De vulneribus sclopetariis : dissertatio inauguralis chirurgica ...

11쪽

minem, qui eum emiserit, Vulnerare posse. Caput et thorax hominis formam habent cylindra eam; inde evenit quoque, ut globus latus unum frontis seu pectoris

seriens, Saepe inter Ossa et cutem usque ad latuS contrarium percurrat neque organa interna vulneret. Hae gres sine dubio resistentiae cutis adtribuenda eSt, quae, quum maxime elastica sit simulque firma, globo resistit atque ejuS cursum extrorsum declinat, ita ut ille lineam diagonalem inter motum primitivum et declinatum se quatur. Pari modo omnia corpora uiastica globis resi-Stunt, uti VeStimenta, praecipue lanea, partes corporis quas circumdant aliquantum tuentur.

Similiter observatum est, globos, qui jam mulium celeritatis amiserint, oblique superficiei rotundae ut seniori

accidisse, procucurrisse, et dum Vehementes contusioneSet commotiones effecerint, conSpicuum Vulnus non reliquisse. Tales ictus stringentes nominati sunt Lust streisschiis se, credentibus multis vulnerationes illas effici per aerem globo compressum. Sed et hoc sactume resistentia cutis et ex impulsu, a superficie corporis ad partes internas translato, eXplicandum eSt. Tertia denique causa, de qua pendet effectus globo

rum, eorum magnitudo ac materia est.

Vulnera Sclopetaria, quae sagittis, Sabulo, aqua aliisque rebus inserri possunt, hic pertractare nolo, Sed tantum quae globis facta sunt. Globi sunt ferrei, plumbei, lapidei, aenei; quae eorum sit materia, generaliter nil interest. Plurimae praesertim Europae nationeS rotun-

12쪽

dos et laevos hahsent globos. Globi e selopeio emissi Ulintenkuget n) penetrant partes afflictas, dum globi tormento missi Kanonen Luget n) eas obterunt et lacerant. Fragmenta abrupta globorum majorum, qui cavi et pulvere pyrio impleti sunt, ut pyroboli sBomben) et pilae

pulverse nitrato impletae Granaten), similia vulnera Sucundum magnitudinem et sormam efficiunt. Emboli majores serro secto et pulvere pyrio impleti Kartatschen)simile officiunt ac globi tormento missi. Vulnera minima facit grando plumbea Schrot), cujus globuli divergenti tractu moventur, itaque permulta vulnera faciutit. Nonnullae nationes utuntur globis serreis, binis pertica ferrea junctis, ut milites nautici anglici, Seu per globos fila ferrea trajiciunt, seu globos contundunt oblongos etc., qui globi omnes vulnera majora et perniciosiora reddunt.

Vulnera selopetaria magnam similitudinem habsint cum vulneribus quassatis, attamen ab illis et ab aliis viii. Deribus distinguuntur per majorem conquassationis et lacerationis gradum. Parietes et margineS Vulneris Summopere debilitati sunt ut partes circumjacentes vehementer percUSSae. Ceteroquin conquaSSatio maXima videtur,

si globi omnem quidem adhuc vim habent, attamen jam e longinquo veniunt; talem effectum praesertim globi tormento miSSi praestant. Globi minores e propinquo missi saepius vulnera laevia sectis similia faciunt. Vulnus selopetarium plerumque in toto ambitu crusta

13쪽

tectum est, parietes gangraenesciant et repentina permagnaque globi vi omnis vita statim exstinguitur. Haec crusta autem nequaquam ex UStione facta est, quamquam tertio ejus gradui simillima est, nam nec in tubo scio peti nec in tractu per aeres globuS tantopere eXardescit, ut ustionem efficere possit. Hoc jamdudum etiam Ambrosius Pareus demonstravit, quippe monuit globum per medium pulveris pyrii acervum tranSire poSSe neque illum incendere. Vulnera sclopeiaria aut penetrantia sunt et canales sormant, aut contusioneS Sunt cum destructione partium internarum, ubi cutis integra esse poteSt, aut magnae corporis partes abscissae sunt. Globi qui in corpus intrant aut ductum sibi saciunt cum ostio uno, in cujus lando globus haeret, aut per corpus penetrant, ut OStia duo videantur. Ostium aditus saepe SatiS regulare est eandemque habet diametrum quam globus; margines intus inversi et plerumque magis quassati Sunt quam margines ostii

