장음표시 사용
11쪽
tantum dontaxat sint capaces iussi atque inlusu, in quan
tum subjaccnt imperio voluntatiis; apparet etiam nCnsimpliciter affectus animi justi, aut injusti capaces esse: h. c. non omne irasci, di dolere assimpliciter jus aut injuria habere conjunctum posse, sed tantum ratione quarundam circumstantiarum. In potestate etenim nostra non cit situm dolere aut non dolere , si vapulemus, sed non nimis dole re, nec ex quavis re dolorem concipere , nec Ginni tempore se macerare. Hactenus itaque affectus solum etiam
ille justi &injusti, praemij ac paenae est capa X. X X V l. Ex his porro di id perspicuum est, infantiu
Actiones neque Iuttas posse recte dici neque injustas, adeoq; nec praemium Vere nec poenam mei cri posse. Ncque enim quidquam infantcs vere libere agunt, quin imo libertate arbitris destituuntur. Certe Franciscus Victoria quando Reieci. υ. p. I. libertat cin arbitri j di pueris asscribit, manis sto ab uirtur phras illa contra receptam significationem. Rectius Aristotcles r. Potar. c. ult. Βουλευ c, illisasscribit , sed Mita & alibi negat illis inesse προ ρε- Rectius &R Ichili dictum r
XXVII. Similiter manifestum est, furiosos atque amentes nihil iure posse aut injuria vigere, adeoq; nihil posse committere, quod praemio aut poena afficiendum i t. Quo ad usum enim rationis atque liberi arbitri j nihil a brutis disserunt: itaq; quod de illis dictum, idem dc de his statuendum est. XX l IX. Pertinent ucro huc & illi, qui Aristotildicuntur φυστι Γλιι natura servi. ut idem recte ait, I. PAD. C. Wr. ολως ήκ. Βουλευnκον. Nullo tamen
modo id extendendum ad illum qui lege servit, alienoq;
inretio est subiectu.: tametsi & de hii dicat Philo:
12쪽
πεφυκας ά μετίς, σοι λογω Quasi sexuo omni pro ratione esse debeat voluntas dom, ni Petilio erit in non destituitur illelibero arbitrio: unde ει praemiis hic & poetiis a dominis assicitur Deinde etsi actobsequium obligatus sit domino, fieri tamen potest, ut Pececet etiam obsequendo, ut infra monstrabitur. AXIN. Quemadmodum vero infantes ac sui iosi nihil potiunt agere jure ob defectum τύ βουλιυnκῶ ameso is μὰ Ita ficie dubio magis aut minus pollunt jussum quid aut in jcinum effcere, qui magis aut minus is βὰλι κοῦ sunt participes .Hinc nec ita fa minae possunt injustum committere ut viri fossunt, aut etiam jure agere. γαρ εὐυρ - - λιλιυφον α ακυρον ut eleganter loquitur. Afristoc
xxx. Sed de his quae justi&injusti sunt capacia satis 'r-
tessis est dictum.Inde vero nondum patet, quae actiones sint iustae aut injustae aut quare aliquae praemiu aliquae poena re- ipsa merentur. Mu Itu enim interest inter id,quod capax est, justi & injusti,& illud quod ejus es particeps actu ipso Mul
taenim neque proemium neque poenam nunc merentur,
quae tamen illam mereri sortassis possent. Ita deambulare in soro neque proemio nunc neque poena dignum est: possit tamen dignum fieri. Igitur demonstravimus quidem las liberas actiones aptas natas esse, quae justis aut injustae celiseri possint: quid tamen illas tales possit reddcre non- eum dictum, nunc vero investigandum est. . xl. Sunt autem ea de re diversissimae pro iis hominum sententiae. Alij enim omne justum atque injustum, ' in actio Albus humanis spectatur,ab humano instituti credunt esse: ut justae sint actiones. aut injustae, tantum quod hominibus has aut illas hoc aut isthoc titulo digna-niacrii visum. Vt calculi scit . in abaco alij decem, alij. . B et mule
13쪽
,imile valent pro arbitratu. calculatoris. Contra non mutiti nihil ab hominibus constitui posse arbitrantur,ob quod humanae actiones j ustae aut in justae,vel paena ac proemio dbignae censendae sint. Sunt qui istuc omne dependere volunt . a solo liberrimo divino arbitratu: Vt justum omne& i - justum sit tantum ex arbitrario divino nutu eoque mutabili. Sunt qui sentiant aliter. XXXII. In priore sententia fuit olim Euphemus: cujus est illud apud Thucydidem l. VI. Λν τυωνίω, - --
imperanti nihil mjustum quo A fluctu sum . Nec aliter sensit Thrasymachus, qui eum disputat Socrates apud Plato
nos disicrere non dubitavit Carneades, vir qui ad fastigium Academiae suae pervenit, ut scit. non minus pro falso
quam pro vero eloquentiae viribus valuerit contendere. Is
cnim conatus est probare jura homines sibi scripsisse, quemque pro utilitate sua & moribus , nec alio metien- Iam lustitiam quam usu: reliquum aut nihil esse aut summam stultitiam ut qua inductus sibi quis saepe noceat, tum vitat ne quod damnum det alijs: Romanis vero si aliam Mliquam justitiam quam hanc velint sectari redeundum omnino ad casas esse- Poeta idem quoq; voluisse videtur cum scribit: Nec natura potest ue eernere iniquum. Imo non hi tantum ita sentiunt , sed & omnes illi quos Graeci eleganter χιο,οῦπια appellarunt: qui cum Achille
Iura negani sibi nara , nihil non armis sibi arrogantes. Quo in numero multi omni tempore fuerunt, ut hodieq, runt plurimi.
