장음표시 사용
351쪽
turae phaenomena attendere debet; laaec enim sena per ad noUaS reS, I OVaqUe in Uenta, generi humano utilia, ducunt, quamquam primo intuitu Vana persaepe VideantUr. 7. Omnino cavendum est, ne confundatur plantarum somnus cum ea, qua gaudent flores facultate, certo sese subdiu tempore contrahendi, iterumque statis horis cXplicandi, quod phaelaomenon N. D. Pr.
in Philosophia Bolanica Viriliis lPlantarum insignivit. Per Somntim Vero heic intelligo eam formam faciemque, quam plantae sub nocte induunt, maxime a diurna earum facie di Versam, nulla habita ratione partium internarum seu ipsius fructificationis. 8. Quicunque tempore aesti 'ali sub nocte, prata, silvas, hortos aut caldaria perlustra' erit, animadverterit procul dubio, omnes res sub peregrina facie sese offerret, ita, ut acutissimus praeteriens Bolanicus ViX ac ne ViX qUidem agno Verit plantas notissimas; quam Uarietatem a luce & umbra provenire vulgo creditum fuit. Largimur quidem, nod turnas
tenebras multum eOlconferre; docuit tamen accuratior observatio, formam nocturnam Vere multumque a diurna differre, quod huc usque a Bolanicis non fuit obserUatum.
9. Unicum tantum hujus rei Vestigium invenio apud auctores, qui de T AMAR INDO, uti arbore in regionibus calidioribus mirabili, tradiderunt, quod noctii semper sua folia contrahat, tenellum adhuc fructum a noctis injuriis sub illis ita defendens; quod tamen Rajo Una cum Deno, Bolanicis icet acutissimis, fabulam redolere Visum fuit. ACOSIA orbis. 27 1. de Tamari nilo folia sub noctem se contra , ,hunt, suumque fructum amplecti solent, summa ,,VCPO aurora eXplicare incipiunt grato spectaculo.
352쪽
,habet, quod ejus folia solem semper sequantur, so-
, , iisque sequia dicuntur, nam ipso occidente, omnia , , in se clauduntUr, eodemqUe aperiente aperiuntur; ,, atque haec motio tantam Vim habere in iis observa- ,,tur, ut siliquas dum habent, occidente sole, eas sedem foliis arctissime in se claudant & retinere spe - , , ctentur, eodemqUe Oriente aperiantur, siliquasque ,,relinquant. Planc soliorum conversionem pluribus,, AEgyptiis aliis plantis communem animadverti,
quippe Acaciae, Absis, Abrus, Ses bata atque Ta- ,,marinilo. RAPUS in hi t. plant. p. 17 8, dum
hoc recenset, ita dicit: ,, Folia sole occidente, ut in Acacia aliisque, sese contrahere solent, eoque , , Oriente aperire, ut tradit Alpinus; at Vero Du-
sectum seu siliquam frigoris vitandi causa foliis se in- ,,Vol Vere, ut Alpinus & Acosia scribunt, & miraculi loco habent, mihi cum aliis fabulam redolere ub
1 o. Nocturnam foliorum mutationem, quam nos somnum dicimus, multi fortasse sibi persuadebunt ex eo dependere,' quod die calor solis reddat folia &petiolos plantarum molliores saccidioresque, Unde plantae fierent magis patentes; & contra: foliis a frigore noctis coarliatis, plantae et ni coarctarentur, non aliter ac tempore fieri observamus autumnali,
dum FRIGUS teneriores infestare plantas incipit, ubi si iis soliis quasi sese obtogere solent, quod in Euphorbia Latii 'ri, Oo mo finiticino, Asclepiade cur 'fuvica, Solano habamens imprimis animad Uertitur. EU PHORBIA Loth ris des diffit autumno arcte ad caUlem folia, ut caulis foliis fere totus obducatUr. O mum fruticosum in frigidiore loco positum, marginem foliorum contrahit, & solia ad caulem reflectit. Asclepias curas' Dica itidem autumno, ingruen te frigore, reflectit arcte ad caulem folia inferiora. Solanum balinmense, inveterascente autumno, in loco
353쪽
frigidiori positum, ad caulem arcte sua soli a deflectit,
iisque caulem ab injuriis aeris defendit; quod Vero in hocce notatu dignissimum obsea Uatur, est, quod pagina solii sΓlperior non ad eXtra Vertitur quod ex folio depresso proprie .equi deberet sed petioli se ita inflectunt, ut pagina folii inferior eXtrorsum,& pagina superior, uti tenerior, introrsus flectatur, ut sic tegatur caulis; & quod plus adhuc admirationis movet, est, qUOd soli a meridiem Vectus, quae li calenti obvertuntur, sicuti reliqua quidem dependeant, paginis Pero non inferioribus, sed superioribus extrorsum flexis, ut quantum possint, sole adhuc calente, respirent. II. Somnum Vero plantat Um non unice tribuendum esse acri frigidiori, eX eo clarissime patet, quod eaedem plantae, in caldario licet calenti repostae, &. ubi idem diu noctuque si caloris gradus, solitis tamen horis somnum suum recuperent; h. e. Vesperi se contrahant, & summa aurora rursiis aperiantur, &quod notatu dignum est, quod hanc vicissitudinem Observent, sive operimenta fenestrae caldarii clausa fuerint, sive non, quod in horto Academico quotidie licet Uidere. Hoc certe meam & fortasse multorum aliorum admirationem auget, tam artificiose a Creatore constitutas esse plantas, ut easdem in machinis Videam mutationes, quas non nisi animalibus sensu & Voluntate gaudentibus competere Vide
