장음표시 사용
591쪽
De Regnis In Americii 'post Europaeos in terra patria sua veniunt Americani partis.
terioris & ctiamnum confusi domini: in partes enim polo utrique subjectas, vel nimium calidas, vel montosas, i vel mercium parum s races cum venire hactenus non multum laborarint & Hispani & L sitani & minus forte Franci, Angli & Hollandi, hac de causa, si Sacer dotes Catholicos excipias merito, nemo Europaeorum facile desidera rave onus in se suscipere, ut loca accesse difficillima juxta ac periculosissima adeat, cum gens barbara hodie sit lonsomagis, quam quondam, armorum diverso genere instructa, viribus fieta, in cuneos collecta, & laudem etiam a suis Regulis sacrificulisque vitiosis- sinis, quo minus sese Europaeorum potentiae subjiciant, imbuta rcui rei causam dedisse etiam fertur Hispanorum nimium severa quondam in capiendos & captivos indigenas tractandi ratio. Indigenis itaque Americanis sua relicta est libertas, & dominium hucusque pet Americam Septentrionalem in Parte non modica Regni Anian, N vae Daniae , Novae Brittanniae, Novi Mexici polo propinquioris, Novae Franciae interioris, Novae Angliae & vicinarum Provinciarum, insulae Californiae, insularum Lucayarum & Antillarum, ubi nimirum difficilis est accessus terra sylvestris S petros a. In America Meridionali dominorum more agunt Reguli in Rogione vastissima Amazonum, in parte interioris Brasiliae & montanae, Paraquariae secretioris & sylvestris, in periculosis recessibus Peruviedi terrae Chilensis, Magellanicae & ignivomae. Ex quibus fas est
colligere partem universae Americae forte majorem, aut certomeliorem occupari ab advenis & conversis ad Christum Americanis; norem vero atque deteriorem servari ab indigenis haud simplici commiseratione diguis, utpote qui bonis majoribus sunt orbati admodum, dum nelciunt aestimare minora, propter copiam etiam inopes.
Inter bona minora jure numeramus unioneS, aurum, argentum , metalla, ligna pretiosa, animalia omnino diversa in aere, terra & aqua, fructus terrae & arborum in potioribus Americae Provinciis & i
sulis copiosos. Argumenti loco sortissimi sit Lectori, quod alias tanto studio nequaquam decertarent duobus jam Seculis Europae rum plurimi divitiarum avidissimi de America.
592쪽
DEO ter optimoMaximo dicat laudes omnis aetas & natio, quod ultimis saltem his Secula nostris in Americam seu Indiam occidentalem operarios suos vocarit ad colligendam messem copiosis simam. Operariorum omnium primi, teste P. Scherero nostro hanc in rerrarum partem venerunt Patres ex ordine D. Francisci celebe rimo ; eosdem inter eminuerunt P. Cortinus Regnum Mericanum circa annum Is et O. & P. Marcus de Nima Mexicum an. I 1 3 3. magnis
passibus ingressi. Hi multorum antesignani post se traxerunt non paucos tum ex Clero, tum ex diverso Religiosorum statu viros ad labores gravissimos in vita & morte subeundos, dum post transectos
in aerumnis maximis annos multos inter tormonia barbarorum crebro
exquisitissima denique in coelos avolarunt: in solo nimqueRegnoM
xici utroque intra breve temporis intervallum uumeravit ordo Seraphicus ultra 3 o. Martyres, quorum numerum auxerunt deinde e Societatis Iesu Athletae complures. Hos posteriores in Agrum Domini praecucurrerunt an. I 26. ex D. Dominici Monasteriis Sace
dotes duodecim, qui una cum sublecutis Sociis intra annorum haud multorum intercapedinem 7 o. Monasteria erexerunt, simulque E clesiae Americanae I 8. Episcopos suffecerunt. Familiam D. Dominici in Regnum Mericanum an. I 132. in secutus est virorum septem Apostolico Zelo accensorum ex ordine D. Augustini optati sumus manipulus, in quo praeclare de America meritus est P. Antonius .de Roa, qui inter asperrimas Provinciae M lango rupes singulari vitae austeritate &faris virtutum exemplis co piolum barbarorum numerum Aris Christianis adduxit. Aria Is a. septendecim simul e Societate Missonarii, 't voc mus, & mox alii in Mexicum appulerunt, qui erectis Lycxis, Gymnasiis & Sodalitiis attraxerunt avidissimum populum. Operam ilia dem; unxerunt indelassai acerdotesCanonici &Clerici numero plurimi, Viri item Religiosi de monte Carmelo dicti, Cappucipi, Pr nes de talaricordia aliique.