ΣXXIII. Videtur autem idem posse & rationibus
14쪽
mendi Primo enim si Ius aliunde quam ab hominum ari tratu& quidem a naturae instituto dependeret , utilae idem iiis obtineret ubivis. Quemadmodum sic. reliia a narii alia uno eodemque semper sese modo habent. Ognis ubivis uri nullibi friget. At contrρ plane seseres alacti quae enim alibi justa, ψ ibi injussa sunt, eti m si 2sPicias quae maxime videntur juris esse naturalis. Ste Ud Lacedempnios surta & adulteria, in Locrenibus, aeolis, Atolis & Acarnensib. praedictiones olim fuere li-itar testibus Plutarcho is Lycurgo & Xenophonte l. de p. Laceae. Quin & apud majores.nostros latrocinia nultro infamiam meruerunt ; ut scribit Iul. Caes cssi debes ML dc Tacitu de morab. Germ. Ipse Homerus qui Horatio
uias remumquid urpe, quia uitia, quid non,
Pleniuή ac melius Chriurno ac Crantore dicis,
Autolycum commendat ob furandi & pejerandi alliditatem. . Taceo alios variarum gentium mores: qui- us videturin parte pietatis. habitu quod natura maxime edituresse vetitum.-XXXIV. Deinde quod homini damnosum est,utiq; A ab eo nulla potest natura postulare. Natura enim illi hominis conservationem. Atqui si quod aliud jus t pr ter id quod unicuivis expedit& placet ; saepe mulingenda fuerint quae homini sunt noxi . . Ita nimirum cre- itur virtutis esse atque omnino justum, mortem oppete-e antequam agas quid inhonestio. At mors est ultimum n alorum, & naturae quam maxime adversum. Vidit auem utriusq; argumenti vim & Aristotel. LI. coma fo-
15쪽
XXXV. Videtur porro & tertium argumentum p Hi pose hinc, quod utilitatem omnia omnino animalia sectentur quasi noc maxime sit naturale. Pro quarto quoq; arsumento potest esse, quod pleriq; mortalium utilitate probent justum & injustum etsi, interdum de honesto dclusio aliquo naturali alio verba faciant. Viden tui sic. iaciatς in hanc sententiam quasi inviti trahi. Iam vero quod plerisque placet id ubique videtur verum : υ κοινῶ φα --
να malua communiter ita videntur , IMUS/ni,a; ebat HGraelitus λογον ν ξυνον habens pro optimo veritatis κρι ρίαν. Quam in sententiam &Cic. dixit : In omni re consensis omnia . gentium jus naturae putanda eis: Et Seneca: rgumentum v
xiraris es aliqui omnib.videri: Imo ipse Aristoteles idoδeis dixit, quod placet aut omnibus aut pluribus. XXXVI. Verum enim vero, falli isimum tamen est jus omne ab humano esse arbitratu, neque ullum essen turae jus aeternum homini datum. Demonstratur hoe ipsum. Quia certum est humanae naturae finem aliquem esse naturalem quem si velit possit attingere. Certumi:em & illum finem per a tones esse obtinendum. Ad certum vero finem utiq; es certae requiruntur aditiones. llas ergo ac iones omnino exigit natura quae ad illum faciunt finem , quae vero huic officiunt ac repugnant, illas prohibet. Suntergo quaedam actio, es quas pro ibet,quaedam quas postulat natura rerum: adeoque non est huma-ho arbitratuj simpliciter permissum quidvis pro libitu
agere aut omittere. Iam vero actiones quae naturae conformes sint,ittiq; bene sese habent: quae contra illi adver- tur,sunt peccata& sese habent male. Omnis autem bona i
& mala actio praemio & poena assici potest: quod idem est :
16쪽
: eis: justum de injustum. Igitur manis Esto apparet i, ani & injustum aliq uod inaci ionibus esse humanis,quod
ipsa natura dependeat. XXXVII. Facilis autemsolutio eorum est quae cructa sunt. Ad primum enim respondemus', verum id quod dicitur, quae natura simi, illa ubivis eodem mo , sese habere: addendum tamen verum id esse tantum ia, in quibusnatura sese habet rςcte. Sic naturale est ho-icii ha re duospedes & quinque digitosin sinsulis ma- laus. Et tamen sunt qui nascantur pede uno aut sedisci. Ad eundem modum sese resbabet de eo quod natu j ustum ust. Ubivis illud tale est, ubivis sale. 'abet; odo mens atque ratio sese recte habeat: Quae igitur ge sid justum sorte dixerunt,quod natura in injustum,il- profecto di mente laboraverunt. Respondent alij adem argument uua aliter. Nempe naturalia quidem eoni semper sese modu habere in sese, non autem necesse ut talia etiam videantur intellectili , adeoque ab imiectus udicio non valere argumentationem ad rei ipsuituram. Non bene ramenita respondenti Fam&luenintellectus a natura est, adeoq; di a natura est,ut mens