exitus; illud ostium exitus semper minus regulare eStatque margineS eXtra eversoS, minuS conquaSSatos et iniquos habet. Illius ostii diametros major est, quod globus jam multum de vi sua tum amisit. Canalis hujus

vulneris ob inaequalem telarum contractilitatem et mutationem in positura vulnerati plerumque curVUS eSt. Haud raro factum est, ut globi, tamquam circino circumducti, nervos, vasa, tendines, OSSa cinxerint. Haec

res explicatur per legem physicalem, ex qua globus incidens in eodem angulo repellitur, in quo incidit; si igi-

14쪽

tur globus jam languidus duris aut elasticis corporibus . incidit, resistentiae cedit, itaque a cui Su suo secundiamiliano logem declinatur. Si foramina duo inveniuntur vulneris selopeiarii, seret Semper globus e corpore egreSSuS est et contra si unum itantum Ostium adest, plerumque in organiSino adhuc Ver satur; interdum autem globus vestimenta ut saccum in vulnus propellit, ut in exuendo vestibus globus simul olabatur. Globus ossibus incidens interdum nil nisi contusionem facit, quae quidem pernici OSa est, quod Saepe perio-steum inflammatur, em Oritur atque os necroticum fit. Globi 'languidi saepe plani redduntur, si ad ossa affliguntur, aut paullulum in ea penetrant et sic in cuneantur, aut diffinduntur in ossibus ut fragmenta quaedam remanent, aliis elabentibus. Fere semper autem diffringituros asilictum et fracturae quidem simplices multo rariores Sunt quam comminutae. In ossibus tenuibus et latis interdum foramina regularia et rotunda inveniuntur. Ab ossibus crassis, ut a tibia, Saepe particulae detruduntur, quae poStea regenerantur. Si pars membri alicujus abrupta est per globum, Superficies vulneris iniqua, cutis retracta eSt, et truncus ossis diffracti prominet; tumor vehemens advenit ac per totum membrum expanditur. Dolor plerumqu0 ab initio exiguus est, ut Saepe Vulnerati tum demum vulnus animadvertunt, Si sanguis prο-sunditur; ceterum aliquo tempore post, ubi inflammatio

15쪽

incipit, dolor semper erumpit. Sanguinis profusio itidem ab initio parva est, quod vasorum ostia conquassata Sunt crustaque ea claudit; si vasa majora laesa sunt, ab initio quoque haemorrhagiae vehementes accedunt, quae postea semper apparent, Simulac crusta, die quarto seu quinto per suppurationem detrusa est. Attamen aliquid sanguinis semper ab initio in telam cellulosam partium vicinarum infiitratur, quod ecchymosis nominatur. Illa per

nigricantem et marmoreum cutis colorem, per desectum omnis caloris, per tumorem et plertimque per eXstinctionem SenSationis cognoScitur. Tumor vulneris sciopetarii Semper permagnuS, partim exoritur a Sanguine consistento

in partibus quassatis, partim a congestione passiva existente. Organa vicina frigida et torpida sunt. Effectus vulneris selopetarii amplectitur plerumque totam partem corporis, in qua laesio est, adeoque interdum omnis afficitur organismus. Paullo post laesionem acceptam vulneratus languet,

plerumque animo linquitur, horror eum persundit, lacies pallescit, pulsus parvus et debilis sit, vomituritiones, ips0 vomitus incedunt; febris traumatica solet incipiente suppuratione die octavo Seu nono apparere.

