장음표시 사용
181쪽
1εε Tactus. cap. XIV. 4M In cute quidem universa, remota epide
mide. plerisque m corpore humano aut maximi animalis locis , argerrime aliquam asperitatem reperias, nisi granula velis minutissima, vix ulla visiis
bili altitudine elata , obtusa. Sed in apicibus digitorum majores paulo, dc aegre tamen oculis exhibendae , pastiuae rotundulae, sedent in foveolis epidermidis, & nervos aegre conspicuos recipiunt , monticuli nempe ex vasis facti, & nervulo uno pluribusve, & conjungente tela. In labiis post mais cerationem longh, & vi Ilosae apparent, in lingua evidentissimae, ex cujus fabrica per analogiam ad cutaneas papillas concluditur. 426. Cuti cireum ponitur aliud involucrum , ab aere minime violabile, quod cum cute infinitis vaseulis & pilis transeuntibus cohaeret. Hujus in volueri exterior superficies, cornea quasi, sicca, imputrescibilis, insensilis, vasculis nervisque deis stituta, determinato modorngosa, squamosa, Finpidemis dicitur , quam innumeri pori maiores , sudoriferi, minores, vaporiferi, perforant. Tritu, ustione, epidermis cras escit, & novae Iamina se priori addunt, inter eam cutemque enatae, callum vocant. Sed absque morbo in AEthiopibus duae lamellae distinctae adsunt. 427. Interior superficies epidermidis magis puti sub ienai fluida, & quasi ex muce concreta, aegre in Europaeo, facile in Africano aethiope sep
ratur, ubi vere membranacea, & solida , &separab. lis est, tum in palato brutorum . Incumbit cuti, papillas in molles alveolos recipit. Rete vocant Malpubianum : Sed cribri conspicuo modo
perforatum non esse, certum est.
428. Et istud rete quidem ex coacto aliquo humore , de cute exhalante , componi, valde proba- hi Ie videtur. Epidermidis fabrica in obscuro est. Nam vasis cum destituatur, & regeneretur, & in
182쪽
tes perfnere. An fit coagulata pars exterior mu- ei Malpighiani 427. ab aere, a tritu quam infinitis locis perforent ductus exhalantes, inhalantes, osculis circumfuso coacto glutine unitis. An hoc suadet mucosa membranula in membrana tympani dissolutio in aqua claris viris observata, ab aliis in aethiopibus, negata λη29. Ad cutis porro historiam pertinent glandulae sebaceae, simplices & compositae 2O2. 2o3.2oq. quae plurimis locis sub cute sedent in cellulosa tela, eamque ductu suo excretorio perforant. affundunt cuticulae, molle, semifluidum smegma, in facie durius, in inguinibus, Mis, magis ole sum, quo obuncta nitet curis, & ab aere, a frictione defenditur. Reperiuntur, ubicunque aerieorpus humanum se magis nudum necessario οὐ fert, ut in facie, ubi multae de eomposito genere sunt, vel ubi frictio major evitari non pol Tat, in mamma , ala, inguine, penis glande , nymphis, a no, poplite . Pilos non raro edunt. An ubique etiam in cute reperiuntur hujusmodi lalliculi 3 Et si an atome eos non demonstrat, proba bile videtur adesse utique , argumento sordium , quae circa totum eorpus colliguntur , & sebacei generis esse videntur. Aliud autem genus unguen
ii oleosi ex ipsa pinguedine absque glandula, per
quos poros super cutem effunditur Ioz. maxime
ubi eapulos producit. 43o. Sed etiam pili ad cutem pertinent, & ungues . Illi per totum sere corpus, vola & planta excepta, sparsi, sed plerisque locis molles , brevesque, longiores in cranii cute, genis, mento, Iectore Virili, artuum antica facie, aliis, inguini us , Pube . Ex eel Iulosa producunt, ex bulbillo ibi orti, membranaceo, vasculoso, ovali, sensili, mquo bulbillo cellulosa medulla succusque diseisi eoloris continetur, vel ex sebacea glandula. Bul bi involuerum, medylla continua fartum, in cy
183쪽
lindrum productum , cinctum cellulositate pingui. exit ex soramine eulaneo, epidermidem impellii in similem vaginam, unde constantia pi Ii inco ruptibilis: & tunc invoIucrum quidem a cortice ultra separari nequit . spongiosa vero di cel Iulosa
materies per omnem pili longitudin- continua. tur. In cellulosa subcui an ea secundum naturam, per morbos etiam alibi in adipe nascunturia Conistinuo crescunt, dc resedit renascuntur, a medulla a cute sursum propuIsa , epidermide protracta.
