De verborum formulis quibus jurisconsulti veteres simul et affirmare, et affirmandi rationem significare soliti sunt

11쪽

hibet, Praetor ait, senatus censuit, Diui Fratres a scripserunt, Neratius scribit: tertium denique consistit in iis verbis, quae implicitam habent rationem, et sontem, ex quo ΙCti sententia manauerit de quo nunc paulo copiosius acturi, ita rem inStituamus, ut Singulis para graphis formulas, d quibus ibidem age

12쪽

I. 1.

Rationis os t. - alio facit, et s.

Quoties ICti firmandae sententiae stia cauS pro voeant ad rationem, inquirondum est, Vtrum ratio simpliciter dicatur, an cum adjectione quadam, e

Iuli juris etc. De hoc in1ra, de illo hoc loco agamus. Et primum quidommonendum, rationem duplici sensu

POSε Recipi, aut pro argu monto, causa idonea, liquid pro vero habendi, aut pro sana ratione, quas eSt Irtu animi, pectori humano, ad discernendum Verum a salso, diuinitus insita. Iam Vero, tiando

dicitur hoc habet ratione na I. 12. f. 5. maH- t. I. 32 de ci emi Oend.9 sententia habet rationem 1 2. f. 1. de noxal. act. I. 1 f. 4. Pro dote.) justam rationem habet l. 1. fA. depo-6A.9 summam rationem habet l. 63. Pro Octo): idetur habere rationem l . T. f. 1 commore.), haesitari potest, utra significati sit admittenda - Milii qui dom his locis alio est cauSaproba bilis, ex qua quid do senditur; cui simile est Germanicum: Esia seine gulon Grund. Ex diuerso autem rectae et sanae rationis praeceptum eS intelligen dum ) Vbi occurrunt formulae: ratio facit,

3 Quanquam haec vegula interdum tallit, . . in I. I. g. S. . pars liored petat et I 88. . . ad L. Falcid. quibus formulae ratio facit, rationi non congruit, ad jus tri-Dtum pertinent. cfr. Cujacius ad African. Tract. VIII.

13쪽

Papin I. 66. f. . de Iegat. II. rati deposcit Np. Alexander apud Paulum I. 87. f. 3. Od. ratio suadest Papin I. 70. pr. eod. etc. Quid enim conueni

entius Sana rationi cogitari poteSt, quam . gr. Seu

lentia ΙCti in lege . it., stipulationem Venditoris,

ne Seruus manumitteretur, jure non tenere existi

mantis Vel argumentum legis 83. it. lapidem e con sinio exemtum pro ea parto cuique addicentis, qua infundo suit vel deniqne placitum legi 87. it., qua imperatori ineptum videbatur, quae in fraudem in ossiciosi 'iu prelae facta essent, rata haberi Nec aliam, quam naturalem rationem in mente habuit Gajus, cum Lib.M. f. 128 diceret, rationem non pati, Ut peregrinae condicionis homo ciuem Romanum in O testate habeat Modo memineris, de patria potestatis eiulli Romanorum eum loqui. Similiter frequens fuit apud Romanos soranula rnationa milius est, i. e. plus rationi conuenit, quam si in contrariam partem discedatur, e gr. apud PauIum I. 34. de bl et act. et Pomponium l. 37. Matipui seruor. - Ex diuerso id, quod rationi aperto repugnat, absurdum appellatur, velut majol. 13. dc Oxa I. ac t. a Iulian l. S. Si suor petat. et

Marciano l. 114. . . de legat. I. ' .

q. Plura ex inpia vide apud Bris scinium s. v. Ratio Vi Catius rationen interpretatur respectum ejus quod con ' i nit, causam justificam.

14쪽

is. 2.

Rαtio juris postulae etc. - Forma juris etc.

