장음표시 사용
161쪽
institu tus). Procum bunt parentes Ordinis ante Paulum
patronum coetuS media e nube radiantem, in calicem ι,μ, ,etii, ,-- Diuini Cruoris laeua praeserentem, assectante Apostolumis e. s. δέ alite, qui Diui gerit insignia. Ponunt genua ante aram Pauli alpectu coruscam, princeps primum instituti, atque itum. Virginum Angelicarum, quas Mediolani Paulino coenon. c.,.ti lib.1. bio Inclusit, Antonius Muia Zaccharia. Cremonae loco
illustri ortus: sequuntur alij conditores Bartholomaeus Ferrarius, atque Iacobus Antonius Morigitis, Mediola,nensis uterque,& clarus genere. Fcru ni immutatos concione Seraphini Firmani animum ad caelestia adiecisse, instituendo Ordineiaa, qui vitae discisina, & literarum cultu Religionem iuuaret plurimum . Zacchariam velat talaris linea, & casula: caeteros linea breuior amicit, sto- Iis e collo suspensis. Autlior pictae tabulae fuit Augustinus a S. Augustino, muneris vero sectatores eius instituti, qui cum singulorum pene coetuum parentes spectassent in tabulis Bibliothecae, nusquam autem suos, tanti ordinis conditores addidere caeteris: ne urbs parens atque altrix familiae heroas sideribus dignos in Federici Museo requireret. Plurimas deinde graphides Bona roti, Vincij, Raphaelis, Pauli Veronensis. Sebastiani. & Baptistae a PIumbo, Titiani, palmae, Georgioni. Polydori, Bocca- cini, Dureri. Pordononi, Iulij Romani, Andreae a sarcinatore, Bacij Bandinelli, Louini. Figini. Annibalis Fon . tanae, aliorumque artificum nobilium contentas libris eadem pinacotheca ostendit, collectas undique Borr mari aere, quod large in facultates ingenuas effundeba- ...u. - si egentissimi homines pietam tabulam pro-ιώ. o. ponerent pretio, ocres angusta domi picturam minor venderet, longe maiori pretio redimi iubebat. Immo si quae tabulae dono offferrentur, excet animo repudiauit, ratus indecorum esse, si munera acciperet Episcopus, quem
162쪽
pIBLIOTH. AMBROS. LIB. IV. i 33 quem in omnes munificentissimum esse oporteret. Ob id cum moriens Bruguel, beneficijs plurimis obstrictus, legasset Cardinali ingentis pretii tabulam, Bruguelis
redibus ille redonauit auctam corona, quam ebenum Οροπι - γnaret, atque caelati argenti laminae nomine Federici inscrimiae. Adeo se largitate vinci nunquam est passus, deis, natus compenuium Omne, quod auaritia proponeret. ertur, cum Praefectus quidam Mediolanensis Prouim ciae milla aureos obtulisset Borro maeo, redempturus tabulam, in qua Titianus pinxerat Magdalenam, respondisse Cardinalis, se aureos bis mille erogaturum libentissit me, si parem tabulam venalem Praefectus laabuisset. Hoc Capitolium triumphanti pieturae condidit Federicus, certamen pingendi in Insubribus instituens. quale Corinthi, ac Delphis suisse memorant scriptores. Haec de, bulis pietis, earumque authoribus sensimus; quod siquii a se secus iudicant, nos ad peritiorum iudicium prouocamus. Spectabilis etiam in ea lern pinacotheca est sella gemina ' in altera scortea Diuus Carolus, cum lcetulum etiam ipsum ad vietem datum odisset, atque interdum cubaret humi, breuiorem somnum capere: in altera veronea sedere Federicus Bibliothecae parens, ut literis operam daret; 'iraque autem indicat despicientiam opum,& domestici luxus. Sequentes anni Collegarum lucubrationes protulcre . Vicecomes obseruationes ecclesiasticas nouissimo volumine complexus, ornauit erudite vestes singulas, & vasa, quibus vix nata Christi religio utebatur ad aras. Ferrarius egit de veterum acclamationibus , & plausu ue utriusque opus multae eruditionis est. Salmatius, quem doctum sermonis Graecanici suisse tradidimus , ideoque acceptissimum Scholio, orationes pasthales Diui Cyrilli latine reddidit. Longe maior cura. exercuit Aiuolarn, nam pos quam librum vocum Arm nior
163쪽
Dicarum summo studio elaborauit, adiunxit etiam eiusdem sermonis Grammaticem. facili ad discendam lin. guam compendio. Pipamontius res gestas D. Caroli persecutus, Cciatis Borromaeae originem, & auorum seriem memorauit, initia atque incrementa singula referendo: egit postmodum de Pontificatu illius, ac miraculis sanctim niae testibus: ut Diuus Praeses Bibliothecae , quamquam immortalitate donatus, etiam Iiterarum beneficio perennaret. Inter haec cum Ludovicus Bessitius,&Iacobus Tergagus vita essent defuncti, atque iam reliquis Conseruatoribus Magistratus quinquennis fitisset abroga tus,