Ea medulla in senio destituti pili siccantur, fia-duntur, pereunt. Ab ea colora Per apicem videtur exhalare, dc sorte per omnem pili superficiem, argumento prolusionis in medulla continuae, quam finem inveni ne oportet, plicae Polonicae , luminosae striae ex pilis animalis exeuntis, cui electrica natura communicata est. Viam
pili pinguitudo subeutanea sequitur oc exhalat. II. Ungues de epidermidis fabrica dc ingenio sunt, dc cum ea delabuntur, pariter insensiles,&renascibiles. Reperiuntur in extremis digitis manus pedisque, inque iis dorsi sedem occupant, a.
ver si , & subjecti papilloso apici laqili, quem ful
ciunt, ad objectum apprimunt. Oriuntur quadrata radice inter cutis stratum intelius cum periosteo mistum dc exterius, paulo ultra articulationem ultima me exeunt excutis exterioris lunata rima : ibi epidermis partim contra unguis radicem, cui con-nalditur, retroit, partim exterior ungui adjicitur,& cum ungue antrorsum producta, st pro in v. lucro est. Ipse unguis. mollis, ubi primum natui,& in parte cute tectas per artatem, & ubi nudus aeri exponitur firmior, corneus, solidus, elasticus, fibris longis fit, glutine unitis, sulcis distinctis, fissilibus. multot iam ordinum. Ita factus ad extremum digit m evit, perque hoc totum Iter interio' ri lineatae superficiei subtenditur sulcata cum peri-
osleo coli sa ciuis , cusus fila primo brevia, indς
184쪽
longiora, 429. longissima vero sunt, quae prope
apicem unguis adhaerent. Ea radici unguis pertina.citur nectuntur. Ultra unguis adhaerentem partem
euiis iterum libera est, ct ungui distincta subjacet . Tendmes ad unguem non perveniunt. 432. Cellulosa subculanea paucissimis locis ob nece ilarium cutis motum macilenta est. Ubi adipem recipit, calorem internum defendit ab aere cutis mobilitatem super musculos tuetur, foveas musculis iciterpositas replet, formam, alborem, auget: Cutis, & Malpighianus mucus, & epide r-mis, non solum extremum corporis limitem undiisque obducunt ι sed ubi perforatae videntur, introrsum susceptae lensim demum degenerant. Nam epidermis in ano, vagina muliebri , urethra, cornea oculi membrana , meatu auditorio , ore &lingua manifestissima , ne ipsi quidem ventriculo, aut intestinis deest, mutata tamen ob perpetuam emollitionem fabrica, ct in villosam tunicam laxata. Sic vera cutis cum palati , linguae , pharyngis, narium internarum, Paginae, interna fabruta continua, in albam ubique, pulposam, cratinsulam, nerveam vulgo dictam harum partium trunicam abita433. Quae hactenus dicta sunt, ad tactum inistelligendum lassiciunt . Papillae ultimi digiti in
sede volari paulo majores , regulariter dispositan in spiralibus Hicis, per attentionem animi sorte paulum erectae , argumento horripilationis, papillarum muliebrium, appressae objecto tactili, frictu leni, recipiunt impressionem ab objecto, in nervosa sua fabrica ι transmittunt ituncis nervetR, di cerebro. Hoc tangere est. Ita cognoscitur inprimis asperitas objecti , quam ita nonnumquam callide homines senserunt, ut etiam coloratae superficies a solo tactu distingui visae sint. Calorem etia mpercipimus , quandocorpus exter hum digitis nostris
m/gis calet ,'pondus , quando pro mole sua plus itur fulm
185쪽
x o Tactus. cap. XIV. solito premit . Humiditas judieatur a praesentia
