Cristophori Ehemii ... De principiis iuris libri 7. Quibus iurisprudentiam arte, methodo, ordineque tradi, propriisque finibus circumscribi posse, dilucidè ostenditur. Cum rerum & vocum indice locupletissimo

211쪽

pub.4 ciuitas, est quaedam societas, eaque persecta,atque ex variis partibus ad felicitatem ciuiumq; inter se retin edam tranquil litatem necessariis composita quarum va-etia compositio atq; ώαλογία seu compara tione ea continetur, corpusque humanum quadam similitudine in partium numero, earumque constructione imitatur Partes enim corporis humani duorum sunt generum aliae sunt primas, quae&simplices homogeneae, ceu sim is es appellatur. quod partis&totius idem sit nomen; aliae secude, qui compostq&heterogeneae,cuius partes totius nomine non continentur, philosophisvi medicis dicuntur.Priores stiunt,Veluti caro, neruus,os, vena arteriam id genus reliqua posteriores,ut caput,pes,brachium, lingua, digitus, dic ut enim carnis par ca ro .nerui neruus,ossis os,venq&arteriae paro tes, venae 3c arteriae dicuntur,ita brachii vel

digiti vel capitis pedis partes, totiusque

circunscriptione ac nomine minime coni nentur. In repub. ergo in omni bene co-

posita ciuitate similis sane partiu ratio obseruatur: etenim aliae sunt simplices ueri 'mae, aliae ex his compositae. Compositae,ut domus & vicinia, quae partes dissimilares Morganicassivulitudine imitantur. Simis

plicea

212쪽

plices, Ut maritus, uxor, liberi possessio, quae similes dc homogeneas, ex quibus priores illae gignuntur. Neq; enim domum: Viciniam,pro lignea aut lapidea illa structura, vicorumq; amplitudine& via luconcipimus, sed iis quae inhabitantium como, da&conuenienti multitudine rebusque uti Iibus.&ad bene beateq; vivendum necessariis ac opportunis sunt instructa. Porro a tem has esse veras: proximas cuiusque rei pub partes, non tantum ipsa experietia, sectoc ratio comonstrat:recteque ab Aristot ciuitas lib. I. Oeconom descripta est, esse multitudo domorum, agro iecuniis sussici enter abundans ad bene beateque vivendum. Quod ex eo manifestu esse inquit, vis compotes horum omnium esse nequeant homines, statim societas contrae diffoluatur. Disciplina ergo quae his partibus com positis praeest, domusque naturam, partesqι singulas coseruare custodireque nititur,ceco nomice, quod rei familiaris cura gerat,appellatur.Ex quo id liquido patet, rem familiarem priorem esse&tempore dcgeneratione republ. cum opus&pars ipsius sit reipub quemadmodum & disciplina oeeonomices,disciplina resp.Quod si igitur domus, ,

resp. ac disciplina economica ciuilis ac rei-

213쪽

pub scientiae pars est eiusdemque artificis opus Mossicium est,totius& partium natura facultatesq; conreptari; nulli sane dubii est quin futuro legislatori aut politico, totius rei familiaris status,eiusq; disciplinae ratio. atque cognitio habenda sit. Rursusque, quoniam, ut nuper dixi res familiaris eiusq; scientia republ. prior est, certe necessario eius quoque cognitio, reipub dici uitatis notitia mantecedere debet. Ex quo efficitui t&legislator,ipsiusq; interpres Iureconsultus, dia

simpliciter quicunque ad reip. gubernacul

Vocatur, non nisi bene cognita re familiari

eiusque administratione, recte suo officio sungi possit. A in praeclare dici solet, neminem rempub recte gubernare posse, qui rei: familiari ac propriae domui prius imperare,

non didicerit. Iam verbit ex multitudine domuum, familiarum conficitur ciuitas. ita ex personisin rebus,domus Et quem admodum felix&beata tum essicitur ciuitas,cu& singulae domus familiae omnes, ita sunt constitutae comparataeque, ut ad Otius felicitatem constituendam tranquillitemque conseruandam sint idoneae: opportunae vita domus, quae personisin rebus constat, non nisi adhibita conuenienti cura ac disciplina,nunquam constare, aut coseruari

