De dysenteria : dissertatio inauguralis medica ...

11쪽

ldisseulialem intestinorum osse Munt, subrem annuam

ad intestina conversam. Qua tamen notione recen

uiam perducit silui, dyseniuriam esse inflammatiomem intestini recti habe udam, quae pertinere usque ad intestinum tenue possit. Qua uium quidem meditatione assequi et aliquo rerum medicarum UAuexperientiaque circa hujus morbi naturam eruere mihi contigit, dysenter iam inter et synoesiam ma-txima similitudo utilii tui ei cedere videtur. Vix operae pretium est hic commemorare, qua S cunque partim vanas et absurdas, ut in aliis morbis ita et in hoc peculiari valoiudinis adversae genere Specieri e Xcogitaverit superioris acta iis subtilitas. Sic diu viguit multorumque plausum tulit dysenteiriae in albam, rubram, i. e. muco fiam et Sanguiu Oleuiam) et siccam divisio, manca illa et prorsus in- millis. Magis jam laudandi sunt, quibus ad reperiendam medelam, morbi genium intuentibus , dyse uteriam symplicem, insani maioriam, biliosam, putridam et malignam discriminare placuit.

12쪽

Haud tamen magnae frugis, scd admodum exi

giti usus potius censenda est dysenteriae chronicae

et acutae, sebrilis et non sobrilis, quarum illa iterum in continuam et intermitientem sive periodicam hanc quidem Forti et postmodum Cons bruch inopidem in Ravensbergensi observaruni) dilabitur, nec non opidemiae ei sporadicae distinctio. Optimam sane dividendi rationem ebura cieris diversitas in- .

flammationis exhibet. Secundum hanc irps dysen ieriae species, inflammaioria, gustri cu amplissime sic dici a) et nervosa dijudicari debent. Aelio logia. In dysenteriae causas generati mirererri debere, quaecunque canalem inlestinatem aut directe niti in directe assiciani, neque solum motus peristallici et excretionis alvinae laedant vel periurbent Ordinem, sed etiam, licet mero localis suerit prima assectio, per nervorum consensum febrem aliaque adducant sympio mala, hoc jam morbi ipsius

patet ex decursu atque indole. Inter varias cPusas dysen ieriam ossicientes constituito epidemia primum obtinet locum, qua propter eam maxima e X Pario epidem iam Observavimus. Vera dysenteria sempersere sub uesialis finem aut ineunte autumno Seseo Stendit, acre non raris tempora iurae mutationibus exposito: ium temporis, quum calorem vehementem

cito frigus sequitur, aut dies calidi, noctes vero ge lidae regnant. Quare hoc quoque tempore rusti cos potissimum dysenteria assectos invenimus, quippe isti coeli vicissitudini frequentissime subjecios, idemque in causa esse videtur, ut in regionibus

13쪽

tetonae torridae, ubi illae subitae naui alio nos crebrius intrant, do senieria quam saepissime Obvia sit. NO-cet autem, teste Pri ii glesi ο, tempestas non tam pluviosa quam potius nebulis insecta. Quum autem

non solum autumno, sed etiam aliis anni tempori-ibus si igiis et calor saepius aliernent, mi a Sina quod-idam necessarium est. Perfrictiones praecipue inserioris corporis pariis et ira uspirationem iurbatam frequentissime do senisti iam sporadicam producere constat. Exhalationes palustres aliaeque aeris corruptiones atque aqua putrida in cauΝis numerandae sunt, quae Si dysenteriam non genuerint, eam certe graviorem reddunt, praesertim quum aliae cauSaecum illis concurrunt. Ideo in castris humi dis, re- ionibus paludosis, locis obsessis et D OSO conatis ae

ro iis repletis dysenteria saepissime grassa iur, etsi

momentum causale Sit minimum. Praecipue autem

commemorari debet victus, iam copia quam indole incongruus atque vitiosus. Vice quidem versa quandoque, maxime iamen pluribus momentis consociatis,' morbum nostrum adferre potest alimoni O- um bonorum nimisque vel stimulantium, vel primari vias Obstruentium, usus intempestivus aut justo liberalior. Hoc vero longe prior est fames ingesto xumve pravi ius, quarum rerum alterutra sola jam sufficit ad dysenieriam producendam in corporibus nil eo sanissimis. Hinc morbum nostrum crebro Obsidionibus et uti nouae caritati comitem sese adjuti aisSe observatum est, praeSertim quum si umento Aemi corrupto et si acido vesci cogerentur milites et

