quam hanc uim passi sunt. Ita Traianus uires Romanus trans Istrum propagasse Hannibal que contra conludisse olim uires Romanor tin digitur ses. Aur0lius Uietor Caes. 13, 3; Ualserius Maximus III 2, li). Ne se alitor 1χrempto milite uires Romanus prosternere ardet Rufinus apud Claudianum I 307. Atqui locos hos quos adscripsi quique Similes sunt quam Vis memorabitus, leuioris lamen momenti esso aestimo. In plerisque enim Scriptores quam apte et quam proprio loquorentur ipsi cort0 minus percipiebant. Item quod robur 0X0rcituum pro sortissima eorum parte sollemni soro et Oculione USUI parbant, ne hoc quidem nimis urguemus, olsiquantopsero Roma se in doli diis su0rit roboris sensus, uel inde optimo illustrabitur δ). Adulius tam uia alia die a inu senio in iisque iucundissimam vocum ambiguitatem nemo Romanus non depreh0ndebat; neque senim tales ambiguitales uitiosae erant, nisi aut scurritu sapiebant aut aenigmatis obscuritatem. AuguStum Horatius gloriatur artes ueteros

I) Αdscribam e. g. Val0rium Maximum qui de fortitudine Romanorum copiosius disserens III 2 10: qualis demum roboris illi milites qui eqs. Ita uires et robur exercitus Tacitus hist. I 87, robur legionum idem ann. XII 39 ut uires legionis hist II 66 Robora militum ex exsercitibus eliguntur apud Liuium VII l2, 9, ueteraniquo exercitus robur idem ponit I 15, 4. Et robur et suboles militum interiisse dicitur apud Ciceronem ad diuers. X 33, l; legiones robustissimas idem ibidem uostat VII 3, 2, robur copiarum de domo 67, sorem Italiae ae robur Catil. II 24. Idem ualset robur Romanae subis apud Symmaehum in laud. Valentiniani Ι 9. Tacitus autem semel eo proueetus est audastine, ut uires eodum sensu absolute substitueret hist. II 74. Denique Claudianus quod in laude Seronao v. 58 robore Gallici tantum militis Stilichon0m tutatum esse canit imperium Romanum, hic locus fortasse haud inutiliter iis quaestionibus admou0ri pot0st, quas insigni qua utitur doctrina Mommsenus tractauit in Hermae t. XIX p. 1 sqq. de rationibus sexponens, quibus milites aetate imperatoria conscribi per singulas prouincias soliti sessent uide praecipue p. 55); Stilicho cert0 ex tribus Galliis potissimum suas legiones composuisse uidebitur, adhibitis fortasse etiam Germaniis prouinciis, si quidem Gallus non insolita confusione pro Gallo et Germano simul dictus esse potest.