dinesese habens, ita dc non aliter judicet Necesse ergo est, lumen rationis secundum naturam seseliabens sempero eodemque modo j dicet. Ex consequenti igitur cessarium est, ut quae lumini rationis recte sese habe modo bona modo mala videntur, illa in sese nihil quo beant certi. Quippe cum intellectus sit quasi speculum quod ipsarum rerum. XXXVIII. In secundo argumento perperam sumitur iuri iustam quidquam esse quod homini sit damnosum uero in sermone illo ambiguitas quaedam. Homo m constat animo ει corpore: ut tamen potissimum ejus
17쪽
.st anima. sunt autem quae adlino conducans, corpor εminus: & vicissim sunt quae corpori bona sint, animo non item. Simpliciter utilia homini ergo sunt, quae aut an mo di corpori pariter prosunt, aut animo maxime. Quae autem corpori soli quodammodo adversantur, illa non iunt simpliciter homini noxia. Quemadmodum nemo dixerit damnosum id corpori esse , nec in medicamen x' habendum quod linguam forte vellicat aut gustum amariscat. Iam vero nihil natura justum dixit qnod limpliciter . di animo & corpori est noxium, aut quod animo soli obsit. Sed si quod corpori forte minus placet, id tamen animo xime profuerit. Id vero quod seorsim de morte vix aut is ergo appetenda ad sertur, fateor haut parvi esse pon deris. Neque enim video quomodo solvere hunc nodum possint, qui a morte negant, hominem posse beatum esse; qno in censu ipsemet est Aristoteles L/. Lor. c. XI. Illis enim mors est aliquod simpliciter homini damnosum corpori inquam pariter & animae: Si ergo natura nihil post lat feri,quod simpliciter naturae adversatu :Ergo nec natura mori jussit pro virtute : Id quod tamen verissim*m est ipsius Aristotelis conscssione. Nobis yero solvere illa 'nodum facile est. Negamus enim mortem esse aliquid simpliciter noxium,sed animam a morte quam beatissime polle vivς re profitemur. XXXIX. Tertium argumentum aut Ioquitur M. omnibus omnino animantibus ut & homo includatur, aut vero de omnibus homine excepto. Si posterius sit, nuli vis majoris propositionis: utpote quae integre prop0 .sto syllogismo fuerit haec : Quicquid appetunt omnia animantia praeter hominem,id de homini est naturale. Si prius: vera quidem fuerit major,at falsa asIum ptio. Dei
de , s prior sensus servetur, ne sic quidem simpliciter vera
18쪽
Aetit minori, omnia enimbruta aut aves , aut pisces nichi prius habere utilitate propria sui corporis, id vero fati, sum esse testamur matrum erga foetus suos affectus. Cer- acie enim est tanto erga scelus naturali amore matres duci, ut cibum malint sibi subducere, quam ut foetui quid desti. Quin imo non dubitant pro iis in manifestum perbEulum ruere. XL. In ultimo argumento verum est: quicquid plerisq; aut omnibus placet id rectum esse, si de morati ribus sermo sit, non autem simpliciter. Quemadmo- dum id aliasexplicatius ostendituri Negamus vero pla rosque mortalium multo minus omnes sentire: nihil justum esse nisi quod hominum cupiditati allubescit. T metsi enim nimis multi sane ita vivant . nemo tamen est sertassis,quem lateat neminem laedendum esse, jus suum cuique tribuendum,quodque sibi fieri quis no vult, id nec alteri faciendum esse. S. Apostolus I in La. scribit ho--ines τουυάλη Μυ G ἀanctae Et c. II. IX. Gentes, se ere optu legis scripomis, ibin Auis, rasimonium υλ re His constentia i orum,se interse invicem cogitationib- accusa tibina etiam defendeniuin. Scilicet qui maxime inlid justum esse,quod libet, refelluntur tamen Occ rum qua Mnre animororrore 'esium. Nec hanc consciemallam potuit vel ipsa impia Epicuri philosophia ipsis immPiis excutere, ut ut id conata sit. Vsq; adeo innatum est cte usuum gestare inpectorere m. Ergo si id verum,quod probatur omnib' aut plerisq;,utiq; verum est esse aliquod natura justum quodq; ab hominum arbitratu non dependeat. XII. HSi vero est aliquod natura justum, ut est, m-nifestum est quid sit tamendum de illorum opinione , qui omne ius ac fis accersunt tantum a solo liberrimo Dei ar-