14쪽

homines ogeni. Passim simili modo Docet potu leniorum magna varietas vel ingurgitatio immodica, illorum quidem praecipue, quae dum sermoniationem in intestinis patiuntur, tormina proserunt. Itaque ljam ex succo uvarum recens OX presso eoque paulo

intemperantius hausio aliquoties dysonteriam levem suboriam vidi. Huc quoquo facere videtur fructuum usuN hora eorum, praesertim stomacho infirmo laborantibus inses ius, ideoque aegre serentibus quamli- bot Porrigorii of llaiulentiae causam. Magi re utilem in propatulo atque indubitata estu OXa, quum Consai rerum ingestarum cruditas, acor ei immaturitas. Quod si tamen aliquando innocuus ni-que adeo utilis visus est fructuum hora eorum, benei quidem maturorum, usus cum ad arcendam, tum

ad de hellandam intestiuorum difficultatem: hoc tantum contigisse patet in dysenteriae et diathesis inflamma loriae connubi ο s). Bilis acris, prae aliis anni temporibus, aestate ad illam sol inaudam non parum adjuvat, et corio valet multum, quod ni liuet indolem sei complicationes, si causam primariam eam existimare non liceat. Hoc idem drastica acria et aliae substantiao irritanios ossiciunt, nec minus cura da senioriae non idonea ipsam porsicero potest, quum ad eam praecavendam medicamina purganti adhibentur. Diversa autem venena acria, ut Satur uinum et arsenicale, directae do senieriae causue ba

15쪽

beri dubent. Quod ad momenta causas dysen ieriae continentia speciat interna, ad hunc ut orbum suscipiendum prae ceteris proclives sunt, qui vol ob luxuriam vel pauperiem victu 'si incongruo, igitur vel same tenuique victu vel immodica alimen ii valentioris nimisque stimulantis ingurgitatione, canalis tui est in alis reactionem perturbarunt consentaneam. Minus porro iuti sunt, qui vermibus, sciri his, arthri ii de ei rheumatismo chronico, monos iasia, lochio Tum suppressione, fistulis et ulceribus intestinorum atque haemorrhoidibus male habentur. Non minus quidem quam aliorum morborum epidemiorum aetiologia dysenteriae est incerta, hoc autem exploratum ac certum est, Si causa Praedis ponens epidemia aui endem in exculta sit, tum momenta causaliaeXierna Saepe minima, e . C, refrigerium, diaetae vitium, assectiones animum deprimentes ei alia perficere valere dysenteriam: imo interdum momentum causale inveniri non potuisse.

An dysenioria per insuetionem propagari pos-lsit, de eo sententiae discrepant. Pemberion huncam Orbum contagione oriri, libro suo pag. 79 negat. Auctores auto in alii ei non assentiuntur, sed in epi- idem iis vehementibus vel malignis, acre humoribus quo universim deprava iis, infecit inem evadere possceredunt. Vehiculum contagii sudorem atque maieriam per alvum depositam ha boni. Atiamen maximo jure reconitores medici, minime illi mediocres

gel, absolute insiciendi vim dysenteriae negant,

16쪽

quum innumerae observationes experientiaeque eon. irarium satis confirmarint. Unam ianium dysente viae speciem, putridam et Putrido - nervo Sam , comi agiosam esse pro corio dixerim. Ned hoc tu morti cInficiendi vim complica in putrescentia plus sibi vin. dicat quam dysenior in ipsa. Aliquid nempe oritui ex do compositione solidarum humida ruinque partium organismi, quod eundem esse cium praebet, uilconiagium in rebri putrida. omnia igitur, quae illi