adhaerentis aquae, mollities a cessione objecti, durities a cessione digiti, figura a limite aspero cireum scripto, distantia a consulo calcul , per ex perientiam facto, cui longitudo brachii pro me lura est.&c. Reliquorum sensus aberrationes eorrigit 434. Mueus malpighianus moderatur actionem corporis tactilis, papillarum integritatem, molliatiem, conservat. Epidermis aerem a peritura tuta arcet, impressiones corporum temperat, ut ad senissum excitandum sufficiant , dolorem parere non possint. Hine usu crassior tollit tactum, mollior justo nimis doloriscum paritur. Pili cutem a se ictione defendunt , ealorem generant & consedi ant, occultanda tegunt, partium membranas redodunt irritabiles, quas oportet a subeuntibus ins ctis defendere, sorte aliquid excernunt non ut iis, viam praebent exhalanti oleo. Ungues tactat praesunt, dum resistunt tactili objecto, ne papi, lae cedant retroflexae : & robur apprehensionis augent, dc rerum minutiorum tractationem ari vant . Animalibus plerisque loco armorum sunt,& homini forent, nisi resecaret. 433. Neque tamen haec sola cutis praestat. Maognum enim emolumentum hujus tegumenti est, exhalare de corpore magnam vim humorum, aliosque de aere resorbere. Ergo cutis omnis suo perficies per infinitas arteriolas tum in papillas productas, tum in cute sedentes , sudat vaporem , qui ex respondentibus epidermidis poris exhalat , sita vero vasorum mutato inter epidermiodem di cutem effunditur . Has arterias injectio aquae, vel glutinis piscium , facile demonstrat, squae in arterias, facta est. De universa enim cute infinitae guttulae sudant, quae sub epidermide, a morte immeabili, effusae, hanc in vesicas elevantia 436. In vivo homine haec exhalatio multis modis demonstratur. Speculum purissimum, oppositum Diuiti eo by Corale
186쪽
ractus. cap. XIV II tum cuti calenti, undaeque, fuscatur vapore humido. In cuniculis subterraneis, ubi densior aerest, manifestissime, ex omni parte superficiei corinporis , abit in auras conspicua, &densa nebula. 437. Quoties sanguinis motus incitatur, &una cutis laxa est calensque, pro invisibili vapote fu-dον de cutis porulis exit, minutissimis guttulis, sed conspicuis, quae cum sui similibus in magnas guttas confluunt. Sudant autem imprimis loca calidiora, caput, pectus , Plicae partium corporis.
Experimentum 433. dc ipsa naturet simplicitas, αperi pirationis pulmonalis atquin cutaneae 436. con-ipicua cramities, suadent, sudorem per eadem Vasa excerni, per quae perspiratio exhalabat, & c pia unice & celeritate differre : tum admisto liquore glandularum sebacearum , 429. dc oleo subculaneo, qui, dilutus arterioso liquido . copiosus secreto, pingui flavaque specie effluit, &ὶ-doris odorem, coloremque inprimis essicit. Hinc faetidior in alis, inguinibus , qua glandulae istae copiosiores adsunt.
433. Quae natura si perspirationis , inquirendum est per experimenta, & analogiam perspirabilis pulmonalis, quod similiter, sed frequentius,
in aere frigido conspicuum sumat. Aquam esse inprimis , quod ita avolat, experimenta demonstraverunt, in quibus anima coercita magis vasis in gutta collecta est. Consentiunt, crustae in speculo teneritas, natura avolabilis, repercussae perspirationis in diu resin, in diarrhoeam familiaris mutatio, potuum calidorum facilis derivatio ad pe spirationem cum calore, cum frigore ad urinam.