In partibus mollibus color griseus, ecchymOSes, Sugillationes, tumor vulnus sciopetarium designant. Inflammatio, quae mox surgit, saepius per auxilium promptum vitari vel saltem coerceri potest, quamvis qUO-que si negligitur celeriter in gangraenam transire minetur.

Suppuratio solet ab initio copiosa et ichorosa seri et

16쪽

pus aere incedente facile corrumpitur. Quando multa iorgana si brosa violata sunt. accedit tumor, qui male eVe-nire potest. Tegumenta enim fibrosa, quae parteS alias circumdant, eas constringunt, itaque lacillime gangraenam i adducunt.

COMPLICATIONES.

Inter fr0quentes et perniciosissimas complicationes est gangraena nosoco mi alis, quod nomen ineptum est, quia haec gangraenae species non solum in nosocomiis invenitur. Aer putridus, latrinae in propinquo, immunditia, humiditas rius origini lavere videntur, ad quas quidem res dispositio propria accedit, quae a natura Vulneris dependet. Vulnera conquassata praesertim ad gangraenam illam inclinant. Inflammatio vulneris in OX ve-h0mentissima fit, dolores et tumor crescunt; superficies vulneris cana fit et massae glutinosa se instar cerebri d0-

ponuntur, quae sa0pe in telam cellulosam et in alias partes profluunt, ut adeo accumulationes earum in organis nobilibus lateris vulnerati videantur; et plerumque Systema Serosum afficitur, rarius mucosum. Calor viX ferri potest, labris acerrima et persecta insomnia vires apgri consumunt. Vulnera illarum partium praecipue, quae arctius vaginis fibrosis cinguntur multosque habent ner- VOS, a gangraena nos oconatali facile afficiuntur. Suppuratio quoque hic commemorari potest. Pus enim saepe accumulatur in prosundo, fistulas format perniciosas, quarum curatio dissicillima est. Interdum etiam

17쪽

pus reSorbetur atque vehementes plerumque lethales phlebilides movet. Huc pertinent denique metastases puris ad pulmones, hepar aliaque organa maximi momenii, quae frequentius inveniuntur et subito mortem adducunt. Complicata sunt vulnera selopetaria porro cum fracturis Ossium, quae complicationes perniciosissimae sunt, quod non solum parteS quoque Vicinae plerumque laceratae sunt, sed etiam sere Semper os ipsum prorsus di- cissum est. Inflammatio vehemens apparet in tota parte lae8a, copiosa purulentatio accedit, fragmenta ossium d0- nudantur et a necro si corripiuntur. Ad hastu accedit saepe haemorrhagia ex arteriis, fragmeniis ossium seu pure violatis. Fragmenta ossium per globos abrupta necroteScunt, itaque corporum inStar alienorum agunt, suppurationem procreant et fistulas formant. Quamdiu necrosis in ossibus adest, extremitates eorum fractae conjungi nequeunt, sequestribus autem remotis neci OSique Sanata, consolidalio et calli formatio incipit. Saepius quoque sequestres remanent et a callo circumdantur, qua re membra deformantur, fistulae nascuntur et Sustinentur. Tum inter complicationes maxime metuendae Sunt haemorrhagiae, praesertim secundariae. Ab initio illast plerumque non admodum profusae sunt, nisi arteriis majoribus violatis. Sin autem crustae ustionis, quae lumina arteriarum obturabant et obliterabant, per Suppurationem extruduntur, Saepius vehementer Sanguis prosunditur.

Istae profusiones die quinto ad decimum sere

Semper

18쪽

sino ullo indicio auudduro solent. ergoque u O magiis p0riculosae Sunt. Interdum evenit, ut, arteria cUm Vena sua adjacente

locis contingentibus, violata, inter ambo VaSa communiicatio fiat et sanguis ex arteria ipsa in venam transfluallitaque aneurysma sarieOSum oriatur. Cum tetano quoque haud raro vulnera sui Opetari. complicantur, cujus exitus plerumque lethalis est. Cavisae praedisponentes adsunt, si corpora aliena in organi librosis remanent, si nervi violati neque prorsus dissectsunt. Itidem nocent omnes vehementes animi motus medicamenta excitantia, Vermes in tractu intestinati. Occasionales causae sunt tetano frequentes temperationi