de compositioni prosunt, etiam dysenter iam conia vigiosam reddere valent. Dysenieria nulli nec aetati noc sexui parcii viros, mulieres, insanies, ad talios atque senes invadit, imo luctantes non sunt iiiii, quin ea corripiam tui . Debiles ei ad morbos systema iis nervorun propensos atque insanies dysenieriae magis obnoxios esse quam viros robustos experientia docet

uuaestio, an dysenioria pluries invadat hominem assii manda est, nam homines bis vel quater lio morbo assectos fuisse notum est. Conditio quoque momentorum causalium, ad consiliuilonem epidem iam, siationariam et individualem pertinentium propria efficii, ut dysen ieria epidemia diversis sui formis procedat, et in eadem opi domin aliis in lio minibus aliae sormae et morbi gradus observentur Sunt autem variae sententiae de proxima dysente riae causa, quae rem plus minus in lucem serunt Ex phaenomenis atque morbi decursu et medicami

num esse ciu cauΝam Proximam esse membranae mu

cos ac recit ei coli inflammationem quacum assectio

17쪽

spastica conjuncta sit, certo Aequitur. Veri simi li ter quoquo secretio alvi morbosa ab inflammatione quadam pendet, modo aucta, modo imminuta, modo ad

spectu aliena.

Semper sere prodromi ante eunt , e X quibus Si eut ex constitutione epidem in morbum imminerest agnoscimus: interdum autem hic hominem repunieeorripit. Scenam mali truculenii plerumque aperit,orripilatio ot frigus cum calore fugaci alior nantes, virium languor et prostratio cum lassitudi- ais Sensu, morOSilas, anxieia S praecordiorum; pultu, Celer, Parvus, mollis, interdum quoque, licet in ei paucis, durus, plenus et tardior; cutis Sicca, ustus depravatus, lingua obiecia, Siscu; appeti ius riborum uultus, nausea, vomit uritiones et vomitusi egrotum non levans, Sitis adaucia, naiulentia, do-ores abdominis secantes, remittentes; obstructio

dui, haud raro uuiem profluvium. Plerumque ii orbi initium cum sebri junctum est, quae quidem rei iam non oblinet indolem, febri calari hali et rheu halicae similis est, interdum oliam sympio mata seu is gasi ricae ostendii; celeris paribus autem modo iii sebris ab irritamento oria cum indole incerta, nodo uti synoelia aut lyphus in ilium facit. In aliis

'asibus febris non comparet, pulsus ianium accele- 'atur sub vesperem, calor et anxietas adaugentur;

u aliis autem rebris est vehemehiissima. Urgent 0imina plus minus atrocia cum insigni veniris iur- 0re nisuque alvum deponendi frequente, implaca uti et admodum dolorifica. Cum eodem dolore,

18쪽

ut Colsus s) bone voreque dixit, exiguum aliquidem iiii tur atque eo tormentum quoque intenditur: diari hoea vera autem in dysen ieria deest. Excrementa per alvum dimissa in aliis mucosa, in aliis cruenia aut versicoloria apparoni. Comites hisce inflectionibus non raro sese adjungunt animi doli quia et si ii K non compus oenda. Ton ΡΝm ΠΝ Νympio ma est stabilissimum, quod cum morbo parem lgradum 10net ac diu romati et, etiamsi celera Nympio mata jam evanuerint. Accidii quoquo in casibus gravioribus, ut ob majorem inflammationis gradum ingruat urinae suppressio aut stranguria molestissima; ne dicam de intestini recti prolapsu, ex immodico dijiciendi nisu sucile contingense, Praeeipue apud insanies. Ut porro frequenti Ores senΝim obrepunt alvi dejectiones, sic lon0smus cum iermeniis iniendi iur. Quandoque repente silent Omnia veniris tormenta, quod saepius muligni in iis quam rediturae salutis inservit indicio. Quos tamen generatim malum milius prehendit, hi cruciatum intestinorum patiuntur satis tolerabilem, eumque p0, quamlibet nivi excretionem plerumque levatum. Id genus aegrotantes sudorum imprimis beneficio brevi convalescere I ognor 2) vidit. Interdum tamen pessima sit dysenioria, cujus inii tu diari liveae fa ciem nemulantur. Vorum periculi latentis gradum