214쪽

uari poterit Perinde enim in his se res habet, ac in corpore humano, quod tu cumum

sanum appellare consuevimus,cum singulet eius partes sanae sunt ita dorem pubLΛdomum felicem & tranquillam non hi si eam dicere licet,cuius etiam singulae partes tales sunt Finge enim aut domus&familias,aut personas in domo, ita esse dissolutas atque perturbatas ut neq; habeatur ratio imperadi nec parendi, nulla sit officiorum4 auxiliorum comunitas, nulla consuetudo vita itaque permixta: confusa omnia, Vt neq; l gibus neque doctrinis, bonisve consuetudianibus locus sit ullus, sed avtvi,aut metu,aut dolo, malisve artibus gerantur omnia:quis tandem reipub aut domus,quam felice appellare possis,status futurus erita Finge rursus omnes corporis humani partes, aut saltem aliquas ex his, mala intemperie, aut alio quouis morbo ita infectas, ut ad totius usum paru vel nihil conferant , anne sanum id dicere quisqua poteritisane Ut tum εν tare aliquem dicimus,chmvel minima eius pars vel particula morbosa est sinu autem non nisi tum,cum recte valentinum officio funguntur partes omnes: ita rempubi aut domu eam infeliςemoperturbatam appel

lamu , ius aliqua pars vitiosa est econtra

215쪽

beata tranquilla, cuius membra inter se consentiunt conspirant, eaque ratione singula administrantur, geruntur omnia, tvnum quoddam omnes,4 variete illae videantur esse partes, eadem velle&sentire omnia. Itaque ut ad rei familiaris administra itionem oeconomice,ita ad cuiusq; priuati personae institutione doctrina de morib qvs Ethice appellatur,adinvcnta est ea enim in omni actione, quid honestum, quid utile, quid fugiendum,quidve expetendum &se- quendum sit, demonstrat,eademq;& actionum humanarum prima principia inuestigat, honesta tis itilitatis causa, ratio nes inquirit,& inuentas ta examinatri per Pendit, examinatas legislatori & ciuili phis sosopho subministrat. Vnde non sine ra. sione ab Aristor potistima politicaseu eluitu facultatis ρι ri, vel rincipia primo magnora Nora appellatur eum enim nullus in reb.

ciuilibus quippiam laude dignum efficere queat, nisi prius qualitate aliqua praeditus, honestique appetens sities honestum esse nihil aliud sit,quam virtute praeditum esse,e- iusq; contemplatio ac moderatio ad ethica perti neat proculdubio ciuilem politicum moralis philosophiae praeceptis, priusquam

ha domus vel reipub adnutastinuone studium

216쪽

dium suum conuertat, imbutum esse oporet et, quippe cum totius cognitio ex partium notitia habeatur.Qu'd ergo disciplina de moribus parso principium est ciuilis facultatis, tum quia bonos ciues reip. ciuitati subministrat, tum quia veras honestatis de utilitatis rationes perquirit, & actionu humanarum ac ciuilium principies opportunitates ostendit, omnium denique rerum occasionei momenta perpendit, necessario colligitur,legi statori, cuique politico viam, siue Iuris, iustio iniusti holitiam quod proprium est Iureconsulti profiteatur siue

iustitia,ut magistratus, administreti tu atur, huius moralis disciplinae scientiam no solum esse utilem,sed etiam quam maximEnecessariam,atque in hunc modu studio iuris de iustitiae coniunctam,ut est oculus corpo Ti.&mens animo. Nam ut corpus sine oculo videre.aut animus sine mente veru cernere non potest, ita nec legislator aut I. C. sine notitia actionum d virtutum, causas, principia legum recte sine errore intueri potest. Atque hoc est quod Vlpianus ait,lu simam nos colere, quia bonie, qui notitiam profitemur, aquum ab ini quo separantes liacisum ab illicito discernentis , bonos non δει--tulaenarumvorumetiam pra mιorum

217쪽

quot exhortatione Uycere vienter o veram ni lassor philosos hsem,nansimulata Uectantis. Veram eam appellat , quae non in ociosa iusti iniusti contemplatione,sed in astione,quae ad usus utilitatesque hominum dirigitur,quaeq; ex veris iustitiae sontibusvi non simulatis oritur,consistit.Itaq; initio statim primum iuris praeceptum esse Trionet,ut honore tuamsi honeste autem vivere nihil aliud est, quam secundum vi tutem viveres; cuius honestatis causas rationesque aperit ethicus. Huic sententiae in

De legibus libro subscribit etiam M. T. Ci--cem, qui Iuris praeceptari initia ex intima philosophia repetita repetedaq; esse censeti osq; qui aliter urisprudentiam docent attigad potius quam iustitiae vias tradere M

bitratur, Quae sententia vera est,& Veterum Iureconsultorum scriptis consentanea.