noui Conseruatores sunt creati, Comarchus Iulius Caesar Porrom artis secu ndum, Iulius Caesar Vicecom es Pramice, ius A edis Maxim ae, Atronus Praefectus Nazarianae Basilicae iterum, Antonius Bussola Praepositus Sacerdotibus Oblatis, RocclausSbara inus Curio D. Raphaelis sus e tus Basis, qui vivere desierat, ac Antonius Blanconus Curio Templi Maioris. Areox deinde malum ciuitatem inuasit, rei nimirum frumentariae difficultas: quo momtales ad insaniam adacti horrere coguntur aliquando
epulas, quibus inhiant, quaerendo morticinas carnes, ac foedissimas escas ad placandum ventrem. FameS vero,idis., d. r. - siue eam frugum inopiam caelestium aquarum vis intu-2 erit seminibus noxia, siue occultata per auaritiam frumenta, vexare primum ciues, tu vero ademptis frugibus necare: ac passim in vicis, Si compitis mortales fame exanimes iacere; obta iam iuit malo FGericus exhaustis pe- horreis atq; opibus. leuaturus squalentem inopiam, &caritatem annonae . Quod infortunium viX a ciuium ca- 'pitibus auerterat Borrona ae us, cum saeuius aliud malum, vulgaris videlicet morbus, adoritur urbem : atque adeo noua calamitas ex veteri seri coepit ue neque mitiores vide
bantur Superi, nisi quod minime longa tabe perime
164쪽
BlBLIOTH. AMBROS. LIB. IV. 13sbant. Mandauit itaque Conseruatoribus Bibliothecae Borromatus, ac lege edixit: vi, furente hello, vel occluderetur Bibliotheca, nec omnino quem quam admitteret, nisi cum vis morbi, aut Ia ostium desaeuijsset. Itaque Muta suos cultores desiderauere, nec aliud egit . Cardinalis , nisi ut Milanum Canonicum Basilicae Stophani Conseruatoribus ascriberet: atque , cum Milanus loco fuisset motus, Iulium Mali herum Reetin
rem Seminarii Conseruatorem crearet. Itaque: curam omnem Borromaei auocauerat a literis ciuium,
salus, non alium quaerentis Apollinem , quam qui morbo grassanti remedia adhiberet. Porro vulgabatur morbus, aut quia superiore anno a Meta corpora ob rei frumentariae inopiam, ac noxias mortalinus
dapes inuasisset pestilentia: aut quia Germanus miles in Italiam prosectus, sociam eam luem deduxisset:
ue coemptis vestibus, siue contactu corporum, &contubernio; plurimam certe stragem edidit, ac multo maiorem datura fortasse, nisi initio bruma vim pestis retu t ' i' disset, quae postmodum, ineunte vere, late scrpere, ac debacchari coepit. Satana quoquepestilentiam feralibus Inguentis, ac propagatam tradunt scriptores, crinitos item cometas indices mali apparuisse,&noeturni, diur-ntque iideris defectus plures. Sane Libitina quaestum acerbissimum fecit; lugubris omnis domus, exhaustae
cultoribus aedes : dc cum agmina mortuorum corporum
eis crebantur, quamuis illata in tumulum, insepulta iacebant. Miseranda prorsus facies urbis, nisi assuetudo ipsa funerum prope misericordiam consumpsisset. Itaque cum lues urbem vastaret, Federicus pacem Superumhri plorare: itum que est ad nobiliora Templa, & circum- Iatum Diui Car oli corpus. Haec una videlicet calamitas zdebebatur nomini Borroinaeo: ut Carolus, dc Federicus
165쪽
seruasse urbem dicerentur, cum periret. Porrd adirci
Cardinalis Limoconnum vulgo Lagaretum in Capit
lium videlicet, ac regnum mortis, adet se laborantibus, inhiare sacris resigiosos liomines Aarge opes csfundere in R-.I. M. i. .eUstatem Urbanam, atque agrestem. Sedata vero lue, assiimabat se diuinitus creptum periculis, quibus impavidum pectus obtulerat. Quae cura, ac labor perpetuus bene administrandi Pontificatus, tum urbana calamitas suis tandem malis, ac funeribus exaltata, cum eneruasset Cardinalem, sequenti anno Patriae cripuit. Antequam suprema componeret, cum Aaronus, & Sbarainus vita es sent defuncti, alios Conseruatores demortuis su flecit. Hieronymum Aliferum Canonicum Aedis Na Zarianae,&i. .i.j Bartholomaeum Fassium Rectorem Collegh Nobilium.