Ratio iuras in Digostis rarius occurrit, quam in Codice, qui frequentissimas habet formulas ratio juris postulat Ant. Cara cal. 1. 2. C. de hered. et

GCt. end. non patitur Gord 1. 1. C. de diuidend. tutel. ,rron permittit DiocI. t Max. I. 10. C. quom. et quanae jud Sens. non sinit lex. 1. 6. C. de transact. si juris ratio admiserit Diocl. et Max. . . . de Ord cognis . aliasque, qua Icti, constitutionum illarum auctores, Studio quodam, opinor, justi et aequi inseruerunt, Vt non modo Secu dum regulas juris ciuilis causa deciderent, sed etiam Populo, qui cetera Omnia manu atque arbitrio Princi Pum regi Videret, in juro dicundo a recto tramite non

deflecti, fidem facerent. Sed etiam tu Digesiis rationis juris mentionem seri constat, inprimis in notissimis Pauli Iulianiquo locis I. 14. 15. D. de legibus, et apud Iulianum I. 33.

Pr. E SMP. et νεucap., ubi ratione juris introductuin, inquit, Di bonae idei possessores partuΠῖ ancillae furtiuae Osu suum faciant praeterea apud Papiuianum I. 33. de poenis. - De SenS autem horum Verborum generaliter haec notanda sunt: pri- 5 Nam quanqnam publica illa populi Romani libertas iamdudum prostrata iacebat tamen uri priuato tempore li- herae rei publicae condit , adhuc suus honos habebatur, Vεque ad Constantinum, jusque successores, quorum edi Cta, defunctis Vlpiauis, Papinianis ceterisque constantiS-Fimis antiqui tiris propugnatoribus , pro utione juris jam imperatoris jussum in limite gerebant.

15쪽

-- 11 mum, quod non ad merum jus naturale, aut gentriina, hed semper ad jus ciuile pertinent, deinde, quod fal-Ieretur, qui sorte putarit, illis nil aliud quam jus

ipsum, Significari, et Vocem rationiS, Ornamenti causa adpositam, abesse O se. Nam potiu analogiam juris indicant, siue, ut hodis rem facile quis expliciturus eSSet, genium juris ciuilis, et nexum rationalem quo singula iuris praecepta inter Se cohaerent. Proinde, si quid rationi juris contrarium dicitur, non Iege qua dam expressa prohibitum, sed ejusmodi quid intelli gendum est, quod, si admitteretur, per OnSequentiam alii juris indubitati partibus aliquid detracturum

Similia sunt, Vt mihi videtur,1 forma juris. Sic Papinianus I. 49. Ins defit u33. et mandat. , aliud respondentibus, in sequ1t, contra juris formam, in duriorem Conditionem acceptus Oejussor intelligetur ret Marcianus I. 114. . . de legas L. patCHUS ,,restituenda ει Sc heredita heredis , quatenus, ιereditas testatoris patitur, secundum ul- , ga em formam juria f. q)2 regula juris, quae spectat ad ju Scommune, ordinarium normam uris generalem, Velut l. 15. D. de legibus I. 17. f. It de testam mili I. 20. stutor et curae dat.16 Brissonius . . Forma verba sociindum formam uis ris, modo κατὰ πλεονασμον accipit, Atiasi Secundum iis, obseruata iuris dispositione, hodo 'HZνολογικως qua i*jure ordinario ' Conseriniloquo I. 7. I. 15. de Paci , et I.

16쪽

Diuersa autem Sunt

1 ratio disputandi, quae apud Iulianum

1 51. f. It ad Leg. Aquil est ratio subtilis, sophistica, qua aliquid o jure stricto, contra rationem communem, defenditur. Dicitur etiam subfι-litas juris Papin 1. 17. e. injust rupi irrit. et VIp. I. 36. de erue Obl. nimia subtilitas Vlp. 1. 12. de injust rupi irrit. Pompon. I. . de maraumiSS. test., mera ubtilitas Pompon. I. 32. f. 2. iis Sur P. et νεum, Scrupulositasjuris Ip. l. 12. it. subti-iis juris regula Iulian. 1. 13. de liber et posth. Ete. 2 ratio ciuilis, quae, certe apud α

jum odit Berolin. Lib. I 4. 153. Lib. H. b. 110. o Lib. III. f. 153. significat propriam juris ciuilis

naturam, a jure naturae et gentium abI1Orrentem,

quum e contrari oratio juris saepissime etiam de iis rebus dicatur, quibus jus ciuile cum naturali