Aqua ista a potu est, qui magnam partem perspirationis essicit, & ab inhalatione. Saepe etiam cuborum odores in perspiratione distincti supersunt. 439. Sed volatile aliquid alea linae indolis admisceri demonstrant. & nostri sanguinis natura,
2 hu canios sagax tis taen herorum, de novae
187쪽
i a Tactus. cap. XIV. insignes a retentia perspiratione, in morbis acutis
evidentes , quoties ea introrsum conversa pallidas urinas facit, dc aeris demum corruptio a respiratione. Hoc alca linum volatile est a sanguinis particulis ι diuturno tritu, calore, extenuatis, in acrem naturam mutatis. Hos odores canes sequuntur: Huc atmosphaera electrica, & non raro luiscens circa homines & animalia visa.
o. Copia perspirantis liquidi insignis est, sive magnitudinem organi secretorii, sive vaporis de uni eo pulmone halantis ubertatem, sive ex.
perimenta Sanctoriana spectes , per quae de cibi potusque octo libris quinque , per alia vero pe.' ricula 6o. unice perspirare videntur, quae neque ponderi corporis accedant , neque per ullam visibilem excretionem amittantur ; ut tamen salivam, sudorem. mucumque narium, de eo pon. dere demas. Imo Ionge maiorem esse exhalatio. Dem constat, quae non solum tantum cibi copiam
disset, sed etiam ea, quae per inhalationem san guini accesserunt 444), iterum expellat. Multum tamen hic possunt variae conditiones aeris ι corporis. In regionibus calidis, mensibus anni aestuosis, in juvenili corpore & exercito, plus transpiratur, minus per urinam decedit. In frigidis regionibus, mensibus temporalis di gelidis, corpore sensili, quieto, plus per urinam abit, quam per insensibilem dissectionem. In temperatis regionibus tamen, totius anni computo inito ς at, quanto plus perspiratur, quam per urinam decedit. Distantia a pastu aliquid etiam mutat, &eax via obtinere videtur, ut eo tempore copiosissi. me perspiretur, quo cibi maximam partem subacti, sanguine receptii ad dis flationem idonei sunt. In sommo etiam in fervidis regionibus naturaliter minuitur, augetur vero a calore stragulorum. l. in um versum bonum fgnum valetudini pN-
seri perspiratio copiosa, aequabilis, & una robu stum
188쪽
Tactus. Cap. XIV. . Uystum corpus. Nam nimia, cum debilitate, magIs
quam nulla nocere dicta est, si satis vera. sunt. quae in eum sensum scripta leguntur . Ratio signi, quod libertatem vasorum per omne corpus disperissorum denotet, & ciborum subactionem persectiois rem , quorum pars magna in halitum resoluta sit. Minuta stricturam cutis, languorem cordis, cibi
coctionem debilem indicat. Nimia sorte ipsos latis
ritus amittit. Augetur motu musculari modico,
ad sedecuplam portionem perspirationis quieti hominis, di ad integram in hora, ct denique in seis
mi hora libram. Magis autem augetur, si una adis fuerint , vasa libera sed densa, putus aquosus , lenitur spirituosus, calens, cibus facilis concoctionis, aer gravis neque frigidus, laetitia. Contrariis minuitur & tollitur. Neque tamen adeo superstitiose integritas vitae ab hac excretione pendet, quae per leves causas adeo facile dc absque noxa, augeatur & minuatur, & in multis gentibus, oleo cutem perpetuo obducentibus, inque animali. bus adeo multis exigua sit. 442. Sudoris natura evidentius falsa est, etiam sapore teste, & crystallis, in vitriariorum vestiabus conspicuis, & destillatione, qua aleatina natura conspicuis, & destillatione, qua aleat in anais
tura demonstrata est . Quare peream viam non raro pessimorum morborum mi asmata deflagrant.