frigidae cum calida vicissitudines; qua re in regionibui topicis calidis, ubi haec causa frequentissima, tetanuquoque frequentissimus est. Incipit tetanus per horripilationes et leves spasmos, quos sensatio rigoris Sensin aucta sequitur, denique omnes musculi vehementissimi corripiuntur. Aut originem ducit a vulnere ipso, aut quo frequentius, musculi constrictores pharyngis primo afficiuntur, ut primo dysphagia, tum trismus, postea cetera hujus spasmi species vulneratum in statum miserum conjiciunt. Dupuytren et alii tetanum saepe vulneruucicatris attonem sequi viderunt. Erysipelas quoque passim ad vulnera sciopetarii accedit. Prodromi sunt horripilationes, febris interduircum deliriis, tum cutis levem ruborem roseum accipito edema accedit, tela cellulosa subcutanea calida fit el

19쪽

intumescit. Plerumque vomituritiones et vomitus ipse, adveniunt. In capite videtur erysipelas, quod phlegmone dis-HSa nominatur seu phlegmone erysipelatosa. Sedes ejus est in tela cellulosa sub apo neu rogibus sita. Horripilationes, dolores capitis, vomit uritiones, vomii US plerumque antecedunt. Simul observatur magna bulbi capillorum sensibilitas, tumor oud quia tolles, flabris cum deliriis. Septem aut octo diebus post fluctuatio incedit set inci- ione saeta ing0ns copia puris so0tidi cum telae cellul0

ae gangraene8centis masSa evacuatur. Suppuratio pro- susissima sit si vulnerati moriuntur aut eae exinanitione virium, aut ex haemorrhagiis, aut ex inflammatione paritum cerebri acuta. Post mortem inter arachnoideam et cerebrum puris ei fluvium invenitur, dura mater a lamellacranii interna resoluta est, perieranium deletum, OSSanecrotica sunt; cutis tantum et tela cellulosa sub cuianea integrae reperiuntur. Inflammationes quoque organorum internorum iraumaticae hic nominandae Sunt. Gravis momenti complicationes Sunt vehem0ntes animi affectus, ad quos accedunt OmneS reS adverSae, quae an

bellis vulneratis contingere possunt, inopia cujuSViS generis, auxilii medici, tempestas infausta, transvectio mala et longinqua etc. Hae res Omnes Vulnera, per Se quidem levia, gravissima adeoque lethalia reddere poS-

sunt.

20쪽

Prognosis vulnerum sciopetariorum, Ob Vehementes et local03 et universales impressiones, prior est quam aliorum. Rationem praecipue habui dignitatis pariis lae-Sae: quo gravioris momenti illa pars est, eo infausti urprognosis; porro quo majuS Vulnus eSt, eo pejor progn0sis. Quin etiam confert aliquid et aetas et constitutio et vitae propositum et anni tempus. Complicationes deteriorem reddunt prognosin. Respiei debent quoque res eXternae vulnerati et virium Status, quod meliorem pro-gnosin concedit adolescolas quam senex, integri habitus quam corrupti etc.

THERAPIA.

Curatio vulnerum scio petariorum ut aliorum vulnerum duplex est, localis et universalis, cui additur curatio complicationum graviorum. Curatio localis partibus vulneratis adhibetur et exinde indicationes div0rsas proponit. Chirurgi veteres crediderunt necessarium eSSe quodque vulnus Selopeiarium per incisiones in vulnus simplex immutari, ut Inertiam eorum nervosam minuerent et sormam sistulosam meliorarent. Sed vitalitati vulnerum hae incisiones parvi pretii sunt, quod nec inertiam statim tollunt nec inflammationem praecavent. Dilatatio vulnerum semper violatio eSt, nec Sine periculo, vasa et nervos Violare, cava corporis aperire, dolores, febrem, Spasmos adducere pot-