593쪽
sis De Regnis in America. Ut denique omni ex parte succurreretur Americae, Imperatrix Iabella Caroli V. conjux Catholica simul & Augusta ex Hispania in Mexicum omni virtutum genere instructas dimisit Virgines, quas dein secutae longe plures labore suo & mira industria gynecaeum &plebem etiam Mexicanam multis virtutibus & raris artibus eXOrn rrunt. Unde fidem humanam nemini videantur excedere dicta Nicolai Samsonis Geographi, qui abhinc so. annis de urbis Mexicanae statu novissimo hunc ferme in modum scripsit: habitant urbem hane
Prorex o Gubernator totius America Borealis, item Archiepscopus, Pr fectus Monetaria, sincta In stionis ossicium, quaeuor Hispanorum millia, triginta millia Indorum sive Americanorum , ct viginti millia AEthiopum Africanorum. Habet urbs etiam celebrem Academiam ct complura Mon seria Religiosorum se sacrarum Virginam. UniverIa ditio urbis Mexicana complectitar ter mille pillas, ducenta ct quinquaginta oppida . in quibus u merantur centum quinquaginta Monasteria , schola centum . universim reis quinquaginta Americansrum millia, qui rejanis tributa pensant. Atque
haec de una duntaxat Mexicana Provincia dici intelligatat universi tiunt enim Provinciae in eodem Regno sex aliae nec numero hominum , nec rebus aliis minores. In Novam Franciam ad initium Seculi XVI. pervenere cum Gallis omnium primi e Societate operarii, quos inter P. Ennem dus Massa Lugduni Gallorum natus inter perpetua vitae discriminaso. annos convertendis Canadensibus impendit. Jure nova haec Francia campus Martyrum est vocatus: vix enim in orbe terrarum
reperiri ferociores homines, quam in hac Provincia perhibent: unde cum in quosvis hostes suos acerbissimo modo desaevire consu verint, ingenii sui vires barbaras maxime in Romanos Sacerdotes exerunt, ovibus, ut ita ferocirent, stimulos addidisse seruntur Angli & Hollandi Aris Romanis infensissimi etiam in America. De reliquis Americae Septentrionalis partibus tam continentibus, quam insulanis dicendum est pari modo, quo hactenus dictum est de Mexico,Regno Mexicano &Nova Francia; quippe quocunque demum penetrarunt signa Regum Christianorum victricia, eo pervenere, aut verius praecessere risti vexillasacratissima; quare cum ante
594쪽
De Regnis in America s is sesqui iam Seculum viginti hominum Americanorum orthodoxis
Dogmatis instructorum milliones in sola America Septentrionali numeraverint Sacerdotes Seraphici ἱ inde conjecturare juVat, quam copiosus hodie in America Christicolarum floreat numerus. Australis Americae plerasque Provincias, si Regionem Amazo num, Terram Magellarucam & Provinciarum aliarum interiores pra sertim recesius exceperimus, Romanae Fidei luce illustratas magis novimus, quam Americae Septentrionalis Regiones, eo quod ipsi indigenae plurimi suomet genio notetaturasse mansuetiores, patriae & parentibus similes filii, filiarQ. Argumentum accepit alterum minime vanum: Anglorum cylippe & Batavorum auri quam veritatis longumagis avidorum odiis Meridionalis Americae Iars minus longe est exposita ; Tandem inter postremas fors ultima non est ratio, quod Hispanorum, Lusitanorum, Italorum & Gefmanorum sane multi his nostris Seculis in Americam Australem advenerint n illo labore aut dolore absterriti hoc uno satis armati clypeo, quod occasio non deesset, convertendi barbaros ad Aras unius Dei. Caeterum Peruvium nobilissimam & ditissimam non modo Am ricie, sed forte orbis universi Provinciam brevi post annum Isao.' P. Vincentius Valuerde ex ordineD. Dominici & Sacerdos Clericus, cujus nomen haud notum, vel primi, vel certe inter primos ingressi, aditum aperuerunt successoribus multis ex Statu Ecclesiastico, ut puta Viros Clericos, & Regulares ex Ord. S. Augustini, ordine Ser phico, Societate Jesu &c. quorum Domus Religiosae tam Limae,quam in urbibus aliis cernuntur hodie fiequentes. Pari methodo &co juncta opera moderantur Chilem, Paraquariam, Brasiliam & insul rum permultas, quae ingenti virorum pretio & numero ex Europaea Ecclesia transmisiorum iam olim constiterunt. Haec umbra Ecclesiae Americanae Letiori semeiat, ex qua ejusdem Ecclesiae lucem discemnere licet hodie clarissimam, quam amplius oculis aperient facile