3 auctoritas uris, quae ipsum usqu0-

quo modo constitutum denotat, Velut in I. 15. pr. ad municipat. Vbi Papinianus regulam, quod ju xi auctoritas non sit in potestate judicantium, ad edictum Prastoris de his qui notantur infamia, applicat, et in I. . pr. de in lit juran L, qua Vlpia nus dicens, si tutores Vel curatores jurare Velint, auctoritatem uri non refragari, qui judicio sinis ejusmodii possit adhiberi, respicit ad Seueri et Antonini, o Diuorum Fratrum rescripta, quae modo commemorauerat. Simili modo Gordianus in . 8. C. de transact auctoritate juris orationem D. Marcido alimentis suturis, et Diocletianus atque IIaxi mianus l. 6. Q de re r. Permutat jus non Scriptum,

17쪽

quo praescripti Verbis actione inueniae sutit, in telligunt. g. 3. Conuenit. - Con Sequen e St, etc. Formulae supra Scriptae frequentissime leguntur in libris nostris, Velut conuenit, cum infinitivo, Paul. I. 22. f. Vlt mandat. I. 1. Pr de dejusf. et

mandat. Papin. l. 22. f. 1. de deicomm liberi. I. 52. . 2 de dejusf. et mand. Iuliau. I. 16. de seruia

tui. consequens e St dicere Ip. I. 13. I. vlt.

ad L. Aquil. I. 40. f. 1. de damn infeci. I. S. I. 6. I. 15. f. it quod i aut clam, . . . . rem pupili

sati . for. conuenien e St dicere VI p. l. 4. f. g. Od. Con Sequente dicemu VIp. I. 10 9. 3. mandat. I. 3. f. 15 de vi et, arm. consequens est, sit Vlp. Ι. 34 de reg. jur Modestin 1. 4 de cap-fiν. , Ora Sequen e St, quod dici tur Vlp. I. 38. de jure Ot. con Sentaneum est Gaj. I. T. f.

vlt de reb dub. - Et si quidem addito Verbo: Huic, his etc. l. 15. ad L. Aquit. l. 26. . 1 de noxaLact. I. 18. f. It ad L. Falcid. I. 1 f. 35. de vi armat.

ad antecedentia ratio Se refert, concluSio Si ex an-

ioco dentibus. Si vero absolute dictum est conuenit, consequens est, quid Sit illud, cui id quod asseritur, eonueniat, quaeritur Et quantum attinet ad ver bum conuenit, saepe quidem mihi supplendum videtur: eritati rerum, Vt nihil aliud significet, quam:

verum St, recte dicitur, probabile est saepe etiam raequitati, ut sit idem, quam par est, nequum est; saepe rationi, quasi: rationabile, rationis est. On-

18쪽

sequens autem, et conueniens est, etiam hoc casu, ad superiora spectat, quasi dicatur Ex eodomprincipio fluit quodsi illud admittimus, ratio facit,

ut otiam hoc probemus Velut l. 13. f. Vlt et 1 40. f. 1 citi. Sic et ConSequens erit adhibetur quoque ad sententiam refutandam, Si quid ex ea Sequitur, quodnbsurdum est, African. I. 108. f. 1. de legat. I. In terdum tamen generaliter supplendum est rationi u ris, quoniam nou directe ex antecedentibus, sed a miniculantibus alii juris ciuilis reguli ea, quae Se quuntur, colligi possunt, velut I. 15. . It quod, aut Clar31, et 1 4 de captiν. citi. γΙlom formula non alienum est, per ellipsin significat: non abhorret a ratione juris, Paul. I. 47 de rei νιnd. Perinde atque: non ab re est dicere,

quod Marcianus I. 54 de deicomm liberi dicit.