Donauit quoque Collegio Ioannem Donatum Ferrarium Graecanicae linguae doctissimum, Octauium Fer. rarium, Iacobum Philippum Butium Canonicam S. Thomae, hunc Hebraici, illum Latini sermonis consultissi-
iniim ; Collegas vero Omnes secundo quoque anno, r donante in orbem vice, tueri Collegium iussit, dc Conseruatoribus reliquis Gigaeum ante alios ascripsit. Dum haec asuntur, cum iam insidens praecordijs febricula tentaret Cardinalem, cogitauit primo Mnecianam, voluit si deinde Gregorianam Uillam, quae tertio distat ab urbe lapide; dc laxaverat saepius animum Borromaei, cum se urbanis curis eriperet. Verum cum propter uliginem soli, ac manantium ubique aquarum copiam caelum sit paulo grauius, coepit esse infestum corpori Principis, &grauedine primum torquere, denique reuocare ad urbem
v letum , acclanguescentibus quandoque viribus repente . exanimatum. Interea cum atrocior in dies febris praecordia adureret, ac spes sere salutis decollaret, admonemr a Fassio, qui erat conscientiae arbiter, ut vasa colligat,
166쪽
seque ad extremi certaminis aleam obarmet. Accepit exporrecta fronte Borromarus hominis dicta: ac postquam totius vitae noxas expiauit, Caelesti Pane reaeatus Can meos Aedis Maximae circa lectulum procumbentes hortari coepit, ut attente rem Ecclesiasticam tuerentur, cum ad interregnum venisset. Accedcre se, inquit, ad litus diutinis tern pestatibus actum: longam cepisse usuram lucis: nec diutius vivendum esse homini. qui inutili pomdere terram Oneraret: nihil optatius contingere posses mortalibus, quam ut mortales esse desinant; eo grauiores esse cruciatus humanos, quo longius corpore inclusiis animus cogitur vitam odisse, quam amat: sex annos supra triginta se Ambrosianum imperium tenuisse, quod apqris spatium pauci admodum Antistitcs aequauerint . id unum enixe expetere a Collegio suo, quo nihil optari dulcius possit, ut inter illos semper conueniat, quo Ecclesiam seruent incolumem, cum vacua sedes sin u-lorum opem implorabit. Nemo siccis oculis audieci, quae dicebantur a Fe serico, fluentibus uberius lachrymis, cum supremis osculis, & amplexu Collegas exci- Inter naec spes salutis a Falsit, tamquam collectis viribus morbi ciuitiam exarmare posset ; verum aetas primum, deinde insidens morbus partibus ijs, quas perpetuus texerat pudor, nec medicorum curationi unquam aperuerat, exedit paulatim Borromaeum: nec remediis caruisset, nisi ea remedia odisset pudor. Itaque gliscente in dies morbo curn exigua in spe traheret animam, legauit Ambrotianae Bibliothecae ruris Gregoriani fundos, ve duo Sacerdotes quotidie ad aram Deiparae in Templo Maximo sacra facerent, reliquos autem eius villae r ditus puellarum connubia absumerent, quae in pagis Verbani Lacusessint natae. Haeredes ex asse instituit Virgines Roserj, quibus superiore anno in regione Orientali.