P. Henricas Schem. ComeL Harari nostri aliique Aurbores sx Seraphico Ordine M.
qui pluribus defctibunt Archiepiscoporum, Episcoporum aliorum-
595쪽
seo De Regnia in America.que in dignitate Ecclesiastica constitutorum virorum numerum de statum, quos paucis lineis hic annotare libet. Ire merica Boreali inter Hispanas ditiones sunt I. Archiepiscopus Mericanus cum Episcopis sibi subditis, seu Susagandis duodecim; II. Archiepiscopus S. Dominici cum Suffragantas quatuor. His accedit Episcopus Guebecanus in Nova Francia. In America Australi inter Hispanos & Lusitanos sunt I. Archiepiscopus S. Fidei cum Suffiaganeis quatuor. II. Archiepiscopus Limanus cum Suffragantis quinque. III. Archiepiscopus de la Plata, cum Suffiaganeis tribus IV. Archiepiscopus Chilensis S. Jacobi cum ciuifiaganeis duobus. V. Archiepiscopus S. Salvatoris in Brasilia cum Suffraganeis
ores gentium, uti experientia pridem monstravit, cum aris ara mutantur maxime: quare cum in America Boreali & Australi inversissimae hodie sint arae, diversi non minus sunt hominum m res ; Catholici nimirum imitantur Europaeos Catholicos, servato tamen etiam inter hos discrimine , quale in Germania inter Gemmanos, in Gallia inter Gallos, in Hiisania inter Hispanos & I Granos, atque inter hos & illos univertos experiuntur curiosi gentium & nationum observatores. Habent hinc etiam suos imitatores per Americana Angli, Hollandi, Sueci &c. Americae nimirum id contigit, ciuod quondam effecerunt, Longobardi, Gothialisque populi multarum exterarum Provinetarum victores potentissmi : horum quippe ex Provinciis in Provincias migratio facta
est continuo morum mutatio. Excipe tamen, quod constanter
aliquid haereat non modo viris foeminisque adultis, sed aetati qumque tenerrimae, quam ita imbuit tape natura mater, ut εω -ι est
596쪽
De Regnis in America 'xt inbuta rectas serrae odorem testa diu. Quare compertum est, America nos Europaeorum exemplo didicisse non duntaxat formare verba, sed & urbes & oppida condere, scientias intelligere, artes & opificia exercere, arma tractare, pluris quam quondam aurum, argentum & quasvis res Europaeis pretiosas aestimare, inter vitra &uniones discrimen facere &c. Americanorum procul dubio mores antiquos & novos aperirent nobis epistolae multae a Patribus Societatis natione Germanis ad nos ex America missae, nisi brevitati studere praeplaceret i omissis itaque omnibus aliis partem epiastolar, quam I 698. P. Stanislaus Artet ad Adm. R. P. Thyrsum Gon-Σal eZ Societatis Generalem p. m. dedit, huc solum transsero, quae
ita habet: populi cura mea commissi Cani ni dicuntuν balrbini omnes. ν si O Hης inde per stras dispes, nullis legibus aut potestare coerciti. Nulla illis Resigis , sed aeque uda superstitio e licet perὸ aliquam Numinis notitiam ha bera rideantur , DEum tamen non colant, sed nec malum ramonem. Colore omnes admodum fusco fiunt , ct inser bellaus bellais simillimi , ct vix non ipsi bellua degunt : vix enim e vultu, moribus aut voce hominem conjicias: ade ister faces o satores absorpra fluit raris , ct inter sordes terrenaι preciosasquasset margarita anima. Hi igitur Camu mi ut feri, ita O belligeri sant. νicinoque gentes continuis bellis fatigant , is que captos aut perpetua serrituri mancyant, aut occisiorum carnes in epulis siris appositas devorant. a Sed is moris euorum crania