Rec pia, introducta generaliter ea Vocantur, quae in Su Sunt, quasi in mediam rem publicamoliunde accita et instituta. Sed inter tramque Oeem hoc interest, quod in roductum Saepe qui

dem de eo, quod moribus inualuit, vetiit apud Vlpia num Fragm. Tit. XI. . . et 1. 1 D. de curat. D-

17 Si in etiam loci, quibus consequeus cff, I Significat: prOXimum est, proxime sequitur, velut apud Vlp. I. 5 . de Teg. ur. Iulian. l. a. de legib., et Pompon. I. a. S. 15. de orig. jur. 18 ut ea rus de Verb. Sign. desinit morem receptum quem

au monte ciuitas alienum Metuit

19쪽

etiam de ejusmodi rebus dicitur, quae jure scripto sunt institutae, vetuli tutela legitima, jus patrona tuS, pignoris capio e lege XII tab. Vlp. it. I.

l. 3. Tit XXIX. f. 6. G0. Lib. IV. f. 28.), obligatio

noua ex Iego noua Paul. I. n. de condici ex te . J interdicta ex edicto Praetoris Paul. I. 14. de pro

car. , Cta VIp. I. 1. de C. Silan. Det jus in gn Iare ex auctoritate constituentium Paul. 1. 16. de te gib. : Receptum autem proprie ad illud jus spe

ctat, quod sine Script Venit. ' Hoc autem quum duplici genere contineatur, altero, Nod a juris pe-xitis in causis controuersis, aut judicando, postulando. aut respondendo conSuItantibu S, inuentum est, at que disputatio fori, rerum judicatarum auctoritas, tu terpretatio prudentium appellatur altero, quod tacito uniuersi populi OnSensu, prius quam quaestionibus forensibus agitaretur, in Vita communiciam usi latum suit, Vocaturque more majorem, consuetudo; quaeri potest, de qua uri non Scripti paria o receptrim, quoties nil ampliu adjectum est ''), accipi oporteat Et puto, tramque illi notioni subesse, ita tamen, ut Singulis Ioeis, tra nunc maxime intelligenda sit, ex re aestimari deheat.

as Rarius tantum de eo, quod Lege nititur, hae appQ-

Iatio occurrit: cf. Gaium L. II. f. M. Brissonius a. v. rece tum intelligit id, quod contra juris subtilitatem et rigorem, suadente aliqua talitate atque a quitate , Ρ- prohatum est Vicat simpliciter Comprobatum. ao Nam si v dicitur moribus receptiam est, ut legitrix L i. de donat int vir et x. res dubi caret.

20쪽

Itaque, quoties agitur de quaestiorie juris, quam ita aut ita decisam Ictus refert, uris exinde nati receptio prudentium studiis ot disceptationi fo1i debetur veluti apud Λsricanum I. 40. f. l. de aequiV. POSSUSS. PVO- ,,pter tilitatem ieceptum est, Ut per coloninu, FosseSSi retineretur Vlpianum I. 161. de reg. ur. ., injure ciuili receptum est, quotἰe Per eum, ,, cujus intereSt, conditionem non impleri, sal, quo- ,,minus impleatur, perinde haberi, ac si impleta,fuisset , Paulum I. 15. r. de SurP. et νSuc. he- ,,reditatem in quibusdam ice personae fungi re-

, , ceptum SM et I. 20. de poenis si Poena alicui,,iTTOLatur, UCUPtum S commentici jure ne,,ad heredes transeat majum I. 69. pr. de legata ,,serta legat legari posse receptum est , I. 5. pr. de Obl. et acto Utilitatis causa receptum est, ,,inuicem eos Obligari et 1. 6. rem Pupil aD. ,,Propter lilifatem recUptum est, recte eum si

,,Pulari i, denique apud Papinianum I. 44. f. 1. de

cf. etiam Q. , 11 It de pecul. I. deposit., I. 22. . . I. 34. mandat. 1. 115. f. 2 de erb. Obl. et infra f. 10. Contra, quoties de ritu quodam, actu legitimo,

mor Vel instituto ciuium, quod latius patet, ro Prioque nomine distinguitur, Sermo est, recepti ad more majorum reserenda est, quemadmodum Gajus L. L. f. 150. tutoris optionem, et L. LV. f. 73 ima ginariam solutionem per aes et libram, TE CUPta δι, Vlpianus I. 14. . 1 solut matrirri reuerentiam mari