CAP v III. orisprudentiam sine notitia praecedentiumfacultatum cognosci nonposse.

Posita ergo atqι constituta hae resolutio-nriduo iam manifesta sese pronunciata Gobis offeriit:quorum primu ad id spectat, utquem ordine nostra Iurisprudi a inter

218쪽

raeteras eiusdem generis artes ac dilciplinas sibi vendicet, intelligamus. Alterum eo pertinet, ut quae artes atque scientiae futuro Iureconsulto discendae stati perspectum habeamus. Vtrunque profecto ut plurimum. continet delectationis,ita veram huius a

tis&non simulatam scientiam affectanti. summopere cognitu est utile ac necessaria. Quod igitur ad primum attinet id sine ci trouersia statuendum est, Iuris ciuilis disti plinae cognitionem sine politices, oecono imicesðices notitia haberi minimepos

se, tum quia hae disciplinae sunt partes principia Iurisprudentiae tum quia suppe

ditant rationes&causas actionum &ho nestatis sontes aperiunt. Res autem tuni

cognoscere ut Aristot.ptimo Phys thyar

bitramur, cum earum causas, principia de

elementa cognoscimus .Quod si sunt prin-eipia, ut ex resolutione demonstratum est necesse profecto est eadem esse priora prio ira inquam ordine doctrinae, hoc est, prius necesse est ea doceriae cognosci, ipsa Iuris- prudentia. Ita enim naturacomparatum esse videmus, ut in omnibus iii rebusauincientiis, artibus, quae ultima sunt incoignitione: resblutionciniora sint in actio .

neo compositioire .ciam a res i.

219쪽

enim& compositio ut in posteriori huius operis parte dicam' contrario itinere progrediunt ur prior, a fine ad principia prima excurrit inueni edo posterior ab iisdem inuentis, docendori componendo ad extremum&vltimu finem progreditui: quod in rebus artificiosis licet satis euidenter intueri utin arte aedificadi artifex enim qui domum aedificare instituit, prius naturam eius contemplatur quam ad operat nemst accingat. Itaque initio, contemplando mente atq; animo scopum seufinem cuius rei gratia aedificaturus est,concipit, conceptumque in prima sua principia dissoluit i

Edificaturum enim se ideirco arbitratur,Vt ab aeris intemperie vetorum: imbrium, calorisvi frigoris,caeterarumque rerum e trinsecus adiacentiumincommodissessi, que omnia defendere ac tueri possit Proposito hoc scopo, inquirit eius principia causas, quibus eundem actione postea adipiscaturi ae primum quidem, nullam rem id commodius praestare posse, quam tegumentum,ratione experientia cognoscit.

Sed quia tecti seu tegumenti moles per se consistere, eoque cui firmeae selide innitatur, carere non potest, idcirco fulcimentis

220쪽

telligit. Iam vero quia 6 parietes tum per

se,ut iniurias omnes arcete Valeant, multum firmariaentiri virium habere debent, quod nunquam ulla vi labefactari Hocove unquam dimoueri possint,tum praeterin se grauissimam ac ponderosam tecti molem constanter sustinere , idcirco fundametum&basim , quae totam hanc machinam ac domum sua firmitudine sustineat, necessario requiri animaduertit. Sed ut eadcin basis apta sit descommoda ad sustinendam molem, diutissimeque coseruetur,dolis mobilis permaneat. fossione terrae,in qua quasi radices more plantarum agat, cuique fir missime hqreat,utilem ac necessariam esse,

hoc quasi syllogismo aeratiocinatione col- ligit. Fossio ergo est ultimus sinis&extre- anus huius contemplationisin resolutionis,quae postmodum in actione, hoe est,in ipsa aedificatione sit primum principium;

quemadmodum initium contemplinioniant vltimus & extremus sinis in actione ει compositione,in quem dirigitur,4 in qu , quiescit artificis operatio. Etenim initio aedificator molitur telluris fossionem, deinde iacit fundamenta futuri operis, mox struit parietes, tandem parietibus imponit

Maum, quo imposito, assecutulissuum.