pocularam loco ad potandum usurpant. Sunt autem Cani vi potui supra modum dediti: unde se frequenter ebrij is mutuas rixas ac cades prorumpunt aliaque omnia, qua referre honestus calamus erubescit. Arma illis aris res sunt se sagitta ct hastilia lignea, quibus non ferream, sed saxeam quandam cuspidem pratiant, Qque genas armorum tam dextre eris ad l . passus in hostem evibrant , ut eum certigmo vulnere prostemant. Uxtarum multitudo ad libitum est, qaa totis diebus occupantW in parando ex certis terra fructibus pota , quo barbari, ur cytae . ita prosais O ad ebrietatem ι 'ae sese ingura
porro numerum C fianorum inire nec locorum d antia, nec ipsa mulis Pado permittite horum uitar barbarorum θωπι , nullis armis , sed sola Deo fretus ac paucis Indis stipatas intrari , cessitque ultra e pectationem expeditis rua dirigente omnia Dariter Divina Providentia M. Pauli ps namque eorum Iam. circiter ὲ lyris colles, quibuscum noram quamdam Coloniam insitis. rapidam I ὲ spectaculo fuit , quoia. barbari ad primum nostrum
597쪽
conoectum nunquam enim μηπώs homines , aut equos, qui nos nostr que suppellectilem portabant, viderant ) tantopere turbara atque contεrriti suntur arcus ct sagitta e manibas iis exciverent o νox diutius Dacibus hareret 'stupentibus atque nescientibus . quanam an unde hac monstra is patriam suam
penetrarint e credebant enim uri postea fassi sunt galeros, vestes ct eouos
quibus infidebamus , unius duntaxar. corporis esse Iguram, qua utique prorsus exotica ct nanquam δις locorum visa is eam trepidationem ac mermis conjecti sunt . ut quid agerent, prorsus nescirent I dMec per interpretest, metum ponere intellexerunt, qua cauo esset adventus nostri, videlicet, ut doceremas eos
νοι DEI notitiam , modiisqua illius colendi , sed O praemia aterna Draciatoribus 9 amavιibus promissa, vicissim aterna supplicia nialefactoribus O reis hellibus destinata. Nec vas fuit longa exhortatione , sed illico gregis in m rem nos siequebantur omnes. O 'inssper promittentes musta sociorum millia Iese hue ad uos adducturos, qua nunc in dies exspectamus: Iam enim fiex numerosi populi re stati es suos intemuncios ad nos ablegarunt, ad sociendam nobiscum pacem postulante ua apud nos sedes 9 habitationes. Nos hos leZatos perhumaniter
exceptos, ct aliquot granis vitreis Anatos hac enim maximi astimant barbari ad μοι dimisimus. Locum nova Reductions S. Petri delegimus' amaenis siub lar, rudine Boreali Grad I . ad ortam ct Austrum sese aperit amplissima plani tres pulmis confisa ct in multas leucas dissus. Ad Boream cingitur inagno O pretiose flumine, quem Cani ni sua lingua Cacu uba appellant. Qui quid ad occulum est. θDa 'occupant , multis odoriferis arboribus , ct ad uaseris subricas adornandas idoneis, plevaque sunt cerris , apris.d mutis , simus alii ue ferarum ac volucrum generibus. Ipsum per. o rium ι te aream formando oppido designatam m sua sera ct plateas oria τὸ distinximus, Iamque adem sacram utcunque capacem nostiamque habitationem fi N absolamus. Nulla dic locorum toto anno est hyems, sed calorer vehementi atque continui, forentque intolerabiles homini, nisi ventus oui identidem ab ortu aspirat , eor nonnibit artemperaret. Tempestares' neia borrima eaque horrenda ct culicum morsus diu noctuque nos inquietant aroue direx t. Interim panis aut Fini nullus hic Uus aut notitia , praetero mm Sacrificio missa. Sed nec ullas cibus aut olimentum . quam quod suppeditant flumina aut ol , eorumque O imum Fondimentum modicum fassi parce admodum inspersi Verum omnes hasce misierias nostras caelestibus fris solutiu dulces ac sapιdas nobis reddit , benigni smus DEUS, vir mame in