167쪽
urbis aedes condiderat: ne pudori paupertas insidiari auderet, immo ne inopiam paupertas extimescet et. Cultor videlicet pudicitiae pudicitiam testamento reliquit haeredem. Reliquae deinde vires obluctari coepere acrius morbo, eius impetum cum ferre non posset, dienti obijt Federicus undecimo Calendas Octobres, versans semper animo caelestia, eaque meditatio morientem est prosecuta. Enimuero comploratio, & luctus ciuium, qualis in rebus perdatis esse solet, tanto ineri comes luit ;narn recens meritum leuatae egestatis, ac auertendae luis
sedulitas erat in oculis aestimantium unius capitis desiderio iacturam ι nec facile lachrymarum obliuisci poterat dolor, cum tanta calamitas etiam funeri superesset. Et tus est quinto postquam decesserat die, tristiori interim Civitate, quam si epidemia recrudesceretue squalebat se-' xus omnis, atque ae tas, egentillimi liominum praecipue, quorum inediam aluerat abunde Iusta fecere mortuo uniuersi ordines: cohonestavere exequias Paulus Aresius Dertonae Episcopus, Io annes Petrus Uulpius Novariensium Antistes, ac Dux Ferianus Gubernator Insubrum . Aresius postquam ad aram maximam Ambrosiano mo- recst operatus, commendauit habita oratione Federici virtutes , ac facta ut erat vir disertissimus , ac praestanti: cras' eloquentia, motus maximos fecisse dicitur, & audien- ,π tium lachrymas clicuisse uberius, ingemiscente passim corona, nec desiderium sublati Pontificis iam serente. Cardanali triduo parentatum est, eius laudes commemorauit iterti latina oratione Donatus Ferrarius Collega no-stcr, persecu tus singula, quae immortalia gesserat Borro-maeus, doloris infandi renouatione, cum ciuium auribus viritit rursus, atque oculis ereptus Antistes objjceretur.
Compositus demum in tumulo est in maiori Aede ad aram Virginis, quam ab Arbore appellant, arborem
168쪽
BIBLIOTH. AMBROS. LIB. IV. I 3y .
enim ex aere solido construendam curauerat anno MD b. t. LXII. Ioannes Baptista Triuultius Archipres γter Fani Maioris simillimam Salomonis candelabro, ut fulgore colIuceret Templum, atque aduersam aram illustraret ue mar- mor breui en aphe inscriptum docet, quiescere inibi Feclericum sorromaeum Cardinalem, Insubrum Antis litem, Magnae Matris praestidio tutum. Haec visum scribere de sinere Borromariue nam vivit adhuc in omnium pene Ore, atque oculis, cum singuli ciuium loquantur de moribus . ac vita Cardinalis tanto lubentius, quanto acrius obluctantur doloristio, cum absentem virtutem inuidi requirunt. Certe ab ipsa pueritia ita fuerat ad vir-.tuteS omneS consormatus Federicus, ut merito D. Caroli ci PE . beneuolentiam sibi adiunxerit, qui eum sacra toga ami- ciuit, deinde spectatae probitatis adolescentem Colle- gio, quod nuperrime Ticini excitauerat, addixit, sutu- γ' rum reliquis alumnis exemplo adumbrandae virtutis. Quamquam adolescentem suisse vix meminimus: adeo
praeverterat aetatem, cum annum ageret vige simum tertium Romana purpura a Sixto Quinto decoratur; auctus postea Mediolanensi Insula ita Pontificatum obluit,
ut nunquam humanarum rerum, aut Gentissu commo
dis flecti posset, quominus Ecciesiastici iuris imperia pro
pugnaret , solicitus de concordia. quae maximo stetit impendio. Tota autem ratio adnianistrandi Pontificatus nunquam a labore fuit vacua; nam Borromaeus plurimas Unodos cogere, urbanas aedes , atque agrestes Iustrare saepius, ea ligenter tuendo, quibus rem Ambrosianam
Carolus fiundas let. Ecclesiam quidem suam etiam OL Ripamantu i tutiensi praetulit, quae Federicum Patrum Purpuratorum principem sibi vendicauerat ue Pontificatum vero Maximum, nisi contempsit, saltem igit: cum mallet dignus videri hono ibus, quam ornari. Eiusaedes nunquam vΡ-i
169쪽