12. Circa somnum plantarum hoc quoque obser-Vathim Velim, plantas illum, scuti animalia, dum tenerae sunt, a Vidius carpere, Rd Ultiores Vero minus somno indulgere; quare qui post me circa hanc rem plura e X primenta instituere cupit, icin pus ObserUabit Vernale, quod nos hac Vice facere non potuimus , qui adulta jam tum aestate de tali somno quid-q iam suspicari coepimUS.
354쪽
13. Primam hujus somni suspicionem N. D. pr. praebuit Lotus ornithopodioides, quae ex seminibus ad Ν. D. P. a summo nostri aevi Medico & Bolanico consummatissimo Dia. de Scuet ages, Professori Monspuliensi, mistis prodierat. Planta binos flores edebat, quas ubi N. D. P. animad Vertebri, constituit animo, statim admonere hortulanum, ut speetalem horum sorum curam ageret, ne quodam infortunio perirent; aliis Vero interVenientibus negotiis ad Ue-1peram usque distractus,' hortulanum tum vocabat, plantam illi commendatUrus, sed frustra quaerebantur flores. Dic sequenti flores iterum se conspiciendos praebebant, sed hortulanus ad vesperam usque aberat, tum flores se rursus abscondiderant & non inveniebantur, licet a Ν. D. P. & Hortulano summa diligentia requisiti. Tertio die flores sicut. antea comparebant, & hortulanus tunc accersitus no Vos
jam fores esse tuto sibi persuadebat, quoniam tanta diligentia praeterita vespera quaesiti fuerant. Circa vesperam hujus diei redibant iterum N. D. P. & hortulanus flores tam fugaces quaesturi, qui tertia jam vice disparuerant, multum tamen diuque requisiti tandem inveniebantur, sub tribus foliis, quasi sub tecto quodam reconditi. Hoc idem phaenomenon iteratis dein vicibus, vespertinis hori sobservavit S. D. P. quod di illi occasionem subministravit tranquillo vento tum ipsum hortum, tum caldarium, candeli Vel lucerna nocturno tempore perlustrandi, ubi eandem fabulam in toto fere regno vegetabili agi obser VaVit, prout Caput II. insta edocebit. 14. FOLIA plantarum aut smiplicia sunt aut compo ita. Composita imprimis maximeque dormiunt, quatenus ad se contrahendum aptissima; unde Vidςre licet, soliorum striinuram non esse fortuitam si Vetemerariam, sed a Creatore omni scio ad certum destinatam sinem. Animadvertimus vero, folia SIM
355쪽
modis Variare; nimirum, quod sint Vel comitet enlic, vel includentist, Vel circtim epientia, Vel demulo Niu-
1 exuta. I. CONNI TENDO sit somnus, quando duo solia opposita pagina superiore tam ardie ad sese mutuo applicantur, quasi esset Unicum folium, quo tenella germina futuri ramuli foliorum & fructificationis si ab hoc involucro ab injuriis aeris nodi urni conser Uantur. 2. INCLUDENDO, dum folia alterna, no seu se cauli ad pro Ximant, ut inter caulema folium in tutela ac praesidio lateat tenellus ram U-Jus sive 'op. 3. CIIRCUMSEPIENDO, cum folia,
alias horigon taliter posita, nocte su um erigunt Ur,
o caulem aut ramulorum apicem circumcingunt, in
indibuli formam figurantia, sub quo tonelli flores& germinantia folia, sarta tectaque ab omnique incommodo detrimento conservantur. 4. MUNlΕΝ-DO, cum folia suprema cum longis siti s , antea ho-rigon taliter patentibus petiolis, circumcirca dependent, formantque quasi fornicem, quo nec fores nec folia tenella infestare possit Ventus, ros, imber,
nec Vel alia damna exterius ipsis facile inferri. Folia COMPOSITA sub somno tenellam defendunt plantam, aut 1. seste CONDUΡLICA 'Ο. quando nimirum foliola sibi invicem, ut libri folia
adprOXimentur, stiperiorem suam tegentia paginam. 6. INUOLUENDO, quando foliola tantum apicibus connii eant, & inter se invicem cavitatem forment, ut ibi tenellus flos in tuto de icat. 7. DI VERGENDO, quando soliola basi ad proximentUr, apicibus Vero pateant. 8. DEPENDENDO, soliolis demissis, ne ros aut imber plantulum praUet, nec Ventiis concutiat. INUER si ΝDO & l ARl CANDO, ut tegatur tenerior solio lorum supersi Cles,& ipsi petioli communes a vento in Iribus procellis, quo defendant tr.