598쪽
hane missonem odi1, tristem diem son m eroi. Salas Cathecummorumaostrorum in suscipirata Fide Christiana ferνον, tant-ae morum in melius mutatio uobis suscit, ad abstergemos quascunque animi nebulas atque angustias. Certe maxime volupe est, illas videre matutino tempore ad doctrina ciniasiana explicationem , ct veberi ad preces tam ρ lacres turmatim accurrerer parvulos inter se non fine amica rixa certare, quis propior patri possit admisve, quis prior Hiai mseria e memoria dicere nobis , cum aut . in lingua mica basitamus, aut perperam exprimimus Ferba , inuocenter sibilaias sun verer Baptismum adultos magna ariditate expuere, O siquis infirmater, qu
tuaque 'a diei filao noctis hora de agri flata , atqκι ut ad Baptimum disponam
tur, sitioite commonere. Ieram ebrietas ct uxorum multitudo inter baΥbaros ussitata caram
habre dis assimum o ni flaminas ad fricam nostram eάmque magna cauis tela daram insinuationem , fi tres familia ripiamus, fere sublata fluat famina q qua fla ducere ct vestem texere edocta , iamque non pauca reis Ηιta incedunt , in quem finem magnam go Dii quantitarem seminavimus, qua vestiendo rati populo po' aliquot annos sui ciet. Interim more ρνλο-ram parentum nostrorum, arborum foliis nuditatem suam honem obpetani.
Haec plurisque alia P. Stanislaus Artet, quibus consormia sunt, quae pridem in Provinciam nostram Superioris Germaniae rescripserunt ex hac eadem Provincia Patres Antonius Sepp, mrerius Dirrhim. D Maleas Ma aliique non pauci. Non Omittendum est hoc loco, quod de Americanorum moribus scripsit P. Josephus Acosta alisque visti fide digni, nimirum non fuisse eam ubique barbariem in Ameri ca, uti vulgo creditum est. Verba test Funccio Acosta sunt: m ον
obaries fuit apud Romarios tempore Taciti, quam apud Americanos.
Provinciarum igitur diversias diversos omnino habuit indigenas& habet hodie; alios nimirum moribus cultos, alios incultos & barbaros,lametsi s e ab invicesloco non mutam removeantur: quae m
tum discrepantia quam facile evenire possit, exempla lapsis Seculis nobis dedit Europa nostra, & dat hodie in Scotia & Norwegia, quae
mam vis ab Anglis & Danis parum distent, moribuS tamen adeo non conveniunt, ut in comparati*ne Anglorum&Danorum barbaros dixisse Norwegorum& Scotorum multos nefas non sit. Haec de moribus Americanorum ; de numero eorundem si qui conjecturam desiderant, hanc habeant :
599쪽
Americanorum in parte utraque numerantur hominum milliones facile ducenti: ita con urare jubet Americae magnitudo maxima ; ita dicere videntur Missionarii inter Provincias varias ineu tes conversorum & aliorum Americanorum numerum: ita docere sinunt circumstantiae aliae. Quare si numerum hominum in toto temrarum orbe viventium inire placeat, sors ita numerari possunt. In Europa sunt hominum missiones I o. aut Iso. totidem in Ataca.
Ducenti milliones in America.Trecenti milliones in Asia. Atque adeo summa est omnium 8oo. missiones. Ita salvo quorumvis alio rum judicio & sententia, quam & hoc & multis aliis in locis novi contrariam.