19쪽
bitratii. profitentur autem eam qui Fausis S ocini, satres
sin sequ untur. Viq; adeo enim nitrii per ieie iustum est enatura credunt, ut nisi de novo per Salvatorem nostrum esset promulgatum illud , amandum esseproxima , aut, pejerandum,non furax um , nihil horum homines nunc obli, garet. I Affines huic sententiae sunt Cuillelmus Occamus qui a. sordis tu ad n omni omnino legis naturae & decvlogi praecepta, Iohannes, etiam Scotus qM 3. E . a . q. - Bonaventura qui M. dip. r. q. acri &Agidius quit. dis. I praecepta rabulae secundae quae pertinent ad limninena statuunt relaxabilia esse divinitus. Hoc est, po sie Deum vilicere, ut quod lex naturae prohibuit iisdem circum stam ait salicui licitumst, imo ut quis id teneatur agere. Mibnes inquam illi sunt: Socinianorallis dogmari, omnino tomen non favent . Concedunt enim naturale aliquod ius .esse, cujus conscij sm homines , adeo aliquod obliget Otiamsi per Iosen aut Salvatorem nostrum non esset denuo inculcatum . quae omnia Socini sectatoribus negantur. A
tamen. ipsi necesse habent fateri, naturale jus obligaret tantum ex liberrimo quodam decret divin9 & quidem relaxabili. Possit illorum autem haec opimoisideri pro habilis reddi , eo quod ipse Deus imperaverit Abrahamo filium sinam jugulare,Israelitiseriam mandaveritagyptiis
comm*da ρccepta eripere: quorum utrumq; natura est prolubitum.
XLII. Potestautem tam Socini quam illoriam Scs. listicorum sententia. iis quae hactenusi diximus, facile coargula i Primo enim si nibit natura justum est, ut vult
Socinus, ergo nec homine&naturalitumine scimpoterunt
quid jussum quid ipsustum. Sicut enim , quoahomines liberistatuunt,non po est aliunde quam ex pmmulgati nelegum nobis innotesc ere: ita necque od Deus libere de-
20쪽
umit aliunde quam exrevelatione potest cognosci. At
vero experientia testatur nullam gentem tam efferam Caci qua univertissima illa juris praecepta ignoret, sc modo audivimus Apostolum dicentem cordibus gentilium , quos
mi γromulgatio legis Mosaicae non movit, opus legis sie inscriptum. Praeterea si nihil est naturi justum,. ergo quos olim non pertinuit lex Mosaica,illi neque pecca νςrunt. Non pertinuit autem illa nisi ad Hebraeos. His tin peculiariter latam esse legem illam ipsa testatur , Auri raA inquiens. Atqui di gentiles certum est suis peccans indignationem divinam esse meritos. Testio G Deus quo hominem creavit, ad certum aliquem finem condidit quem assequi deberet suis actionibus, utiq;xo ipse&jus aliquod ipsi tulit secundum quod deberet vi- ore, ut septa demonstratum est. Falsum ergo est jus ne dependere a subsequuta demum promulgatione per
Mosen &Salvatorem nostrum,' , , Contra scotum porro & Occamum illud maxin est: quod sicuti omnes res aeternam habent v rjtatem, ita necesse aeternam habeapi veritatem eas 'κ pertinent ad naturam humanam. Sane condi res potuerunt non condi, creari homo potuit & non creari: accreari homo non potuit qui non eis et animal rationale. Immutabiliter igitur verum est hominem esse animal rarionalentpote cujus oppositum invol vat statim contra dictionem. At vero ad humanam naturam pertinent ea Quae diximus natura justa esse. Itaque S illa non minus Gntim mutabilia atque aetera α νςritatis quam ipse humana citentia. Sunt, qui illos do ores oppugnent eo quod seu reta Dei immutabilia sunt, praecepta autem legis natu' re sint Dei decreta. Ita enim colligunt Cajetanus a I. q.