Sed ipse sudor semper a naturali statu recedit . semper ab homine sano abesse debet, nisi corpore validius exercito sbi morbum brevem conciliaverit. Et nocet tape in acutis, difflando aquam de sanguine, ut reliquus in spissetur, sales exasperentur. Nimio motu aut calore regionis faetidissimus , tandem sanguineus redditur , Electricus
443. Utilitas peripi rationis est sanguinem libe.
Iare aqua, alcatinis ramentis sanguinis, per diuturnam circulationem acrioribus redditis , oleos e ex eodem sanguine parato summe volatili,
189쪽
'tra rictus. cap. xm. Eadem perspiratio mitigat epiderm idem, &emolis
sit, papillarum necessariae teneritati preaest. 444. Sed eadem cutis, quae vasa habet in aerem
exhalantia, perinde repletur vasis, quae tenuem de aera humorem resorbent . . aut perpetuo aut
certe moderato frigore, in aeris temperie humidiori, nocturna, cum quiete , affectu tristi , dccontrariis eonditionibus earum, quae perspirationem intendunt, dictae 43o. Demonstrat has venas injectio an atomica, quae per venas perinde, ut per arterias exsudat. si aquosa, Ac tenuis fuerit: deinde effectus manifesti medicamentorum per aerem obvolitantium cutive applicatorum , Vapoinrum, mercurii, terebinthinae, croci, aquae in balisneis, emplastrorum quae argentum vivum reci. piunt, aut ni cottanam, colocynthidem , optum, cantharides, arsenicum , venenorum per cutem resorptorum funesta emcacia, ut venerei veneni:
animalium absque potu in fervidis, sed humidis, insulis vita superstes ; in iisdem sudor dc urina
copiosa absque valde ubere potur denique casus rariores morbosi , in quibus egesta urina longe superavit potus copiam . Mensuram dare dissicile est; in plantis magnam, sed nocturno tempore, esse, certis constat experimentis. 4 s. Et inhalantia vasa, oc exhalantia , vi nerisve a dc stringi possunt de laκari. Demonstrat emeacia effectuum animi, qui veloces & loti, laxant exhalantia vasa impetu ipso sanguinis irruentis
aucto, Ec remissione nervorum , unde rubor c
tis Ac mador dc tumor . Qui tardi tristes sunt,
constringunt vasa exhalantia , argumento siccae inde cutis, anserinae a terrore , oc di arrhinarum a mepu natarum . Iidem inhalantia vasa patefacere videntur , unde facilius a metu contagium
190쪽
446. A tactus organo id modice diffari . quo gustus exercetur, dc quod praecipue in lingua poni
per certa experimenta constat, neque enim vel
sapidissimum corpus alteri cuicunque oris parti applicatum , vel minimum saporis sensum in mente excitat, nisi acrimonia aliqua penetrabilis ipsi insederit. Qui sensus in ventriculo, ces phago , faucibus , a cibis regurgitantibus nonis nunquam excitatur, dc ipsi ad linguam pertineis re videntur, quo vapores sapidi remittuntur. 447. Linguae sola pars superior, dc lateralis marisgo, gustui exercendo idonea est. Nomen hoc imis ponitur musculosae parti, in ore latenti, obtusae, homini latissimae, medio sulco obscuro divisae , cuias pars posterior, dc in serior, vicinis ossibus de
musculis varie adhaeret, anterior dc superior mobilis est. In ea parte, quae gustat, cutis musculo latearni innascitur, continua cuti faciei, dc oris . sed pulposa, mollis, in perpetuo madore, de calore. Ex ea cute efflorescunt innumerabiles papillae nerisve ae , conspectiori, quam alibi, mole. Earum plura genera sunt. Primum earum est, quae in postrema linguae parte, ad utrumque latus foramiis nis caeci, in lineam disponuntur, septem , aut no vem . Hae fovea circumdatae, tanquam circulo, fere inverse conicae sunt, dc in medio sinum pro fundum habent, durae caeterum , dc parum ad yu standum idoneas. Similes aliquae.per dorsum linguae ante priores sparsim reperiuntur. 8. Alterum genus est funiformium, quae ex ovato cylindricae, per superficiem superiorem linguae sparsim reperiuntur, minores prioribus de te neriores , dc antrorsum semper acutiores, donec circa