dit auaritia, inopia quotidie; literas vero laabuit contubernales, nam Latine. Graece, atque Hebraice doctus sub- tu secundarias horas ecclesiastico labori cum sublegeret,
Gisiis caro-ria editabatin subinde, ac scribebat. Neque vero eius lu-
cubrationes, tanquam alienum oleum, oc opera mole-
is ' rerit, sugillasset Cardinalis Bentivolus, si apparatum scribendi ingentem, tum aduersaria lituris foeda, atque sin-Dui Oe. s. o. gularum scriptionum a bet pon vidisset ue su e omnia . 2kj,... vcssauimus nOS, atque in sanctioribus eius ciem Biblio- ,- , si-i thecae scrinijs reposuimus. Caeterum Cardinalis animus - .-- exini ijs, virtutibus fuit excultus, quibus oportuit hone- ,- , .l a Borromarum disciplina Caroli, ac Philippi Neru in- . Neque vero audemus caelitum honoribus
Principem contecrare snam prohibet Romana Religio);ι f virtutum tamen, ac virginitatis praesertim admiratio ita a , ai. νει- clulum, atque exterorum animos tenet: ut prole quisque 2', . exuuias Federici quaerat ad auertenda mala, atque complures praesentillimam opem repererint. Sane cum in
.:j. Romanum muricem indigna omnia impuderiter estu . tiant Catholicie Fidei desertores, Federicum tamen tule- . re in caelum deoschi lati virtutes quas odiisent. Ipse corporis habitus index animi fuit , nam & proceritas magia iudinem pectoris praetulit, & maiestas supercilii regios inesse spiritus indicauit, modestia enim prohibuit, ne Fe-dericus Regibus imperaret: ut cum Regibus conferri poLset, opersi magnificentia obtinuit. Potio cuna Borromaei sunus tetigi siet ciues, acrius affecit Collegas nostros, ac deinde sensimus Federicum demisse. Itaque proposita est ad leniendum dolorem piae foribus Bibliothecae imago aenea Cardinalis, quo ciues, atque peregrini eum 1 sse parentem operis intelligant: tum vero illius luc ruationes plurimae typis sunt coinmisse. adebui nescias. plura scripserit, an legerit: certe legisse plurima credipo Iest,
170쪽
potest, cum tam multa scripserit. Voluuntur erudit rum hominum manibus latinae scriptiones, ac tuscae ι liber autem is, qui de Principum gratia inscribitur, adduxit etiam Gallos: quae natio scriptores solet quaerere cum delectu . Duedium, quo Fcrrarius commendauerat Borromaeum, typorum beneficio adhuc seruinam; neque contentio illa scribendi sublato conditore occidit. Nam . . Gigaeus externarum linguarum peritissimus, cum opes' undique ex monuimentis Arabum collegi det, coegit postea in unum Arabicae linguae Thesauruna tanto lab re, quanto Euristheus vicisset Herculem , si illos opus imperasset. Patientissimus quidem laboris suit Gigaeus, non modo cum Thesaurum cum scriberet, verum cum caeteras ctiam linguas in Italiam vocaret. Superest etiam cineribus hominis improbus labor, quem in tr dendo Persarum sermone exhausit; inscripsit volumen Gazae Persicae titulo, aemulatus Alexandrum nationis illius diuitias diripientem , cum Darium domuisset. Quamquam inter Alexandrum, & Gigaeum hoc maxime intersit uenam hic Gaza Persica terrarum orbem ditare animurn induxerat, ille se ipsum. Chaldaici quoquα sermonis institutiones tradere aggressus enuclea uerat prope singula illius linguae, praefatusantea , quantum ex terni sermonis disciplina esset compendio, si facultatum arcana scru tari velles, quae peregrinis praecipuesinguis Occultata latinitatis cultoribus vulgarentur. Porro his luci brationibus typographi imminebant, cum mors fefellii consilium hominis, fiustrata etiam spem Pontificis 1 xlmi; etenim Vrbanus Octauus earum linguarum scien-Vain in Collegium propagandae Fidei optans inducere ,
inuitauerat mercede maxima Gigaeum Iam compara
tena se ad iter, ac obsequentem Pontificis imperio . Hic fuit exitus viri doctissimi, qui aetatem suam omnem ad