356쪽
sOMNUS PLANTARII l. CAPUT SECUNDUM
simplieia 4 Includentia. 4- 6.1 3. Circumsepientia. 7-IS. 4. Munientia. I 6-2Ι. Composita ss. Conduplicantia. 22-29. 6. Inx ol Uentia. 3O-34. 7. Divergentia. 3S-36.8. Dependentia. 37-4S. 9. InVertentia. 46.
1. ATRIPLEX hortensis connivet singulis noctibus supremis foliis, & intra paria foliorum suprema, nunc a situ horigontali ad perpendicularem erecta, includit tenellam plantam ad tempus usque flo
sursum dirigunt, ambo vero suprema arcte adunata tenellos flores condunt. κ 3 ALSINE media noctu soliorum paria supra petiolos basi approXimat, ut includant tenellum primordium ramuli; cumque par penultimum soliorum oppositorum longioribus petiolis gaudeat, hoc supra ultimum connivet & includit ramuli rudimentum. 2. INCLUDENTIA. . SIDAE ambo suprema solia, qti Ortam alterum majus est, nod tu suos petiolos erigunt, Ut melius adproXimentur, id vero folium, die hori-ZOntaliter patens, perpendiculare dependet ex eodem petiolo, ita ut pagina superior extroilum Verticalis dirigatur, pagina Vero inferior ad alterum folium
357쪽
proxime adplicata, se inter & id comprimit tenellam pullillantem plantam. s. AVENI A eandem obser rat omnino legem, quam Sidae. l6. OENOTHERA mollis 1 nocte stir sum tollit sua horizontaliter patentia solia, ita ut, flore adhuc non rite eXplicato, perpendicularia fiant, florem se inter & caulem arcte comprimentia, ut ibi tutus tectusque acquiescat; post faecUndationem Vero pera- . clam, amplius hoc fieri non observatur.
. MALVA teruviaria gerit folia lobata, petiolis longiusculis insidentia & patentia; ex alis vero soliorum spicam uni lateralem, foribus obtegentibus Jatus superius pedunculi erecti; ingruente autem nocte recur at peduncul Um deorsitim, petiolum Uero erigit, di folio amplectitur, tamquam manu, refleXam spicam, ut fores in sinu folii delitescant per tota nnoctem, conservati ab injuriis aeris, stupenda naturae pro Videntia. 8. IUA annua singulis noctibus erigit antea pa- entia folia in infundibuli formam, cujus sub praesidio protegitur tenella planta ab externis injuriis, ne ibi laedatur, ubi partem nobilissimam sit proditura 9. PARTHENIUM ij a ter ophorus e tantum quantum cum priori huic intercedit discrimen, ratione foliorum suorum tam frequenter di Visorum, suam tamen sub somno cognationem cum illo conspiciendam praebet, erigendo eodem modo suprema stia folia, iisque tenellam plantam circum sepiendo.
1 o. MANDRAGORA foliis deo die patet, Ut
sores pateant; noctu vero folia erigit ut stores non conspitiantur. I
358쪽
1r. DATURA Stramonium surstim tollit sub nocte patentia sua folia, inprimis suprema, ut partes fructificationis undique circumcingant. 12. AMARANTHUS tricolor: folia summitatem caulis nocte circumcingunt, ut ipso caule prominentiora &ba latere & supra defendant. 13. AMARANTHUS cruentus magis folia at- Tollit, quam alia quaevis Amaranthi species. 1 . CELOSIA crisata eodem ac Amaranthus modo dormit, sed non; tam frequentibus ac ille ad supremum apicem foliis instructa est.. II. BIDENTES noctu erigunt opposita sua solia.