1ὶ De medicina L. IV. caii. 15.

Illion. 1754. -

19쪽

saei Io prodii dejectionum frequentia et levaminis,

quod illarum inier unam alteramque intercedit, spatium brevissimum 1). Quum morbus est vehementissimus superioribusque in partibus intestinorum liaeret, Omnia enieriti dis cum meie Orismo Signa eX-4siunt. Aegroti sensatio noni pleni iudinis in pelvi percipiunt, nihilominus excretae materiae nullo paucioreS Suni, quam sympio malum volt ementia indicavit, et eo rariores sunt, quo diutius dolores durant ei quanto magis amplificantur. Excrementa cruenta non Semper periculosa, sed potius in illo morbi salutari a ; interdum membranosa vel globosa, quibus istud raro pus admixtum, minime laudanda Aunt. 0mnino magnum est discrimen inter cXcrementa JySenierica et saeces, quod est in cura maximi monenti: licet enim ista excrementa Saepius frequenissima sint, nihilominus pluribus etiam diebus alvi abstructio existit. quae morbum depravat. Neque i ganis respirationis parcitur; iussis rauca, Sicca, ympio malica vi iam extinguere minatur, quod ideo si mali ominis, quia iunc jam superiores intestibiorum puries ab inflammatione correptae Sunt et tuo altiorem illa sedem obtinet, eo magis aegro ius 'ericlita iur. unum ob iones muni frequentesque alvi Jejectiones, ex quibus insomnia oriuntur, mox vies plane exhauriantur aut gangraena provocetur, lic morbus facillime in lethalem exitum abire pol- . et μ' xvi 'R J'β J0uxn l dex practisclien Heilhunde. 1 Bil.

20쪽

osi. Tunc si pulsus debilior, parvus, irregularis,spasticus: fluida biliosa, acida In alii in adspectum praebent, odorem pravum dispergentia excrementa ejiciuntur, Siranguria augetur et spasmi adveniunt. In summo mali urgeniis gradu, vetuit in dysenteria typhosa, Singultus comparet et calor mordax cum soporo continuo et iendinum subsultu. Agmen claudunt sud Oros viscidi, undique e corpore pr0- rumpentes, maculae lividae, cutem Passim foedantes a phthaeque cum flocculorum carptu: sacies si hippocratica. Quo in miΝero rerum statu vix unquam contingit, ui moriem aegri subierfugiant. Si morbus in exitum faustum propendet. dolores fiunt rariores ei diminuuntur, neque longe ante alvi eductionem initium faciunt; excrementa rariora, copiosiora, madore consistentia atque meliore adspectu, saecibus similia sunt; salus creberrimi existunt, sudor universalis et calidus apparet; urina copiosa. colorem magis Saturaium praebens, sine doloribus emittitur. Vomitus desinit, appetitus Aensim redii, pulsus mollis, Plenus, lardior fit, et morbus per sudoris urinaeque crisin aut tantummodo per lysin in re valescentiam transit. Naepe etia in in varios morbos dysenteria abitet metas lases deponis, quod tunc accidit, quando neglecta aut male tractata est, praecipue si medica-lmina adstringentia nimis mature adhibita sunt. Itaque saepissime morbos locales relinquit intestinorum, ei a medici, praeclarissimis creberrime obser vani ur: lenesmus habitualis eum orificii ani nodulis