. MUNIENTIA.16. HIBISCUS Sabdari a supremas petiolorum
extremitates, die erectas, nocte reflectit, ita, ut fo-1ium die horizontaliter patens, nocte perpendiculare scuti instar dependeat, sed rigidum nec laxum. Haec folia, sicut totidem scuta, circumcirca tenellum caulem cingunt & defendunt.
17. ACHVI ANTHES a spera peculiarem habet dormitandi modum, quod suprema scilicet adhuc tenella soli a nocte decussatim ponantur pateantque, die
IMPAIIENS Noli tangere noctu dormit soliis dependentibus, petioli S laXiS. . . 19: SIGESBECKIA orientalis reflectit nocte folia rigidis petiolis, & format fornicem pro tenellis germinibU8.eto. MILLERI A quinqtie lora leges Sigesbeckiae , in dormiendo obserVat. 23. MALUA scario ab odii ad ultiora noctu deorsum sectit, ut apice tangant inferius ramum.
359쪽
qq. BAUI INDE soliis adhuc teneris, ambo eorum Jobi sibi invicem applicantur, ita ut eorum pagina altera alteram contingat. s. HYMEN EA Courharit; ambo ejus solio Ja, dum adhuc teneri Ora sunt, tota nodie adtinantur, ut qUasi UnUm esset, conspiciatur folium, unde etiam F. D. P. in Hori. Clissori. 484. nomen ei dedit. et . LATHURUS odoratus & plerique alii, noctu non solum ambo foliola arcte complicant, Verum etiam eorum apice S Versus caulem inclinant, situ longe alieno ab eo, quem de die gerit. sis. COLUTEA arborea foliola erigit, ut per paria adproximentur, impari demum transversaliter
26. COI TE A fruticosa sub somno foliola 'oblique sectit versus occidentem solem, & soliola magis canaliculata reddit, Versis caulem erecta. 7. PIEDVSARUM coronarium erigit singulis noctibus petiolos communes, & foliolis lateralibus ad superius latus conniVet, impari Vero trans Uerso S. erecto seriem claudit. 28. PSORALIA pinnata item petiolos communes crigit cauli obversos, & foliola per paria adpro
29. UICIA Faba singulis noetibus foliola ele-
at, ut per paria coadtinentur.
6. INUOLUENTIA. o. TRIFOI IUM re usinatim sub somno erigit sfolia' iisque capitulum forum, eX ala folii prodiens, undique comprimit ad caulem. 3I. Tici FO AI incarnotum connivet soliolis sursum Versis, iisque complectitur spicam & pedula
360쪽
culum prodeuntem fere uti praecedens, & sic tenellum florem tegit, involvit & defendit. q. MEDICA GOpo , mori his eodem sere modo, ut praecedentia Tri solia, conniventibus soliolis includit flores, ut in tuto sint. 3. LOTUS tetragonolobus petiolos communesve us caulem incurvat foliolis inflexis, iisque amplectitur tenellos ramulos floresque, ut undique obtegantur.
34. LOTUS Orm hopolim ita dictusos&adscendentes ramulos ad terram deprimit, & pedunculos, die erectos, versus terram inclinat; haec planta sub floribus gerit tres bracteas seu soliola floralia, die patentissima, ut flores fere iis insideant: noctu vero primum connivet foliolis hisce lateralibus supra sores, tertio s. impari soliolo, tecti instar,. lateralibus imposito; idque tam artificiose, quam antea Cp. I 2. monuimus; ita ut qui noctu flores plantae quaerat, summam adhibere debeat diligentiam.
& coeruleo, peculiarem sibi positionem habent, foliolum nimirum impar, alias horiZontali ter patens, Verticaliter ita constituit, ut margo alter caelum, alter vero terram respiciat, foliola vero lateralia immutata manent, quo fit, ut haec solia in aere firmiora constent, nec tam facile a procellis agitentur.
6. TRIFOLIUM Mesilottιs italica priori satis
convenit, eo tamen discrimine, quod foliola lateralia, licet quoque Verticalia fiant, pagina tamen eorum in serior eXterior fiat; ad basia vero arcte coarctantur, ut procul dubio Ventis minus agitentur, mi